Brakuje czytelnego, dostępnego i zintegrowanego systemu wsparcia informacyjnego dla rodziców dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi - alarmują ich rodzice. Chodzi tu zwłaszcza o pomoc przy wyborze odpowiedniej ścieżki kształcenia po zakończeniu danego etapu edukacyjnego. Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) zapewnia jednak, że są bazy danych, które pomogą przy planowaniu ścieżki kształcenia.

 

MEN: Nie planujemy likwidacji szkół specjalnych>>

 

Powstanie interaktywna mapa

Ministerstwo Edukacji Narodowej zarządza Rejestrem Szkół i Placówek Oświatowych (RSPO) – centralną, ogólnodostępną bazą danych zawierającą informacje o wszystkich jednostkach systemu oświaty w Polsce zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Rejestr ten ma charakter informacyjno-analityczny i służy przede wszystkim do:

  • identyfikacji szkół i placówek,
  • zapewnienia dostępu do wiarygodnych danych dla rodziców, uczniów i instytucji edukacyjnych,
  • koordynowania i zarządzania systemem oświaty.

 

Podkreśla, że w systemie jest już wyszukiwarka, która pozwala na filtrowanie szkół i placówek według lokalizacji, typu, zawodu nauczanego oraz specyfiki oddziałów (np. integracyjne, specjalne). Wyszukiwarka umożliwia również wizualizację wyników na mapie Polski, co wspiera użytkowników w podejmowaniu decyzji edukacyjnych dopasowanych do indywidualnych potrzeb dzieci.

 

Interaktywna mapa zasobów

Rozszerzeniem tej bazy ma być tworzona interaktywna „mapa zasobów”, rozwijana przez Centrum Informatyczne Edukacji we współpracy z MEN w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego. Mapa ta (planowana na lata 2026–2027) ma zawierać:

  •     dane kontaktowe podmiotów oferujących wsparcie edukacyjne i specjalistyczne,
  •     opisy charakteru ich działalności,
  •     możliwość wyszukiwania instytucji działających w danym powiecie,
  •     także podmioty niepubliczne świadczące usługi na rzecz uczniów i rodzin.

 

Można skorzystać z pomocy doradcy

Dodatkowo, MEN udostępnia wykaz szkół i placówek oświatowych, zawierający szczegółowe dane adresowe, typy i specyfikę placówek, wspomagając rodziców w wyborze szkoły. W kontekście wsparcia uczniów w wyborach edukacyjno-zawodowych, baza ta powiązana jest z obowiązkiem szkół i przedszkoli do prowadzenia doradztwa zawodowego. To realizowane jest na:

  •     zajęciach edukacyjnych wychowania przedszkolnego;
  •     obowiązkowych zajęciach edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego lub kształcenia w zawodzie;
  •     zajęciach z zakresu doradztwa zawodowego;
  •     zajęciach związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej;
  •     zajęciach z wychowawcą.

 

Jednocześnie przepisy prawa oświatowego nakładają obowiązek realizacji doradztwa zawodowego na wszystkie przedszkola, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe. Działania te mają wspierać dzieci i uczniów w:

  •     rozpoznawaniu zainteresowań i predyspozycji zawodowych,
  •     podejmowaniu świadomych decyzji edukacyjnych i zawodowych,
  •     przygotowaniu do kolejnych etapów kształcenia i wejścia na rynek pracy.

 

Nowe rozwiązania już wkrótce

Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy realizuje obecnie dwa duże projekty wspierające edukację dzieci i młodzieży ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z niepełnosprawnościami. Pierwszy z nich, finansowany z dotacji MEN, koncentruje się na poprawie skuteczności procesu kształcenia i wychowania poprzez przygotowanie uczniów do aktywnego udziału w rynku pracy. W roku szkolnym 2024/2025 objął 80 szkół podstawowych, w których prowadzono działania angażujące zarówno uczniów, jak i ich rodziców, mające na celu zwiększenie świadomości edukacyjno-zawodowej. Uczniowie uczestniczyli w indywidualnych spotkaniach z doradcą zawodowym, a jedno z nich odbywało się wspólnie z rodzicem, aby wspólnie omówić możliwe ścieżki kariery.

 

Drugi projekt, finansowany z Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego, ma na celu opracowanie i przetestowanie rozwiązań organizacyjnych i metodycznych, które zwiększą dostępność edukacji i poprawią kompetencje kadry pedagogicznej w pracy z dziećmi o zróżnicowanych potrzebach. Jednym z efektów projektu jest publikacja „Mapa drogowa. Jak(ą) wybrać ścieżkę edukacyjno-zawodową?”, która dostarcza konkretnych informacji o możliwościach edukacyjnych po szkole podstawowej, z uwzględnieniem uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Dodatkowo, IBE prowadzi prace nad stworzeniem modelu monitorowania jakości kształcenia i dostępności edukacji zarówno na poziomie placówek, jak i w skali ogólnopolskiej, by lepiej diagnozować i wspierać procesy edukacyjne w Polsce.

 

Elastyczność w finansowaniu

Od kilku lat samorządy muszą zagwarantować, że całość środków przyznanych z tytułu kształcenia uczniów z niepełnosprawnościami zostanie rzeczywiście wykorzystana na działania związane z ich edukacją. Taka konstrukcja przepisu ma na celu zapewnienie, że pieniądze przekazywane na ten cel nie będą przeznaczane na inne wydatki. Nie oznacza to jednak, że nie mają w tym zakresie pola do manewru.

 

- Jednostka samorządu terytorialnego posiada możliwość elastycznego wyodrębniania środków na kształcenie specjalne w ramach samorządu - wyjaśnia Agata Piszko, ekspertka z zakresu prawa oświatowego. - Środki otrzymane w ramach samorządu na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży mają być przeznaczane na kształcenie specjalne łącznie w ramach jednostki samorządu terytorialnego. Oznacza to, że nie ma obowiązku odnoszenia środków otrzymanych przez dany samorząd na danego ucznia niepełnosprawnego z niepełnosprawnościami, podobnie nie ma tego obowiązku w odniesieniu do szkoły samorządowej - wskazuje.

 

Gmina ma obowiązek zapewnić bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego do szkoły, która odpowiada ich indywidualnym potrzebom edukacyjnym i rozwojowym. W przypadku uczniów niepełnosprawnych uczęszczających do szkoły podstawowej, obowiązek ten dotyczy dowozu do najbliższej odpowiedniej szkoły podstawowej, natomiast uczniom z niepełnosprawnością ruchową (w tym z afazją) oraz uczniom z umiarkowaną lub znaczną niepełnosprawnością intelektualną przysługuje także transport do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, aż do ukończenia roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 21 lat.

Co istotne, „najbliższa szkoła” nie musi oznaczać placówki położonej najbliżej geograficznie, ale taką, która najlepiej realizuje zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. W praktyce oznacza to, że kluczowe znaczenie ma stopień dostosowania szkoły do potrzeb dziecka, a nie sama odległość od miejsca zamieszkania.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.