Sejmowa podkomisja stała do spraw nauki i szkolnictwa wyższego rozpatrywała informację Ministra Edukacji i Nauki w sprawie założeń Narodowego Programu Kopernikańskiego oraz przyszłości Polskiej Akademii Nauk.

- Nie jestem w stanie odpowiedzieć na pytania dotyczące prac w MEiN nad projektem, który nazywa się "Narodowy Program Kopernikański". Nie ma, nie prowadzone są prace w MEiN nad takim projektem - wyjaśnił prof. Włodzimierz Bernacki.

 

 

Przewrót kopernikański - rząd planuje powołanie nowej instytucji>>

Nowa instytucja, by uczcić Mikołaja Kopernika

Projekt zaczyna się od preambuły, w której wnioskodawcy deklarują, że: "Narodowy Program Kopernikański stanie się najwspanialszym pomnikiem, jaki nasze pokolenie może - wyrażając swoją wdzięczność - wznieść dzisiaj na cześć Mikołaja Kopernika". Ustawa miałaby wejść w życie jeszcze w tym roku.

- Myślą przewodnią proponowanego przedsięwzięcia, jest stworzenie sieci efektywnych instytucji naukowych. Dzięki świeżości, kreatywności, innowacyjności oraz zaangażowaniu międzynarodowych autorytetów, staną się one ośrodkiem o znaczącym prestiżu naukowym, a jednocześnie będą silnie oddziaływały w skali globalnej - podkreślają wnioskodawcy.

 

Realizowany przez Akademię Narodowy Program Kopernikański ma obejmować:

  1. przyznawanie Nagród Kopernikańskich;
  2. nadzorowanie i wspieranie Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika;
  3. wspieranie rozwoju młodych naukowców poprzez program Stypendiów Kopernikańskich;
  4. wspieranie badań naukowych poprzez Centrum Badawcze Mikołaja Kopernika oraz Granty Mikołaja Kopernika;
  5. realizację Programu Ambasadorów Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej;
  6. współpracę z Polskim Instytutem Naukowo-Kulturalnym.

 

Sama Akademia ma być instytucją nadzorowaną przez resort nauki, który będzie mógł zakwestionować każdą uchwałę niezwiązaną z badaniami naukowymi.

Czytaj także: Prof. Izdebski: Akademia Kopernikańska to niepotrzebna rewolucja w nauce>>
 

Środowisko naukowe zaniepokojone

Naukowcy wyrazili zaniepokojenie pomysłami ministerstwa - uważają, że nowa instytucja jest zbędna i kosztowna. Sam resort zaprzeczył, że zamierza zlikwidować Polską Akademię Nauk.

- Nie ma żadnego projektu i nie ma żadnej koncepcji dotyczącej likwidacji Polskiej Akademii Nauk - powiedział wiceminister edukacji i nauki Tomasz Rzymkowski w czasie dyskusji w Sejmie. Podkreślił, że projekt o powołaniu Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej to jeszcze materiał roboczy.

Uchwałę w tej sprawie wydała Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Podkreśla w niej, że nigdy dotychczas nie spotkała się z tak radykalną propozycją ingerencji instytucjonalnej i finansowej w system nauki w Polsce bez uprzedniego przedstawienia rzetelnego uzasadnienia opartego na solidnych analizach.

Rada podkreśla, że nie widzi możliwości, by zaproponowane rozwiązania mogły choćby w niewielkim stopniu przyczynić do realizacji zapisanego w preambule ustawy celu, jakim jest „dołączenie polskiej nauki do poziomu czołowych centrów naukowych na świecie”.
- Zaskoczeniem jest propozycja utworzenia szeregu instytucji, alternatywnych do już istniejących. Miałyby m.in. powstać: nowa korporacja uczonych z połową składu zdefiniowaną przez polityków, powielająca w dużej mierze rozwiązania z ustawy o PAN z 1951 r., nowa uczelnia obdarzona bezpre­cedensowym „kredytem ewalua­cyjnym”, nowe Centrum Badawcze dysponujące znacznym majątkiem nieokreślo­nego pochodzenia oraz niezależny od NCN, NCBiR oraz NAWA system grantowy.

- Wdrożenie tego projektu stanowiłoby zdaniem Rady destrukcję spójności polskiego systemu nauki i szkolnictwa wyższego - czytamy w stanowisku. Realna jest obawa, że nakłady związane z realizacją Narodowego Programu Kopernikańskiego obciążą budżet nauki i szkol­nictwa wyższego, co skutkowałoby istotnym pogorszeniem sytuacji dotychczas istniejących instytucji.

 

Zagrożenie dla niezależności polskiej nauki

W piątek na stronie Polskiej Akademii Nauk opublikowano wspólną uchwałę Komitetów Naukowych i Problemowych Wydziału I PAN w sprawie projektu ustawy o Narodowym Programie Kopernikańskim (NPK). Pod pismem podpisało się 26 komitetów, w tym Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN.

- Jest to projekt niedopracowany, niewskazujący źródeł finansowania nowej instytucji, jaką ma być Międzynarodowa Akademia Kopernikańska. Nauka w Polsce nie cierpi na niedobór form organizacyjnych, jest natomiast systemowo niedofinansowana – zwrócono uwagę. Zaznaczono, że pojawienie się nowej struktury organizacyjnej bez istotnego wzrostu nakładów nie rozwiąże problemów polskiej nauki. W ocenie sygnatariuszy uchwały zwiększy koszty administracyjne funkcjonowania nauki jako całości i będzie preferowana w podziale środków kosztem już istniejących instytucji naukowych.

 

W uchwale napisano, że projekt NPK, opierający się na modelu centralistycznym i dominującym wpływie polityków na funkcjonowanie Akademii, stanowi tego absolutne zaprzeczenie. Podkreślono, że podstawą funkcjonowania jednostek naukowych w Polsce jest zasada autonomii, co wynika z Konstytucji RP. 

W piątek z inicjatywy ministra Przemysława Czarnka odbyło się w ministerstwie spotkanie z prezesem Polskiej Akademii Nauk prof. Jerzym Duszyńskim. W spotkaniu udział wzięli również wiceministrowie Wojciech Murdzek oraz Włodzimierz Bernacki. Tematem rozmów była informacja dotycząca rzekomej likwidacji Polskiej Akademii Nauk. W czasie rozmowy zaznaczono, że Polska Akademia Nauk wymaga zreformowania, na co od dawna zwraca uwagę środowisko akademickie. Nie ma mowy jednak o tym, aby likwidować PAN.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.