| Sprawozdawca: |
Vincent CHAUVET (FR/RE), mer Autun |
| Dokument źródłowy: |
Wniosek prezydencji, art. 41 lit. a) |
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW
1. Zwraca uwagę, że Europejski Zielony Ład z 2019 r. wytycza plan działania na rzecz stworzenia do 2050 r. neutralnej dla klimatu, zasobooszczędnej i konkurencyjnej Europy opartej na obiegu zamkniętym, i podkreśla pierwszoplanową rolę budżetów krajowych w ukierunkowaniu inwestycji publicznych, konsumpcji i opodatkowania na priorytety ekologiczne, co jest wyraźnym zobowiązaniem do wspierania praktyk ekologicznego planowania budżetu w UE.
2. Podkreśla wagę ekologicznego planowania budżetu dla osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r., a także znaczenie międzynarodowych zobowiązań klimatycznych do oceny ekologicznego wpływu finansowania - co ma na celu zmianę naszego stylu życia (w szczególności systemów energetycznych, mieszkaniowych, transportowych i żywnościowych) - oraz do respektowania sprawiedliwych i integracyjnych aspektów transformacji.
3. Wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do wspierania szerokiego włączenia miast i regionów w ocenę zgodności pozycji budżetu z celami klimatycznymi i środowiskowymi oraz w zapewnienie zharmonizowanych definicji, klasyfikacji i wytycznych dotyczących sposobu ich stosowania w przypadku konkretnych działań.
4. Przypomina, że środki Funduszu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności nie docierają jeszcze do lokalnych czy też regionalnych poziomów sprawowania rządów, na których ma miejsce wdrażanie. Jest to duże wyzwanie, biorąc pod uwagę, że według OECD władze szczebla niższego niż krajowy odpowiadają za 55 % wydatków publicznych i 64 % inwestycji publicznych związanych z klimatem i środowiskiem.
Definicja ramowa
5. Odnotowuje, że w maju 2021 r. Komisja Europejska orientacyjnie zdefiniowała "ekologiczny budżet" jako "proces budżetowania, w którym wkład pozycji budżetu w ochronę środowiska ustala się i ocenia z zastosowaniem określonych wskaźników efektywności w celu lepszego dostosowania polityki budżetowej do celów środowiskowych".
6. Ostrzega jednak, że należy opracować jednolitą, jasną definicję ekologicznego planowania budżetu i procesu leżącego u jego podstaw, aby móc ocenić wpływ budżetów publicznych jako całości lub ich poszczególnych części na środowisko i klimat, uwzględniając fakt, że ekologiczne planowanie budżetu jest również podejściem do podejmowania decyzji.
7. Zwraca uwagę, że OECD opracowała strategiczne ramy ekologicznego planowania budżetu, które zapewniają rządom warunki sprzyjające ekologicznemu planowaniu budżetu i określają jego formę, cel i metodę. Jako dodatek do tych ram bądź ich uzupełnienie w styczniu 2022 r. Komisja Europejska przygotowała europejskie ramy odniesienia dotyczące ekologicznego planowania budżetu, które mają pomóc w jego wprowadzaniu lub w usprawnieniu już istniejących praktyk w państwach członkowskich UE.
8. Wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do wsparcia władz lokalnych i regionalnych w stosowaniu ekologicznego planowania budżetu oraz ram metodologicznych, z uwzględnieniem istniejących propozycji dla władz szczebla niższego niż krajowy 1 . W ten sposób określano i oceniano by wkład pozycji budżetu w ochronę środowiska z zastosowaniem konkretnych wskaźników efektywności środowiskowej, dążąc do lepszego dostosowania lokalnej i krajowej polityki budżetowej do celów środowiskowych.
9. Przypomina jednak, że przedstawione metody muszą być wystarczająco elastyczne, aby można je było dostosować do specyfiki danego kraju (zakres odpowiedzialności na szczeblu niższym niż krajowy, nomenklatura budżetowa itp.), a także do szczebla władz niższego niż krajowy.
10. Zwraca się jednocześnie do Komisji Europejskiej o ponowne rozważenie wyjścia poza ramy metodologii w zakresie ekologicznego planowania budżetu, w tym o rozważenie opracowania wniosku dotyczącego ram prawnych.
