Sprawozdawca: Maurizio MENSI Współsprawozdawca: Michal PINTÉR
| Wniosek o konsultację |
Parlament Europejski, 8.5.2023 Rada Unii Europejskiej, 16.5.2023
|
| Podstawa prawna |
Art. 114 i 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
| Sekcja odpowiedzialna |
Komisja Konsultacyjna ds. Przemian w Przemyśle |
| Data przyjęcia przez sekcję |
22.6.2023 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej |
12.7.2023 |
| Sesja plenarna nr |
580 |
| Wynik głosowania |
|
| (za/przeciw/wstrzymało się) |
183/1/6 |
I. ZALECENIA 1
EUROPEJSKI KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY:
1. Z zadowoleniem przyjmuje ambitne dążenie Komisji Europejskiej do przygotowania spójnej polityki UE w zakresie surowców krytycznych i strategicznych oraz rozwoju łańcuchów wartości w przemyśle wydobywczym, rafinacji i recyklingu, zgodnie z celami Zielonego Ładu i wszystkimi powiązanymi przepisami.
2. Apeluje do Komisji Europejskiej o zapewnienie kompleksowego podejścia obejmującego skoordynowane polityki UE w celu zagwarantowania pewności regulacyjnej w odniesieniu do inwestycji w poszukiwanie, wydobycie, przetwarzanie, rafinację i recykling surowców, ich produktów ubocznych i podstawowych minerałów, w oparciu o wykonalność ekonomiczną i techniczną, spójność polityki i pewność prawa dla podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w tych sektorach.
3. Wzywa do koordynacji polityki w zakresie surowców z polityką społeczną UE oraz do wspierania budowania w całej UE zdolności w zakresie umiejętności potrzebnych w przemyśle wydobywczym - polityki ukierunkowanej na zmianę i podnoszenie kwalifikacji istniejącej siły roboczej, a także na rozwój zdolności zarządzania w administracji publicznej państw członkowskich UE.
4. Zaleca włączenie do wykazów surowców krytycznych i strategicznych innych materiałów kluczowych dla sektorów zielonych/czystych technologii. Przy tym takie wykazy powinny być regularnie aktualizowane i opierać się na dogłębnej, przejrzystej i opartej na dowodach ocenie krytyczności i/lub wartości strategicznej, przeprowadzanej w porozumieniu z przedstawicielami przemysłu i ekspertami.
5. Apeluje do obecnej i przyszłej Komisji Europejskiej o zapewnienie dostępu do konkurencyjnych cen energii i ukierunkowanego finansowania dla przemysłu wydobywczego i recyklingu w UE, przy jednoczesnym zapewnieniu uproszczenia i skrócenia procedur wydawania pozwoleń i licencji dla nowych projektów w zakresie surowców oraz ograniczeniu do niezbędnego minimum wszelkich nowych wymogów w zakresie sprawozdawczości lub audytu dla przedsiębiorstw.
6. Popiera skuteczne wdrażanie środków ochrony handlu w celu ochrony nowych projektów w zakresie surowców w UE oraz rozwiązania problemu nieuczciwych praktyk handlowych i ograniczeń za pomocą reakcji zgodnych z zasadami WTO.
7. Zaleca nadanie surowcom krytycznym i strategicznym priorytetu w ramach przepisów dotyczących recyklingu i odpadów oraz wspieranie rynków surowców wtórnych, zwłaszcza w zakresie materiałów kluczowych z punktu widzenia transformacji ekologicznej.
8. Zaleca wspieranie projektów w zakresie poszukiwania i wydobycia surowców krytycznych na terytorium UE ze środków publicznych przez koordynację z zasadami pomocy państwa.
9. Zaleca zapewnienie koordynacji między proponowanym rozporządzeniem w sprawie surowców krytycznych a unijnymi narzędziami antymonopolowymi w celu uniknięcia nieuzasadnionych zakłóceń na rynku wewnętrznym.
10. Proponuje zbadanie możliwości zawarcia konkretnych partnerstw i umów o współpracy również z krajami kandydującymi.
11. Zaleca osiągnięcie właściwej równowagi (środowiskowej) w ocenie spójności z innymi politykami UE.
II. OBJAŚNIENIA/ROZWINIĘCIE
1. 16 marca 2023 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący nowego rozporządzenia mającego na celu zapewnienie
dostępu do surowców krytycznych i strategicznych (rozporządzenie w sprawie surowców krytycznych) wraz z komunikatem. Podczas gdy w rozporządzeniu tym ustanowiono ramy regulacyjne w celu wsparcia rozwoju zdolności krajowych oraz wzmocnienia zrównoważonego charakteru i obiegu zamkniętego łańcuchów dostaw surowców krytycznych w UE, w komunikacie proponuje się środki wspierające dywersyfikację łańcuchów dostaw za pomocą nowych międzynarodowych partnerstw przynoszących obopólne korzyści.
2. Ogólnym celem rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych jest rozwiązanie problemu braku bezpiecznego i zrównoważonego dostępu do surowców krytycznych w UE przez zwiększenie świadomości w przemyśle UE oraz redukcję ryzyka związanego z tymi surowcami w globalnym łańcuchu dostaw, zwiększenie zdolności unijnego łańcucha wartości surowców krytycznych na rynku wewnętrznym oraz zmniejszenie śladu środowiskowego zużycia surowców krytycznych w UE.
3. Dzięki zaproponowaniu spójnego podejścia UE do poprawy i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw surowców krytycznych inicjatywa ta przyczyni się do zapobiegania potencjalnym zakłóceniom konkurencji oraz fragmentacji jednolitego rynku, które mogą wynikać z takich nieskoordynowanych działań, oraz do utrzymania równych szans dla przedsiębiorstw w UE.
