1. Fundusz Emerytur Pomostowych
W dniu 1 stycznia 2010 r. został utworzony FEP, który jest państwowym funduszem celowym powołanym w celu finansowania emerytur pomostowych. Dysponentem FEP jest ZUS zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) - dalej u.o.e.p. To właśnie z FEP opłacane będą emerytury pomostowe dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub wykonujących prace o szczególnym charakterze.
Przychody FEP pochodzą:
1. z opłacanych przez pracodawców składek na FEP;
2. z dotacji budżetu państwa;
3. z oprocentowania rachunków bankowych FEP;
4. z odsetek od nieterminowo opłaconych składek na FEP;
5. z dodatkowej opłaty, którą ZUS może wymierzyć płatnikowi do wysokości 100% nieopłaconych składek w razie nieopłacenia składek na FEP lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości;
6. ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami;
7. z lokat wolnych środków FEP;
8. z wpłaty, o której mowa w art. 17 ust. 2 u.o.e.p.; jeżeli bowiem łączna kwota przychodu uprawnionego przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, zwrotu tej kwoty nie dokonuje się, jeżeli uprawniony dokona wpłaty na FEP kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych;
9. oraz z innych tytułów.
Ze środków zgromadzonych w FEP są natomiast finansowane:
1. wypłaty emerytur pomostowych;
2. odsetki za nieterminowe wypłaty emerytur pomostowych;
3. odpis stanowiący przychód ZUS.
W granicach określonych w budżecie państwa FEP będzie otrzymywał dotacje, które będą mogły być przeznaczone wyłącznie na finansowanie emerytur pomostowych, odsetek za zwłokę i odpisu stanowiącego przychód ZUS. Natomiast świadczenia, o których mowa w art. 18-20 u.o.e.p., a więc renty rodzinne, dodatki pielęgnacyjne oraz zasiłki pogrzebowe będą finansowane ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w art. 51-56 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) – dalej u.s.u.s.
2. Obowiązek tworzenia wykazu prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze.
Od początku tego roku płatnicy składek (m.in. pracodawcy) zobowiązani są do sporządzania wykazu prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, które są wykonywane w ich zakładach pracy.
Prace w szczególnych warunkach, zgodnie z art. 3 ust. 1 u.o.e.p., to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku (wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do u.o.e.p.). Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się także ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej oraz tancerzy zawodowych, wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym (art. 3 ust. 6 u.o.e.p.). Osoby te będą jednak zobowiązane do opłacania składek na FEP za siebie.
Natomiast prace o szczególnym charakterze, zgodnie z art. 3 ust. 3 u.o.e.p., to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesami starzenia się (wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do u.o.e.p.).
Zgodnie z art. 41 ust. 4-8 u.o.e.p. pracodawca zobowiązany jest:
1. prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
2. prowadzić ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP;
3. powiadomić pracowników o dokonaniu wpisu do wskazanych wyżej ewidencji;
4. przekazywać do ZUS informacje dotyczące liczby stanowisk pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze;
5. przekazywać do ZUS informacje o pracownikach umieszczonych w ewidencji.
Aby przygotować wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. płatnik składek (m.in. pracodawca) musi sprawdzić, czy w jego zakładzie pracy występują wskazane w załącznikach nr 1 i nr 2 do u.o.e.p. rodzaje prac. Ponadto musi również ustalić, czy prace te spełniają warunki prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, określone w art. 3 ust. 2 pkt 1 i pkt 2 i ust. 3 u.o.e.p.
Płatnicy składek muszą również pamiętać, iż w przypadku nieumieszczenia w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP, pracownikowi przysługuje skarga do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Do właściwych organów PIP należy również kontrola ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w tym zakresie, organy te uprawnione są do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ww. ewidencji lub wykreślenia pracownika z tej ewidencji.
Informacje dotyczące pracowników umieszczonych w wykazie pracodawca ma obowiązek przekazać do ZUS w zgłoszeniu danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze za dany rok kalendarzowy w terminie do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego (art. 41 ust. 7 u.o.e.p.). W praktyce oznacza to, iż pierwsze zgłoszenie danych o pracy w takich warunkach, płatnicy składek przekażą w terminie do 31 marca 2011 r. za 2010 r. Informacja płatnika składek o pracowniku, za którego był on w danym roku obowiązany opłacać składkę na FEP, zgodnie z art. 38 ust. 1 u.o.e.p., będzie musiała zawierające następujące dane:
• nazwisko i imię,
• datę urodzenia,
• numery PESEL i NIP, a w razie gdy pracownikowi nie nadano tych numerów lub jednego z nich - serię i numer dowodu osobistego lub paszportu,
• okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
• kod pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o którym mowa w przepisach art. 33 u.s.u.s.
W przypadku wystąpienia pracownika z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w danym roku kalendarzowym, płatnik składek przekazuje do ZUS w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku.
Do czasu przekazania tego zgłoszenia i informacji dotyczących pracowników, płatnik składek jest zobowiązany do wystawiana pracownikowi zaświadczeń o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 50 ust. 3 u.o.e.p.).