11. Podkreśla znaczenie wytyczenia "celów ekologicznego budżetu" na szczeblu lokalnym i regionalnym zgodnie z założeniami dotyczącymi klimatu i zrównoważonego rozwoju określonymi w planach sektorowych (np. regionalnych planach w dziedzinie energii, planach działania na rzecz zrównoważonej energii i klimatu - SECAP, planach zrównoważonej mobilności itd.).
12. Apeluje do 100 miast europejskich, które Komisja Europejska wybrała, aby do 2030 r. stały się neutralnymi dla klimatu i inteligentnymi miastami, o przyjęcie ekologicznego planowania budżetu i monitorowanie wdrażania planu inwestycyjnego dotyczącego umowy klimatycznej, realizowanego przez miasta i ich lokalne zainteresowane strony.
13. Podkreśla, że zmiana klimatu ma wpływ na gospodarkę. Koszty środowiskowe (negatywne efekty zewnętrzne) są wyższe niż wcześniej zakładano, lecz przedsiębiorstwa i organizacje mogą poprawić swą sytuację ekonomiczną, zmniejszając te negatywne efekty zewnętrzne i, tym samym, skutki fiskalne. Przedsiębiorstwa i organizacje mogą obniżać lub eliminować podatki ekologiczne, przestrzegając przepisów dotyczących klimatu, w związku z czym przepisy te należy również uznać za szansę gospodarczą.
Monitorowanie
14. Uważa, że ekologiczne planowanie budżetu opracowane na szczeblu lokalnym i regionalnym powinno koncentrować się na działaniach po stronie wydatków i dochodów, a zwłaszcza na monitorowaniu dokumentów budżetowych zawierających przydziały wydatków. Aby ocena była bardziej przystępna, powinno być możliwe dokonanie jej wyłącznie odnośnie do wydatków (na pierwszym etapie). Drugim krokiem mogłoby być ocenienie wydatków podatkowych i dochodów zgodnie z zaleceniem zawartym w unijnych ramach odniesienia dotyczących ekologicznego planowania budżetu.
15. Odnotowuje jednak, że stworzenie ram wspomagających wykraczających poza zwykłe narzędzia ekologicznego planowania budżetu jest jedynym właściwym sposobem działania, jeżeli ekologiczne planowanie budżetu ma się powieść i przynieść korzyści na szczeblu lokalnym i regionalnym. Jednak ciężar opracowania tych ram nie powinien spoczywać wyłącznie na władzach lokalnych i regionalnych - jest to zadanie dla wyższego szczeblu sprawowania rządów.
16. Jest zdania, że należy sporządzić wykaz pozycji budżetowych w ramach ekologicznego planowania budżetu na szczeblu lokalnym i regionalnym, które mają konkretny, ogólnie postrzegany jako "zielony" wpływ netto na środowisko. Konieczne jest również sporządzenie wykazu pozycji budżetowych mających wpływ netto, który można ogólnie uznać za "brązowy" lub neutralny. Wykaz ten powinien zostać włączony do wytycznych i narzędzi dotyczących ekologicznego planowania budżetu dla władz lokalnych i regionalnych, które są skłonne wdrożyć ekologiczne planowanie budżetu lub udoskonalić obecne praktyki. W związku z tym z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Komisji Europejskiej i OECD na rzecz realizacji tego celu.
17. Podkreśla, że dla władz lokalnych i regionalnych ważne jest, by mierzyć wpływ zielonych i brązowych pozycji budżetu na zmianę klimatu, a jednocześnie zajmować się emisjami CO2, łagodzeniem zmiany klimatu i przystosowywaniem się do niej, różnorodnością biologiczną, czystym powietrzem i innymi rodzajami zanieczyszczenia środowiska.
18. Uważa, że zasada "nie czyń poważnych szkód" jest czynnikiem zachęcającym władze lokalne i regionalne do przyjęcia metodologii ekologicznego planowania budżetu.
19. Sądzi, że ekologiczny budżet może być skutecznym narzędziem podejmowania decyzji w przypadku monitorowania i oceny strategii zrównoważonego rozwoju i polityki klimatycznej za pomocą średnio- długoterminowej strategii księgowości poprzez połączenie jej z wieloletnim planem robót publicznych i prognoz budżetowych. Jest zdania, że skuteczne działania następcze są jednym z kluczowych aspektów pomyślnego wdrożenia.