Zagwarantowanie kompleksowego podejścia w połączeniu ze skoordynowanymi politykami UE w celu zapewnienia pewności regulacyjnej na potrzeby inwestycji
4. W przypadku wielu surowców UE jest obecnie uzależniona od przywozu (od 75 % do 100 % dostaw), a zatem jest narażona na ryzyko w łańcuchach dostaw i znaczną zmienność cen. Zgodnie ze sprawozdaniem OECD "Global Material Resources Outlook to 2060" ["Prognozowane światowe zasoby materiałów do 2060 r."] przewiduje się, że do 2060 r. światowe zużycie surowców wzrośnie niemal dwukrotnie, a najszybciej będzie rosło zużycie metali - zarówno w postaci surowców pierwotnych, jak i wtórnych. Jednocześnie UE realizuje mniej niż 5 % światowej produkcji surowców mineralnych. Same Chiny zapewniają około 75 % światowej zdolności produkcyjnej w zakresie ogniw baterii litowo-jonowych i są siedzibą dziesięciu największych na świecie dostawców urządzeń fotowoltaicznych. Natomiast w UE znajduje się tylko około 3 % światowej zdolności produkcyjnej w zakresie ogniw baterii litowo-jonowych.
5. W rozporządzeniu w sprawie surowców krytycznych przewidziano określenie i wspieranie projektów strategicznych w dziedzinie wydobycia, przetwarzania lub recyklingu surowców strategicznych. Aby przyciągnąć tego typu inwestycje - o stosunkowo długich ramach czasowych - Komisja powinna zająć się kwestią pewności regulacyjnej. Przewidywalne i stabilne otoczenie regulacyjne ma zasadnicze znaczenie dla przyciągnięcia inwestycji nie tylko w poszukiwanie i wydobycie surowców krytycznych, ale również w ich przetwarzanie i recykling.
6. Mnogość ram legislacyjnych wpływa na stabilność i atrakcyjność otoczenia biznesowego w UE, a często sprzeczne ze sobą i zwielokrotnione wymogi w zakresie sprawozdawczości przyczyniają się do niepewności regulacyjnej (zob. m.in. dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych 2 , rozporządzenie w sprawie baterii 3 , rewizja REACH, przepisy dotyczące odpadów, rozporządzenie w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów, akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie, nowa polityka przemysłowa UE, Plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, dyrektywa o ekoprojekcie 4 ). Dlatego też kluczowe znaczenie ma unikanie podwójnej lub nadmiernej regulacji, aby przyciągnąć i stymulować inwestycje w krajowy potencjał przemysłowy w zakresie poszukiwań, wydobycia, rafinacji, przetwarzania materiałów i recyklingu. Podstawę rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych powinny stanowić prace Komisji w innych obszarach i powinno ono być w pełni dostosowane do celów Zielonego Ładu oraz spójne z powiązanym prawodawstwem. Polityka w zakresie surowców krytycznych powinna być w maksymalnym stopniu oparta na dowodach i uwzględniać dostępne dane (zob. badanie JRC z 2020 r. "Critical Raw Materials for Strategic Technologies and Sectors in the EU - A Foresight Study" ["Surowce krytyczne dla strategicznych technologii i sektorów w UE - prognoza"] lub sprawozdanie JRC z serii "Nauka dla polityki" - "Supply chain analysis and material demand forecast in strategic technologies and sectors in the EU" ["Analiza łańcucha dostaw i prognoza zapotrzebowania na materiały w strategicznych technologiach i sektorach w UE"]).
7. Kolejna kwestia wiąże się z potrzebą dostarczenia zainteresowanym stronom dokładnych wytycznych co do tego, w jaki sposób wykazy surowców strategicznych i krytycznych zostaną wdrożone w polityce UE oraz jak zostaną dostosowane do przyszłych zmian na rynku surowców krytycznych. Wykaz surowców krytycznych może pomóc w podkreśleniu znaczenia i roli niektórych substancji w gospodarce UE w oczach decydentów, ale trzeba zrobić więcej, jeśli substancje wymienione we wspomnianym wykazie mają być należycie wspierane w obecnym i przyszłym prawodawstwie. Niezbędne jest wyraźne uznanie surowców krytycznych za priorytet w kontekście kształtowania polityki, zwłaszcza w obszarach polityki przemysłowej, handlowej, pomocy państwa, badań, rozwoju i innowacji, klimatu i środowiska, jak również w przepisach dotyczących chemikaliów. Wszystkie te polityki i ich cele powinny zostać dostosowane w celu stworzenia sprzyjających warunków i korzystnego systemu regulacyjnego dla surowców krytycznych oraz dla rozwoju ich łańcuchów wartości. Konieczne są również dalsze wyjaśnienia, jeżeli chodzi o poziom ważności projektów, w ramach których główny wydobywany materiał nie jest ani strategiczny, ani krytyczny, lecz produkty uboczne są strategiczne lub krytyczne (np. projekt wydobycia rudy żelaza prowadzący do wydobycia metali ziem rzadkich jako produktów ubocznych). Co więcej, konieczne jest wyjaśnienie statusu "innych", tj. "niestrategicznych" projektów, aby można było jasno zrozumieć, w jaki sposób i w jakich ramach czasowych takie projekty będą oceniane i wspierane finansowo. Ponadto nadanie wyższego priorytetu projektom dotyczącym surowców strategicznych w żadnym wypadku nie powinno prowadzić do nadania niższego priorytetu innym ważnym projektom dotyczącym surowców ani projektom dotyczącym surowców w całym łańcuchu wartości surowców.
8. Oprócz zapewnienia pewności prawa zainteresowanym stronom, podstawą inicjatyw Komisji w dziedzinie surowców powinno być szersze poparcie społeczne. Rozwój przemysłu wydobywczego, przetwarzania oraz recyklingu będzie skutkował powstaniem nowych miejsc pracy i przyczyni się do postępu gospodarczego, jednak kluczową kwestią jest zapewnienie akceptacji społecznej. Podnoszenie świadomości obywateli ma ogromne znaczenie: Komisja wdroży ukierunkowane strategie komunikacyjne, aby informować obywateli Unii o korzyściach, a także o zrównoważonym charakterze i wpływie na środowisko nowych inwestycji przemysłowych związanych z surowcami krytycznymi, aby rozwiać wątpliwości poszczególnych grup zainteresowanych stron, społeczności lokalnych i obywateli UE związane z ekspansją działalności poszukiwawczej i wydobywczej.
