W projekcie rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego z sierpnia tego roku2 można było przeczytać w wymaganiach dla szkół II.1.1, poziom B:
Do analizy wyników sprawdzianu i egzaminów wykorzystuje się różnorodne metody analizy wyników (np. EWD).
W późniejszych wersjach projektu i w ostatecznej wersji rozporządzenia nie ma już zapisu (np. EWD). To dobrze. Lepiej, aby szkoły korzystały ze wskaźników EWD z przekonania co do ich przydatności, a nie dlatego, że wynika to wprost z prawa oświatowego.
Ponadto EWD jest jedną z wielu metod analizy wyników egzaminacyjnych, nie ma więc powodów, dla których miałaby być specjalnie traktowana i wymieniona z nazwy w dokumencie oświatowym.
Proszę zaznacz, które zdania uznajesz za prawdziwe:
–          Zadaniem szkoły jest zapewnienie wysokiej jakości kształcenia.
–          Uczniowie powinni się w szkole rozwijać na miarę swoich możliwości.
–          Rozwój ucznia przełoży się na odpowiednio wysoki wynik egzaminacyjny.
–          Wynik egzaminu zewnętrznego to informacja o poziomie osiągnięć uczniów.
–          Ten sam poziom osiągnięć uczniów można uzyskać przy różnym wkładzie szkoły, zależnie od zasobów na wejściu.
Im więcej powyższych zdań zaznaczyłeś jako prawdziwe, tym bardziej zbieżne jest nasze myślenie o szkole i egzaminach zewnętrznych, a to oznacza, że tym łatwiej będzie zrozumieć treść tej lekcji.
 
Przedstawienie możliwości wykorzystania EWD do ewaluacji wewnątrzszkolnej.
 
–          Krótkie powtórzenie – co trzeba wiedzieć o EWD?
–          EWD a obszary wymagań.

Krótkie powtórzenie
– co trzeba wiedzieć o EWD?
Jak zmierzyć wkład pracy szkoły w końcowy wynik egzaminacyjny? Próbujemy to zrobić, wykorzystując metodę edukacyjnej wartości dodanej, która uwzględnia w wyniku egzaminacyjnym szkoły zasoby na wejściu (głównie potencjał uczniowski).
Model EWD dla gimnazjum został opracowany w 2006 r. Wyniki uczniów na sprawdzianie traktujemy jak potencjał uczniowskich możliwości. Porównujemy je z uzyskanymi trzy lata później wynikami na egzaminie gimnazjalnym. Na podstawie wyników uczniów w całym kraju (sprawdzian – egzamin gimnazjalny) metodami statystycznymi wyznaczamy wynik przewidywany. Obliczamy dla każdego ucznia różnicę między wynikiem uzyskanym a wynikiem przewidywanym, czyli resztę. Wskaźniki EWD liczymy dla różnych grup uczniów jako średnią z reszt.
Przeczytaj, proszę, poniższe zdania i upewnij się, że są zrozumiałe. Jeśli nie, to trzeba wrócić do literatury przedmiotu.
–          EWD jest miarą względną.
–          EWD dla całej populacji uczniów wynosi 0.
–          Przeciętne (w sensie statystycznym) gimnazjum uzyskuje EWD bliską 0.
–          EWD komunikuje się wraz z przedziałem ufności.
–          Dla ułatwienia interpretacji jednorocznych wskaźników edukacyjnej wartości dodanej (EWD) stosujemy opisy graficzne w postaci:
–          wykresów rozrzutu,
*          wykresów z przedziałami ufności.
–          Szerokość przedziału ufności zależy od liczebności uczniów i zróżnicowania reszt.
–          Szkoły (grupy uczniów) zdecydowanie różnią się efektywnością, jeśli ich przedziały ufności dla EWD są rozłączne.