20. Zwraca się o utworzenie platformy współpracy między organami, ponad granicami krajowymi, lecz również gminnymi, mającej na celu wymianę najlepszych praktyk i inicjatyw w zakresie budowania zdolności, aby pomóc władzom lokalnym i regionalnym w ekologizacji budżetu. Szkolenia powinny pomóc władzom lokalnym i regionalnym w praktycznych zastosowaniach, ocenie istniejących praktyk i sprostaniu konkretnym wyzwaniom związanym z ekologizacją finansów publicznych.
21. Apeluje do Komisji Europejskiej i państw członkowskich o zwiększenie dostępu do inicjatyw wsparcia technicznego na rzecz ekologicznego planowania budżetu, z których korzystać można obecnie głównie na szczeblu krajowym. Wyraża w związku z tym gotowość do wprowadzenia - we współpracy z Komisją Europejską, OECD, I4CE i innymi właściwymi podmiotami - obowiązkowych szkoleń dla członków KR-u w zakresie ekologicznego planowania budżetu, jako pierwszego kroku w kierunku podnoszenia świadomości i przekazywania odpowiedniej wiedzy fachowej na temat stosowania tego podejścia do budżetu.
Umożliwienie inwestycji
22. Przypomina, że ekologiczne planowanie budżetu rozumiane jest jako ocena ekologicznego charakteru budżetu. Jego ostatecznym celem powinno być jednak również zwiększenie udziału zielonych części budżetów, ponieważ ekologiczne planowanie budżetu jest jedną z metod urzeczywistnienia Zielonego Ładu, za które odpowiadają władze lokalne i regionalne. Powinno to zwłaszcza umożliwić UE bezpośrednie finansowanie transformacji ekologicznej w samorządach lokalnych i regionalnych. Budżet Unii Europejskiej i różne fundusze unijne powinny uwzględniać zróżnicowane narażenie państw i regionów na skutki zmiany klimatu. W związku z tym przy ustalaniu wkładu i finansowania ze strony UE należy brać pod uwagę różnorodność terytoriów oraz społeczno-gospodarczą sytuację każdego z nich, a także ich zdolność do reagowania na skutki zmiany klimatu.
23. Podkreśla, że oprócz oceny budżetowej władze lokalne i regionalne potrzebują wystarczających środków finansowych dzięki lepszemu dostępowi do programów i wsparcia na rzecz rozwoju projektów mogących uzyskać finansowanie z banków (w tym projektów na mniejszą skalę), łączących małe projekty w celu osiągnięcia niezbędnych korzyści skali.
24. Przypomina, że pierwszoplanowe znaczenie będzie miało wykorzystanie prywatnych źródeł finansowania. Władze lokalne i regionalne będą potrzebowały większych zdolności administracyjnych, aby przezwyciężyć słabe zdolności inżynieryjne wynikające z ich wielkości i dostępnych zasobów.
25. Podkreśla ogromny potencjał metodyki wykorzystywanej w ekologicznym budżecie do oceny projektów i możliwości finansowania projektów za pomocą emisji zielonych obligacji w celu przyspieszenia inwestycji niskoemisyjnych i zwiększenia wsparcia inwestorów, a także jako kluczowego narzędzia przeciwdziałania zmianie klimatu i wdrażania porozumienia paryskiego. Takie inicjatywy jak globalne partnerstwo na rzecz zielonych obligacji wspomagają wysiłki podmiotów szczebla niższego niż krajowy, takich jak miasta, kraje związkowe i regiony, korporacje, przedsiębiorstwa prywatne oraz instytucje finansowe, na rzecz przyspieszenia emisji obligacji ekologicznych.
26. Wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do wyłączenia zielonych inwestycji z kalkulacji regionalnego deficytu publicznego oraz ze złotych reguł budżetowych dotyczących limitu zadłużenia, co pozwoli zwiększyć zielone inwestycje z myślą o ambitnych celach UE i ograniczeniu emisji CO2.
27. Zaznacza, że Komisja Europejska poprawiła finansowanie zrównoważonej działalności gospodarczej za pomocą odnowionej strategii zrównoważonego finansowania oraz ram zrównoważonego finansowania, gdy przyjęła rozporządzenie w sprawie unijnej systematyki dotyczącej zrównoważonego finansowania oraz rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych. Dostrzega znaczenie powiązania ekologicznych budżetów ze wskaźnikami referencyjnymi niskoemisyjności i pozytywnego wpływu na emisyjność w celu uruchomienia kapitału prywatnego na inwestycje publiczne oraz umożliwienia inwestorom lepszego zrozumienia konsekwencji ich inwestycji dla emisji dwutlenku węgla.
28. Apeluje do Komisji Europejskiej i państw członkowskich o opracowanie certyfikatu ekologicznego planowania budżetu zgodnie z wymogami systematyki, w stosownym zakresie, odnośnie do refinansowanych projektów.
29. Apeluje, by zdecydowanie poprawić systematykę poprzez znaczne obniżenie pułapu liczby pracowników w przedsiębiorstwach, które mają być objęte systematyką. Ponadto z zadowoleniem przyjmuje włączenie energii jądrowej do systematyki jako inwestycji ekologicznej.
Uczestnictwo i przejrzystość
30. Zaleca, aby władze lokalne i regionalne rozpowszechniały wśród obywatelek i obywateli sprawozdania z monitorowania ekologicznego budżetu w celu przyczynienia się do skuteczności, rozliczalności i przejrzystości strategii politycznych dotyczących działań w dziedzinie klimatu i środowiska.
31. Wzywa do przeprowadzania regularnych zewnętrznych kontroli metod ekologicznego planowania budżetu, zwłaszcza podstawowego założenia stosowanego do klasyfikacji wydatków i dochodów w celu zapewnienia rozliczalności i - ostatecznie - zwiększenia zaufania publicznego do tego procesu.
32. Wnosi o zwiększenie poczucia odpowiedzialności obywateli za zielony program działań. Zachęca miasta i regiony, by nie tylko przekazywały informacje w ramach procedury ekologicznego planowania budżetu, lecz zwiększyły ekologiczne i partycypacyjne planowanie budżetu w celu upodmiotowienia obywatelek i obywateli - zwłaszcza lokalnych rad młodzieżowych - tak by zdolne były wziąć odpowiedzialność za część rocznego budżetu na projekty ekologiczne korzystne dla społeczności lokalnej.
Planowanie budżetu z uwzględnieniem kwestii społecznych
33. Uznaje, że ekologiczne budżety są potężnymi narzędziami gospodarczymi służącymi do przemiany społeczeństw i gospodarek oraz zwiększenia równości. Ostrzega jednak, że ekologiczne planowanie budżetu należy pogodzić z celami społecznymi, tak aby nikt nie został pominięty.
34. Stwierdza, że miasta i regiony mają do odegrania kluczową rolę w przejściu na gospodarkę niskoemisyjną i sprzyjającą włączeniu społecznemu, i podkreśla, że działania w dziedzinie klimatu muszą się stać priorytetowym zadaniem gmin. Niektóre miasta są zaniepokojone sposobem, w jaki zmiana klimatu może odbić się na gospodarowaniu gruntami, segregacji, rozwoju obszarów miejskich, zdrowiu ludzi i rozwarstwieniu ekonomicznym. Inwestycje w niskoemisyjną infrastrukturę miejską mogą mieć pozytywny wpływ na ludność o niskich dochodach i słabsze grupy społeczne. Dlatego też władze lokalne i regionalne nie mogą być pozostawione same sobie w wysiłkach na rzecz transformacji ekologicznej. Zarówno państwa członkowskie, jak i UE są odpowiedzialne za wspieranie tych wysiłków.
35. Uważa, że redystrybucja ma zasadnicze znaczenie dla tego, by nikt nie pozostał w tyle, ponieważ koszty towarów i usług charakteryzujących się wysoką intensywnością emisji gazów cieplarnianych (ogrzewanie i klimatyzacja, wynajem mieszkania, transport) gwałtownie wzrosną ze względu na politykę łagodzenia zmiany klimatu. W tych krajach, w których gospodarstwa domowe o niskich dochodach konsumują nieproporcjonalnie dużo tych towarów i usług, polityka łagodzenia zmiany klimatu pogłębi nierówności po stronie wydatków. Aby uniknąć nierówności społecznych, należy wzmocnić zasadę "zanieczyszczający płaci". Redystrybucja musi zatem być zaprojektowana w taki sposób, aby premiować tych, którzy zachowują się w sposób przyjazny dla klimatu. Działania na rzecz ochrony klimatu są zadaniem całego społeczeństwa. Budżet Unii Europejskiej i różne fundusze unijne powinny uwzględniać różnice społeczno-gospodarcze między krajami i regionami oraz wpływ zmiany klimatu i polityki na rzecz jej przeciwdziałania na nierówności terytorialne i społeczne, tak aby transformacja ekologiczna była w największym możliwym stopniu sprawiedliwa i inkluzywna.
Bruksela, dnia 30 czerwca 2022 r.