Koordynacja z polityką społeczną UE: wspieranie ogólnounijnego potencjału w zakresie umiejętności na potrzeby przemysłu wydobywczego
9. Sektor surowców zapewnia około 350 000 miejsc pracy w UE, a także ponad 30 mln miejsc pracy w przemyśle wytwórczym, które są zależne od stabilnego dostępu do surowców mineralnych. Zapewnienie UE zrównoważonych dostaw surowców i materiałów zaawansowanych będzie wymagało stworzenia do 2030 r. ponad 1,2 mln nowych miejsc pracy 5 .
Rozporządzenie w sprawie surowców krytycznych powinno zatem być uzgodnione z polityką społeczną UE i wspierać działania na rzecz budowania zdolności na szczeblu państw członkowskich, aby wzmocnić siłę roboczą w ramach łańcuchów dostaw surowców krytycznych, w przemyśle wydobywczym, przetwarzaniu i recyklingu. Kluczowe znaczenie ma wspieranie edukacji i budowania umiejętności w środowisku akademickim, ale także ukierunkowanie działań w zakresie budowaniu zdolności na specjalistów z sektora surowców i administrację publiczną państw członkowskich. Można to osiągnąć przez utworzenie nowych (lub wspomaganie już istniejących) instytucji wspierających szkolnictwo wyższe i szkolenie zawodowe w sektorze surowców oraz przekwalifikowywanie i podnoszenie kwalifikacji istniejącej siły roboczej w UE. Ponadto należy podjąć intensywniejsze działania na rzecz inicjowania i wspierania stosowania zdobytej wiedzy oraz transferu technologii między środowiskiem akademickim, przemysłem a organizacjami badawczymi.
Uwzględnienie innych materiałów kluczowych dla sektorów zielonych/czystych technologii oraz zapewnienie spójności z innymi politykami
10. Oprócz materiałów wskazanych jako strategiczne lub krytyczne w rozporządzeniu w sprawie surowców krytycznych istnieją surowce o charakterze niekrytycznym, które mogą stać się krytyczne w perspektywie średnio- lub długoterminowej. Wymaga to stworzenia elastycznego wykazu, który można by łatwo dostosowywać i który powinien być regularnie aktualizowany, co najmniej raz na dwa lata, a w razie potrzeby częściej, w zależności od przyszłych zmian w tej dziedzinie. Ocena strategicznego znaczenia różnych materiałów powinna być również dostosowana do poszczególnych sektorów, aby odzwierciedlić zapotrzebowanie w różnych branżach wytwórczych. Ponadto należy przeprowadzić ocenę dostępu do podstawowych surowców, aby w pełni uzupełnić działania Komisji na rzecz wspierania surowców krytycznych i strategicznych.
11. Ocena powinna odzwierciedlać priorytety i potrzeby UE w zakresie transformacji energetycznej, potencjalnie do 2030 r., i obejmować materiały, w przypadku których nie istnieje obecnie wyraźne ryzyko zakłócenia dostaw, lecz na które istnieje duży popyt w sektorach o kluczowym znaczeniu dla celów UE w zakresie obniżenia emisyjności oraz transformacji ekologicznej i cyfrowej, lub które uważa się za niezbędne minerały. Koncentracja na tych priorytetowych elementach powinna także odpowiednio obejmować podstawowe łańcuchy wartości, takie jak bezpieczeństwo żywnościowe lub medyczny łańcuch wartości. Identyfikacja materiałów, które należy umieścić w różnych wykazach, powinna opierać się na dogłębnej, przejrzystej i jasno określonej analizie mającej na celu ocenę ich krytyczności lub wartości strategicznej, odzwierciedlającej cały łańcuch wartości surowców, wymogi dotyczące przetwarzania i dostępność substytutów. Należy regularnie konsultować się z przedstawicielami przemysłu i ekspertami oraz zapewnić sprawnie przebiegający i otwarty dialog między Komisją a przedstawicielami przemysłu.
Zapewnienie dostępu do konkurencyjnych cen energii i lepiej ukierunkowanego finansowania dla przemysłu UE
12. Trwający kryzys energetyczny ma decydujący wpływ na wszystkie przedsiębiorstwa UE, ale szczególnie na sektory energochłonne, w tym sektor wydobywczy i recykling. Skoordynowana reakcja UE jest niezbędna do zapewnienia dobrze funkcjonującego rynku energii w UE. Sukces każdej polityki UE w zakresie surowców krytycznych zależy od niezawodnego dostępu do wystarczającej ilości energii elektrycznej produkowanej bez wykorzystania paliw kopalnych i po konkurencyjnych cenach. EKES z zadowoleniem przyjąłby reformę dostępnych ram finansowania, odzwierciedlającą ambitne cele z amerykańskiej ustawy o redukcji inflacji - finansowanie w większym stopniu ukierunkowane na fazę komercjalizacji i pokrycie kosztów operacyjnych, w przeciwieństwie do obecnego priorytetu finansowania przez UE fazy badawczo-rozwojowej nowych projektów strategicznych. O ile skupienie się na innowacyjnych technologiach i badaniach jest ważne, to należy również udzielać odpowiedniego wsparcia z myślą o powstałych produktach w fazie komercjalizacji.
