System UE regulujący handel kością słoniową(2021/C 528/03)
(Dz.U.UE C z dnia 30 grudnia 2021 r.)
Spis treści
1. Wprowadzenie i glosariusz
2. Informacje ogólne
a) Międzynarodowe i unijne ramy prawne regulujące handel kością słoniową
b) Inicjatywy UE na rzecz zwalczania nielegalnego handlu dziką fauną i florą, które mają wpływ na wewnątrzunijny handel kością słoniową oraz powrotny wywóz kości słoniowej
3. Status niniejszego dokumentu
4. Uzasadnienie i streszczenie zaleceń
a) Powrotny wywóz z UE
b) Wewnątrzunijny handel kością słoniową
c) Przywóz do UE
5. Jak interpretować przepisy UE dotyczące powrotnego wywozu kości słoniowej
a) Powrotny wywóz surowej kości słoniowej
b) Powrotny wywóz przetworzonej kości słoniowej
6. Sposób interpretacji przepisów UE dotyczących handlu wewnątrzunijnego kością słoniową
a) Wytyczne szczegółowe dotyczące wewnątrzunijnego handlu surową kością słoniową
b) Wytyczne szczegółowe dotyczące wewnątrzunijnego handlu przetworzoną kością słoniową
7. Sposób interpretacji przepisów UE dotyczących przywozu kości słoniowej
8. Koordynacja w państwach członkowskich UE i między nimi oraz z państwami trzecimi
9. Podsumowanie systemu UE regulującego handel kością słoniową
Załącznik I - Dowody poświadczające legalne pozyskanie
Załącznik II - Oznakowanie, rejestracja oraz inne wymogi dotyczące wydawania świadectw
1. Wprowadzenie i glosariusz
Niniejsze wytyczne mają na celu przedstawienie interpretacji rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 1 ("rozporządzenie podstawowe") i rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006 2 , w których zaleca się, aby państwa członkowskie UE:
a) wstrzymały (powrotny) wywóz i przywóz przedmiotów z surowej kości słoniowej;
b) wstrzymały wewnątrzunijny handel surową kością słoniową, z wyjątkiem napraw instrumentów muzycznych sprzed 1975 r. oraz antyków sprzed 1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym;
c) wstrzymały wewnątrzunijny handel okazami przetworzonymi po 1947 r. z wyjątkiem instrumentów muzycznych sprzed 1975 r.;
d) ograniczyły zakres zezwolenia na przywóz i (powrotny) wywóz przetworzonej kości słoniowej do instrumentów muzycznych sprzed 1975 r. oraz sprzedaży do muzeów antyków sprzed 1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym; oraz
e) zapewniły ścisłą wykładnię prawa Unii w zakresie pozostałego dopuszczonego handlu.
Niniejsze wytyczne należy odczytywać w związku z rozporządzeniem Komisji (UE) nr 2021/2280 xzmieniającym rozporządzenie Komisji (WE) nr 865/2006 3 .
Do celów niniejszych wytycznych następujące terminy mają określone znaczenie:
- kość słoniowa: odnosi się wyłącznie do kości słoniowej pochodzącej ze słoni;
- instrument muzyczny sprzed 1975 r.: instrument muzyczny zawierający legalnie nabytą kość słoniową sprzed 1975 r., który jest lub był do niedawna używany przez artystę wykonawcę, a zatem nie jest jedynie przedmiotem dekoracyjnym. Konwencja CITES ma zastosowanie do słoni afrykańskich od dnia 26 lutego 1976 r. oraz do słoni indyjskich od dnia 1 lipca 1975 r. W celu uproszczenia niniejsze wytyczne wykorzystują jako odniesienie jedynie wcześniejszą datę (1975 r.);
- antyk sprzed 1947 r.: przedmiot zawierający kość słoniową, który jest objęty definicją "przetworzonych okazów pozyskanych ponad 50 lat wcześniej" w art. 2 lit. w) rozporządzenia podstawowego;
- muzeum: "niekomercyjna, stała instytucja służąca społeczeństwu i jego rozwojowi, otwarta dla ogółu społeczeństwa, która nabywa, przechowuje, bada, komunikuje i prezentuje materialne i niematerialne dziedzictwo ludzkości i jej środowiska w celach edukacyjnych, naukowych i rozrywkowych" 4 .
2. Informacje ogólne
a) Międzynarodowe i unijne ramy prawne regulujące handel kością słoniową
Zarówno słoń afrykański Loxodonta africana, jak i słoń indyjski Elephas maximus zostały uwzględnione w Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES), która ma 183 sygnatariuszy (strony), w tym UE i wszystkie państwa członkowskie UE.
Zgodnie z obowiązującym systemem CITES międzynarodowy handel kością słoniową 5 jest zabroniony z bardzo ograniczonymi wyjątkami (w odniesieniu do przedmiotów pozyskanych zanim CITES zaczęła mieć zastosowanie do kości słoniowej). W CITES nie uregulowano jednak krajowego handlu kością słoniową.
CITES została wdrożona w UE za pośrednictwem rozporządzenia podstawowego i powiązanych rozporządzeń Komisji ("unijne rozporządzenia w sprawie handlu gatunkami dzikiej fauny i flory"). W przypadku kości słoniowej pochodzącej od słoni (podobnie jak w przypadku innych gatunków uwzględnionych w załączniku A do rozporządzenia podstawowego) UE przyjęła dodatkowe środki, które są bardziej rygorystyczne niż przepisy CITES.
W wyniku tego w UE handel kością słoniową jest ściśle regulowany w drodze unijnych rozporządzeń w sprawie handlu gatunkami dzikiej fauny i flory, a handel kością słoniową do UE, w obrębie jej terytorium lub między UE a państwami trzecimi ogólnie nie jest dozwolony.
