Integracja społeczna kobiet należących do mniejszościowych grup etnicznych (2010/2041(INI)).

Integracja społeczna kobiet należących do mniejszościowych grup etnicznych

P7_TA(2010)0305

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 września 2010 r. w sprawie integracji społecznej kobiet należących do mniejszości etnicznych (2010/2041(INI))

(2011/C 308 E/07)

(Dz.U.UE C z dnia 20 października 2011 r.)

Parlament Europejski,

– uwzględniając art. 2 oraz art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej,

– uwzględniając część II Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w której zawarto zobowiązanie Unii Europejskiej do zwalczania dyskryminacji,

– uwzględniając dyrektywę Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającą w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne(1), dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy(2), dyrektywę 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy(3) oraz dyrektywę Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzającą w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług(4),

– uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej, w szczególności jej art. 21,

– uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka(5), Konwencję ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (konwencja CEDAW)(6) oraz Deklarację ONZ w sprawie praw osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych(7),

– uwzględniając Europejską konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (ECHR),

– uwzględniając program sztokholmski(8),

– uwzględniając strategię lizbońską i będącą obecnie w przygotowaniu strategię UE 2020,

– uwzględniając decyzję nr 1350/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. ustanawiającą drugi wspólnotowy program działań w dziedzinie zdrowia na lata 2008-2013(9),

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 1 czerwca 2006 r. w sprawie sytuacji kobiet romskich w Unii Europejskiej(10),

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 27 września 2007 r. w sprawie równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne(11),

– uwzględniając własną rezolucję z dnia 24 października 2006 r. w sprawie imigracji kobiet: rola i miejsce imigrantek w Unii Europejskiej(12),

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie stanu praw podstawowych w Unii Europejskiej w latach 2004-2008(13),

– uwzględniając własną rezolucję z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie aktywnej integracji osób wykluczonych z rynku pracy(14),

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 10 lutego 2010 r. w sprawie równouprawnienia kobiet i mężczyzn w Unii Europejskiej - 2009(15),

– uwzględniając art. 48 Regulaminu,

– uwzględniając sprawozdanie Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia (A7-0221/2010),

A. mając na uwadze, że choć w Traktacie o Unii Europejskiej i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej przedstawiono wartości będące podstawą Unii Europejskiej, to w praktyce nie wszyscy jej mieszkańcy w pełni korzystają z karty praw podstawowych, a zwłaszcza kobiety należące do mniejszości etnicznych, w tym kobiety będące ofiarami przemocy, handlu ludźmi i ubóstwa; mając ponadto na uwadze, że wartości te są wspólne społeczeństwom państw członkowskich opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn,

B. mając na uwadze, że art. 21 karty praw podstawowych zabrania wszelkiej dyskryminacji opartej na przynależności do mniejszości narodowej; mając jednak na uwadze, że wiele wspólnot mniejszości etnicznych na terenie UE nadal doświadcza dyskryminacji, wykluczenia społecznego i segregacji,

C. mając na uwadze, że równe traktowanie jest prawem podstawowym, a nie przywilejem wszystkich obywateli, zaś tolerancja powinna być powszechną postawą w życiu, a nie łaską okazywaną wybranym osobom; mając na uwadze, że wszelkie formy dyskryminacji należy zwalczać z taką samą siłą,

D. mając na uwadze, że kobiety z mniejszości etnicznych znajdują się w gorszej sytuacji nie tylko w porównaniu z większością kobiet, ale również w porównaniu z mężczyznami z mniejszości etnicznych,

E. mając na uwadze, że zintegrowane podejście UE jest kluczowe dla zapewnienia spójnej polityki integracji społecznej kobiet należących do mniejszości etnicznych, obejmującej środki w zakresie zwalczania dyskryminacji, polityki ułatwiania dostępu do mieszkań, zatrudnienia, edukacji, służby zdrowia i usług socjalnych, a także powszechnego poszanowania praw podstawowych,

F. mając na uwadze, że nie istnieje powszechnie uznana prawna definicja grup mniejszości etnicznych; mając na uwadze, że zasada równości szans i równego traktowania oparta na wzajemnym poszanowaniu, zrozumieniu i akceptacji powinna być kamieniem węgielnym polityki UE obejmującej wszystkich jej mieszkańców bez względu na pochodzenie,