13. Ambitny cel Komisji, by przyspieszyć procedury udzielania pozwoleń, jest bardzo pożądany i należy traktować go priorytetowo w celu osiągnięcia maksymalnego czasu trwania takich procedur wynoszącego 12-18 miesięcy. Nowe, kluczowe projekty należy oceniać w przyspieszonych terminach i należy ustalić ścisłe terminy w odniesieniu do maksymalnego czasu trwania procedur udzielania pozwoleń/licencjonowania. Wszelkie reformy procedur udzielania pozwoleń powinny mieć na celu skrócenie czasu ich trwania i zmniejszenie ich złożoności, przy jednoczesnym zachowaniu rygorystycznych norm z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i zarządzania. Przyspieszenie procedury wydawania pozwoleń zapewnia się również poprzez wzmocnienie mechanizmu kompleksowej obsługi. Mechanizm ten powinien działać w określonych z góry terminach, aby scentralizowana procedura wydawania pozwoleń stała się skuteczniejsza i mniej uciążliwa. Zreformowane przepisy dotyczące udzielania pozwoleń powinny mieć zastosowanie do zakładów poszukiwawczych, wydobywczych, rafinacyjnych, przetwarzających i recyklingowych oraz powinny zapewniać wystarczającą pewność regulacyjną w odniesieniu do wyników. Ponadto wszelkie nowe wymogi w zakresie sprawozdawczości lub audytu zawarte w rozporządzeniu w sprawie surowców krytycznych powinny być ograniczone do niezbędnego zakresu, aby nie nakładać dodatkowych obciążeń administracyjnych na przedsiębiorstwa z UE, niezależnie od ich wielkości. Planowana Europejska Rada ds. Surowców Krytycznych odegra kluczową rolę we wspieraniu wdrażania rozporządzenia, w tym procedur udzielania pozwoleń. Dlatego aby zapewnić skuteczność zadań w zakresie monitorowania, zaleca się włączenie w skład Rady nie tylko przedstawicieli instytucjonalnych, ale również niezależnych ekspertów technicznych z tej dziedziny.
Rozwiązanie problemu nieuczciwych praktyk handlowych i ograniczeń w handlu
14. Pomimo ambitnych celów rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych istnieją naturalne ograniczenia dostępności niektórych surowców w UE, dlatego też przywóz pozostanie kluczowy dla przejścia na gospodarkę ekologiczną i cyfrową.
15. Konieczne będzie utrzymanie skutecznych środków ochrony handlu, aby zapewnić ochronę nowych inwestycji europejskich i równe szanse względem państw trzecich. Konieczna jest modernizacja środków ochrony handlu UE w celu ochrony przed dumpingiem ze strony państw trzecich. W szczególności UE powinna dążyć do zapewnienia szybszego wdrażania środków ochrony handlu w celu przeciwdziałania nieuczciwemu przywozowi, prowadzenia szybszych i skuteczniejszych dochodzeń oraz umożliwienia szerokiego wdrażania środków tymczasowych na wczesnym etapie.
16. Działania UE w dziedzinie polityki handlowej powinny uzupełniać cele rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych i powiązanych polityk, w tym praw socjalnych, a priorytetem w ramach tych działań powinno być szybkie zawarcie umów o wolnym handlu ("FTA") z państwami bogatymi w zasoby, które to umowy są obecnie negocjowane lub czekają na ratyfikację (Australia, Indonezja itp.). W odniesieniu do już zawartych umów o wolnym handlu należy, w miarę możliwości, poddać ocenie i wzmocnić istniejące zapisy dotyczące energii i surowców. Należy również zwrócić uwagę na spójność polityki handlowej oraz przepisów celnych/reguł pochodzenia mających zastosowanie do surowców, a także na konkretne problemy związane z obchodzeniem sankcji związanych z surowcami.
Nadanie surowcom krytycznym i strategicznym priorytetowego znaczenia w przepisach dotyczących recyklingu i odpadów oraz wspieranie rynków surowców wtórnych
17. Recykling ma istotne znaczenie dla zwiększenia strategicznej autonomii UE. UE powinna wspierać swój przemysł przetwarzania i obróbki odpadów przez przygotowywanie surowców wtórnych do recyklingu w ramach procesów produkcji oraz zmienić obowiązujące przepisy dotyczące odpadów, aby traktować priorytetowo recykling i obieg zamknięty surowców krytycznych i strategicznych o najwyższym potencjale technicznym i ekonomicznym w zakresie recyklingu (wykonalność). Powinna także wspierać rynki surowców wtórnych. Jeśli chodzi o surowce wtórne, EKES sugeruje, że należy wdrożyć środki w celu ustanowienia dobrze funkcjonujących rynków oraz zminimalizowania utraty złomu.
18. Surowce wtórne mogą przyczynić się do zmniejszenia zależności od niektórych surowców krytycznych i w związku z tym należy je uwzględnić w rozporządzeniu. Aby wymienić tylko jeden z wielu przykładów, skuteczny recykling złomu żeliwa i stali może zmniejszyć zapotrzebowanie na surowce do produkcji metali. Oczekuje się, że złom żeliwa i stali stanie się do 2030 r. zasobem rzadkim, co doprowadzi do ewentualnych zakłóceń w dostawach, mimo że jest to kluczowy element transformacji energetycznej.
19. W rozporządzeniu należy zapewnić dostęp do wszystkich materiałów krytycznych dla poszczególnych gałęzi przemysłu i pojazdów elektrycznych. Obejmuje to nie tylko metale ziem rzadkich, mangan, materiały kluczowe dla transformacji ekologicznej, w tym stal, aluminium i miedź, minerały przemysłowe, grafit czy nikiel, ale również surowce wtórne. Metale mają zasadnicze znaczenie w kontekście infrastruktury umożliwiającej transformację ekologiczną, a w ramach rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych należy je odpowiednio zidentyfikować i poświęcić im należytą uwagę w całych łańcuchach wartości.
Badania ekonomiczne i środowiskowe dotyczące wpływu wydobycia surowców krytycznych na poziom zanieczyszczenia: koordynacja z przepisami dotyczącymi pomocy państwa
20. Biorąc pod uwagę stopień niepewności co do faktycznej obecności surowców krytycznych w UE, ryzyko związane z rozpoczęciem projektów poszukiwawczych i wydobywczych na terytorium UE można będzie podjąć w sposób racjonalny tylko wówczas, gdy projekty te będą wspierane finansowo ze środków finansowania publicznego. Ponieważ w rozporządzeniu w sprawie surowców krytycznych wymaga się także, by takie kampanie były zgodne z celami Zielonego Ładu, EKES sugeruje, że należy ułatwić otrzymanie finansowania publicznego, jeśli wydobycie będzie następstwem wstępnych badań ekonomicznych i środowiskowych służących ocenie wpływu wydobycia surowców krytycznych na zanieczyszczenie.
