Zmiany wprowadza rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 maja 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. poz. 560).
W § 1 r.n.p . określony jest przedmiot regulacji, którym są przede wszystkim szczegółowe warunki i tryb sprawowania oraz formy nadzoru pedagogicznego, a także wymagania formalne dotyczące osób realizujących zadania z tego zakresu.
W § 2 r.n.p. określone lub zdefiniowane są pojęcia zastosowane w dalszej części rozporządzenia. Wynika z niego, że nadzór pedagogiczny sprawowany będzie w formie ewaluacji, kontroli i wspomagania. Wprowadzono ostatnio pojęcie monitorowania działań obejmujących „zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki".
Formy działań (wymienione wprost w § 6 r.n.p. ) – zdaniem prawodawcy – powinny zapewnić wykonywanie zadań i czynności nadzoru pedagogicznego określonych w art. 33 u.s.o. takich, jak:

W dalszej części wskazane są szczegółowe oczekiwania ustawodawcy w odniesieniu do zakresu nadzoru:

  • zgodność zatrudniania nauczycieli z wymaganiami kwalifikacyjnymi;
  • realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania;
  • przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania oraz przeprowadzania egzaminów;
  • przestrzeganie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;
  • przestrzeganie wewnętrznego prawa regulującego pracę szkoły (placówki);
  • przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechniania wiedzy w tym zakresie;
  • zapewnienie dzieciom i młodzieży bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.

W następnym paragrafie określony jest – w formie obszarów - przedmiot ewaluacji zewnętrznej i jej zakres. Wprowadzony został obowiązek ustalania poziomu spełniania przez szkołę lub placówkę wymagań oraz kryteria oceny tego poziomu również przez powołany do tego zespół. Istotną sprawą jest określenie trybu przeprowadzenia ewaluacji zewnętrznej, począwszy od kwestii formalnej (imienne upoważnienie § 8 ust. 5 r.n.p. ) przez wymogi przedstawienia zakresu i harmonogramu ewaluacji, po wskazanie warunków ( § 8 ust. 7 - nie może zakłócać pracy) i okresu trwania (§ 9 ust. 1 r.n.p. ), po sporządzenie dokumentu końcowego – raportu (w określonej formule - § 9 ust. 2 r.n.p. ). Ważnym elementem procedury ewaluacji są: tryb przeprowadzenia ewaluacji zewnętrznej ( § 8 ust. 1-2 r.n.p. ), wskazanie terminów (§ 9 ust. 3a r.n.p.) oraz możliwość wniesienia zastrzeżeń dotyczących raportu ( § 9 ust. 4-6 r.n.p. ) w myśl ustawowego przepisu zawartego w art. 33 ust. 5 u.s.o.
W § 10 r.n.p. określona jest procedura działań w przypadku uzyskania oceny na najniższym poziomie umocowana prawnie w przepisach art. 34 ust. 2 lub art. 83 ust. 1 pkt. 3 u.s.o.
W odniesieniu do procedury prowadzenia kontroli wprowadzone zostały arkusze kontroli według wzoru zatwierdzonego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania ( § 11 r.n.p. ). Warunki formalne przeprowadzenia kontroli są podobne do warunków dotyczących ewaluacji (zespół, upoważnienie, czas trwania - § 12 r.n.p. ). Ważnym wyodrębnionym przepisem jest określenie warunków i czynności wykonywanych podczas kontroli (rzetelność, obiektywizm, formuła, dokumentowanie - § 13 r.n.p. ) oraz sporządzenia i zawartości protokołu (§ 14 r.n.p.). W odniesieniu do kontroli zachowane są ustawowe uprawnienia (o których mowa wcześniej) do wniesienia zastrzeżeń do protokołu i obowiązku ich rozpatrzenia ( § 16 r.n.p. ), a nawet do odmowy podpisania protokołu wraz ze złożeniem wyjaśnień ( § 15 r.n.p. ).
We wprowadzonym obecnie w § 17a r.n.p. wskazano (ponownie) możliwość monitorowania pracy szkół lub placówek „w zakresie ustalonym na dany rok szkolny przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w podstawowych kierunkach polityki oświatowej państwa, o których mowa w art. 35 ust. 2 pkt 1 ustawy."
Wydaje się być bardziej precyzyjny nowy zapis przepisów § 18 ust. 1 i 2 r.n.p. dotyczący planowania nadzoru pedagogicznego na danym rok szkolny.

Istotne uzupełnienie § 18 ust. 6 r.n.p. pozwala na elastyczne ustalenie terminu rozpoczęcia ewaluacji – w przypadku „zaistnienia okoliczności uniemożliwiających rozpoczęcie planowej ewaluacji zewnętrznej".
Ważnym elementem wspomagania, jako formy nadzoru pedagogicznego (czytaj – sugestii powszechnego wykorzystania wyników ewaluacji) jest obowiązek organu sprawującego nadzór pedagogiczny do przygotowania i upublicznienia analiz wyników ewaluacji i kontroli, upowszechnianie przykładów dobrych praktyk, promowania ewaluacji jako źródła wiedzy i doświadczeń – w procesie doskonalenia pracy szkół i placówek oraz organizowania konferencji i narad dyrektorów ( § 17 r.n.p. ).
W rozporządzeniu wyodrębniono planowanie nadzoru ( § 18 r.n.p. ), określając jego zawartość:

  • zakres ewaluacji problemowej planowanej w szkołach i placówkach (w odniesieniu do obszarów o których mowa w § 7 r.n.p. );
  • tematykę kontroli planowanych w szkołach i placówkach oraz przekazania w tej sprawie stosownych zawiadomień. Zastrzeżone zostały szczególne warunki wykonania tego zadania w roku szkolnym 2009/2010.