Joanna Stępniak
W dniu 1 stycznia 2010 r. został utworzony FEP, który jest państwowym funduszem celowym powołanym w celu finansowania emerytur pomostowych. Dysponentem FEP jest ZUS zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) - dalej u.o.e.p. To właśnie z FEP opłacane będą emerytury pomostowe dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub wykonujących prace o szczególnym charakterze.
Przychody FEP pochodzą:
1. z opłacanych przez pracodawców składek na FEP;
2. z dotacji budżetu państwa;
3. z oprocentowania rachunków bankowych FEP;
4. z odsetek od nieterminowo opłaconych składek na FEP;
5. z dodatkowej opłaty, którą ZUS może wymierzyć płatnikowi do wysokości 100% nieopłaconych składek w razie nieopłacenia składek na FEP lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości;
6. ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami;
7. z lokat wolnych środków FEP;
8. z wpłaty, o której mowa w art. 17 ust. 2 u.o.e.p.; jeżeli bowiem łączna kwota przychodu uprawnionego przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, zwrotu tej kwoty nie dokonuje się, jeżeli uprawniony dokona wpłaty na FEP kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych;
9. oraz z innych tytułów.
Ze środków zgromadzonych w FEP są natomiast finansowane:
1. wypłaty emerytur pomostowych;
2. odsetki za nieterminowe wypłaty emerytur pomostowych;
3. odpis stanowiący przychód ZUS.
W granicach określonych w budżecie państwa FEP będzie otrzymywał dotacje, które będą mogły być przeznaczone wyłącznie na finansowanie emerytur pomostowych, odsetek za zwłokę i odpisu stanowiącego przychód ZUS. Natomiast świadczenia, o których mowa w art. 18-20 u.o.e.p., a więc renty rodzinne, dodatki pielęgnacyjne oraz zasiłki pogrzebowe będą finansowane ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w art. 51-56 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) – dalej u.s.u.s.
2. Obowiązek tworzenia wykazu prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze.
Od początku tego roku płatnicy składek (m.in. pracodawcy) zobowiązani są do sporządzania wykazu prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, które są wykonywane w ich zakładach pracy.
Prace w szczególnych warunkach, zgodnie z art. 3 ust. 1 u.o.e.p., to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku (wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do u.o.e.p.). Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się także ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej oraz tancerzy zawodowych, wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym (art. 3 ust. 6 u.o.e.p.). Osoby te będą jednak zobowiązane do opłacania składek na FEP za siebie.
Natomiast prace o szczególnym charakterze, zgodnie z art. 3 ust. 3 u.o.e.p., to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesami starzenia się (wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do u.o.e.p.).
Zgodnie z art. 41 ust. 4-8 u.o.e.p. pracodawca zobowiązany jest:
1. prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
2. prowadzić ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP;
3. powiadomić pracowników o dokonaniu wpisu do wskazanych wyżej ewidencji;
4. przekazywać do ZUS informacje dotyczące liczby stanowisk pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze;
5. przekazywać do ZUS informacje o pracownikach umieszczonych w ewidencji.
Aby przygotować wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. płatnik składek (m.in. pracodawca) musi sprawdzić, czy w jego zakładzie pracy występują wskazane w załącznikach nr 1 i nr 2 do u.o.e.p. rodzaje prac. Ponadto musi również ustalić, czy prace te spełniają warunki prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, określone w art. 3 ust. 2 pkt 1 i pkt 2 i ust. 3 u.o.e.p.
Płatnicy składek muszą również pamiętać, iż w przypadku nieumieszczenia w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP, pracownikowi przysługuje skarga do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Do właściwych organów PIP należy również kontrola ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w tym zakresie, organy te uprawnione są do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ww. ewidencji lub wykreślenia pracownika z tej ewidencji.
Informacje dotyczące pracowników umieszczonych w wykazie pracodawca ma obowiązek przekazać do ZUS w zgłoszeniu danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze za dany rok kalendarzowy w terminie do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego (art. 41 ust. 7 u.o.e.p.). W praktyce oznacza to, iż pierwsze zgłoszenie danych o pracy w takich warunkach, płatnicy składek przekażą w terminie do 31 marca 2011 r. za 2010 r. Informacja płatnika składek o pracowniku, za którego był on w danym roku obowiązany opłacać składkę na FEP, zgodnie z art. 38 ust. 1 u.o.e.p., będzie musiała zawierające następujące dane:
• nazwisko i imię,
• datę urodzenia,
• numery PESEL i NIP, a w razie gdy pracownikowi nie nadano tych numerów lub jednego z nich - serię i numer dowodu osobistego lub paszportu,
• okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
• kod pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o którym mowa w przepisach art. 33 u.s.u.s.
W przypadku wystąpienia pracownika z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w danym roku kalendarzowym, płatnik składek przekazuje do ZUS w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku.
Do czasu przekazania tego zgłoszenia i informacji dotyczących pracowników, płatnik składek jest zobowiązany do wystawiana pracownikowi zaświadczeń o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 50 ust. 3 u.o.e.p.).
Joanna Stępniak