21. W przypadku gdy takie wstępne badania wykraczają poza zakres projektów strategicznych przewidzianych w rozporządzeniu, należy promować przeznaczanie na nie finansowania publicznego za pośrednictwem koordynacji z zasadami pomocy państwa, a konkretnie z nowo przyjętą w 2023 r. zmianą ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych mającą związek z Zielonym Ładem. Wspomniane wstępne badania należy faktycznie zakwalifikować jako "pomoc na ochronę środowiska" lub "pomoc na badania, rozwój i innowacje", a gdy dotyczą kilku państw członkowskich - jako "ważne projekty stanowiące przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania" (projekty IPCEI).
22. Skuteczna koordynacja z unijnymi środkami pomocy państwa już na etapie wstępnych badań i rozwoju może w istocie pomóc zagwarantować, by finansowanie publiczne wspierające późniejszą realizację projektów strategicznych było faktycznie przeznaczane na zrównoważone cele, oraz zagwarantować w konkretnym przypadku projektów IPCEI, by były one ukierunkowane na skoordynowany rezultat. Mechanizmy finansowania publicznego (np. przyspieszony i łatwiejszy dostęp do mechanizmów finansowych, takich jak pożyczki/gwarancje kredytowe/dotacje) mogą również zostać wprowadzone wyłącznie w odniesieniu do inwestycji realizowanych przez przedsiębiorstwa z UE w ramach projektów związanych z umowami o wolnym handlu.
Narzędzia antymonopolowe: rozporządzenie w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw sprzyjające liderom UE w recyklingu i wydobyciu surowców krytycznych
23. Biorąc pod uwagę, jako niezbędne warunki wstępne, zarówno wciąż niezbadaną dostępność surowców krytycznych w UE, jak i znaczne inwestycje wymagane do wdrożenia bezpiecznego i zrównoważonego łańcucha dostaw tych surowców, wskazane może być dostosowanie niektórych unijnych narzędzi antymonopolowych w celu ułatwienia realizacji celów ustanowionych na podstawie rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych, przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym (np. pomocne może być zastosowanie ram kontroli połączeń w sposób bardziej elastyczny i zorientowany na zrównoważoność, uwzględniając nie tylko cele Zielonego Ładu, jak już przewidziała Komisja Europejska, ale także cele omawianego rozporządzenia).
24. W związku z tym wskazane byłoby dokonanie oceny połączeń w świetle projektów strategicznych, które mają być realizowane w ramach rozporządzenia, w celu osiągnięcia właściwej równowagi między różnymi interesami.
25. Organy ochrony konkurencji mogą zatem zostać wezwane do rozważenia nowych rodzajów efektywności, tj. takich jak zmniejszenie zakłóceń dostaw i zwiększenie gotowości przemysłu w przypadku zewnętrznych niedoborów surowców krytycznych. W takich ocenach należy także uwzględnić cel Komisji, jakim jest agregacja popytu zainteresowanych nabywców surowców krytycznych, a ostatecznie oceny te powinny przyczynić się do obniżenia obecnych wysokich cen.
Zaangażowanie międzynarodowe i dywersyfikacja zasobów: udział krajów kandydujących oraz koordynacja dwustronnej współpracy na forach międzynarodowych
26. Zgodnie z celem Komisji, jakim jest dywersyfikacja zewnętrznych źródeł surowców krytycznych, EKES zaleca zbadanie możliwości zawarcia konkretnych partnerstw i umów o współpracy, w tym z krajami kandydującymi. Partnerstwa takie mogą obejmować finansowane przez UE projekty mające na celu rozwój kampanii poszukiwawczych w nowo wybranych miejscach lub w nieczynnych kopalniach zgodnie z projektami strategicznymi, które zostaną uruchomione w państwach członkowskich UE na podstawie nowych wniosków Komisji.
27. Takie partnerstwa mogą być uzależnione od zobowiązania się krajów kandydujących do szybszego dostosowania ich polityki ochrony środowiska do dorobku prawnego UE. Można rozsądnie oczekiwać, że włączenie takich partnerstw w ramy toczących się obecnie negocjacji akcesyjnych przyniesie UE jako całości dwojakie korzyści - zwiększy szanse na powiększenie krajowych źródeł surowców krytycznych w przyszłości oraz ułatwi krajom kandydującym przestrzeganie prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska (np. w dziedzinie odpadów, wody, zanieczyszczeń przemysłowych i jakości powietrza).
28. Rozporządzenie w sprawie surowców krytycznych powinno być skoordynowane nie tylko z innymi politykami UE i działaniami UE w zakresie handlu międzynarodowego, ale także ze współpracą dwustronną realizowaną przez UE na forach międzynarodowych (tj. współpracą między UE a Stanami Zjednoczonymi na takich forach, jak partnerstwo na rzecz bezpieczeństwa surowców mineralnych, konferencja poświęcona materiałom i minerałom krytycznym oraz grupa robocza ds. minerałów krytycznych Międzynarodowej Agencji Energetycznej, wzmocniona ostatnio przez Radę ds. Energii UE - USA).
29. Przedmiotowe rozporządzenie pozwoli zapewnić UE nie tylko wewnętrzną samowystarczalność w zakresie surowców krytycznych, lecz także zewnętrzną autonomię w zakresie wyznaczania nowych standardów na arenie światowej, jeśli chodzi o zapewnienie bezpieczeństwa i zrównoważonego charakteru odnośnych łańcuchów dostaw. Rola UE jako podmiotu wyznaczającego standardy na arenie światowej przełoży się na jeszcze większe szanse na osiągnięcie ogólnych celów wyznaczonych we wniosku Komisji dotyczących zwalczania substancji zanieczyszczających oraz nieuczciwych praktyk handlowych w dziedzinie surowców krytycznych na całym świecie.