Przepisy § 20 r.n.p. dotyczą ewaluacji i kontroli wewnętrznej (w odniesieniu do wymagań, o których mowa w § 7 ust. 4 l ub do innych zagadnień uznanych w szkole lub placówce za istotne w jej działalności) prowadzonych przez dyrektora szkoły lub placówki. Istotnym jest wyeksponowanie motywowania do doskonalenia i rozwoju zawodowego jako formy wspomagania ( § 20 ust. 2 pkt 3 r.n.p. ). Dodatkowo, choć pośrednio ( § 20 ust. 3 r.n.p. ) wprowadzono – jako formę nadzoru - obserwację prowadzonych przez nauczyciela zajęć.
Dalej, określone są: zawartość planu nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora szkoły lub placówki oraz termin jego prezentacji i przedstawienia wyników i wniosków.
Istotnym novum jest to, że w urzędach obsługujących ministrów, którzy zgodnie z ustawą o systemie oświaty wykonują zadania nadzoru pedagogicznego proponuje się rezygnację z dotychczasowych stanowisk: dyrektora i zastępca dyrektora departamentu, radcy ministra, naczelnika wydziału.
Rozporządzenie zakłada, że w kuratoriach oświaty oraz urzędach innych organów sprawujących nadzór pedagogiczny i podporządkowanych im jednostkach organizacyjnych, na stanowisku wizytatora do spraw ewaluacji oprócz kwalifikacji pedagogicznych wymaganych do zatrudnienia na stanowisku wizytatora, dodatkowo wymagane będzie ukończenie doskonalenia zawodowego z zakresu ewaluacji, organizowanego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania ( § 23 ust. 3 r.n.p. ). Stanowiska takie to: wizytator, starszy wizytator (we wszystkich urzędach wymienionych w rozporządzeniu) i główny wizytator (w urzędach i organach centralnych). Siłą rzeczy, wizytatorzy, którzy ukończą doskonalenie zawodowe z zakresu ewaluacji staną się wizytatorami – ewaluatorami.
Warto zauważyć, że przyszły wizytator nie musi posiadać stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, a decydują o jego kwalifikacjach - przede wszystkim - wykształcenie, staż pracy pedagogicznej, ukończenie form doskonalenia w zakresie administracji lub zarządzania, staż na stanowisku kierowniczym ( § 23 ust. 2 r.n.p. ).
Najnowsza nowelizacja wprowadza przepisy szczególne – do realizacji w b.r. szkolnym – dotyczące sprawowania nadzoru pedagogicznego oraz przygotowania dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania – w terminie do 15 czerwca 2013 r. - przez kuratorów oświaty wyników i wniosków sprawowania nadzoru pedagogicznego za okres od 1 września 2012 r. do 31 maja 2013 r.
Należy zwrócić uwagę, że niektóre przepisy rozporządzenia wchodzą w życie 14 czerwca 2013 r., a przepisy związane bezpośrednio z planowaniem i realizacją zadań nadzoru pedagogicznego w przyszłym roku szkolnym (§ 1 pkt 1 lit. a, pkt 2, 6, 13-14 oraz 16) wchodzą w życie z dniem 1 września 2013 r.

Nowe rozwiązania ograniczą niewątpliwie szereg czynności administracyjnych i proceduralnych. Nie ograniczą – moim zdaniem – obszerności dokumentów dotyczących przygotowania, przeprowadzenia i udokumentowania działań podejmowanych w ramach nadzoru pedagogicznego. Wielkie zadanie czeka nadal tych, którzy opracują i wdrożą wzory i „ramówki" w tym zakresie. Pociąga to ryzyko, że nie wszystko zrobimy dobrze, że nie do końca zrozumiemy i odczytamy intencję pracodawcy.
W związku z wdrożeniem rozporządzenia założenie, że - w znacznym stopniu - zwiększy się autonomię szkół lub że przyczyni się ono do poprawy jakości ich pracy oraz zwiększy szanse edukacyjne wszystkich uczniów, nie zawiera rzeczowej argumentacji. Nadal – moim zdaniem – ocena praktycznych skutków regulacji nadzoru pedagogicznego opisanego przepisami rozporządzenia – pozostaje zadaniem otwartym, a tworzenie przepisów regulujących tę i inne kwestie funkcjonowania systemu oświaty i jego jednostek – będzie leżeć bardziej w sferze przygotowania zadań teoretycznych niż praktycznych kompetencji.

Polecamy: Posłowie opozycji: kuratorzy powinni odzyskać uprawnienia z zakresu nadzoru pedagogicznego

Polecamy książkę: Nadzór pedagogiczny. Ewaluacja, kontrola, wspomaganie