Zmiany w Karcie Nauczyciela i innych ustawach weszły w życie we wrześniu. Ustawa przewiduję zmianę art. 179 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 3 lipca2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Czytaj: Uczelnie będą mogły podnosić opłaty za studia, zmiany czekają też doktorantów>>

 

Do trzech razy sztuka?

Termin finalizacji przewodów doktorskich został wydłużony już dwukrotnie, tj. pierwotnie z dnia 31 grudnia 2021 r. na dzień 31 grudnia 2022 r. i ostatecznie na dzień 31 grudnia 2023 r. - Jednakże zainteresowani nadal argumentują, że w związku z sytuacją pandemiczną wystąpiły liczne przeszkody w prowadzeniu działalności naukowej, m.in. został ograniczony dostęp do infrastruktury badawczej, laboratoriów, bibliotek i archiwów, nastąpiły utrudnienia w zakresie prowadzenia badań naukowych opartych na kontakcie bezpośrednim oraz w organizacji spotkań zespołów badawczych w formule stacjonarnej, a także pojawiły się utrudnienia w mobilności krajowej i międzynarodowej, w tym w odbywaniu kwerend. Powyższe okoliczności wpłynęły na znaczne wydłużenie pracy naukowej - wynika z uzasadnienia.

Sprawdź w LEX: Czy doktorant, który podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania stypendium doktoranckiego, może być objęty ubezpieczeniem społecznym rolników? >

 

 

Nowy termin to 31 grudnia 2024 r. To już kolejny raz, gdy data ta ulega zmianie. W pierwotnej wersji przepisów wprowadzających ustawę o szkolnictwie wyższym i nauce zamknięciu miały ulec przewody doktorskie, niezakończone do dnia 31 grudnia 2021 r. Potem - z uwagi na pandemie, termin ten wydłużano. Postulat przedłużenia tego terminu zgłaszał  m.in. RPO (pismo z 09.11.2022 r., VII.7033.113.2022 skierowane do MEiN.

Czytaj w LEX: Awanse naukowe młodych naukowców (perspektywy i wyzwania) >

 - Niestety, do Biura RPO wciąż wpływają wnioski i prośby dotyczące przedmiotowego uregulowania. Wnioskodawcy wskazują, że w związku z pandemią możliwość prowadzenia badań naukowych była bardzo ograniczona i wpłynęła na znaczne wydłużenie pracy naukowej. W szczególnie trudnej sytuacji są doktoranci, którzy zaczęli studia doktoranckie i wszczęli przewody doktorskie w roku akademickim 2018/2019, a w przypadku których znaczny czas studiów przypadł na czas pandemii. Doktoranci ci, z uwagi na art. 179 ust. 4 przepisów wprowadzających, będą mogli skorzystać z przedłużenia studiów jedynie o rok (dodatkowo ewentualnie o kolejne trzy miesiące - od października do grudnia 2023 r.), zaś ich koledzy, którzy rozpoczęli studia doktoranckie wcześniej zazwyczaj mogli korzystać z takiego przedłużenia wielokrotnie) - argumentował rzecznik.

Sprawdź w LEX: Czy doktorant pobierający stypendium doktoranckie może być uczestnikiem PPK? >

 

Badania już nie tak utrudnione

- Jak się wydaje, nawet po uwzględnieniu czasu lockdownu, czas na napisanie doktoratu wydaje się długi. Ewentualne dalsze przedłużanie (np. do końca 2025 r.) wydaje się nie mieć sensu - wskazywał dr hab. Grzegorz Krawiec.  Pozytywnie zmianę oceniali natomiast doktoranci. - Rzecznik Praw Doktoranta KRD otrzymywał wiele pytań w zakresie przedłużenia wskazanego terminu - mówił Prawo.pl radca prawny Wojciech Kiełbasiński, rzecznik praw doktoranta. - W związku z tym wskazać można, że zmiana ta była postulowana przez osoby, które mają otwarte przewody doktorskie. Kolejne przedłużenie tego terminu – jakkolwiek z wielu względów zasadne – jako jedyne rozwiązanie odnoszące się do sytuacji byłych i obecnych uczestników studiów doktoranckich jest niewystarczające i nie usuwa szeregu problemów związanych z tym zagadnieniem. Konieczne jest więc dalsze podejmowanie dyskusji, celem rozwiązania zaistniałych problemów dotyczących uczestników studiów doktoranckich - podkreślał.