Organy krajowe mogą jednak zezwolić na handel kością słoniową w celach handlowych pod następującymi warunkami:
- można zezwolić na powrotny wywóz okazów z kości słoniowej pozyskanych przed dniem, w którym CITES zaczęła mieć do tych gatunków zastosowanie, tj. dniem 26 lutego 1976 r. w przypadku słoni afrykańskich i dniem 1 lipca 1975 r. w przypadku słoni indyjskich;
- można zezwolić na handel w UE przedmiotami z kości słoniowej przywiezionymi do UE przed uwzględnieniem gatunków słoni w załączniku I do CITES (tj. przed dniem 18 stycznia 1990 r. w przypadku słoni afrykańskich i dniem 1 lipca 1975 r. w przypadku słoni indyjskich) 6 , jeżeli państwo członkowskie UE, w którym dany przedmiot zostaje wystawiony na sprzedaż po raz pierwszy, wydało w tym celu świadectwo,
- można zezwolić na przywóz przedmiotów sprzed 1947 r. oraz przywóz legalnie pozyskanych przedmiotów sprzed 1975 r., które już wcześniej legalnie wwieziono do UE.
Nielegalne polowania na słonie i przemyt kości słoniowej wynikające z rosnącego popytu w Azji nadal utrzymują się na niebezpiecznie wysokim poziomie.
W niedawnej przeszłości nastąpił bezprecedensowy wzrost poziomu nielegalnego polowania na słonie, co doprowadziło do powszechnego spadku populacji słoni afrykańskich 7 .
Zgodnie z danymi pozyskanymi w ramach programu monitorowania nielegalnego zabijania słoni (MIKE) 8 CITES odsetek nielegalnie zabijanych słoni (ang. Proportion of Illegally Killed Elephants, PIKE) wykazuje stałą tendencję wzrostową począwszy od 2006 r., osiągając wartość maksymalną w 2011 r., a następnie tendencję spadkową w latach 2011-2019. Z danych tych wynika, że poziom nielegalnych polowań zaczyna spadać, lecz kwestia utrzymania tej tendencji wymaga przeprowadzenia dokładnej analizy. Należy również zauważyć, że wszelki spadek poziomu nielegalnego handlu kością słoniową ma miejsce w tym samym czasie co ogólny spadek populacji słoni w Afryce 9 . Chociaż szacunki dotyczące odsetka nielegalnie zabijanych słoni wskazują, że od 2011 r. ma miejsce ogólny spadek nielegalnych polowań na słonie w Afryce, występują znaczne różnice na poziomie regionalnym, a ogólny poziom nielegalnych polowań na słonie afrykańskie nadal stanowi problem.
Nielegalny handel kością słoniową również utrzymuje się na wysokim poziomie, chociaż według danych zawartych w "Sprawozdaniu dotyczącym światowych przestępstw przeciwko dzikiej przyrodzie za 2020 r." 10 ceny kości słoniowej stale spadają. Według sprawozdania opracowanego przez system informacji na temat handlu słoniami (ETIS) 11 w latach 2012-2017 zgłoszono około 280 ton kości słoniowej pochodzącej od słoni, którą pozyskano w ramach około 8 000 przypadków konfiskaty kości słoniowej na całym świecie. Dane ETIS wskazują również na wzrost liczby prowadzonych przez Chiny procesów przetwarzania kości słoniowej w Afryce, których celem jest wywóz produktów na rynki azjatyckie 12 - w 2017 r. w czterech państwach afrykańskich odnotowano co najmniej 24 przypadki takich działań, w ramach których wykryto 1,11 tony przetworzonej kości słoniowej przewożonej z Afryki do Azji 13 . Fakt, że dochodzi do przemieszczania tak dużych ilości kości słoniowej, świadczy o coraz większym udziale ponadnarodowych zorganizowanych siatek przestępczych.
Odpowiedź międzynarodowa
W odpowiedzi na wyzwania związane z nielegalnymi polowaniami na słonie i przemytem kości słoniowej społeczność międzynarodowa podjęła liczne zobowiązania w drodze rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ oraz Zgromadzenia ONZ ds. Ochrony Środowiska, a także podczas kilku konferencji wysokiego szczebla.
Podczas 17. sesji Konferencji Stron konwencji CITES (CoP17), która odbyła się w październiku 2016 r., uzgodniono szereg środków mających na celu skuteczniejsze egzekwowanie przepisów służących zwalczaniu nielegalnego polowania na słonie oraz przemytu kości słoniowej, ograniczeniu popytu na nielegalną kość słoniową oraz wzmocnieniu kontroli legalności
kości słoniowej znajdującej się na rynkach krajowych. W rezolucji konferencji CITES 10.10 (zmiany CoP 18) w sprawie handlu okazami słoni wezwano strony do wdrożenia kompleksowych wewnętrznych środków legislacyjnych, regulacyjnych, egzekucyjnych oraz innych środków w zakresie handlu kością słoniową/rynków krajowych kości słoniowej. W rezolucji zalecono również, by "wszystkie państwa będące i niebędące stronami, w których jurysdykcji funkcjonuje legalny rynek krajowy kości słoniowej przyczyniający się do kłusownictwa lub nielegalnego handlu, w trybie pilnym podjęły wszelkie niezbędne środki legislacyjne, regulacyjne i egzekucyjne w celu zamknięcia swoich rynków krajowych na handel komercyjny surową i przetworzoną kością słoniową", oraz uznano, że "w odniesieniu do niektórych przedmiotów można zagwarantować nieliczne odstępstwa od tego zamknięcia; wyjątki nie powinny przyczyniać się do kłusownictwa ani nielegalnego handlu".