Cele długoterminowe a cele krótkoterminowe w ocenie spójności z innymi politykami UE: znalezienie właściwej równowagi (środowiskowej)
30. Podsumowując, nie można wykluczyć, że w dłuższej perspektywie skuteczne wdrożenie rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych może wymagać zmiany w perspektywie krótkoterminowej niektórych celów szczegółowych Zielonego Ładu ściśle związanych z rozporządzeniem. W istocie perspektywa (prawie) samowystarczalnej UE, nawet jeśli jej urzeczywistnienie wymaga więcej czasu, może ostatecznie sprawić, że cele dotyczące zrównoważoności/neutralności klimatycznej staną się bardziej osiągalne w perspektywie długoterminowej (również biorąc pod uwagę stosunkowo większe zanieczyszczenie powodowane przez obecne metody wydobycia materiałów w niektórych krajach rozwijających się).
III. PROPONOWANE POPRAWKI DO COM(2023) 160 final
Poprawka 1
Motyw 29
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
| (29) Zasadnicze znaczenie mają inwestycje prywatne realizowane przez przedsiębiorstwa, inwestorów finansowych i odbiorców. Ponieważ jednak same inwestycje prywatne są niewystarczające, skuteczna realizacja projektów w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych może wymagać wsparcia publicznego, na przykład w formie gwarancji, kredytów lub inwestycji kapitałowych i quasi-kapi- tałowych. Takie wsparcie publiczne może stanowić pomoc państwa. Taka pomoc musi wywoływać efekt zachęty oraz być konieczna, odpowiednia i proporcjonalna. W istniejących wytycznych dotyczących pomocy państwa, które niedawno poddano gruntownemu przeglądowi zgodnie z celami dwojakiej transformacji, przewidziano szereg możliwości wsparcia inwestycji w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych na określonych warunkach. |
(29) Zasadnicze znaczenie mają inwestycje prywatne realizowane przez przedsiębiorstwa, inwestorów finansowych i odbiorców. Ponieważ jednak same inwestycje prywatne są niewystarczające, skuteczna realizacja projektów w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych może wymagać wsparcia publicznego, na przykład w formie gwarancji, kredytów lub inwestycji kapitałowych i quasi-kapita- łowych. Takie wsparcie publiczne może stanowić pomoc państwa. Taka pomoc musi wywoływać efekt zachęty oraz być konieczna, odpowiednia i proporcjonalna. W istniejących wytycznych dotyczących pomocy państwa, które niedawno poddano gruntownemu przeglądowi zgodnie z celami dwojakiej transformacji, przewidziano szereg możliwości wsparcia inwestycji w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych na określonych warunkach. Komisja i państwa członkowskie powinny zapewnić większą jasność co do tego, jak zasady pomocy państwa będą stosowane, oraz wprowadzić mechanizmy przyznawania dotacji, kredytów i ulg podatkowych w celu wspierania istniejących zdolności przemysłowych UE oraz tworzenia nowych obiektów w UE i godnych zaufania partnerskich państwach trzecich. Należy tu mieć na uwadze zarówno wydatki operacyjne, jak i nakłady inwestycyjne. |
Uzasadnienie
Obecne środki przewidziane w ramach pomocy państwa są niejasne i brakuje mechanizmów wspierania istniejących zdolności przemysłowych, które znacznie ucierpiały wskutek gwałtownego wzrostu cen energii oraz tworzenia nowych obiektów zajmujących się surowcami krytycznymi w UE i poza jej granicami.
Poprawka 2
Artykuł 1 ust. 2 lit. a) (nowa litera)
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
|
2. a) ustalenie przejrzystej i jasno określonej metodyki oceny materiałów, które mają zostać włączone do wykazu surowców strategicznych, w tym za pomocą technicznych arkuszy informacyjnych, podobnej do metodyki stosowanej w odniesieniu do wykazu surowców krytycznych. Przyszłym wykazom surowców strategicznych i krytycznych powinna towarzyszyć ocena skutków obowiązującego prawodawstwa UE oraz jego wpływu na materiały znajdujące się w tych wykazach. |
Uzasadnienie
Surowce krytyczne ocenia się w drodze oceny krytyczności w oparciu o konkretną metodykę, która obejmuje długi i wnikliwy proces walidacji przeprowadzany z pomocą ekspertów zewnętrznych, przedstawicieli przemysłu i instytutów badawczych. Natomiast identyfikacja surowców strategicznych nie opierała się na opublikowanej metodyce ani nie obejmowała wcześniejszych konsultacji. Włączenie surowców strategicznych do wykazu surowców krytycznych (załącznik 2) sugeruje, że wszystkie materiały osiągnęły progi określone w metodyce dotyczącej surowców krytycznych, co jest mylące.
Poprawka 3
Artykuł 1 ust. 3
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
| 3. Jeżeli na podstawie sprawozdania, o którym mowa w art. 42, Komisja stwierdzi, że Unia może nie osiągnąć celów określonych w ust. 2, dokonuje ona oceny wykonalności i proporcjonalności zaproponowania środków lub wykonania swoich uprawnień na poziomie Unii w celu zapewnienia osiągnięcia tych celów. |
3. Jeżeli na podstawie sprawozdania, o którym mowa w art. 42, Komisja stwierdzi, że Unia może nie osiągnąć celów określonych w ust. 2, dopuszcza pewien poziom elastyczności w celu najlepszego odzwierciedlenia niepowtarzalności łańcucha wartości danego surowca, ponieważ każdy materiał ma szczególne właściwości i stwarza wyzwania związane z zaopatrzeniem, przetwarzaniem i recyklingiem. Należy skoncentrować się na utrzymaniu istniejących zdolności i ich wspieraniu. Należy zachęcać do prowadzenia otwartego i stałego dialogu między przedstawicielami przemysłu a decydentami politycznymi w celu określenia wskaźników referencyjnych, które są wykonalne zarówno pod względem technicznym, jak i ekonomicznym, a także zgodne z celami UE. |
Uzasadnienie
Wskaźniki referencyjne w zakresie zaopatrywania się, przetwarzania i recyklingu są zbyt ogólne i nierealistyczne, więc mogą prowadzić do niezamierzonych i negatywnych konsekwencji. Przepisy należy starannie rozważyć w kontekście trudności gospodarczych i technicznych związanych z ich wdrażaniem oraz ryzyka nadmiernego obciążenia przemysłu UE, w szczególności MŚP.