G. mając na uwadze, że zapewnienie wszystkim obywatelom dostępu do wysokiej jakości oświaty ułatwia ich włączenie w rynek pracy oraz zapewnia ogólną lepszą jakość życia; mając jednak na uwadze, że w niektórych państwach członkowskich ludność należąca do mniejszości etnicznych jest wyłączona z pełnego i równoprawnego udziału w powszechnych systemach oświaty; mając na uwadze, że w celu zapewnienia rozwoju demokratycznego i otwartego społeczeństwa w UE systemy oświaty muszą uczyć tolerancji i równości,

H. mając na uwadze, że polityka integracji obywateli krajów trzecich powinna w większym stopniu uwzględniać aspekt płci, co jest niezbędne, by zapewnić uwzględnienie specyficznych potrzeby imigrantek,

I. mając na uwadze, że polityka i przepisy prawne dotyczące azylu powinny propagować integrację kobiet należących do mniejszości etnicznych,

J. mając na uwadze, że należy zastosować ukierunkowane podejście do włączenia kobiet należących do mniejszości etnicznych do społeczeństwa, aby uniknąć wieloaspektowej dyskryminacji, stereotypów, napiętnowania i segregacji etnicznej,

K. mając na uwadze, że różnice w kulturze, tradycji lub religii nie powinny stanowić przeszkody w integracji kobiet należących do mniejszości etnicznych,

L. mając na uwadze, że gromadzenie danych podzielonych wedle różnych kryteriów stanowi warunek wstępny ochrony i upowszechniania poszanowania praw człowieka kobiet i mniejszości etnicznych; mając na uwadze, że z powodu braku statystyk wiele problemów nie zostało zidentyfikowanych, a co za tym idzie, nie przyjęto ukierunkowanych działań politycznych,

M. mając na uwadze, że dostępnych jest wiele odpowiednich instrumentów i strategii mogących posłużyć do integracji kobiet należących do mniejszości etnicznych, lecz na poziomie krajowym występują opóźnienia w ich wdrażaniu, a na szczeblu UE brak jest koordynacji,

N. mając na uwadze, że w większości przypadków kobiety należące do mniejszości etnicznej doświadczają wieloaspektowej dyskryminacji i są bardziej zagrożone wykluczeniem społecznym, ubóstwem i poważnym łamaniem praw człowieka, takim jak handel ludźmi i przymusowa sterylizacja, niż kobiety należące do głównego nurtu społeczeństwa, czy mężczyźni będący członkami do mniejszości,

O. mając na uwadze, że niższy status społeczno-ekonomiczny wielu kobiet należących do mniejszości etnicznych przekłada się w praktyce na ograniczenia w korzystaniu przez nie z praw podstawowych, brak dostępu do zasobów, w tym możliwości w zakresie zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego, oraz utrudnia proces integracji,

P. mając na uwadze, że ich stan zdrowia ma wpływ nie tylko na nie same, ale również na ich dzieci,

Q. mając na uwadze, że czynny udział kobiet w społeczeństwie oraz ich pomyślna integracja będą miały pozytywny wpływ na ich dzieci i na przyszłe pokolenia,

R. mając na uwadze, że wykluczenie społeczne kobiet należących do mniejszości etnicznej może prowadzić do trudności w zapewnieniu niezależności ekonomicznej, co może przynieść bezpośrednie lub pośrednie koszty dla społeczeństwa i budżetów państwowych,

S. mając na uwadze, że kobiety należące do mniejszości ulegają częściej różnym formom przemocy i wykorzystywania ze strony mężczyzn, gdy są zintegrowane w mniejszym stopniu niż kobiety należące głównego nurtu społeczeństwa,

T. mając na uwadze, że integracji społecznej sprzyjałyby częstsze i systematyczne konsultacje z kobietami należącymi do grup mniejszości etnicznych na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim,

1. podkreśla, że nie istnieje powszechnie uznana prawna definicja grup mniejszości etnicznych oraz że pojęcie to obejmuje szereg sytuacji, w jakich znajdują się różne grupy etniczne w państwach członkowskich UE;

2. nawołuje Komisję i państwa członkowskie, aby - we współpracy z organizacjami pozarządowymi i ugrupowaniami społeczeństwa obywatelskiego - gwarantowały regularne gromadzenie i analizowanie - w zgodzie z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych - danych z podziałem na płeć i pochodzenie etniczne dotyczących kwestii związanych z włączeniem do społeczeństwa, takich jak dostęp do oświaty, rynku zatrudnienia, systemu zabezpieczeń społecznych, służby zdrowia i mieszkalnictwa;