UE - podobnie jak inne strony - jest również zobowiązana do zgłoszenia Stałemu Komitetowi i Konferencji Stron środków wprowadzonych w celu zapewnienia, aby jej rynek krajowy nie przyczyniał się do obecnego poziomu nielegalnych polowań i przemytu.
Ograniczony został legalny handel kością słoniową między UE a państwami trzecimi
Do 2015 r. odnotowano znaczny wzrost poziomu przebiegającego zgodnie z rozporządzeniem podstawowym powrotnego wywozu handlowego z UE zarówno surowej, jak i przetworzonej kości słoniowej ("legalny powrotny wywóz").
Od czasu przyjęcia poprzedniej wersji niniejszych wytycznych 14 w lipcu 2017 r. wstrzymano powrotny wywóz surowej kości słoniowej, co doprowadziło do spadku liczby powrotnie wywożonych ciosów słoniowych nawet przed wejściem w życie zakazu (w 2016 r. powrotnie wywieziono 420 ciosów, a w 2017 r. - 101).
Od 2016 r. odnotowano również spadek powrotnego wywozu handlowego legalnej przetworzonej kości słoniowej. Średnia liczba świadectwa powrotnego wywozu wydawanych rocznie przez państwa członkowskie UE spadła z około 470 w okresie 2012-2015 do 280 w okresie 2016-2018.
b) Inicjatywy UE na rzecz zwalczania nielegalnego handlu dziką fauną i florą, które mają wpływ na wewnątrzunijny handel kością słoniową oraz powrotny wywóz kości słoniowej
W komunikacie pt. "Plan działania UE przeciwko nielegalnemu handlowi dziką fauną i florą" 15 wezwano UE i jej państwa członkowskie do wdrożenia kompleksowej strategii przeciw nielegalnemu handlowi dziką fauną i florą 16 . W komunikacie przewidziano w szczególności (w ramach działania 2 "Dalsze ograniczenie handlu kością słoniową wewnątrz UE i z jej obszaru"), że do końca 2016 r. Komisja Europejska wyda wytyczne "zapewniające jednolitą interpretację przepisów UE, mając na celu wstrzymanie eksportu surowej, przedkonwencyjnej kości słoniowej i zagwarantowanie, że na terenie UE handluje się wyłącznie legalnymi, starymi wyrobami z kości słoniowej". W konkluzjach dotyczących tego komunikatu w czerwcu 2016 r. Rada Unii Europejskiej wezwała "państwa członkowskie, by zgodnie z wytycznymi UE nie wydawały dokumentów wywozu i powrotnego wywozu dla surowej kości słoniowej pozyskanej przed zawarciem konwencji oraz by rozważyły dalsze środki w celu powstrzymania handlu kością słoniową".
W maju 2017 r. Komisja przyjęła wytyczne w odpowiedzi na te wezwania. Niniejsze wytyczne aktualizują i zastępują wytyczne z 2017 r. oraz stanowią odpowiedź na podjęte przez Komisję w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 zobowiązanie do dalszego zaostrzenia przepisów dotyczących handlu kością słoniową w UE 17 .
3. Status niniejszego dokumentu
Niniejsze wytyczne omówiono i opracowano we współpracy z przedstawicielami państw członkowskich zgromadzonych w ramach grupy ekspertów właściwych organów administracyjnych CITES ("grupa ekspertów").
Mają one pomóc obywatelom, przedsiębiorstwom i organom krajowym w stosowaniu rozporządzenia podstawowego i powiązanych z nim rozporządzeń Komisji. Niniejsze wytyczne nie zastępują, nie zmieniają ani nie stanowią uzupełnienia treści przepisów rozporządzenia podstawowego ani jego rozporządzeń wykonawczych; ponadto nie należy stosować ich w oderwaniu, lecz w połączeniu z tym prawodawstwem. Jedynie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest upoważniony do interpretowania prawa Unii w wiążący sposób.
Elektroniczna wersja niniejszych wytycznych jest publikowana przez Komisję i ewentualnie przez państwa członkowskie UE.
Zalecenia zawarte w niniejszym dokumencie są skierowane do państw członkowskich i pozostają ważne zgodnie z zasadą ostrożności, chyba że pojawią się nowe rozstrzygające dowody naukowe, które uzasadniałyby zmianę niniejszych wytycznych w porozumieniu z grupą ekspertów.
4. Uzasadnienie i streszczenie zaleceń
Nieustający wysoki popyt na kość słoniową z Azji jest jednym z najważniejszych czynników przyczyniających się do obecnego wysokiego poziomu nielegalnych polowań na słonie oraz przemytu kości słoniowej. Z najnowszych analiz (MIKE i ETIS, zob. sekcja 2 lit. a)) wynika, że poziom nielegalnych polowań nieco się zmniejszył. Mimo to liczby nielegalnie upolowanych słoni nadal są niezrównoważone w stosunku do wielu populacji słoni w Afryce.
Mimo że żadne z państw członkowskich UE nie zostało wskazane w sprawozdaniach ETIS jako państwo zaangażowane w nielegalny handel kością słoniową, UE powinna nadal ograniczać ryzyko przyczyniania się do popytu na kość słoniową.
