Zmienione przepisy ustawy – Karta Nauczyciela dotyczące pracy nauczycieli w godzinach ponadwymiarowych obowiązują od 1 września 2025 r. Nowe przepisy ujednolicają zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych i gwarantują nauczycielom prawo do wynagrodzenia w szczególnych przypadkach, gdy byli gotowi do pracy, ale nie mogli jej wykonać z przyczyn niezależnych od siebie. MEN podkreśla, że dzięki temu rozwiązaniu wyeliminowano dotychczasowe różnice interpretacyjne, które powodowały nierówności w praktykach między samorządami. W różnych częściach kraju stosowano do tej pory różne podejście do rozliczania tego czasu.
Więcej zmian od 1 września
Ta sama nowelizacja wprowadziła szereg innych rozwiązań w pragmatyce zawodowej nauczycieli:
- podwojenie wysokości odprawy emerytalnej;
- wprowadzenie nagrody jubileuszowej po 45 latach pracy;
- ujednolicenie pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu z pensum nauczycieli przedmiotowych, co kończy wieloletnie dysproporcje w obciążeniu dydaktycznym;
- skrócenie z dwóch lat do roku okresu, po którym nauczyciel początkujący może uzyskać umowę na czas nieokreślony;
- rozszerzenie grupy osób uprawnionych do świadczeń kompensacyjnych tak, aby obejmowały one również nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w placówkach, które dotychczas nie były objęte tym uprawnieniem;
- wyeliminowanie przydzielania nauczycielom doraźnych zastępstw bez dodatkowego wynagrodzenia w czasie, kiedy powinni realizować pensum.
Od 1 września 2025 r. zostały zlikwidowane również tzw. godziny czarnkowe. Czytaj: Rok szkolny bez "godzin czarnkowych" >
Czytaj w LEX: Zmiany w Karcie Nauczyciela od 1 września 2025 r. >
Jak wskazuje MEN, nowelizacja stanowi kolejny krok w stronę sprawiedliwego i bardziej przewidywalnego systemu wynagrodzenia nauczycieli.
Cena promocyjna: 53.1 zł
|Cena regularna: 59 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 41.3 zł
Rozliczanie godzin ponadwymiarowych po nowemu
Zasadą jest teraz, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, czyli za przydzielone i zrealizowane zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze. Jednocześnie przewidziano dwa wyjątki, w których nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia, mimo niezrealizowania tych godzin:
- gdy nauczyciel zamiast przydzielonych zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych zrealizował w tym samym dniu zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze, uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela;
- gdy nauczyciel nie zrealizował zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania na skutek przyczyn niezależnych od niego, a był gotów do ich realizacji (zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 127 ust. 20 ustawy – Prawo oświatowe).
Pierwszy wyjątek dotyczy sytuacji, gdy nauczyciel, na polecenie dyrektora, realizuje inne obowiązki opiekuńcze lub wychowawcze, jak na przykład opieka nad uczniami podczas wycieczki, wyjść, np. do teatru, zawodów sportowych czy imprez szkolnych.
Drugi przypadek dotyczy sytuacji, gdy niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych mu w ramach godzin ponadwymiarowych zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania, nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, np. choroby dziecka lub ucznia, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć.
MEN przypomina, że nauczyciel, który nie może zrealizować zaplanowanych godzin ponadwymiarowych z przyczyn dotyczących szkoły np. z powodu wyjazdu klasy na wycieczkę, może mieć przydzielone doraźne zastępstwo, za które przysługuje wynagrodzenie w takiej samej stawce jak wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe lub może mieć przydzielone zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów na terenie szkoły i wtedy zachowa prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Organizacja pracy szkoły należy do kompetencji dyrektora szkoły.
Nowelizacja wprowadziła również korzystne regulacje dotyczące rozliczania godzin ponadwymiarowych w tygodniach z dniami usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela, dniami ustawowo wolnymi od pracy oraz w tygodniach, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą w trakcie tygodnia. Podstawą ustalenia liczby godzin ponadwymiarowych jest pensum nauczyciela pomniejszone odpowiednio o 1/5 (lub 1/4, gdy dla nauczyciela ustalono 4 dniowy tydzień pracy na podstawie art. 42 ust. 1 zdanie 2 Karty Nauczyciela) wymiaru za każdy dzień wymieniony wyżej.
Czytaj też w LEX: Czas pracy nauczycieli szkół - po zmianach >
Dotychczas przepisy nie regulowały jednolicie rozliczeń w szkołach samorządowych, gdzie praktyka była różna, a orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazywało na brak podstaw do pomniejszania pensum w takich sytuacjach (postanowienie SN z dnia 18 czerwca 2018 r. sygn. III PZP 2/18). W szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej przepisy te regulowało rozporządzenie wykonawcze do Karty Nauczyciela.
To nie koniec zmian
Ministerstwo Edukacji Narodowej poinformowało, że analizuje obecnie zgłoszone uwagi dotyczące możliwości rozszerzenia katalogu zajęć, które nauczyciel mógłby realizować zamiast nieodbytych zajęć ponadwymiarowych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe – w szczególności o inne prace statutowe szkoły.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
