1. Przepisy prawa

Unormowania dotyczące tworzonego w szkole zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zawarte zostały w art. 53 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.) - dalej KN oraz w ustawie z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, z późn. zm.)- dalej u.z.f.ś.s.
Ustawa zakładowym funduszu świadczeń socjalnych reguluje ogólne zasady tworzenia i sposób gospodarowania funduszem socjalnym. Natomiast przepis art. 53 KN zawiera szczególne regulacje dotyczące funduszu socjalnego tworzonego w szkole – wskazany przepis reguluje przede wszystkim sprawy związane z dokonywaniem odpisów na fundusz dla nauczycieli i byłych nauczycieli – emerytów i rencistów oraz z wypłacaniem nauczycielom świadczenia urlopowego, a także zasady korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przez nauczycieli będących emerytami lub rencistami w przypadku likwidacji szkoły, w której dotychczas korzystali oni ze świadczeń socjalnych. W powyższym zakresie Karta Nauczyciela ustala inne zasady niż wynikające z unormowań ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. W tym przypadku przepisy Karty Nauczyciela mają pierwszeństwo zastosowania przed ogólnymi unormowaniami ustawy o zfśs – w pierwszej kolejności stosować należy przepisy art. 53 KN, a po przepisy ustawy o zfśs sięgać należy dopiero wówczas, gdy dana kwestia, dotycząca zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, nie jest uregulowana we wskazanym art. 53 KN. Zasada ta wynika z treści art. 53 ust. 5 KN, który stanowi, że w sprawach nieuregulowanych w przepisach art. 53 KN stosuje się przepisy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

2. Obowiązek tworzenia w szkole zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

Obowiązek tworzenia w szkole zakładowego funduszu świadczeń socjalnych wynika z art. 53 KN. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że zakres zastosowania tego przepisu wyznaczony został przez postanowienia art. 1 i art. 91b KN.
Stosownie do art. 3 ust. 2 u.z.f.ś.s., pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych tworzą Fundusz, bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników.
Zarówno szkoły prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego, jak też szkoły dla których organem prowadzącym jest organ administracji rządowej, funkcjonują jako jednostki budżetowe. Dlatego też, na podstawie art. 3 ust. 2 u.z.f.ś.s., we wskazanych szkołach obowiązkowo tworzony jest zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, bez względu na liczbę zatrudnionych w szkole pracowników.

3. Zasada jednego funduszu świadczeń socjalnych w szkole

W myśl postanowień art. 53 ust. 3 KN – odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, dokonywane na:
• nauczycieli;
• byłych nauczycieli – emerytów i rencistów;
• byłych pracowników – nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;
• pracowników szkoły niebędących nauczycielami – aktualnie zatrudnionych oraz byłych pracowników – emerytów i rencistów- stanowią jeden fundusz w szkole.
Oznacza to, że odpisy na poszczególne grupy pracowników (w tym byłych pracowników – emerytów, rencistów i pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne) tworzą jeden fundusz w szkole, który służyć powinien zarówno nauczycielom i pracownikom aktualnie zatrudnionym w szkole, jak też byłym nauczycielom i pracownikom emerytom, rencistom i nauczycielom pobierającym nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
W świetle przedstawionej regulacji nie jest dopuszczalne utworzenie dwóch (lub większej ilości) zakładowych funduszy świadczeń socjalnych. Niedopuszczalne byłoby np. utworzenie odrębnych funduszu dla aktualnie zatrudnionych i byłych pracowników; albo – odrębnych funduszy dla nauczycieli i dla pracowników niebędących nauczycielami.
Dodać należy, że oprócz odpisów wskazanych powyżej, środki zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zasilane mogą być środkami, wymienionymi w art. 7 ust. 1 u.z.f.ś.s.