3. uważa, że wdrożenie obowiązującego prawodawstwa w odpowiednim czasie, a co za tym idzie transpozycja dyrektyw w państwach członkowskich, mają kluczowe znaczenie; uważa, że istnieje potrzeba lepiej zorganizowanej koordynacji polityki na rzecz grup mniejszości etnicznych, aby osiągnąć trwały wpływ i lepszą politykę na poziomie UE, krajowym, regionalnym i lokalnym, w związku z czym zachęca decydentów politycznych na wszystkich poziomach do prowadzenia konsultacji z kobietami, których prawa stanowią przedmiot tych polityk, społecznościami, do których należą i organizacjami w tej dziedzinie na temat strategii i działań służących poprawie integracji społecznej kobiet należących do mniejszości etnicznych;

4. podkreśla znaczenie kształcenia dla akceptacji różnych kultur oraz wpływu dyskryminacji i uprzedzeń; zwraca uwagę, że odpowiedzialność za rzeczywistą integrację leży zarówno po stronie mniejszości etnicznych, jak i społeczeństwa głównego nurtu, obie strony muszą podjąć starania w celu wzajemnej integracji w dążeniu do zapewnienia jedności społeczeństwa;

5. wzywa Komisję i państwa członkowskie do przyjęcia środków służących zapobieżeniu zatrudnianiu kobiet należących do mniejszości etnicznych poniżej ich kwalifikacji poprzez zapewnienie im lepszego dostępu do rynku pracy, w tym do wysokiej jakości opieki nad dziećmi po przystępnej cenie, a także zagwarantowanie im dostępu do kształcenia i szkoleń, w tym szkoleń zawodowych; wzywa do skutecznej realizacji polityki na rzecz członkiń grup mniejszości etnicznych oraz do wprowadzenia jasnych i szybkich procedur uznawania umiejętności i kwalifikacji;

6. podkreśla znaczenie wzorców do naśladowania w integracji i opowiada się za wymianą najlepszych rozwiązań stosowanych przez państwa członkowskie posiadające większe doświadczenie w zapobieganiu marginalizacji społecznej; zachęca decydentów na szczeblu UE, krajowym, regionalnym i lokalnym do zasięgania opinii organizacji zrzeszających kobiety należące do mniejszości etnicznych w sprawie strategii i działań mających na celu integrację społeczną kobiet należących do mniejszości etnicznych; wzywa Komisję i państwa członkowskie do przedstawienia środków mających na celu wspieranie istniejących mediatorów społeczno-kulturowych w UE;

7. uważa, że rozpoczęcie procesu integracji na wczesnym etapie życia ma podstawowe znaczenie dla skutecznego zaprezentowania alternatywy dla ubóstwa i pozostawania na marginesie społeczeństwa; w związku z tym jest zdania, że należy stworzyć ramy instytucjonalne dla wspólnotowych usług społeczno-edukacyjnych dla dzieci i rodzin, spełniających potrzeby regionalne i osobiste, gwarantując równy dostęp do usług wysokiej jakości; wzywa zatem Komisję do szczególnego wspierania programów na rzecz wczesnej integracji;

8. wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Społecznego oraz krajowych funduszy społecznych wspierały możliwości w zakresie przedsiębiorczości skierowane specjalnie do kobiet należących do mniejszości etnicznych, przez organizowanie seminariów i warsztatów z przedsiębiorczości oraz nagłaśnianie projektów na rzecz rozwoju;

9. nawołuje Komisję i państwa członkowskie do przeprowadzenia we współpracy z organizacjami pozarządowymi kampanii uświadamiającej dla kobiet należących do mniejszości etnicznych i ogółu społeczeństwa oraz do zapewnienia pełnego wprowadzenia w życie właściwych przepisów w celu zwalczania dyskryminujących zwyczajów kulturowych i modelu patriarchalnego, aby zapobiec polaryzacji i przeciwdziałać seksistowskim stereotypom oraz napiętnowaniu społecznemu, które stanowi podstawę przemocy wobec kobiet, a także, aby zagwarantować, że przemoc mająca za źródło obyczaje, tradycje czy względy religijne nie znajdzie usprawiedliwienia;

10. podkreśla, że w celu wsparcia ukierunkowanej polityki integracyjnej potrzebna jest większa ilość przekrojowych badań i wskaźników dotyczących wpływu dyskryminacji i wykluczenia społecznego na kobiety należące do mniejszościowych wspólnot etnicznych na terenie UE; w związku z tym zachęca Komisję, a zwłaszcza DG ds. Badań, do finansowania takich projektów badawczych;

11. zachęca do aktywnego udziału politycznego i społecznego kobiety należące do mniejszości etnicznych pochodzące ze wszystkich grup społecznych, w tym w przywództwie politycznym, oświacie i kulturze, aby zaradzić obecnej niewystarczającej reprezentacji;