Poprawka 4
ZAŁĄCZNIK I
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
|
ZAŁĄCZNIK I Surowce strategiczne
Sekcja 1
Wykaz surowców strategicznych
Następujące surowce uznaje się za strategiczne:
a) Bizmut
b) Bor - jakość metalurgiczna
c) Kobalt
d) Miedź
e) Gal
f) German
g) Lit - w standardzie wymaganym dla baterii
h) Magnez metaliczny
i) Mangan - w standardzie wymaganym dla baterii
j) Grafit naturalny - w standardzie wymaganym dla baterii
k) Nikiel - w standardzie wymaganym dla baterii
l) Platynowce
m) Metale ziem rzadkich do produkcji magnesów (Nd, Pr, Tb, Dy, Gd, Sm i Ce)
n) Krzem metaliczny
o) Tytan metaliczny
p) Wolfram
|
ZAŁĄCZNIK I Surowce strategiczne pierwotne i wtórne
Sekcja 1
Wykaz surowców strategicznych
Za strategiczne uznaje się następujące surowce pierwotne i wtórne, w tym ich odpowiednie metale nośne i minerały, z których te surowce strategiczne są pozyskiwane:
a) Bizmut
b) Bor
c) Kobalt
d) Miedź
da) Złom żeliwa i stali (w tym nierdzewny)
e) Gal
f German
g) Lit
ga) Magnezyt/magnezja
h) Magnez
i) Mangan
j) Grafit
k) Nikiel
ka) Fosfor
kb) Węglan potasu
l) Platynowce
m) Metale ziem rzadkich (Nd, Pr, Tb, Dy, Gd, Sm i Ce)
n) Krzem
o) Tytan
p) Wolfram
pa) Cynk
|
Poprawka 5
ZAŁĄCZNIK II
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
| ZAŁĄCZNIK II |
ZAŁĄCZNIK II |
| Surowce krytyczne |
Surowce krytyczne pierwotne i wtórne |
| Sekcja 1 |
Sekcja 1 |
| Wykaz surowców krytycznych |
Wykaz surowców krytycznych |
| Następujące surowce uznaje się za krytyczne: |
Za krytyczne uznaje się następujące surowce pierwotne i wtórne, w tym ich odpowiednie metale nośne i minerały, z których te surowce krytyczne są pozyskiwane: |
| a) Antymon |
| b) Arsen |
a) Antymon |
| c) Boksyt |
b) Arsen |
| d) Baryt |
c) Boksyt |
| e) Beryl |
d) Baryt |
| f) Bizmut |
e) Beryl |
| g) Bor |
f Bizmut |
| h) Kobalt |
g) Bor |
| i) Węgiel koksowy |
h) Kobalt |
| j) Miedź |
i) Węgiel koksowy |
| k) Skaleń |
j) Miedź |
| l) Fluoryt |
k) Skaleń |
| m) Gal |
ka) Złom żeliwa i stali (w tym nierdzewny) |
| n) German |
l) Fluoryt |
| o) Hafn |
m) Gal |
| p) Hel |
n) German |
| q) Metale ciężkie ziem rzadkich |
o) Hafn |
| r) Metale lekkie ziem rzadkich |
p) Hel |
| s) Lit |
q) Metale ciężkie ziem rzadkich |
| t) Magnez |
r) Metale lekkie ziem rzadkich |
| u) Mangan |
s) Lit |
| v) Grafit naturalny |
sa) Magnezyt/magnezja |
| w) Nikiel - w standardzie wymaganym dla baterii |
t) Magnez |
| x) Niob |
u) Mangan |
| y) Fosforyt |
v) Grafit |
| z) Fosfor |
w) Nikiel |
|
x) Niob |
|
y) Fosforyt |
|
z) Fosfor |
| aa) Platynowce |
aa) Platynowce |
| bb) Skand |
aaa) Węglan potasu |
| cc) Krzem metaliczny |
bb) Skand |
| dd) Stront |
cc) Krzem metaliczny |
| ee) Tantal |
dd) Stront |
| ff) Tytan metaliczny |
ee) Tantal |
| gg) Wolfram |
ff) Tytan metaliczny |
| hh) Wanad |
gg) Wolfram |
|
hh) Wanad |
|
ii) Cynk |
Uzasadnienie poprawek 4 i 5
Niektóre materiały zazwyczaj mogą być wydobywane wyłącznie razem z innym, głównym metalem - np. metale ziem rzadkich z rudą żelaza - i nie mogą być wydobywane oddzielnie. Ponadto niektóre materiały są niezbędne w ekosystemie produkcji, rafinacji i recyklingu materiałów, np. magnezyt dla hut - bez tego materiału nie jest możliwy recykling metali/materiałów przy zastosowaniu wysokich temperatur. Należy unikać ograniczeń w tym obszarze (zarówno w odniesieniu do surowców krytycznych, jak i strategicznych) i unikać przypisywania konkretnych zastosowań określonym surowcom w łańcuchu wartości. W przeciwnym razie kwalifikowalny byłby jedynie ostatni etap rafinacji, a nie wydobycie.
Przejście na gospodarkę niskoemisyjną i gospodarkę o obiegu zamkniętym sprawia, że surowce wtórne stają się coraz ważniejsze, ponieważ przyczyniają się do zmniejszenia zależności od surowców pierwotnych, wspierają zasobooszczęd- ność, ograniczenie ilości odpadów i zrównoważony rozwój. Ponadto niektóre z tych materiałów mają zasadnicze znaczenie dla dekarbonizacji przemysłu, transformacji ekologicznej i osiągnięcia celów w zakresie neutralności emisyjnej.
