Nietrafione wybory edukacyjno-zawodowe w niektórych krajach próbuje się oszacować, wskazując na wielomilionowe straty dla gospodarki i niedające się wycenić straty społeczne. W Polsce znaczenie doradztwa można określić m.in. na podstawie struktury i wysokiego poziomu bezrobocia w zestawieniu z potrzebami rynku pracy w zakresie zatrudnienia pracowników.
Działania doradcze w szkole powinny tworzyć całość, system oparty na modelu odnoszącym się do zadań edukacyjnych na wszystkich etapach kształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej. Systemowe rozwiązania gwarantują ciągłość oddziaływań, standard minimum dla wszystkich uczniów, równe szanse. Doradztwo szkolne należy powiązać z systemem doradztwa realizowanego przez inne instytucje, w tym instytucje rynku pracy, a także z przedsiębiorcami, szczególnie na poziomie regionalnym i lokalnym. Rodzice i dyrektorzy szkół powinni zostać zapoznani z zasadami i znaczeniem doradztwa dla kształtowania ścieżki edukacyjno-zawodowej, przygotowania uczniów do rynku pracy, czyli realizacji naczelnego celu edukacji.
Na podstawie modelu, diagnozy potrzeb i oceny zasobów szkoła powinna zaplanować działania, biorąc pod uwagę cały cykl kształcenia na danym etapie. Opuszczając gimnazjum, uczeń powinien:
– znać swoje mocne strony,
– umieć ocenić swoje zdolności i możliwości,
– znać metody i techniki podejmowania decyzji, oceny ryzyka,
– znać zasady wyznaczania celów, planowania kariery,
– znać grupy zawodów, podstawowe wymagania niezbędne do wykonywania wielu zawodów,
– znać podstawowe mechanizmy funkcjonowania rynku pracy,
– wiedzieć, gdzie szukać informacji o zawodach, rynku pracy.
Efektem pozyskanej wiedzy powinien być przemyślany wybór szkoły ponadgimnazjalnej, podjęcie decyzji po analizie własnych zasobów w kontekście warunków i zasad funkcjonujących na rynku pracy.
Opuszczając szkołę ponadgimnazjalną, młody człowiek powinien:
– mieć ukształtowaną właściwą (adekwatną) samoocenę,
– znać i wiedzieć, jak rozwijać swoje możliwości psychofizyczne,
– mieć określone realistyczne plany kariery edukacyjno-zawodowej,
– mieć rozwinięte umiejętności pracy zespołowej,
– znać zasady funkcjonowania rynku pracy oraz zjawisk reorientacji, mobilności zawodowej i bezrobocia,
– posiadać umiejętności samodzielnego poszukiwania pracy – zachowania na rozmowie kwalifikacyjnej, pisania dokumentów aplikacyjnych,
– znać grupy zawodów przyszłości w kraju i w Unii Europejskiej,
– mieć świadomość roli kształcenia przez całe życie i potrzeby ciągłego doskonalenia się.
@page_break@
Doradztwo zawodowe w Polsce powinno funkcjonować jako system z ustalonym programem i określonym limitem czasu wsparcia przysługującym uczniowi. Realizacja zadań powinna zostać powierzona profesjonalistom, przy zapewnieniu możliwości podnoszenia kwalifikacji i wymiany doświadczeń z kolegami po fachu, aby wzbogacać swoje metody i narzędzia pracy z młodzieżą, czyniąc system doradztwa atrakcyjnym dla młodych odbiorców. Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego powinien ujmować problem kompleksowo, uwzględniając także zagadnienia realizowane przez wychowawców i nauczycieli wszystkich przedmiotów nauczanych w szkole danego typu. Realizacja doradztwa edukacyjno-zawodowego w szkole wynika z potrzeby:
– profesjonalnej pomocy, usytuowanej blisko ucznia, zwiększającej trafność podejmowanych decyzji edukacyjnych i zawodowych, minimalizującej koszty psychiczne wynikające z niewłaściwych wyborów i koszty materialne związane z dojazdem do specjalistycznych placówek,
– zagwarantowania systematycznego oddziaływania na uczniów w ramach planowych działań,
– udzielania uczniom pomocy w wyborze i selekcji informacji dotyczących edukacji i rynku pracy, zgodnie z planowanym przez nich kierunkiem rozwoju zawodowego,
– obniżania społecznych kosztów kształcenia dzięki poprawieniu trafności wyborów na kolejnych etapach edukacji.
Jest to fragment artykułu Ździsławy Barankiewicz "Doradztwo – między teorią a praktyką" opublikowanego w miesięczniku "Dyrektor Szkoły" nr 12/2013>>