Monika Sewastianowicz: Po co nam profil absolwenta? I jak ma się on przełożyć na planowaną reformę edukacji?
Elżbieta Strzemieczna: Planując zmiany w systemie edukacji, zależało nam na spójności – chcieliśmy, aby wszystkie jego elementy były ze sobą powiązane i wynikały z jednego źródła. Obecnie podstawy programowe są często osobnymi bytami – nie posługują się wspólnym językiem, bazują na różnych katalogach kompetencji.
To powoduje chaos i utrudnia nauczycielom pracę, bo każdy z nich działa niejako we własnej bańce. Naszą ambicją było stworzenie ramy, dzięki której szkoła stanie się wspólnym doświadczeniem dla ucznia – niezależnie od przedmiotu. Temu właśnie ma służyć profil absolwenta. Jest on fundamentem, z którego wyprowadza się inne elementy systemu – podstawy programowe, rozwiązania metodyczne, ocenianie czy monitorowanie.
Zobacz również: Profil absolwenta będzie podstawą reformy podstawy programowej
Czytaj artykuł w LEX: Fazlagić Jan, Wartości w centrum reformy oświaty>
Jakie są najważniejsze kompetencje, które – według nowego profilu – powinien posiadać absolwent szkoły podstawowej?
Zależało nam, by profil nie był wyłącznie wizją kilku osób, ale wynikiem szerokiego konsensusu. Zebraliśmy wiele opinii – od nauczycieli, ekspertów, środowisk akademickich. Profil kładzie nacisk na wszechstronny rozwój ucznia – wartości, jakie wyznaje, jego wiedzę, umiejętności i sprawczość. Zależy nam na nowej równowadze między przyswajaniem wiedzy a kształtowaniem kompetencji, które pozwalają tę wiedzę wykorzystywać. Uczniowie posiadają wiedzę, ale często nie są tego świadomi – i nie potrafią jej używać. Chcemy to zmienić.
Zaprojektowaliśmy koło kompetencji, w którym równorzędnie potraktowaliśmy trzy grupy: kompetencje fundamentalne (np. umiejętność czytania ze zrozumieniem, myślenia matematycznego), kompetencje przekrojowe (społeczne, poznawcze, osobiste) oraz sprawczość. W finalnej wersji dokumentu na zewnątrz koła jest wiedza z poszczególnych obszarów kształcenia natomiast wartości umieściliśmy w jego centrum– jako kompas wyznaczający kierunek rozwoju. To one powinny organizować i scalać cały system.
Czytaj także w LEX: Kordziński Jarosław, Gotowy profil absolwenta>
Pojawiały się głosy, że profil nie ma mocnego oparcia w danych. Na jakich badaniach został oparty?
Podstawą były wyniki międzynarodowych badań – takich jak PISA, TIMSS czy PIRLS – które osadzają polską szkołę w szerszym kontekście. Analizowaliśmy też wyniki matur i egzaminu ósmoklasisty. Inspiracji szukaliśmy również w zagranicznych systemach edukacyjnych, które opracowały własne modele kompetencji. W przypadku opracowywania podstaw programowych pytaliśmy nauczycieli, co ich zdaniem należy zmienić. Otrzymaliśmy 24 tysiące odpowiedzi w ramach ankiet, a także liczne głosy z debat organizowanych przez kuratorów. Wszystkie te materiały zostały przekazane zespołom opracowującym podstawy.
Czytaj artykuł w LEX: Kordziński Jarosław, Konsultacje profilu absolwenta>
Cena promocyjna: 33.8 zł
|Cena regularna: 169 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 50.69 zł
Czy uczniowie i nauczyciele zostali włączeni w proces tworzenia profilu, czy raczej byli jego odbiorcami?
Prowadziliśmy szerokie konsultacje – zarówno stacjonarne, jak i online. Oprócz wspomnianych ankiet, odbyły się również debaty, w których uczestniczyli nauczyciele, dyrektorzy szkół, rodzice i uczniowie. Ich głosy odegrały istotną rolę przy opracowywaniu drugiej wersji dokumentu. Choć wiadomo, że nigdy nie uzyska się pełnej zgody, staraliśmy się, by dokument odzwierciedlał możliwie szeroki konsensus.
Wróćmy do kwestii sprawczości – jak rozumieją ją Państwo i jak ma być kształtowana w polskiej szkole, która bywa nadal opresyjna?