Wskaźniki EWD dają możliwość wnios­kowania o efektywności nauczania w gimnazjach w zakresie sprawdzanym egzaminem zewnętrznym. Efektywność rozumiemy tu jako wykorzystanie potencjału uczniowskiego (mierzonego wynikiem sprawdzianu). Wskaźnik EWD dla szkoły pokazuje, jak został wykorzystany potencjał uczniów w porównaniu ze szkołą o podobnych zasobach uczniowskich. Szkoły różnią się efektywnością. Chodzi o to, by w swojej szkole rozpoznać, jakie czynniki wewnątrzszkolne i jak wpływają na efektywność.
Zastanów się:
–          Czy możliwe jest skonstruowanie bezwzględnej miary efektywności nauczania?
–          Czy nazywanie EWD egzaminacyjną wartością dodaną jest uzasadnione?
–          Które sformułowanie lepiej opisuje EWD i dlaczego?
*     EWD jest miarą przyrostu wiedzy uczniów.
*     EWD jest miarą wpływu szkoły na pos­tępy uczniów.

Oprócz jednorocznych wskaźników EWD prezentujemy również trzyletnie wskaźniki EWD: jest to łączna prezentacja wyników egzaminu gimnazjalnego i EWD z trzech kolejnych lat. W ten sposób uwzględniamy większą pulę wyników i zwiększamy precyzję szacowania wskaźników. Dwuwymiarowa informacja o szkole pozwala wnioskować jednocześnie o poziomie osiągnięć uczniów i wkładzie szkoły w uzyskanie tych wyników.
Przeczytaj, proszę, poniższe zdania i upewnij się, że są zrozumiałe.     
Jeśli nie, zapoznaj się z „Opisem” na stronie www.cke.scholaris.pl.
–          Wykorzystanie wyników egzaminacyjnych z różnych lat wymagało zastosowania procedury normalizacji i standaryzacji wyników.
–          Zastosowano skalę standardową o średniej 100 i odchyleniu standardowym 15.
–          Niepewność pomiarową wyniku egzaminacyjnego szkoły i EWD szkoły przedstawiono w postaci elipsy (obszar ufności).
–          Elipsa szkoły jest tym mniejsza, im więcej uczniów uwzględniono w wyliczeniach.
–          Szkoły neutralne to najliczniejsza kategoria szkół.

EWD a obszary wymagań
W rozporządzeniu o nadzorze pedagogicznym5 określono wymagania wobec gimnazjów w czterech obszarach:
–          Efekty działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności szkoły.
–          Procesy zachodzące w szkole.
–          Funkcjonowanie szkoły w środowisku lokalnym.
–          Zarządzanie szkołą.
Obszary te w skrócie będę nazywać odpowiednio Efekty, Procesy, Środowisko i Zarządzanie. W każdym z tych obszarów do określenia stanu lub śledzenia zachodzących zmian można użyć wskaźników EWD
Przejdźmy do omówienia zastosowania wskaźników EWD w poszczególnych obszarach wymagań.

Efekty
Co można zobaczyć, patrząc na efekty poprzez optykę wskaźników EWD? Często można usłyszeć: Mamy w tym roku słabszy wynik, bo mieliśmy słabszych uczniów. Można przyjąć takie tłumaczenie, ale tylko wtedy gdy rozpatrujemy sam wynik egzaminacyjny, trudniej – gdy uwzględniamy również EWD.
Wskaźnik EWD pokazuje, jak efektywnie pracowaliśmy z uczniami, w porównaniu z innymi uczniami w Polsce o tym samym potencjale na wejściu. Mniejsze EWD przy niższych wynikach egzaminacyjnych pokazuje raczej, że w porę nie rozpoznaliśmy, że nasi uczniowie są słabsi i nie dostosowaliśmy metod pracy do poziomu naszych uczniów.
Zatem wskaźniki EWD wymuszają myś­lenie w kategoriach posiadanych zasobów.
Wyższe wskaźniki EWD można uzys­kać, dobrze rozpoznając zasoby na wejściu i odpowiednio planując pracę z uczniami.

 
 
Osoby zainteresowane EWD zapraszamy na III Zjazd Akademii Zarządzania Dyrektora Szkoły 2010 , na którym zostanie poruszona ta tematyka

Materiał pochodzi z lekcji Akademii Zarządzania Dyrektora Szkoły z numeru 12/2009