Poprawka 6
Artykuł 2 pkt 15 (nowy)
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
|
15) "projekt dotyczący surowców strategicznych" oznacza każdy planowany obiekt lub dowolną planowaną znaczną rozbudowę lub zmianę przeznaczenia istniejącego obiektu, w którym prowadzona jest działalność wydobywcza lub w zakresie przetwarzania lub recyklingu surowców wymienionych w załączniku II, w tym z uwzględnieniem surowców występujących jako produkty uboczne wydobycia i przetwarzania surowców nośnych niewymienionych w załączniku I lub II; |
Uzasadnienie
Surowce strategiczne często występują jako produkty uboczne związane z metalem lub minerałem nośnym (głównym). Konieczne jest doprecyzowanie kwestii włączenia projektów wydobywczych dotyczących takich metali i minerałów nośnych i bazowych do zakresu strategicznych projektów w ramach rozporządzenia w sprawie surowców krytycznych.
Poprawka 7
Artykuł 3a (nowy)
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
|
Artykuł 3a 1. Surowce wtórne uwzględnia się w wykazach surowców strategicznych (załącznik I) i surowców krytycznych (załącznik II).
2. Co najmniej raz na dwa lata Komisja dokonuje przeglądu i, w razie potrzeby, aktualizacji wykazu strategicznych i krytycznych surowców wtórnych z załącznika I i załącznika II, uwzględniając ich strategiczną rolę w dekarbonizacji i transformacji ekologicznej, wysoki prognozowany wzrost popytu lub niedobór na poziomie światowym, trudności w zwiększaniu zbiórki/odzysku w UE, duży potencjał odzysku surowców krytycznych w UE.
|
Uzasadnienie
Surowce wtórne odgrywają ważną rolę w dekarbonizacji wielu gałęzi europejskiego przemysłu, zwłaszcza tych, które wytwarzają technologie strategiczne na potrzeby transformacji ekologicznej i cyfrowej. Uznanie ich wartości strategicznej sprzyja odpowiedzialnemu zaopatrywaniu się w surowce i ogranicza wydobycie surowców pierwotnych. W ramach wykazu surowców strategicznych należy ustanowić podwykaz strategicznych surowców wtórnych, biorąc pod uwagę m.in. następujące kryteria: strategiczną rolę w ramach dekarbonizacji i transformacji ekologicznej; prognozowany wzrost światowego popytu; trudności w zbiórce, odzysku lub recyklingu w UE; wysoki potencjał odzyskiwania surowców krytycznych. Ocena powinna uwzględniać najnowsze dostępne dane, a także przewidywaną ewolucję popytu i podaży w odpowiednim okresie odniesienia, aby zaradzić przyszłym niedoborom lub zakłóceniom w dostawach.
Poprawka 8
Artykuł 5 ust. 1 lit. c)
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
| c) realizacja projektu będzie przebiegać w sposób zrównoważony, w szczególności w odniesieniu do monitorowania i minimalizowania wpływu na środowisko oraz zapobieganie mu, stosowania odpowiedzialnych społecznie praktyk, w tym poszanowania praw człowieka i praw pracowniczych, potencjału w zakresie tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy oraz znaczącego zaangażowania społeczności lokalnych i istotnych partnerów społecznych, a także stosowania przejrzystych praktyk działalności gospodarczej obejmujących odpowiednie strategie zgodności służące przeciwdziałaniu negatywnym wpływom na prawidłowe funkcjonowanie administracji publicznej, w tym korupcji i łapownictwu, i ograniczanie ryzyka ich wystąpienia; |
c) realizacja projektu będzie przebiegać w sposób zrównoważony, w szczególności w odniesieniu do monitorowania i minimalizowania wpływu na środowisko oraz zapobiegania mu, zwłaszcza w długim horyzoncie czasowym i na skalę globalną, stosowania odpowiedzialnych społecznie praktyk, w tym poszanowania praw człowieka i praw pracowniczych, potencjału w zakresie tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy oraz znaczącego zaangażowania społeczności lokalnych i istotnych partnerów społecznych, a także stosowania przejrzystych praktyk działalności gospodarczej obejmujących odpowiednie strategie zgodności służące przeciwdziałaniu negatywnym wpływom na prawidłowe funkcjonowanie administracji publicznej, w tym korupcji i łapownictwu, i ograniczanie ryzyka ich wystąpienia; |
Uzasadnienie
Znalezienie właściwej równowagi między długoterminowymi celami zrównoważonego rozwoju a celami krótkoterminowymi (biorąc również pod uwagę stosunkowo większe zanieczyszczenie powodowane przez obecnie stosowane metody wydobycia materiałów w niektórych krajach rozwijających się oraz fakt, że mieszkamy na tej samej planecie).
Poprawka 9
Artykuł 19 ust. 1 lit. e) (nowa litera)
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
|
e) nieuczciwe praktyki handlowe. Komisja utrzymuje i wzmacnia środki ochrony handlu w celu zapewnienia równych warunków działania. UE powinna również priorytetowo traktować ustanowienie zachęt zgodnych z zasadami WTO, aby zapewnić równe warunki działania na catym świecie. Mogłyby one przybrać formę zachęt dla konsumentów, by wybierali zrównoważone surowce europejskie, lub wsparcia dla tworzenia bardziej zaawansowanych obiektów. |
Uzasadnienie
Europejski przemysł surowcowy znajduje się w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej na świecie i należy zadbać o to, by środki ochrony handlu były wykorzystywane do ochrony przemysłu przed nieuczciwymi praktykami handlowymi.
Poprawka 10
Artykuł 35 ust. 1
| Tekst zaproponowany przez Komisję Europejską |
Poprawka EKES-u |
| 1. W skład Rady wchodzą państwa członkowskie oraz Komisja. Radzie przewodniczy Komisja. |
1. W skład Rady wchodzą państwa członkowskie oraz Komisja i niezależni eksperci techniczni. Radzie przewodniczy Komisja. |
Uzasadnienie
Planowana Europejska Rada ds. Surowców Krytycznych odegra kluczową rolę we wspieraniu wdrażania rozporządzenia, w tym procedur udzielania pozwoleń. Dlatego aby zapewnić skuteczność zadań w zakresie monitorowania, zaleca się włączenie w skład Rady nie tylko przedstawicieli instytucjonalnych, ale również niezależnych ekspertów technicznych z tej dziedziny.
Bruksela, dnia 12 lipca 2023 r.
