Sieć musi być ustalona tak, aby wszystkie dzieci zamieszkałe na terenie gminy miały możliwość spełnienia obowiązku przygotowania przedszkolnego, a droga z domu do najbliżej placówki nie przekraczała 3 km. Jeśli droga jest dłuższa, gmina musi zapewnić bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu dziecka albo zwrócić koszty przejazdu dziecka i opiekuna publicznymi środkami transportu. Natomiast obowiązkiem gminy jest zapewnienie niepełnosprawnym dzieciom pięcioletnim, dzieciom objętym wychowaniem przedszkolnym na podstawie art. 14 ust. 1a oraz dzieciom z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka. Jeśli dzieci są dowożone przez rodziców gmina musi zwrócić koszt dowozu na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami (opiekunami lub opiekunami prawnymi).Ponadto zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli, w tym z oddziałami integracyjnymi, oraz przedszkoli specjalnych należy do zadań własnych gminy. Oznacza to, że jest ono finansowane z własnych dochodów samorządu.
Ustawa nie określa jednak innych form wychowania przedszkolnego. Czyni to rozporządzenie z dnia 27 maja 2009 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz. U. Nr 83, poz. 693), ustalając jednocześnie zasady funkcjonowania oraz wymagania techniczno-budowlano-sanitarne dla obiektów i pomieszczeń, w których będzie usytuowany zespół lub punkt wychowania przedszkolnego.
1. Organ prowadzący inną formę wychowania przedszkolnego
Organ prowadzący ma dwie możliwości zarejestrowania innej formy wychowania
przedszkolnego:
• jako zespół wychowania przedszkolnego, w których zajęcia są prowadzone w niektóre dni tygodnia,
• jako punkt przedszkolny, w którym zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący.
Decyzję o utworzeniu zespołu lub punktu wychowania przedszkolnego mogą podjąć zarówno samorząd lokalny, rodzice wspierani przez organizacje pozarządowe jak i osoby fizyczne. W myśl ustawy o systemie oświaty inne formy wychowania przedszkolnego mogą być prowadzone przez:
• gminy (gmina prowadzi tylko formy publiczne),
• inne osoby prawne (np. stowarzyszenia, związki stowarzyszeń, fundacje, przedsiębiorstwa państwowe),
• osoby fizyczne (jeśli posiadają pełną zdolność do czynności prawnych).
Do zadań organu prowadzącego należy:
• zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania, opieki,
• zapewnienie odpowiednio wykwalifikowanej kadry pedagogicznej,
• wyposażenie w środki dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów edukacyjnych i wychowawczych, do wykonywania wszystkich zadań statutowych,
• zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjno-kadrowej.
Organ prowadzący zespół wychowania przedszkolnego lub punkt przedszkolny odpowiada za jego działalność i prawidłowe funkcjonowanie - zgodne z obowiązującymi przepisami prawa.
Organ prowadzący placówkę publiczną (art. 34a ust. 1) sprawuje nadzór nad jej działalnością w zakresie spraw finansowych i administracyjnych, z uwzględnieniem odrębnych przepisów. W wymienionym zakresie nadzorowi podlega w szczególności:
• prawidłowość dysponowania przyznanymi szkole środkami budżetowymi oraz pozyskanymi przez szkołę lub placówkę środkami pochodzącymi z innych źródeł, a także gospodarowania mieniem,
• przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników i uczniów,
• przestrzeganie przepisów dotyczących organizacji pracy.
2. Zadania gminy jako organu prowadzącego
Sieć publicznych przedszkoli prowadzonych przez gminę ustala rada gminy – ona decyduje również o tym, czy sieć publicznych przedszkoli należy uzupełnić innymi publicznymi formami np. punktami przedszkolnymi lub zespołami wychowania przedszkolnego. Jednakże zanim rada gminy podejmie stosowną uchwałę w tej kwestii powinna przeanalizować poziom upowszechnienia wychowania przedszkolnego, ocenić jakie jest zapotrzebowanie, ile dzieci aktualnie korzysta z przedszkoli i jakie są w tym względzie prognozy na przyszłość. Należy podkreślić, że art. 14a ust. 1a ustawy o systemie oświaty dopuszcza tworzenie innych form wychowania przedszkolnego – obok przedszkoli - tylko w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi.
Gmina nie musi prowadzić żadnej placówki przedszkolnej. Wszystkie mogą być np. prowadzone przez osoby prywatne czy stowarzyszenia. Jednak w interesie gminy leży współpraca z osobami prawnymi i fizycznymi prowadzącymi placówki dla najmłodszych.