12. zaznacza, że nadanie kobietom niezależności i mocy sprawczej w gospodarce stanowi kluczowy czynnik zapewnienia ich pełnego uczestnictwa w głównym nurcie społeczeństwa;

13. nawołuje państwa członkowskie do poszanowania praw podstawowych wszystkich kobiet, w tym należących do mniejszości etnicznych, a w szczególności do zapewnienia im dostępu do służby zdrowia, wymiaru sprawiedliwości, pomocy i informacji prawnej oraz mieszkania;

14. zachęca Komisję, państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne do podjęcia dynamicznych starań zmierzających do poprawy i ułatwienia dostępu do edukacji, ze szczególnym naciskiem na naukę języków (a zwłaszcza języka urzędowego danego kraju), oraz dostępu do kształcenia ustawicznego i wyższego, dostosowanych do potrzeb kobiet i dziewcząt należących do mniejszości etnicznych, aby uniknąć różnic w poziomie wykształcenia płci, które mogą prowadzić do wykluczenia z rynku pracy i ubóstwa;

15. podkreśla, że kobiety należące do mniejszości etnicznych potrzebują dostępu do informacji o służbie zdrowia w innych językach; zwraca uwagę na znaczenie szkoleń dotyczących aspektów międzykulturowych dla pracowników służby zdrowia w ramach partnerstwa z grupami kobiet należących do mniejszości etnicznych;

Równość płci

16. nalega, aby Komisja uwzględniła aspekty związane z płcią przy podejmowaniu decyzji dotyczących strategii i środków w zakresie integracji społecznej;

17. wzywa państwa członkowskie do podjęcia środków w celu zapewnienia dostępu do usług wsparcia w zakresie ochrony kobiet przed przemocą ze względu na płeć, niezależnie od ich statusu prawnego, rasy, wieku, orientacji seksualnej, pochodzenia etnicznego czy religii;

18. wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia pełnego wdrożenia obowiązujących przepisów dotyczących równości płci i zwalczania dyskryminacji w drodze udostępnienia zasobów na szkolenia poświęcone tym zagadnieniom i środki zwiększające znajomość praw kobiet należących do mniejszości, oraz sposobów postępowania w przypadku naruszenia tych praw;

19. nawołuje państwa członkowskie do ochrony ofiar dyskryminacji wieloaspektowej, wśród których kobiety należące do mniejszości etnicznej stanowią dużą grupę, poprzez przyjęcie w systemie prawnym wyraźnych klauzul i wiążących przepisów dotyczących takiej dyskryminacji;

20. nawołuje do czynnego zaangażowania Europejskiego Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn w gromadzenie danych i prowadzenie badań nad zagadnieniami związanymi z integracją, dotyczącymi kobiet należących do mniejszości etnicznych, poprzez konsekwentne stosowanie zasady uwzględniania aspektu płci i wspieranie priorytetów w obszarze integracji społecznej;

21. wzywa Agencję Praw Podstawowych do przekrojowego uwzględnienia zagadnień związanych z równością płci i prawami człowieka w wieloletnich ramach i wynikających z nich działaniach, dotyczących między innymi dyskryminacji na tle etnicznym oraz podstawowych praw ludności romskiej;

22. wzywa Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn do regularnego zbierania danych z podziałem na płeć i grupę etniczną, a także inne kryteria, oraz do przedstawienia ich wyników przy zastosowaniu tego samego podziału; podkreśla zapotrzebowanie na odpowiednie mechanizmy gromadzenia i ochrony danych, tak aby zapobiec ich nieprawidłowemu wykorzystaniu do typowania przestępców na podstawie przynależności rasowej;

23. wskazuje na istotną rolę krajowych organów ds. równości w zakresie udzielania wsparcia i pomocy ofiarom dyskryminacji i informowania ich o prawach i obowiązkach; wzywa państwa członkowskie, aby zadbały o skuteczność i zagwarantowały niezależność krajowych organów ds. równości oraz zapewniły im wystarczające środki finansowe i zasoby kadrowe, aby mogły one zająć się każdym powodem dyskryminacji, a także dyskryminacją wieloaspektową; wzywa krajowe organy ds. równości do opracowania narzędzi i szkoleń z zakresu dyskryminacji wieloaspektowej, w tym dotyczących szczególnej sytuacji kobiet należących do mniejszości etnicznych;

*

* *

24. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.

______

(1) Dz.U. L 180 z 19.7.2000, s. 22.

(2) Dz.U. L 303 z 2.12.2000, s. 16.

(3) Dz.U. L 204 z 26.7.2006, s. 23.