Mamy pełną świadomość, że sama zmiana podstaw programowych nie zmieni szkoły. Dlatego postulujemy, by edukacja była oparta na ośmiu filarach – podstawa programowa stanowiłaby tylko jeden z nich. Sprawczość rozumiemy jako świadomość własnych mocnych stron, przekonanie, że podejmowane działania mają sens i wpływają na rzeczywistość. Chodzi nam o to, by uczniowie wiedzieli, że potrafią działać, że ich głos się liczy.
Chcemy również zmienić opis efektów kształcenia – by akcentować samodzielność uczniów, dochodzenie do rozwiązań, odpowiedzialność. Sprawczość ma się przejawiać w codziennej praktyce – zarówno w metodach pracy nauczyciela, jak i w sposobie oceniania. Wspólnie z nauczycielami pracujemy nad takimi rozwiązaniami, które będą tę sprawczość wzmacniać.
Czytaj także w LEX: Fazlagić Jan, Sprawczość w profilu absolwenta>
Niektórzy krytycy zwracają uwagę, że sprawczość została ujęta dość indywidualistycznie – z pominięciem pracy zespołowej. Czy rzeczywiście zabrakło w dokumencie odniesień do relacji i wspólnoty?
Wręcz przeciwnie. Kompetencje przekrojowe w naszym ujęciu obejmują także sferę społeczną i osobistą. Mówimy o współpracy, trosce o innych, przynależności do wspólnoty. Zależało nam, by nauczyciele każdej specjalności – również matematyki czy fizyki – dostrzegali swój wpływ na rozwój społeczny uczniów. To nie jest tylko domena nauczycieli wychowawców. Szkoła powinna rozwijać kompetencje poznawcze, społeczne i osobiste równolegle – i dlatego traktujemy je jako równie ważne.
Czy zakładają Państwo różnorodność dróg dochodzenia do tych kompetencji przez różnych uczniów, czy raczej ma to być jednolity model?
Oczywiście zakładamy różne ścieżki. Profil absolwenta wyznacza cele, ale nie narzuca jednej metody dojścia do nich. To nauczyciele, znając swoich uczniów, dobierają strategie odpowiednie do ich potrzeb, czy predyspozycji. Elastyczność jest kluczowa, by osiągnąć prawdziwe zrównanie szans.
Zobacz także szkolenie w LEX: Piszko Agata, Wsparcie rozwoju kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli>
Na jakim etapie są prace nad wdrażaniem profilu? Jaki jest harmonogram dalszych działań?
Profil dla przedszkola i szkoły podstawowej został ukończony – nie są już planowane kolejne konsultacje. Obecnie trwa pisanie nowych podstaw programowych, które się do niego odnoszą. Równolegle pracujemy nad profilem absolwenta szkoły ponadpodstawowej. Tu proces wygląda inaczej – przewidziane są cztery wersje dokumentu, każda z nich konsultowana. Kolejna runda konsultacji społecznych ruszyła 5 maja. Prace nad tym profilem zakończą się pod koniec czerwca.
Jak mają Państwo zamiar mierzyć skuteczność profilu i identyfikować potrzebę jego modyfikacji?
Zakładamy stały monitoring – nie tylko na poziomie formalnym. Profil będzie obecny w różnych narzędziach: systemach oceniania, metodykach, szkoleniach dla nauczycieli. Chcemy też zbierać dane zwrotne – z poziomu szkół, nauczycieli, uczniów i rodziców. Proces ewaluacji będzie ciągły i uwzględni wiele perspektyw.
Czy przewidują Państwo konkretne zmiany organizacyjne – np. w nadzorze pedagogicznym, ewaluacji?
Tak. Pracujemy nad planem wdrożenia i strategią wsparcia nauczycieli. Do każdej podstawy programowej powstaną komentarze metodyczne. Będą szkolenia i materiały pokazujące, jak realizować kompetencje w praktyce. Rozważamy też zmiany w nadzorze pedagogicznym i ocenianiu – by wspierać, a nie kontrolować. Bardzo zależy nam, by nauczyciele mieli poczucie sensu i sprawczości w swojej pracy. Zadowolony nauczyciel to warunek zadowolonego ucznia.
Czytaj także artykuł w LEX: Dębiński Marcin, Idealna szkoła>
Czy powstanie również profil nauczyciela?
W tej kwestii głosy są mocno podzielone - część osób uznała taki dokument za potrzebny, inni – za ograniczający. Dlatego nie zdecydowaliśmy się na jego opracowanie w tej chwili. Skupiamy się na tworzeniu narzędzi wspierających nauczycieli – pokazujących, które metody są skuteczne, a które – choć popularne – nie przynoszą efektów. Chcemy być blisko nauczycieli, słuchać ich i dostarczać im praktyczne wsparcie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
