W nowym prawie o szkolnictwie wyższym zabrakło regulacji dotyczącej systemu pomocy materialnej. Czy resort zamierza uregulować tę kwestię?

Prowadzimy kompleksową analizę systemu pomocy materialnej. Jest to projekt badawczy realizowany w ramach konkursu Gospostrateg, który powinien skończyć się wdrożeniem rozwiązań. Grupa ekspertów porówna systemy działające w różnych krajach, zbierze opinie studentów, dokona oceny efektywności aktualnego systemu, wskaże możliwe warianty w zakresie priorytetów państwa w tym obszarze i w efekcie przedstawi projekt ustawy całościowo regulującej kwestie pomocy materialnej dla studentów.

Kiedy zobaczymy projekt?

Liczymy, że uda nam się go przedstawić  za dwa lata, w 2020 roku. Przed nami dużo pracy, dlatego że są to gigantyczne pieniądze - ponad 1,5 mld zł rocznie trafiających na stypendia. Trzeba rzetelnie zweryfikować efektywność obecnego systemu i przedstawić, po konsultacjach społecznych m.in. z Parlamentem Studentów RP, organizacjami studenckimi, uczelniami, propozycję nowego systemu.

Są już jakieś założenia zmian?

Jeszcze nie. Na pewno uregulowanie kwestii pomocy materialnej wymaga zdefiniowania celów państwa. Musimy określić priorytety, rozstrzygnąć m.in., czy ważniejsze jest wyrównanie szans osób pochodzących z uboższych rodzin, czy np. wspieranie uczelni regionalnych. W tym ostatnim przypadku pomoc nie zależałaby w pierwszej kolejności od kryterium dochodowego, ale od lokalizacji szkoły wyższej. Może najlepszych maturzystów powinniśmy premiować za to, że wybiorą uczelnie
w mniejszym mieście? Może większe stypendia powinny otrzymywać studenci z mniejszych miejscowośc idący do najlepszych uczelni? To pytania, na które musimy dopiero odpowiedzieć. Konieczne jest również określenie, czy pomoc materialna powinna skupić się na pomocy naukowej czy też socjalnej.  

Może stypendia naukowe powinny zostać powiązane z socjalnymi...

Na tym etapie nie wykluczamy żadnego z rozwiązań.

Powstanie elektroniczna platforma do przyznawania stypendiów, jak np. w Wlk. Brytanii?

System służący do rozpatrywania wniosków o świadczenie 500+ pokazał, że można to zautomatyzować tak, by ich rozpatrywanie przebiegało bez opóźnień. I przede wszystkim żeby świadczenie było wypłacane regularnie. Obecnie część uczelni ma z tym niestety problem.

Procedura wypłat świadczenia 500+ jest odformalizowana, dlatego ten system działa sprawnie. Czy uda się to zrobić z wnioskami o przyznanie pomocy materialnej? Te wymagają przecież przedstawienia stosu dokumentów.

Dążymy do zintegrowania systemów obsługujących różne gałęzie administracji publicznej. Można ograniczyć wymóg składania dokumentów, łącząc nową platformę z systemem POLTAX, systemem ZUS i bazą PESEL. Procedura, według mnie, powinna wymagać składania oświadczeń np. o uzyskiwanych dochodach, a system automatycznie wyłapywałby ewentualne nieprawidłowości. 

Centralizacja systemu może nie spodobać się uczelniom, które stracą część wpływów. Prawdopodobnie wiązać się to będzie również ze zwolnieniami.

Jeżeli chodzi o finanse uczelni, to nie wydaje mi się, by była to dla nich duża strata. Myślę, że obsługa zadania raczej generuje koszty, niż przynosi zyski. Obecnie tylko niewielka część funduszu pomocy materialnej może być przeznaczona na obsługę administracyjną. Ale uwolnione zasoby pracowników będzie można wykorzystać np. na wsparcie innych procesów związanych ze studiowaniem.

Nie będzie to jednak liczna grupa, w końcu przydzielaniem pomocy materialnej obecnie często zajmują się samorządy studenckie. To niestety tania siła robocza wykonująca zadania, które powinny należeć do administracji uczelni. Ale samorządy studenckie same o to zabiegają i należą im się za to ogromne podziękowania, bo dzięki nim ten system funkcjonuje. W dodatku cała ta praca jest czasochłonna, ale w procedurze nie ma szczególnej uznaniowości - albo ktoś spełnia kryteria uzasadniające przyznanie mu stypendium, albo nie. Nie widzę powodu, by nie mogło się to odbywać automatycznie.

Inną kwestią są oczywiście stypendia naukowe, których szczegółowe kryteria ustalane są i weryfikowane przez uczelnie.

Przeczytaj więcej przydatnych materiałów w SIP LEX:
Kiedy stypendium podlega oskładkowaniu i opodatkowaniu?
W jaki sposób opodatkować stypendia wypłacane absolwentom uczelni wyższych?