Pytanie
Nauczycielka (wychowawca grupy wychowawczej) w placówce nieferyjnej zgodnie z wcześniej podanym grafikiem (przy zachowaniu dwóch dni w tygodniu wolnych) miała wyznaczony dzień pracy w dniu świątecznym, 6 stycznia 2012 r. Dnia 4 stycznia br. pracownica wystąpiła z wnioskiem o udzielenie jej urlopu wypoczynkowego na dzień 6 stycznia. Otrzymała zgodę na ten urlop i w tym dniu nie świadczyła pracy. Obecnie nauczycielka wystąpiła z wnioskiem o udzielenie jej dnia wolnego z tytułu pracy w święto.
Czy w takim przypadku nauczycielowi należy się dzień wolny?
Odpowiedź
odpowiedzi udzielono: 25 stycznia 2012 r.
1. Prawna regulacja czasu pracy nauczycieli została określona w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) – dalej KN, oraz na zasadzie art. 91c ust. 1 KN - w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. Stosowanie obu aktów, w zakresie czasu pracy, ma szczególne zastosowanie w przypadku nauczycieli zatrudnionych w placówkach działających siedem dni w tygodniu, gdyż w takich sytuacjach regulacje pragmatyki nauczycielskiej są niewystarczające.
W omawianej sprawie nie wiadomo czy placówka pracuje pięć dni w tygodniu (od poniedziałku do piątku), czy też działa w permanencji przez siedem dni w tygodniu. W odniesieniu do pierwszej sytuacji zastosowanie będzie miała norma art. 42c ust. 4 KN, zaś do drugiej art. 15111 § 1 pkt 2 k.p. Jednakże w obu tych przypadkach kluczowe jest zdefiniowanie pojęcia "pracy w święto".
2. Dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 28 z późn. zm.).
Zgodnie z art. 15110 pkt 9 lit. g k.p. praca w niedziele i święta jest dozwolona m.in. w placówkach opiekuńczo-wychowawczych zapewniających opiekę całodobową. Pracownikowi wykonującemu pracę w święta, pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy w zamian za pracę w święto - w ciągu przyjętego w danym zakładzie okresu rozliczeniowego (art. 15111 § 1 pkt 2 k.p.).
Pragmatyka nauczycielska odnosi się także do kwestii pracy w święto, przypadającym poza dwoma dniami w tygodniu wolnymi od pracy, kiedy to nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy (art. 42c ust. 4 KN), jednak norma ta reguluje tylko sytuację nauczycieli zatrudnionych w pięciodniowym systemie czasu pracy, z sobotą i niedzielą jako dniami wolnymi od pracy.
3. Definiując pojęcie "pracy w święto" należy podnieść, że jest to faktyczne świadczenie pracy w czasie dnia świątecznego. Obie wskazane powyżej normy, wiążą właśnie z faktem świadczenia pracy podczas dnia wolnego. Jednakże w omawianej sprawie nauczycielka nie świadczyła pracy w dniu świątecznym, ponieważ został jej udzielony na jej wniosek urlop wypoczynkowy.
Przepisy prawa nie potwierdzają prawa pracownika do dodatkowego dnia wolnego w związku z wykorzystaniem w dniu świątecznym urlopu wypoczynkowego na swój wniosek, lecz z wykonywaniem w tym dniu pracy. Przepisy, które umożliwiają przesunięcie wykorzystania urlopu wypoczynkowego na inny okres wyraźnie wskazują przyczyny, z których wystąpieniem takie przesunięcie jest możliwe. Zgodnie z treścią art. 165 k.p. i art. 166 k.p. takimi przyczynami jest czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby, odosobnienie w związku z chorobą zakaźną, powołanie na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy oraz urlop macierzyński.
Katalog zdarzeń jest wprawdzie przykładowy, jednakże trudno uznać, żeby ustawodawca za przyczynę uniemożliwiającą wykorzystanie urlopu wypoczynkowego uznał tegoż urlopu wykorzystanie (sprzeczność wewnętrzna). Przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Oprócz tych zdarzeń wskazanych w k.p., chodzi tu, moim zdaniem o te zdarzenia, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281 z późn. zm.).
W związku z tym należy uznać, że obligatoryjne przesunięcie urlopu następuje także w związku z wystąpieniem innych przyczyn usprawiedliwiających nieobecność pracownika w pracy, jednakże z tych przyczyn, moim zdaniem, należy wykluczyć wykorzystanie urlopu wypoczynkowego na wniosek pracownika. Stąd należy uznać, że w związku z tym, iż nauczycielka nie świadczyła pracy w dniu świątecznym, nie nabyła prawa do dodatkowego dnia wolnego, na podstawie art. 15111 § 1 pkt 2 k.p. Z kolei udzielony urlop wypoczynkowy nie ulegnie również przesunięciu z powodów podanych powyżej.
Krzysztof Lisowski