(4) Dz.U. L 373 z 21.12.2004, s. 37.

(5) Przyjęta na mocy rezolucji 217A (III) Zgromadzenia Ogólnego z dnia 10 grudnia 1948 r.

(6) Przyjęta na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 34/180 z dnia 18 grudnia 1979 r.

(7) Przyjęta na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 47/135 z dnia 18 grudnia 1992 r.

(8) Dok. nr 5731/10 Rady Unii Europejskiej z dnia 3 marca 2010 r.

(9) Dz.U. L 301 z 20.11.2007, s. 3.

(10) Dz.U. C 298 E z 8.12.2006, s. 283.

(11) Dz.U. C 219 E z 28.8.2008, s. 317.

(12) Dz.U. C 313 E z 20.12.2006, s. 118.

(13) Dz.U. C 46 E z 24.2.2010, s. 48.

(14) Teksty przyjęte, P6_TA(2009)0371.

(15) Teksty przyjęte, P7_TA(2010)0021.

Zmiany w prawie

Rząd chce zmieniać obowiązujące regulacje dotyczące czynników rakotwórczych i mutagenów

Rząd przyjął we wtorek projekt zmian w Kodeksie pracy, którego celem jest nowelizacja art. 222, by dostosować polskie prawo do przepisów unijnych. Chodzi o dodanie czynników reprotoksycznych do obecnie obwiązujących regulacji dotyczących czynników rakotwórczych i mutagenów. Nowela upoważnienia ustawowego pozwoli na zmianę wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy.

Grażyna J. Leśniak 16.04.2024
Bez kary za brak lekarza w karetce do końca tego roku

W ponad połowie specjalistycznych Zespołów Ratownictwa Medycznego brakuje lekarzy. Ministerstwo Zdrowia wydłuża więc po raz kolejny czas, kiedy Narodowy Fundusz Zdrowia nie będzie pobierał kar umownych w przypadku niezapewnienia lekarza w zespołach ratownictwa. Pierwotnie termin wyznaczony był na koniec czerwca tego roku.

Beata Dązbłaż 10.04.2024
Będzie zmiana ustawy o rzemiośle zgodna z oczekiwaniami środowiska

Rozszerzenie katalogu prawnie dopuszczalnej formy prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie rzemiosła, zmiana definicji rzemiosła, dopuszczenie wykorzystywania przez przedsiębiorców, niezależnie od formy prowadzenia przez nich działalności, wszystkich kwalifikacji zawodowych w rzemiośle, wymienionych w ustawie - to tylko niektóre zmiany w ustawie o rzemiośle, jakie zamierza wprowadzić Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Grażyna J. Leśniak 08.04.2024
Tabletki "dzień po" bez recepty nie będzie. Jest weto prezydenta

Dostępność bez recepty jednego z hormonalnych środków antykoncepcyjnych (octan uliprystalu) - takie rozwiązanie zakładała zawetowana w piątek przez prezydenta Andrzeja Dudę nowelizacja prawa farmaceutycznego. Wiek, od którego tzw. tabletka "dzień po" byłaby dostępna bez recepty miał być określony w rozporządzeniu. Ministerstwo Zdrowia stało na stanowisku, że powinno to być 15 lat. Wątpliwości w tej kwestii miała Kancelaria Prezydenta.

Katarzyna Nocuń 29.03.2024
Małżonkowie zapłacą za 2023 rok niższy ryczałt od najmu

Najem prywatny za 2023 rok rozlicza się według nowych zasad. Jedyną formą opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, według stawek 8,5 i 12,5 proc. Z kolei małżonkowie wynajmujący wspólną nieruchomość zapłacą stawkę 12,5 proc. dopiero po przekroczeniu progu 200 tys. zł, zamiast 100 tys. zł. Taka zmiana weszła w życie w połowie 2023 r., ale ma zastosowanie do przychodów uzyskanych za cały 2023 r.

Monika Pogroszewska 27.03.2024
Ratownik medyczny wykona USG i zrobi test na COVID

Mimo krytycznych uwag Naczelnej Rady Lekarskiej, Ministerstwo Zdrowia zmieniło rozporządzenie regulujące uprawnienia ratowników medycznych. Już wkrótce, po ukończeniu odpowiedniego kursu będą mogli wykonywać USG, przywrócono im też możliwość wykonywania testów na obecność wirusów, którą mieli w pandemii, a do listy leków, które mogą zaordynować, dodano trzy nowe preparaty. Większość zmian wejdzie w życie pod koniec marca.

Agnieszka Matłacz 12.03.2024