Niniejsze wytyczne mają na celu dalsze ograniczenie handlu produktami potencjalnie wysokiego ryzyka oraz niektórych rodzajów handlu przy jednoczesnym dalszym dopuszczeniu do ograniczonego i dobrze kontrolowanego handlu produktami niskiego ryzyka. Wytyczne oparte są na podejściu ostrożnościowym do wdrażania przepisów dotyczących krajowego handlu kością słoniową w UE. Stosuje się w nich ograniczenia w przypadkach, gdy istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia wyższego ryzyka, że handel przyczyni się do popytu na kość słoniową oraz nielegalnego handlu kością słoniową. W związku z tym handel wewnątrzunijny niektórymi ograniczonymi rodzajami produktów, w przypadku których ryzyko przyczynienia się do popytu na kość słoniową lub do nielegalnego polowania na słonie jest niskie lub nie istnieje, może nadal odbywać się na podstawie zezwoleń. Wytyczne mają także pomóc obywatelom i przedsiębiorstwom w lepszym zrozumieniu i przestrzeganiu przepisów oraz umożliwi skuteczniejsze ich egzekwowanie.
W kolejnych sekcjach odniesiono się do powrotnego wywozu kości słoniowej z UE (sekcja 5), wewnątrzunijnego handlu kością słoniową (sekcja 6), przywozu spoza UE (sekcja 7) oraz kwestii koordynacji (sekcja 8).
W dalszej części niniejszej sekcji przedstawiono dodatkowe uzasadnienia potrzeby podjęcia działań w każdym z tych przepływów handlowych oraz streszczenie zaleceń dla państw członkowskich. Bardziej zwięzłe streszczenie w formie tabeli znajduje się w podsumowaniu w sekcji 9.
a) Powrotny wywóz z UE
Surowa kość słoniowa 18 stanowi największy odsetek kości słoniowej wprowadzanej do nielegalnego obrotu międzynarodowego na świecie. Świadczą o tym dane zgłoszone ETIS przez strony CITES, z których wynika, że skonfiskowana nielegalna surowa kość słoniowa stanowi znaczną większość konfiskowanej kości słoniowej na świecie.
Surowa kość słoniowa obejmuje głównie ciosy, które trudno jest od siebie rozróżnić. Zagrożenie, że legalny powrotny wywóz surowej kości słoniowej jest wykorzystywany do handlu nielegalną surową kością słoniową, jest większe niż w przypadku przetworzonej kości słoniowej, mimo że legalnymi ciosami można handlować wyłącznie w przypadku, gdy są one oznakowane.
Zawieszenie powrotnego wywozu surowej kości słoniowej z UE sprawia, że ciosy legalnego pochodzenia nie mieszają się z nielegalną kością słoniową, oraz pomaga państwom docelowym we wdrożeniu swoich środków na rzecz ograniczenia popytu na kość słoniową, które stanowią istotny krok w walce z nielegalnym handlem kością słoniową oraz nielegalnymi polowaniami na słonie. Stanowi to uzasadnienie dla rzeczywistego zakazu powrotnego wywozu handlowego surowej kości słoniowej, który obowiązuje od lipca 2017 r. (zob. sekcja 5 lit. a)).
Ponieważ istnieją przesłanki świadczące o tym, że przedmioty przetworzone są również w coraz większym stopniu przedmiotem międzynarodowego nielegalnego handlu kością słoniową 19 , istnieje potrzeba zastosowania dalszych ograniczeń w odniesieniu do powrotnego wywozu przetworzonej kości słoniowej. Chociaż nic nie wskazuje na to, aby legalna działalność w UE przyczyniała się do nielegalnego polowania i nielegalnego przemytu, UE jest zobowiązana do zminimalizowania ryzyka, że jakikolwiek handel międzynarodowy pochodzący z UE mógłby napędzać popyt na kość słoniową i z kolei zachęcać do nielegalnego polowania na słonie w celu zaspokojenia tego popytu.
W związku z tym Komisja zaleca również wstrzymanie wydawania świadectw powrotnego wywozu dla przetworzonych okazów z kości słoniowej, z wyjątkiem instrumentów muzycznych sprzed 1975 r. i antyków sprzed 1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym sprzedawanych muzeom (szczegółowe informacje na temat tych wyjątków znajdują się w sekcji 5 lit. b). Wyjątki te mają zastosowanie do przedmiotów, których wartość nie jest związana
"a) termin »surowa kość słoniowa« obejmuje całe ciosy słoniowe, wypolerowane lub niewypolerowane, w jakiejkolwiek formie, oraz całość kości słoniowej w pociętych kawałkach, wypolerowaną lub niewypolerowaną oraz w dowolny sposób zmienioną w stosunku do jej pierwotnego stanu, z wyjątkiem »przetworzonej kości słoniowej«; oraz
b) termin »przetworzona kość słoniowa« należy rozumieć jako kość słoniową, która została poddana rzeźbieniu, formowaniu lub przetworzeniu, w całości albo w części, lecz termin ten nie obejmuje całych ciosów w jakiejkolwiek formie, z wyjątkiem przypadków, gdy rzeźbieniu poddano całą powierzchnię".
z kością słoniową, którą zawierają. Ponadto, biorąc pod uwagę zalecane kontrole, jest wysoce nieprawdopodobne, aby wyjątki te przyczyniły się do wzrostu nielegalnych polowań na słonie lub nielegalnego handlu kością słoniową, a jednocześnie pozwolą na zachowanie ważnych wartości artystycznych, kulturowych lub historycznych.
b) Wewnątrzunijny handel kością słoniową
UE jest odpowiedzialna za zapewnienie ścisłej kontroli i regulacji wykorzystania kości słoniowej do celów handlowych zgodnie z rezolucją konferencji CITES 10.10 (zmiana CoP 18) i rozporządzeniem podstawowym.