Czytaj w LEX: Warunki uzyskania stopnia doktora habilitowanego w dyscyplinie nauki prawne >
 

Stare zasady także w innych kwestiach

Ustawa, którą 17 stycznia uchwalił Senat, wprowadza przepisy nakazujące do uczestników studiów doktoranckich w 2024 r. zastosować wcześniej obowiązujące w zakresie tych studiów przepisy. Proponuje się, aby do studiów doktoranckich prowadzonych w 2024 r. miały zastosowanie także przepisy dotyczące:

  1. obowiązku wprowadzania przez rektorów uczelni, dyrektorów instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk, dyrektorów instytutów badawczych oraz dyrektorów międzynarodowych instytutów naukowych danych uczestników studiów doktoranckich do Zintegrowanego Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on (art. 219 ust. 8 ustawy);
  2. podlegania uczestników studiów doktoranckich zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach oraz powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu realizowanemu i finansowanemu na zasadach dotychczasowych (art. 289 ustawy);
  3. możliwości tworzenia samorządu doktorantów także przez uczestników studiów doktoranckich (art. 296 ust. 2 ustawy);
  4.   rozumienia pod pojęciem „szkół doktorskich” również „studiów doktoranckich” we wskazanych ustawach, w których jest mowa o szkołach doktorskich (art. 329 ust. 1 ustawy); 
  5.    niepodlegania uczestników studiów doktoranckich obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu (art. 329 ust. 1a ustawy);
  6.   wydawania zaświadczeń, o których mowa w art. 144 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2023 r. poz. 519, z późn. zm.) (art. 329 ust. 2 ustawy).

 

Przepis o stypendium przestaje obowiązywać

Ustawa nie przedłuża natomiast stosowania przepisu art. 195a ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2183, z późn. zm.) odnoszącego się do wymogu przyznania stypendium doktoranckiego nie mniej niż 50 proc. uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich

- Decyzja została ona podjęta z uwzględnieniem etapu, na którym znajdują się obecnie studia doktoranckie. Są one prowadzone aktualnie poza cyklem kształcenia. Kształcenie, co do zasady, nie jest prowadzone w formie zorganizowanej (zajęcia dydaktyczne), lecz koncentruje się na przygotowywaniu rozpraw doktorskich. Natomiast uczestnicy studiów doktoranckich to osoby, w stosunku do których podjęto decyzję o przedłużeniu okresu odbywania studiów doktoranckich. Należy również dodać, na co zwracały uwagę podmioty prowadzące studia doktoranckie, że w opisanej sytuacji utrudnione byłoby spełnienie wymogów, od których przepisy prawa uzależniają możliwość przyznania stypendium doktoranckiego - wskazano w uzasadnieniu. Autorzy zmian dodają, że doktorantom trudno byłoby spełnić kryteria przyznawania tego stypendium.  Dotyczyły one bowiem terminowej realizacji programu studiów doktoranckich, zaangażowania w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w ramach praktyk zawodowych, realizacji badań naukowych, postępów w pracy naukowej i w przygotowywaniu rozprawy doktorskiej w roku akademickim poprzedzającym rok złożenia wniosku o przyznanie stypendium.

 

Minister odwoła rektora, który naruszył przepisy

Nowela wprowadza też przepis w Prawie o szkolnictwie wyższym i nauce, który określa, że w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów prawa przez pierwszego rektora nowo utworzonej uczelni publicznej minister może odwołać tego rektora. A na czas do końca okresu, na który został powołany dotychczasowy rektor, minister powołuje nowego rektora. Ustawa ma wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów dotyczących studiów doktoranckich, które wchodzą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 2024 r.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.