Kwestia praw pełnoletnich uczniów w szkołach średnich w zakresie samodzielnego usprawiedliwiania się niejednokrotnie była rozstrzygana przez resort edukacji. Po raz pierwszy została ona uregulowana w 1994 r.
w porozumieniu pomiędzy Ministerstwem Edukacji Narodowej a Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej (w lutym – pismo nr DKO-430-1/94/ZF, w czerwcu – pismo nr DKO-430-1/2/94), w którym stwierdzono m.in., że usprawiedliwianie przez rodziców (prawnych opiekunów) nieobecności uczniów na zajęciach szkolnych odnosi się do uczniów niepełnoletnich. W wypadku uczniów (słuchaczy) pełnoletnich należy honorować usprawiedliwienia przedkładane przez tych uczniów.
Artykuł 60 ust. 7 ustawy z 7.09.1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) – dalej u.s.o. – stanowi, że statut szkoły lub placówki publicznej powinien m.in. wskazywać prawa i obowiązki uczniów. Przykładowy statut publicznej szkoły podstawowej, stanowiący załącznik nr 2 do rozporządzenia MEN z 21.05.2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 ze zm.), stwierdza w § 16b ust. 2 pkt 2, że statut szkoły określa obowiązki ucznia z uwzględnieniem obowiązków w zakresie m.in. usprawiedliwiania, w określonym terminie i formie, nieobecności na zajęciach edukacyjnych. Nie oznacza to jednak, że w statucie można przyjąć całkowicie dowolne regulacje. W odpowiedzi na interpelację posła Arkadiusza Rybickiego (Sejm V kadencji, interpelacja nr 518) Jarosław Zieliński, ówczesny wiceminister edukacji, 9.02.2006 r. napisał: Należy wyraźnie podkreślić, że oświadczenia rodziców (prawnych opiekunów) albo pełnoletniego ucznia, które w przeciwieństwie do zaświadczenia lekarskiego nie są dokumentem urzędowym, podlegają ocenie nauczyciela. Nie każdy z podawanych w oświadczeniach powodów obiektywnie usprawiedliwia nieobecność w szkole.
Pełnoletni uczeń sam wystąpi o opinię poradni>>
Zasady usprawiedliwiania nieobecności ucznia na zajęciach szkolnych nie są tylko kwestią organizacyjną i porządkową. Stanowią element procesu wychowawczego realizowanego przez szkołę względem wszystkich uczniów, także pełnoletnich. Wychowanie w szkole obejmuje również wdrożenie ucznia do sumiennego wywiązywania się z obowiązków, eliminowanie przypadków uchylania się ucznia od ich wykonywania z błahych powodów, odpowiedzialność za składane oświadczenia. W dalszej części odpowiedzi czytamy: Generalnie (…) uczeń pełnoletni może złożyć oświadczenie o przyczynach nieobecności na zajęciach szkolnych. Oświadczenie ucznia podlega ocenie nauczyciela co do okoliczności podanych jako powód nieobecności w szkole. Oceny takiej nauczyciel dokonuje zgodnie ze statutem szkoły, w oparciu o doświadczenie zawodowe i życiowe oraz znajomość sytuacji ucznia (orka2.sejm.gov.pl/IZ5.nsf/main/191C8A08, dostęp: 9.11.2014 r.).
Podsumowując – uczeń pełnoletni może złożyć usprawiedliwienie swojej nieobecności, lecz nauczyciel nie ma obowiązku go uznać, jeśli stwierdzi, że usprawiedliwienie nie uzasadnia wystarczająco opuszczenia zajęć lekcyjnych. Powodem odrzucenia usprawiedliwienia nie może być brak podpisu rodziców.
Pełnoletni uczeń może spędzać przerwy poza szkołą>>
Pełną treść artykułu "Prawa i obowiązki ucznia pełnoletniego" można znaleźć w miesięczniku "Dyrektor Szkoły" nr 12/2014>>