Od czasu podjętej w 1989 r. decyzji CITES dotyczącej zakazu międzynarodowego handlu kością słoniową popyt na kość słoniową w Europie znacznie zmalał. Państwa członkowskie UE nie zostały uwzględnione w CITES jako istotne rynki docelowe ani państwa tranzytu nielegalnej kości słoniowej. Głównym przedmiotem handlu wewnątrzunijnego są antyki sprzed 1947 r.
Miały jednak miejsce pewne przypadki nielegalnego handlu przedmiotami z kości słoniowej w UE. Handel surową kością słoniową jest obarczony wyższym ryzykiem nielegalnego handlu kością słoniową niż handel przetworzonymi okazami z kości słoniowej. Uzasadnia to wstrzymanie wydawania świadectw do celów handlu surową kością słoniową na terenie UE, z wyjątkiem napraw instrumentów muzycznych sprzed 1975 r. lub antyków sprzed 1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym będących w posiadaniu muzeum lub instytucji publicznej.
Ponadto Komisja zaleca wstrzymanie wydawania świadectw w odniesieniu do okazów przetworzonych pozyskanych po 1947 r., z wyjątkiem instrumentów muzycznych sprzed 1975 r. Ograniczy to wewnętrzny handel przedmiotami przetworzonymi do antyków sprzed 1947 r. i instrumentów muzycznych sprzed 1975 r.
Odmienny system mający zastosowanie do przedmiotów "przetworzonych" jest uzasadniony tym, że stwierdzono mniejsze ryzyko nielegalnego handlu kością słoniową w przypadku handlu wewnątrzunijnego takimi przedmiotami w porównaniu z handlem surową kością słoniową i ogólnie handlem zewnętrznym UE, w szczególności gdy przedmioty te są antykami sprzed 1947 r. lub instrumentami muzycznymi sprzed 1975 r. Jest bardzo mało prawdopodobne, aby wewnątrzunijny handel antykami sprzed 1947 r. lub instrumentami muzycznymi sprzed 1975 r. przyczyniał się do nielegalnego handlu kością słoniową lub popytu na nielegalną kość słoniową, ponieważ handel ten będzie ściśle kontrolowany. W związku z tym antyki sprzed 1947 r. i instrumenty muzyczne sprzed 1975 r. mogą być nadal przedmiotem handlu w UE, ale będą wymagać wydania świadectwa.
c) Przywóz do UE
Przywóz kości słoniowej spoza UE jest ściśle regulowany. Przywóz w celach handlowych jest zabroniony, z wyjątkiem antyków sprzed 1947 r. lub powrotnego przywozu przedmiotów przedkonwencyjnych uprzednio legalnie przywiezionych do UE (zob. sekcja 7).
W ostatnich latach poziom przywozu do UE w celach handlowych był bardzo niski.
Mimo że w odniesieniu do przywozu okazów przetworzonych nadal istnieje pewne ryzyko podsycania popytu na kość słoniową lub przyczyniania się do nielegalnych polowań lub nielegalnego handlu w ujęciu ogólnym, jest bardzo mało prawdopodobne, aby instrumenty muzyczne sprzed 1975 r. i antyki sprzed 1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym stwarzały takie ryzyko.
Aby zwiększyć spójność z przepisami proponowanymi w odniesieniu do handlu wewnątrzunijnego i powrotnego wywozu, Komisja zaleca wstrzymanie:
- wydawania zezwoleń na przywóz i przywóz powrotny w odniesieniu do surowej kości słoniowej;
- wydawania zezwoleń na przywóz i przywóz powrotny w odniesieniu do przetworzonych okazów z kości słoniowej, z wyjątkiem instrumentów muzycznych sprzed 1975 r. oraz antyków sprzed 1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym, sprzedawanych muzeom (więcej informacji na temat warunków stosowania wyjątków znajduje się w sekcji 7).
5. Jak interpretować przepisy UE dotyczące powrotnego wywozu kości słoniowej
Przepisy regulujące powrotny wywóz okazów z kości słoniowej pozyskanych przed dniem, w którym CITES zaczęła mieć do nich zastosowanie, określono w art. 5 rozporządzenia podstawowego.
Zgodnie z art. 5 ust. 2 lit. d) przy ocenie wniosków dotyczących powrotnego wywozu gatunków wymienionych w załączniku A organy administracyjne muszą upewnić się, "po konsultacjach z właściwym organem naukowym, że z ochroną gatunku nie wiążą się żadne inne czynniki, które przemawiają przeciwko wydaniu zezwolenia na wywóz".
Wymóg ten należy interpretować w świetle okoliczności opisanych w sekcji 2 oraz z uwzględnieniem specyfiki międzynarodowego handlu kością słoniową - zarówno surową, jak i przedmiotami przetworzonymi.
a) Powrotny wywóz surowej kości słoniowej
Komisja zaleca, aby państwa członkowskie wzięły pod uwagę istnienie poważnych czynników związanych z ochroną gatunków słoni, które przemawiają przeciwko wydawaniu świadectw powrotnego wywozu surowej kości słoniowej.
W związku z tym zgodnie z rozporządzeniem podstawowym Komisja zaleca, by - co ma już miejsce od dnia 1 lipca 2017 r. - państwa członkowskie nie wydawały świadectw powrotnego wywozu w odniesieniu do surowej kości słoniowej, z wyjątkiem szczególnych przypadków, gdy organ administracyjny danego państwa członkowskiego ma pewność, że przedmiot:
1. jest częścią rzeczywistej wymiany dóbr kultury między renomowanymi instytucjami (np. muzeami); lub
2. stanowi część dziedzictwa transportowanego w ramach przenosin rodziny; lub
3. jest transportowany w celach egzekwowania przepisów, celach naukowych lub edukacyjnych.