3. Osoby fizyczne lub prawne jako organ założycielski
W przypadku tworzenia publicznego przedszkola, punktu przedszkolnego lub zespołu wychowania przedszkolnego, osoba prawna lub fizyczna musi uzyskać zezwolenie gminy właściwej ze względu na miejsce prowadzenia tych form. Zezwolenie wydawane jest z odpowiednim zastosowaniem przepisów art. 58 ust. 3-7, art. 59 i 60 ustawy o systemie oświaty.
Osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego (fundacje, stowarzyszenia) oraz osoby fizyczne mogą zakładać i prowadzić zarówno publiczne, jak i niepubliczne przedszkola, punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego. W przypadku tworzenia punktu przedszkolnego lub zespołu wychowania przedszkolnego, osoba prawna lub fizyczna musi uzyskać zezwolenie gminy właściwej ze względu na miejsce prowadzenia tych form. Oznacza to, że gmina może nie wyrazić zgody na założenie przedszkola publicznego na jej terenie, mimo, że spełnione są wszystkie inne wymogi konieczne do rejestracji. Zakładanie przedszkoli publicznych reguluje art. 58 ustawy o systemie oświaty. Organizację kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach publicznych reguluje rozdział 5 ustawy o systemie oświaty.
Zezwolenie wydawane jest z odpowiednim zastosowaniem przepisów art. 58 ust. 3-7, art. 59 i 60 ustawy o systemie oświaty.
Do wniosku o wydanie zezwolenia dołącza się, zamiast statutu, projekt organizacji wychowania przedszkolnego w danej formie;
1) nazwę zespołu lub punktu i miejsce jego prowadzenia;
2) cele i zadania zespołu lub punktu oraz sposób ich realizacji, z uwzględnieniem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w wychowaniu dziecka i przygotowaniu go do nauki w szkole, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych – ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i stopnia niepełnosprawności;
3) dzienny wymiar godzin zajęć w zespole lub punkcie, w tym wymiar godzin zajęć przeznaczonych na realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego, a w przypadku zespołu również dni tygodnia, w których są prowadzone zajęcia;
4) warunki przyjmowania dzieci na zajęcia w zespole lub punkcie;
5) prawa i obowiązki wychowanków zespołu lub punktu, w tym:
a) warunki pobytu dzieci w zespole lub punkcie zapewniające im bezpieczeństwo,
b) przypadki, w których organ prowadzący może skreślić dziecko z listy wychowanków zespołu lub punktu;
1) sposób sprawowania opieki nad dziećmi w czasie zajęć;
2) warunki przyprowadzania dzieci na zajęcia i odbierania z nich przez rodziców (prawnych opiekunów) lub upoważnioną przez nich osobę zapewniającą dziecku pełne bezpieczeństwo;
3) warunki organizowania zajęć dodatkowych, wykraczających poza zakres podstawy programowej wychowania przedszkolnego;
4) terminy przerw w pracy zespołu lub punktu;
5) zakres zadań nauczycieli prowadzących zajęcia w zespole lub punkcie, związanych z:
– współdziałaniem z rodzicami (prawnymi opiekunami) w sprawach wychowania i nauczania dzieci, z uwzględnieniem prawa rodziców (prawnych opiekunów) do znajomości treści zawartych w programie wychowania przedszkolnego realizowanym w zespole lub punkcie oraz uzyskiwania informacji dotyczących dziecka, jego zachowania i rozwoju, - zachowaniem właściwej jakości pracy wychowawczo-dydaktycznej, - prowadzeniem obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie i zabezpieczenie potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowaniem tych obserwacji,
– przeprowadzeniem diagnozy gotowości do podjęcia nauki w szkole, w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym możliwe jest rozpoczęcie przez dziecko nauki w szkole podstawowej,
– współpracą ze specjalistami świadczącymi dzieciom pomoc psychologiczno- pedagogiczną lub opiekę zdrowotną.
Jeżeli osoba prawna lub fizyczna prowadzi już publiczne przedszkole lub publiczną szkołę podstawową i zamierza dodatkowo prowadzić wychowanie przedszkolne w formie punktu przedszkolnego lub zespołu wychowania przedszkolnego, musi złożyć wniosek o zmianę zezwolenia na założenie odpowiednio przedszkola lub szkoły podstawowej. Do tego wniosku również dołącza się projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie.