| Sprawozdawczym: |
Hanna ZDANOWSKA (PL/EPL), prezydent miasta Łodzi |
| Dokument źródłowy: |
Wniosek prezydencji Rady |
Uwagi ogólne
1. Z zadowoleniem przyjmuje transformację ekologiczną jako jeden z kluczowych priorytetów prezydencji francuskiej, gdyż przystosowanie się do zmiany klimatu i łagodzenie jej skutków, odbudowa i ochrona różnorodności biologicznej, zapewnianie odporności terytorialnej na klęski żywiołowe, promowanie zdrowego środowiska i lepszej jakości życia przyczynia się do budowania bardziej odpornej Europy oraz osiągnięcia założeń Europejskiego Zielonego Ładu i porozumienia paryskiego.
2. Zgadza się z opublikowanym komunikatem w sprawie nowej strategii w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu 1 oraz sprawozdaniem specjalnym Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) 2 i podkreśla, iż transformacja ekologiczna nie jest możliwa bez zaangażowania władz lokalnych i regionalnych, jak również mieszkańców, przedsiębiorstw, ośrodków innowacji i uniwersytetów.
3. Jest zdania, że transformacja ekologiczna powinna znajdować się w centrum wszelkich wyborów związanych z kształtowaniem polityki i tworzyć nowe, systemowe i zintegrowane podejście w opracowywaniu i wdrażaniu przyszłych polityk i programów. Podkreśla, iż powinna ona być ułatwiana przez transformację cyfrową obejmującą wdrażanie i promowanie nowoczesnych narzędzi cyfrowych o wysokich standardach w zakresie zrównoważonego rozwoju obejmujących silne gwarancje demokratyczne i technologiczne oraz inwestowanie w nie jako w podstawowe czynniki umożliwiające zmiany. W tym kontekście konieczne jest również wspieranie regionów słabiej rozwiniętych i wiejskich oraz umożliwienie im nadrobienia zaległości, tak aby wypełnić lukę między różnymi obszarami.
4. Szczeble lokalny i regionalny stanowią fundament budowania odporności. Ważne jest zwiększenie poczucia sprawczości i wspólnoty na poziomie lokalnym i regionalnym - administracji publicznej, samorządu lokalnego i regionalnego, mieszkańców, podmiotów gospodarczych - wszystkich, którzy stanowią element tkanki lokalnej i regionalnej. Wymaga to jednak należytego i kompleksowego wsparcia instytucjonalnego i finansowego.
5. Domaga się wyraźnego wzmocnienia całej sfery ochrony zdrowia i opieki w warunkach kryzysu klimatycznego i wojny w Ukrainie, gdyż uważa zdrowie za główny motyw i priorytet transformacji ekologicznej, i apeluje o wzmocnienie synergii między polityką klimatyczną i zdrowotną według zaleceń 8. programu działań w zakresie środowiska.
6. Jest zdania, iż odporna społeczność jest w stanie wytrzymać skutki zagrożeń klimatycznych i innych zakłóceń, wchłaniać je i przezwyciężać ich konsekwencje. Dlatego istotne jest łagodzenie negatywnych efektów, ale także - poprzez szereg rozwiązań tworzących impuls do działania - tworzenie atmosfery, w której zarówno społeczeństwo, środowisko, jak i gospodarka mogą dobrze rozwijać się.
7. Podkreśla, że budowanie odpornych społeczności jest możliwe również dzięki odpornym systemom politycznym zaangażowanym w działania na rzecz równości, solidarności, sprawiedliwości społecznej i równości płci, dzięki włączaniu dzieci i młodzieży oraz niepozostawianiu nikogo w tyle, szczególnie grup wrażliwych, a także uwzględnianiu zróżnicowań przestrzennych, takich jak obszary wiejskie, przybrzeżne, górskie, wyspiarskie, archipelagi lub regiony najbardziej oddalone.
8. Podkreśla, że strategie polityczne na rzecz ekologicznych metod i technologii produkcji muszą również podnosić konkurencyjność lokalnych MSP, umożliwiać tworzenie i rozwijanie zielonych miejsc pracy i podnoszenie kwalifikacji pracowników.
9. W związku z wysokimi cenami energii oraz wojną w Ukrainie ponawia swój apel o całkowity zakaz importu rosyjskiego gazu, ropy naftowej i węgla do Europy oraz zachęca władze lokalne i regionalne do rozpoczęcia opracowywania planów awaryjnych w celu przygotowania się na konsekwencje takich sankcji. Uważa, że plan REPowerEU jest sposobem przyspieszenia transformacji energetycznej, zmniejszenia ogólnej zależności UE od przywozu energii i surowców i tym samym obniżenia związanego z nią ryzyka politycznego, gospodarczego i w zakresie bezpieczeństwa. Niemniej głęboko ubolewa nad brakiem wyraźnej wzmianki o roli, jaką miasta i regiony odgrywają zarówno w opanowywaniu obecnego kryzysu energetycznego, jak i zapewnianiu długofalowych rozwiązań.
Wybór właściwej kombinacji polityki na rzecz odporności systemów
10. Popiera definicję odpornej na zmianę klimatu Europy, zgodnie z misją programu "Horyzont Europa", łączącą odporność systemów środowiskowych, społecznych i gospodarczych z zaangażowaniem na rzecz długoterminowego zrównoważonego rozwoju, w tym na rzecz równości, sprawiedliwości społecznej i równości płci. Istotne jest włączenie dzieci i młodzieży, niepozostawianie nikogo w tyle oraz wzmocnienie odporności systemów politycznych na rzecz wspólnych wartości, solidarności i poszanowania różnorodności, osiągniętych w drodze inkluzywnej transformacji społecznej.
11. Zgodnie z komunikatem w sprawie nowej strategii w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu podkreśla potrzebę jak najszybszego systemowego i przemyślanego reagowania na zmiany klimatu. Zauważa, że odporność jest pojęciem złożonym, wymagającym zintegrowanych, wielosektorowych i elastycznych rozwiązań, opracowanych zgodnie z podejściem terytorialnym, oraz opartych na dowodach. Podkreśla, że budowa odpornych systemów wiąże się z właściwym doborem priorytetów, synergią różnych polityk wspierających przejście na zrównoważone terytorium, zdolne do radzenia sobie z kryzysami i wstrząsami, a jednocześnie przygotowane do ograniczania ich istniejących oraz przewidywanych skutków.
12. W związku z tym proponuje, żeby projekty inwestycyjne obejmowały analizy ryzyka klimatycznego i analizy wrażliwości na zmianę klimatu, a scenariusze kosztów i korzyści były odpowiednio dostosowane.
13. Wyraża również zaniepokojenie przewidywanym nierównomiernym wpływem regionalnym kryzysu energetycznego na miasta i regiony UE, który jest zależny od różnej zdolności reagowania na zakłócenia w dostawach energii i rosnące ceny energii, i wzywa Komisję Europejską oraz państwa członkowskie do należytego uwzględnienia tych dysproporcji na etapie opracowywania i wdrażania stosownych środków.
14. Wspiera propozycje mające na celu przyspieszenie wdrażania energii z lokalnych źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej w celu zabezpieczenia suwerenności energetycznej Europy i bezpieczeństwa oraz walki z ubóstwem energetycznym, zwłaszcza w świetle wojny w Ukrainie i jej negatywnych konsekwencji dla energii w Europie.
15. Popiera plany i działania w kierunku sprawiedliwej i włączającej transformacji obszarów węglowych, która ma pomóc im w poczynieniu postępów i przezwyciężenia wszelkich przeszkód, z odpowiednimi funduszami na te cele oraz kreować nowy model ich rozwoju.
16. Podkreśla, że główne przeszkody w szybkim wdrażaniu technologii niskoemisyjnych stanowią: brak zasobów finansowych i ludzkich, istniejące strategie polityczne, przepisy i struktury organizacyjne, które są nadal zależne od paliw kopalnych, a także czynniki społecznokulturowe, takie jak brak akceptacji społecznej wynikający głównie z tego, że zwłaszcza dla regionów górniczych transformacja może oznaczać zanik miejsc pracy i wyludnienie. W związku z tym uważa, że innowacje powinny wynikać z konkretnych kontekstów lokalnych i mieć bezpośredni wpływ na ogólny system i wspólnotę oraz przeciwdziałać procesom wywołującym brak akceptacji społecznej.
17. Apeluje o wsparcie ułatwiające rozwój i dostęp do rozwiązań z zakresu zeroemisyjnej i niskoemisyjnej, aktywnej i publicznej mobilności oraz transportu.
18. Zauważa, że zmiany klimatu są potencjalnie największym zagrożeniem dla zdrowia na świecie w XXI wieku. Dlatego apeluje o wielodyscyplinarną i wielosektorową współpracę i przyjęcie podejścia "Jedno zdrowie", co doprowadzi do skoordynowanego działania na wszystkich poziomach zarządzania w agencjach międzynarodowych, organizacjach pozarządowych i instytucjach akademickich na rzecz ochrony przyrody, odtworzenia różnorodności biologicznej, odtworzenia siedlisk i ekosystemów.
19. Wskazuje, że środki służące zmniejszaniu ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi bazujące na podejściu ekosystemowym stanowią racjonalne pod względem kosztów narzędzia polityki. Nie są one jednak w pełni wykorzystywane, a ich potencjał powinien zostać dodatkowo wzmocniony na szczeblu UE 3 .
20. Postuluje szybsze przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym i podkreśla rolę władz lokalnych i regionalnych w tym procesie. Wzywa do propagowania nowych modeli biznesowych oraz wzmocnienia narzędzi w szczególności w ramach gospodarki komunalnej i jej mechanizmów tzw. rozszerzonej odpowiedzialności konsumenta, mechanizmów partnerstwa publiczno-prywatnego oraz związanej z nimi promocji wzorców zrównoważonej konsumpcji i produkcji, zielonych czy zrównoważonych zamówień publicznych.
21. Opowiada się za wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań w zarządzaniu w sektorze publicznym, z wykorzystaniem idei Living Lab. Podkreśla, że dla budowania odpornych społeczności kluczowe jest ich wspieranie w poszukiwaniu skutecznych rozwiązywań dla różnych wyzwań, poprzez wykorzystanie kreatywności i innowacyjności użytkowników usług publicznych.
22. Postuluje, by w procesach inwestycyjnych uwzględnić rozwiązania oparte na przyrodzie. Inicjatywa ta wpisuje się w nową strategię UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i priorytetowo traktuje rozwiązania oparte na zasobach przyrody 4 .
23. Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy (m.in. Porozumienie Burmistrzów oraz Pakt na rzecz Klimatu) zachęcające władze lokalne i regionalne do zwiększania ambicji i działań transformacyjnych. Należy zintensyfikować działania ambasadorów tych inicjatyw i powielać je w innych miejscach, aby zwiększyć świadomość proklimatyczną na wszystkich poziomach władz samorządowych i przyspieszyć ich transformację.
24. Popiera wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu i środowiska oraz cele związane z energią (CEEAG). Pozwolą one zwiększyć skuteczność osiągania celów Europejskiego Zielonego Ładu, w szczególności w zakresie renowacji budynków, różnorodności biologicznej, czystej mobilności, energii ze źródeł odnawialnych, a także zasobooszczędność w celu wsparcia przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym.
25. Apeluje o odpowiednie warunki do rozwoju ekonomii społecznej. Ramy polityczne i prawne mają kluczowe znaczenie dla tworzenia odpowiedniego środowiska do rozwoju ekonomii społecznej. Obejmują one ramy opodatkowania, zamówień publicznych i pomocy państwa, które należy dostosować do potrzeb gospodarki społecznej.
Władze lokalne i regionalne głównymi aktorami transformacji ekologicznej
26. Wzywa do wprowadzenia sprawnie funkcjonujących ram wielopoziomowego sprawowania rządów, od lokalnego, metropolitalnego, regionalnego, po krajowy, europejski i globalny. Radykalne i trwałe zmiany stylu życia, niezbędne do stworzenia sprawiedliwego, zrównoważonego, niskoemisyjnego i odpornego społeczeństwa, wymagają współpracy zarówno oddolnej, jak i odgórnej.
27. Podkreśla, że władze lokalne i regionalne są liderami w zakresie transformacji ekologicznej, gdyż wdrażają one 70 % całego prawodawstwa unijnego, 70 % środków na rzecz łagodzenia zmiany klimatu, 90 % strategii na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu i 65 % celów zrównoważonego rozwoju oraz realizują jedną trzecią wydatków publicznych i dwie trzecie inwestycji publicznych. To one najlepiej znają wyzwania w terenie i w związku z tym powinny być wyposażone w instrumenty umożliwiające znalezienie rozwiązań systemowych, które najlepiej odpowiadają scenariuszowi lokalnemu. Rola ta nie oznacza jednak, że odpowiedzialność spoczywa wyłącznie na nich. Wyższe poziomy sprawowania rządów mają obowiązek wspierać władze lokalne i regionalne we wszystkich podejmowanych w tym celu wysiłkach.
28. Zachęca do szerszego wdrażania zarządzania partycypacyjnego (dyskusje, budżety, itp.) i zarządzania z udziałem wielu zainteresowanych stron, gdyż zwiększa to szanse na optymalne inwestycje ekologiczne w mniejszych ośrodkach, miastach i regionach. Zwraca uwagę, że władze lokalne i regionalne wspierają proces decyzyjny na wszystkich etapach i zapewniają aktywne poparcie w ramach strategii.
29. Wskazuje, że tzw. myślenie w skali globalnej i działanie w skali lokalnej jest jedynym sposobem osiągnięcia ambitnych celów klimatycznych określonych w porozumieniu paryskim. W tym kontekście wzywa UNFCCC do aktywnego i realnego włączenia władz lokalnych i regionalnych jako wiarygodnego partnera COP w sprawie działań na rzecz klimatu.
30. Zachęca władze samorządowe do organizacji lokalnych szczytów klimatycznych, które pozytywnie wpływają na integrację środowiska samorządowego w kwestiach adaptacji do zmian klimatu i transformacji energetycznej oraz pozwalają przygotować rekomendacje Komitetu Regionów na doroczne konferencje klimatyczne ONZ.
Społeczny aspekt budowania odporności
31. Podkreśla, że włączenie lokalnych społeczności w procesy decyzyjne jest kluczowe dla każdej transformacji. Wzywa do większych wysiłków na rzecz sprawczości, inkluzywności, wspólnych wartości oraz solidarności, a także do włączenia wszystkich podmiotów w budowanie bardziej odpornych społeczności. W tym kontekście niezbędne jest również zaangażowanie młodych ludzi.
32. Apeluje o opracowanie instrumentów motywujących gospodarstwa domowe do włączenia się w procesy transformacji oraz różnorodnych form wsparcia, zwłaszcza dla najsłabszych grup obywateli i terytoriów. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje powołanie Społecznego Funduszu Klimatycznego i wzywa do zapewnienia wsparcia finansowego za pośrednictwem systemu zarządzania dzielonego z poszanowaniem zasad partnerstwa i wielopoziomowego sprawowania rządów.
33. Domaga się wzmocnienia pozycji prosumentów oraz konsumentów w transformacji ekologicznej poprzez stosowanie przepisów ograniczających pseudoekologiczny marketingu (tzw. greenwashing) i promowania świadomych wyborów.
34. Apeluje o ułatwianie i propagowanie odpowiednich inicjatyw oraz ograniczanie barier w zakładaniu lokalnych społeczności energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej, gdyż są one kluczowym narzędziem promowania powszechnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii i osiągnięcia zdecentralizowanego systemu energetycznego przy jednoczesnym zapewnieniu lokalnych korzyści gospodarczych i społecznych.
35. Odnotowuje, że w planie REPowerEU niedostatecznie wykorzystuje się potencjał oszczędności energii, i wzywa Komisję i państwa członkowskie do rozważenia takich środków jak kampanie uświadamiające obywateli i zachęcające ich do zmiany zachowań.
Edukacja i nauka na rzecz budowania odporności
36. Podkreśla że, transformacja ekologiczna nie jest możliwa bez budowania kapitału wiedzy poprzez edukację klimatyczną na wszystkich poziomach kształcenia, jak również poprzez nabywanie i zmianę kwalifikacji (skilling i reskilling).
37. Zaznacza, że Pakt na rzecz Klimatu powinien przyspieszyć realizację zobowiązań już podpisanych na szczeblu lokalnym przez podmioty lokalne (MŚP, szkoły, władze lokalne, szkoły wyższe itp.) i generować nowe zobowiązania, tak aby do 2050 r. uczynić z Europy pierwszy kontynent neutralny dla klimatu.
38. Popiera cele, zasady i wytyczne programu "Horyzont Europa" i wnioskuje o wzmocnienie wymogów trwałości projektów i monitorowanie ich efektów.
39. Podkreśla ważny aspekt działań mających na celu promowanie, rozszerzanie i finansowanie istniejących i nowych inicjatyw wymiany wiedzy i najlepszych praktyk między sieciami europejskimi, krajowymi, regionalnymi i lokalnymi oraz współpracę między miastami, takich jak wzajemne uczenie się, wizyty studyjne, opieka mentorska i coaching między partnerami.
40. Wzywa władze lokalne i regionalne, aby dołożyły wszelkich starań w celu zachęcenia do wzajemnej oraz wykraczającej poza granice administracyjne współpracy w zakresie realizacji projektów transformacyjnych, w tym do współpracy międzyregionalnej, międzygminnej i transgranicznej na terenie całej UE.
41. Proponuje wykorzystanie najlepszych praktyk w walce ze zmianami klimatu na szczeblu lokalnym i regionalnym, generowanych w ramach takich inicjatyw jak Porozumienie Burmistrzów, Under2 Coalition, EU Missions, itp. Celem jest korzystanie ze zgromadzonych danych przy opracowywaniu długoterminowych strategii w dziedzinie klimatu oraz wymiana doświadczeń w zakresie udanych metod, innowacyjnych rozwiązań i cennych wniosków płynących z takich inicjatyw.
42. Apeluje do Komisji Europejskiej, aby rozważyła powołanie specjalnego instrumentu pomocy technicznej i wymiany informacji pomiędzy samorządami borykającymi się z podobnymi wyzwaniami w zakresie transformacji ekologicznej i budowania odpornych społeczności, poprzez zapewnienie finansowego wsparcia dla dzielenia się najlepszymi praktykami UE (wizyty studyjne).
43. Podkreśla znaczenie współpracy międzypokoleniowej, włączania perspektywy młodzieży i wsparcia z programu "Młodzi demokratycznie wybrani politycy". Opowiada się za budowaniem ekosystemu innowacji poprzez projekty, programy i działania adresowane do utalentowanych młodych ludzi, które pozwolą wykorzystać potencjał młodzieży w transformacji ekologicznej.
44. Wychodzi z inicjatywą tworzenia lokalnych lub regionalnych hubów klimatycznych pełniących funkcje punktu informacyjnego oraz podmiotu aktywizacji środowisk lokalnych na rzecz transformacji ekologicznej. Mogą one pomóc uruchamiać oddolne inicjatywy i projekty mające zachęcać do współdziałania zarówno zaangażowanych jak i sceptycznych oraz niezaangażowanych użytkowników miasta i regionu.
Wzmacnianie społecznej świadomości i monitorowanie zmian
45. Podkreśla, że społeczna świadomość zmian klimatu, ich źródeł i konsekwencji jest warunkiem skutecznej polityki klimatycznej. Wykorzystanie narzędzi nowoczesnych technologii (teledetekcja, telematyka transportowa, drony, ICT) znacząco wzmacnia realizację przyjętej polityki klimatycznej.
46. Społeczeństwo świadome ryzyka klimatycznego wykazuje większą solidarność w akceptowaniu trudnych i często kosztownych działań. Aktualne i wiarygodne informacje to podstawa działań i ich akceptacji wśród społeczności lokalnych i regionalnych.
47. Komitet podkreśla, że sukces procesu transformacji ekologicznej zależy od zaangażowania wielu partnerów lokalnych. Ważna jest czytelna i bieżąca komunikacja na temat procesu transformacji oraz dialog, szczególnie wokół tematów trudnych, np. trudno akceptowalnego ograniczania transportu indywidualnego czy lokalizacji obiektów gospodarki komunalnej.
Podmioty gospodarcze nas rzecz budowania odporności
48. Podkreśla, że przedsiębiorstwa i przemysł powinny wspierać wysiłki na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu oraz że należy wprowadzić środki prawne i finansowe, aby uniknąć sytuacji, w której koszty negatywnych efektów zewnętrznych przedsiębiorstw są internalizowane przez miejscowych mieszkańców.
49. Postuluje, aby za pomocą regulacji prawnych poszerzać odpowiedzialność producenta za coraz większą liczbę grup produktów i za poszczególne etapy w ich cyklu życia, a tym samym krzewić zrównoważoną produkcję.
50. Z zadowoleniem przyjmuje przegląd dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych, tak aby nie tylko pomóc w zapobieganiu zanieczyszczeniom i ich kontroli, ale i pobudzać innowacje, nagradzać liderów i wyrównywać szanse na rynku UE.
51. Stwierdza, że należy rozwijać więcej transgranicznych projektów i infrastruktury w zakresie zrównoważonej energii, jeśli chcemy osiągnąć zeroemisyjny i w pełni zintegrowany system energetyczny w UE. Niezbędne jest usunięcie istniejących barier i wzmocnienie współpracy w zakresie energii ze źródeł odnawialnych ponad granicami.
52. Wskazuje na konieczność pobudzenia rynku wewnętrznego sektora wyrobów budowlanych poprzez ramy regulacyjne, które byłyby odpowiednie do tego, aby przyspieszyć realizację "fali renowacji" oraz stymulować inwestycje budowlane w duchu budownictwa zrównoważonego.
Zrównoważona konsumpcja
53. Apeluje o prace nad prawodawstwem, które zapewni, że wszystkie produkty na rynku UE będą bardziej przyjazne dla środowiska, o obiegu zamkniętym i energooszczędne w całym ich cyklu życia, od fazy projektowania po codzienne użytkowanie, zmianę przeznaczenia i ponowne wykorzystanie.
54. Domaga się zmian legislacyjnych w zakresie skuteczniejszego przeciwdziałania marnotrawstwu żywności, w tym rozwijania zrównoważonego sektora spożywczego (strategia "od pola do stołu") oraz zmniejszenia wpływu sektora przetwórstwa spożywczego i handlu detalicznego na środowisko. Należy w związku z tym podjąć działania w zakresie transportu, przechowywania, pakowania i zapobiegania marnotrawieniu żywności oraz propagować zrównoważoną konsumpcję żywności.
55. Opowiada się za działaniami Komisji na rzecz rozwoju europejskiej gospodarki społecznej, która faktycznie może likwidować wyzwania, np. marnotrawstwo żywności czy krótki cykl życia produktu, oraz rozwijać nowe obszary proekologicznej działalności.
56. Zwraca uwagę, że w dobie współczesnych kryzysów i wynikających z nich wyzwań samorządy muszą ciągle rewidować swoje cele, na nowo określać ryzyko i dynamicznie reagować na pojawiające się ograniczenia dla rozwoju. To z kolei może utrudniać wdrażanie działań transformacyjnych w sposób ciągły i kompleksowy.
Finansowy aspekt budowania odporności
57. Wyraźnie podkreśla, że najważniejsze fundusze (polityka spójności UE, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, fundusz modernizacyjny itp.), również te bezpośrednio przeznaczone dla poziomów lokalnego i regionalnego (LIFE, instrument "Łącząc Europę" itp.), które mają na celu wspieranie zielonej transformacji, są programowane na szczeblu krajowym, a zakres projektów władz lokalnych i regionalnych uzależniony jest od wytycznych władz centralnych. Należy zatem wdrożyć procedury, zapewniające jak największy udział samorządów, adekwatny do ich potrzeb w zakresie programowania i wdrażania środków UE.
58. Podkreśla, że przedstawiony przez Komisję Europejską plan REPowerEU, który odnosi się do zwiększenia oszczędności energii, dywersyfikacji dostaw, przyśpieszenia rozwoju OZE, zmniejszenia zużycia paliw kopalnych oraz inteligentnych inwestycji, powinien przewidywać wsparcie finansowe jego realizacji dla władz lokalnych i regionalnych, a także wyasygnowanie na ten cel środków z istniejącego lub nowego finansowania UE. Apeluje do państw członkowskich o przekierowanie niewykorzystanych środków z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności na wsparcie lokalnego planowania bezpieczeństwa energetycznego i inwestycji w odnawialne źródła energii oraz efektywność energetyczną.
59. Przypomina o roli, jaką pełnią regulacje traktatowe w zakresie finansowania działalności samorządów, w szczególności w zakresie ochrony klimatu. Zmiany muszą być dostosowane do uwarunkowań i możliwości lokalnych społeczności, czyli efektywnie i bez nadmiernych obciążeń dla mieszkańców. Z tego też względu apeluje do Komisji Europejskiej o zweryfikowanie zasad finansowania gospodarki komunalnej, tak aby możliwe było wprowadzenie lepszych rozwiązań pozwalających na finansowanie najpilniejszych potrzeb z tego zakresu, który ma przełożenie na efekty ekologiczne.
60. Wzywa do uproszczenia regulacji w zakresie pomocy publicznej, w tym do wsparcia rozwiązań z zakresu finansowania i utrzymania systemów kluczowych dla gospodarki odpadami. Chodzi zwłaszcza o umożliwienie władzom lokalnym i regionalnym finansowania przeznaczonego na operowanie tymi systemami, jak również o wsparcie w zakresie zarządzania sytuacjami kryzysowymi oraz o wsparcie dla podmiotów gospodarczych, m.in. mikroprzedsiębiorstw.
61. Podkreśla potrzebę zwalczania ubóstwa energetycznego i ubóstwa w zakresie mobilności za pomocą środków na rzecz efektywności energetycznej i szerszego wdrażania OZE. Wiąże się to też z koniecznością pomocy państw członkowskich w tym zakresie kierowanej do władz poziomu lokalnego i regionalnego. Dlatego uważa, że zasadnicze znaczenie ma tu zmniejszenie początkowych obciążeń kosztowych związanych ze środkami na rzecz efektywności energetycznej i OZE, zwłaszcza dla gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw oraz konsumentów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.
62. Podkreśla, że finansowanie przewidziane w ramach zmiany obecnego ETS jest niewystarczające, aby zapewnić prawdziwie sprawiedliwą transformację, i stwierdza, że należy rozważyć przeznaczenie dochodów spoza systemu ETS dotyczącego transportu drogowego i budynków (ETS II) na Społeczny Fundusz Klimatyczny. Proponuje, by łączenie dochodów przeznaczonych na Społeczny Fundusz Klimatyczny rozpoczęło się wcześniej niż wdrażanie ETS II.
63. Uważa, że Społeczny Fundusz Klimatyczny powinien równoważyć ujemne skutki dotykające gospodarstwa domowe, mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa oraz użytkowników mobilności znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, a także zapewnić zrównoważony społecznie rozwój.
64. Zachęca sektor prywatny do większego udziału w budowaniu odporności miast i regionów, m.in. poprzez wdrażanie rozszerzonej odpowiedzialności producenta.
65. Apeluje o większą elastyczność europejskiego prawa w dziedzinie konkurencji, zwłaszcza w odniesieniu do pomocy państwa, które to prawo nie uwzględnia w dostatecznym stopniu charakteru konkurencji, z jaką mają do czynienia europejskie przedsiębiorstwa w krajach trzecich, gdzie nie są przestrzegane te same zasady.
66. Wskazuje na niedoszacowanie kosztów ponoszonych przez poziom lokalny, które wynikają z licznych kryzysów i ze spóźnionych reakcji wsparcia od wyższego poziomu administracji. Tym samym domaga się zaproponowania efektywniejszych rozwiązań.
67. Postuluje, aby wzmocnić finansowe wsparcie dla ekologicznych inwestycji, które wywołują tzw. efekt kuli śnieżnej i mobilizują dalsze działania napędzające zieloną transformację.
68. Zwraca uwagę, że oprócz bezpośredniego dostępu do finansowania władze lokalne i regionalne powinny otrzymać odpowiednią pomoc techniczną i wsparcie w zakresie budowania zdolności, by mogły one wykorzystać obecne możliwości finansowania, a także skutecznie równoważyć środki prywatne i publiczne. Ponadto powinny one w jak największym stopniu wykorzystywać zielone i zrównoważone zamówienia publiczne do realizacji inwestycji.
69. Popiera ideę ekologicznego budżetu, będącego narzędziem kształtowania polityki budżetowej, aby pomóc w osiągnięciu celów środowiskowych. Pozwoli on na ocenę wpływu polityki budżetowej lub fiskalnej na środowisko oraz ocenę ich spójności z realizacją zobowiązań krajowych i międzynarodowych 5 .
70. Wzywa do dalszego uproszczenia procedur administracyjnych i ograniczenia barier regulacyjnych w odniesieniu do rozwoju i wdrażania nowych i innowacyjnych technologii oraz modeli biznesowych.
71. Wskazuje, że wyzwania związane z wdrażaniem polityki klimatycznej koncentrują się głownie wokół samorządów i władz lokalnych, zaś potencjalne finansowanie (np. wpływy z podatków, praw do emisji) trafiają w dużej mierze do budżetu na poziomie centralnym. Domaga się wiec korekty zasad dostępu do środków.
Wzmocnienie podaży usług ekosystemów
72. Wskazuje na konieczność podjęcia działań służących racjonalizacji gospodarowania wodą w obszarach miejskich, a zwłaszcza gospodarowania zasobami wodnymi z uwzględnieniem powiązań z układem zlewniowym, oraz ustanowienie programu rozwoju inwestycji z zakresu małej retencji i funduszu na ten cel.
73. Jest zaniepokojony, że mimo szerokiego zakresu prawodawstwa dotyczącego ochrony środowiska w UE nadal istnieją duże luki w prawnej ochronie ekosystemów 6 , choć przecież odbudowa ekosystemów jest kluczowa dla zachowania wysokiej jakości życia i ciągłości procesów niezbędnych do zrównoważonego rozwoju.
Bruksela, dnia 30 czerwca 2022 r
eu/repository/handle/JRC120383.