W każdym takim wyjątkowym przypadku zaleca się, by organy administracyjne postępowały zgodnie z przedstawionymi w niniejszym dokumencie wytycznymi w zakresie zdobywania odpowiednich dowodów legalnego pochodzenia okazów (załącznik I do niniejszego dokumentu), oznakowania (załącznik II) oraz - w stosownych przypadkach - koordynacji z innymi państwami członkowskimi oraz państwami trzecimi (sekcja 8).
b) Powrotny wywóz przetworzonej kości słoniowej
W przeciwieństwie do surowej kości słoniowej "przetworzona kość słoniowa" obejmuje różne rodzaje okazów. Należą do niej przedmioty, które od dziesięcioleci były przedmiotem legalnego obrotu (na przykład instrumenty muzyczne lub antyki).
Komisja zaleca, aby od daty opublikowania niniejszych wytycznych państwa członkowskie nie wydawały świadectw powrotnego wywozu do celów handlu okazami przetworzonymi.
W drodze wyjątku zezwala się na handel komercyjny, jeżeli organ administracyjny danego państwa członkowskiego jest przekonany, że:
- przedmiot jest instrumentem muzycznym sprzed 1975 r.; lub
- przedmiot jest antykiem sprzed 1947 r. sprzedanym muzeum, a właściwy organ odpowiedzialny za dziedzictwo kulturowe (np. właściwe ministerstwo) potwierdza jego duże znaczenie kulturowe, artystyczne lub historyczne i popiera transakcję.
Konieczne jest, by państwa członkowskie UE sprawowały ścisłą kontrolę w odniesieniu do wniosków o powrotny wywóz takich przedmiotów, aby mieć pewność, że właściwe dokumenty zostaną wydane dopiero po spełnieniu warunków określonych w prawie Unii, na mocy których gwarantuje się legalne pochodzenie kości słoniowej.
Oprócz opisanego powyżej zwolnienia dotyczącego powrotnego wywozu handlowego organy administracyjne mogą również wydać świadectwo powrotnego wywozu, jeżeli są przekonane, że dany przedmiot:
1. jest częścią rzeczywistej wymiany dóbr kultury między renomowanymi instytucjami (np. muzeami); lub
2. jest częścią dziedzictwa transportowanego w ramach przenosin rodziny; lub
3. jest transportowany w celach egzekwowania przepisów, celach naukowych lub edukacyjnych.
Zaleca się ścisłą interpretację warunków wydawania świadectw powrotnego wywozu w odniesieniu do powyższych wyjątków.
Dokładniej rzecz ujmując, przy ocenie wniosku o powrotny wywóz, czy to w celach handlowych, czy do innych celów, państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę następujące kwestie:
- Podczas oceny, czy okaz spełnia definicję "instrumentu muzycznego sprzed 1975 r.", właściciel powinien wykazać, że przedmiot jest lub był do niedawna używany jako instrument przez artystę wykonawcę, a zatem nie jest jedynie przedmiotem dekoracyjnym zawierającym kość słoniową.
- Podczas oceny, czy miejsce przeznaczenia antyku sprzed 1947 r. można uznać za muzeum, można wziąć pod uwagę, czy dana instytucja jest członkiem Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM) lub podobnej organizacji.
- Jeżeli przedmiot jest opisany jako antyk sprzed 1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym, należy wykazać, że spełnia on warunki dotyczące "przetworzonego okazu pozyskanego ponad 50 lat wcześniej". "Wytyczne dotyczące okazów przetworzonych określonych w unijnych rozporządzeniach w sprawie handlu gatunkami dzikiej fauny i flory" 20 zawierają jasne instrukcje w tym zakresie. Organ publiczny właściwy w sprawach dziedzictwa kulturowego (np. właściwe ministerstwo) powinien wyraźnie potwierdzić duże znaczenie kulturalne, artystyczne lub historyczne danego przedmiotu oraz poprzeć transakcję jako warunek wstępny zezwolenia na sprzedaż do muzeum. Można wziąć pod uwagę takie kwestie jak repatriacja ważnych dóbr kultury do ich kraju pochodzenia.
- Dowody takie jak faktura - lub inny dokument, taki jak wycena rzeczoznawcy, określający szczegółowo wiek i cenę - oraz szczegółowy opis i zdjęcia przedmiotu są wymagane w celu wykazania, że wartość przedmiotu jest rzeczywista i nie jest związana kością słoniową w nim zawartą.
- elementem oceny powinna być zarówno tożsamość sprzedającego, jak i kupującego. Tożsamość sprzedawcy może w niektórych przypadkach dostarczyć dodatkowych informacji o przedmiocie. Należy również wziąć pod uwagę kraj przeznaczenia, jak również szczególną tożsamość kupującego;
- wnioski o powrotny wywóz do państwa docelowego zidentyfikowanego przez ETIS jako państwo uczestniczące w nielegalnym handlu kością słoniową wymagają ściślejszej kontroli niż w przypadku innych państw docelowych. Należy unikać powrotnego wywozu do państw będących stronami procesu dotyczącego krajowego planu działania na rzecz zwalczania handlu kością słoniową 21 .
- Ogólnie rzecz biorąc, tożsamość kupującego może stanowić dodatkową gwarancję, że transakcja jest przeprowadzana ze względu na wartość rzeczywistą okazu (np. muzea, renomowani kolekcjonerzy, muzycy lub podobni nabywcy).
Do wnioskodawcy należy przedstawienie dowodów na to, że dany przedmiot podlega opisanym powyżej zwolnieniom. Jeżeli wnioskodawca nie może przedstawić wystarczających dowodów zgodnych z wymogami organu państwa członkowskiego, a nadal istnieją powody do wątpliwości, nie należy wydawać świadectwa.
Jeżeli świadectwo zostanie wydane, należy w nim opisać instrument muzyczny sprzed 1975 r. lub antyk sprzed 1947 r., którego ono dotyczy, w sposób wystarczająco szczegółowy, by świadectwo mogło zostać użyte wyłącznie w odniesieniu do danego okazu. Ponadto, o ile zezwalają na to przepisy, państwa członkowskie mogą rozważyć zestawianie, weryfikowanie i odnotowywanie tożsamości wnioskodawcy oraz - jeżeli jest to możliwe - kupującego.
Szczególnie ważne jest, aby wnioskodawca ubiegający się o świadectwo powrotnego wywozu wykazał, że instrument muzyczny został wytworzony przy użyciu legalnej kości słoniowej sprzed 1975 r. lub że jest to antyk sprzed 1947 r. i że został on legalnie nabyty. Wnioskodawca może to zrobić przedkładając w odniesieniu do danego przedmiotu świadectwo do celów handlu wewnątrzunijnego, które stanowi dowód legalnego pozyskania i zazwyczaj zawiera również szczegółowe informacje dotyczące wieku okazu. Możliwe jest również, że wnioskodawca nie posiada świadectwa - być może nigdy nie ubiegał się o nie lub przedmiot ten był wcześniej objęty zwolnieniem z wymogu posiadania świadectwa w odniesieniu do "przetworzonego okazu pozyskanego ponad 50 lat wcześniej". W takich przypadkach wnioskodawca musi wykazać ogólną zgodność z wymogami art. 5 rozporządzenia podstawowego.
Świadectwa, które straciły ważność na podstawie art. 11 ust. 4a rozporządzenia Komisji nr 865/2006, nie są już ważne w transakcjach handlowych. Zaleca się jednak, aby posiadacz przechowywał kopię tego świadectwa w celu wykorzystania go jako dowodu legalnego pozyskania w przyszłych wnioskach lub w przypadku kontroli.
Państwa członkowskie będą musiały sprawdzić, czy dany przedmiot faktycznie jest objęty którymś ze wspomnianych wyżej przypadków, tj. czy istnieje ważny powód braku świadectwa.
Aby dokonać dalszej oceny warunków, na jakich można zezwolić na taki handel, zaleca się, by państwa członkowskie UE stosowały również wytyczne dotyczące:
- "okazów przetworzonych określonych w unijnych rozporządzeniach w sprawie handlu gatunkami dzikiej fauny i flory";
- "dowodów poświadczających legalne pozyskanie" zawartych w załączniku I do niniejszego dokumentu;
- "oznakowania, rejestracji oraz innych wymogów dotyczących wydawania świadectw" zawartych w załączniku II do niniejszego dokumentu.
6. Sposób interpretacji przepisów UE dotyczących handlu wewnątrzunijnego kością słoniową
Handel w UE okazami uwzględnionymi w załączniku A jest zasadniczo zakazany na mocy art. 8 ust. 1 rozporządzenia podstawowego. W art. 8 ust. 3 upoważniono państwa członkowskie do odstąpienia od tego zakazu, jeżeli spełniony zostanie co najmniej jeden warunek wymieniony w lit. a)-h).
Użycie słowa "może" w art. 8 ust. 3 wyraźnie jednak zaznacza, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do wydania świadectwa do celów handlu wewnątrzunijnego, gdy warunki te zostały spełnione (chyba że przepisy UE stanowią inaczej, przewidując np. zastosowanie zasady proporcjonalności). Przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu lub odmowie przyznania świadectwa organ powinien wykorzystać swoją swobodę decyzyjną w odpowiedni sposób.
Nie można zatem uznać, że na mocy art. 8 ust. 3 każdemu wnioskodawcy przyznaje się bezwzględne prawo do uzyskania świadectwa do celów handlu wewnątrzunijnego, nawet jeżeli spełniony został jeden z odpowiednich warunków. Ponadto art. 8 ust. 3 podlega zasadzie ostrożności, a - jak omówiono powyżej - ciężar dowodu dotyczący wykazania legalności transakcji i jej spójności z celami rozporządzenia podstawowego spoczywa na wnioskodawcy.
Po otrzymaniu wniosku dotyczącego wykorzystania kości słoniowej do celów handlowych w UE na podstawie art. 8 ust. 3 państwo członkowskie ma prawo na podstawie prawa Unii do odmowy wydania świadectwa, nawet jeżeli spełniony został jeden z omawianych warunków, pod warunkiem że odmowa jest zgodna z zasadą proporcjonalności (tj. odmowa jest odpowiednia w celu ochrony gatunków i nie wykracza ponad to, co jest niezbędne do osiągnięcia tego celu). Komisja oraz grupa ekspertów uważają, że sytuacja taka będzie miała miejsce w przypadku, gdy wnioskodawca nie wykazał ostatecznie legalności transakcji oraz jej spójności z celami rozporządzenia podstawowego.
Państwa członkowskie mają obowiązek wstrzymywać się od wydawania świadectw, które mogłyby ułatwiać jakiekolwiek nielegalne działania, a zatem powinny rozpatrywać przedmiotowe wnioski dotyczące handlu wewnątrzunijnego w sposób możliwie najbardziej ograniczający to ryzyko. Wydawanie świadectw powinno być rozważane jedynie w przypadku niektórych rodzajów transakcji wewnątrzunijnych, które nie stwarzają ryzyka przyczynienia się do nielegalnej działalności związanej z kością słoniową lub do popytu na nielegalną kość słoniową, lub stwarzają bardzo niskie ryzyko tego rodzaju. Zaleca się, by państwa członkowskie zapewniły maksymalny nadzór nad rozpatrywaniem wniosków o wydanie świadectw do celów handlu wewnątrzunijnego oraz by ściśle interpretowały warunki wydawania takich świadectw.
W tym celu zaleca się, by państwa członkowskie UE stosowały wytyczne dotyczące "dowodów poświadczających legalne pozyskanie" zawartych w załączniku I do niniejszego dokumentu oraz wytyczne dotyczące "oznakowania, rejestracji oraz innych wymogów dotyczących wydawania świadectw" zawarte w załączniku II.
Jeżeli świadectwo zostanie wydane, należy w nim opisać przedmiot, którego ono dotyczy, w sposób wystarczająco szczegółowy, by świadectwo mogło zostać użyte wyłącznie w odniesieniu do danego okazu - ma to szczególne znaczenie w przypadku surowej kości słoniowej, która może mieć mniej cech identyfikujących. Ponadto, o ile zezwalają na to przepisy 22 , zaleca się, aby państwa członkowskie zestawiały, weryfikowały i odnotowywały tożsamość sprzedawcy oraz kupującego. Państwa członkowskie mogą ustanowić warunek specyficzny dla wewnątrzunijnego handlu surową kością słoniową, zobowiązujący sprzedawcę do informowania organów o tożsamości kupującego.
W przypadku składania wniosków dotyczących wewnątrzunijnego handlu kością słoniową na podstawie art. 8 ust. 3 lit. c), tj. "w celach, które w negatywny sposób nie wpłyną na możliwość przeżycia takiego gatunku", przypomina się państwom członkowskim, że ponieważ przywóz kości słoniowej (w charakterze rzeczy osobistych, w szczególności trofeów myśliwskich) jest możliwy wyłącznie do celów innych niż handlowe, nie ma możliwości, by wydawać posiadaczom takich przedmiotów świadectw do celów handlowych na terenie Unii.
Zaleca się, aby przy ocenie wniosków o wydanie świadectw do celów wewnątrzunijnego handlu surową kością słoniową, a także okazami przetworzonymi zawierającymi kość słoniową, państwa członkowskie UE stosowały się do poniższych wytycznych.
a) Wytyczne szczegółowe dotyczące wewnątrzunijnego handlu surową kością słoniową
Należy przypomnieć, że w art. 11 ust. 4a rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006 (z późniejszymi zmianami) określono datę wygaśnięcia świadectw dotyczących surowej kości słoniowej, które zostały wydane przed dniem dnia 19 stycznia 2022 r. Komisja zaleca, aby począwszy od tej daty państwa członkowskie nie wystawiały już świadectw do celów handlu surową kością słoniową w UE.
Jednakże w przypadku gdy organ administracyjny danego państwa członkowskiego jest przekonany, że kość słoniowa jest niezbędna do naprawy określonego przedmiotu i nie można wykorzystać substytutu, świadectwo zezwalające na sprzedaż surowej kości słoniowej może zostać wydane wyłącznie w celu naprawy następujących przedmiotów:
- instrumentów muzycznych sprzed 1975 r.;
- antyków sprzed 1947 r. będących w posiadaniu muzeum lub instytucji publicznej, w odniesieniu do których właściwy organ odpowiedzialny za dziedzictwo kulturowe (np. właściwe ministerstwo) potwierdza ich duże znaczenie kulturowe, artystyczne lub historyczne oraz potwierdza potrzebę naprawy z wykorzystaniem kości słoniowej.
Przypadki tego rodzaju uznaje się za rzadkie i bardzo wyjątkowe.
Świadectwo powinno być wydawane wyłącznie w przypadku, gdy organ administracyjny nie ma wątpliwości, że surowa kość słoniowa zostanie wykorzystana do naprawy takich przedmiotów, i jest w stanie kontrolować i weryfikować, w razie potrzeby, czy będzie to faktycznie miało miejsce i czy surowa kość słoniowa nie zostanie wykorzystana do żadnych innych celów.
Państwom członkowskim zaleca się rozważenie utworzenia własnego krajowego systemu kontroli zapasów surowej kości słoniowej w posiadaniu warsztatów zajmujących się naprawami.
Organy administracyjne powinny jasno określić, że wykorzystanie surowej kości słoniowej do takich napraw jest ostatecznością, i wezwać specjalistyczne podmioty zajmujące się renowacją do stosowania zamiast kości słoniowej, w miarę możliwości, zamienników niezawierających kości słoniowej. W rzadkich przypadkach, gdy nie jest to możliwe, organy administracyjne mogą wydać specjalne świadectwo dotyczące surowej kości słoniowej.
Świadectwo wydane na potrzeby naprawy z wykorzystaniem surowej kości słoniowej powinno zawierać co najmniej następujący zwrot w polu 20:
w odniesieniu do instrumentów muzycznych sprzed 1975 r.: "Niniejsze świadectwo jest ważne wyłącznie w odniesieniu do pojedynczej transakcji sprzedaży na rzecz specjalistycznego warsztatu do wyłącznego użytku w celu naprawy legalnie pozyskanych instrumentów muzycznych sprzed 1975 r."
W przypadku antyków sprzed 1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym posiadanych przez muzeum lub instytucję publiczną: "Niniejsze świadectwo jest ważne wyłącznie w odniesieniu do pojedynczej transakcji sprzedaży na rzecz specjalistycznego warsztatu do wyłącznego użytku w celu naprawy [wstawić opis przedmiotu do naprawy]".
Jeżeli zostanie to uznane za właściwe, państwa członkowskie mogą umieścić w świadectwie dotyczącym konkretnej transakcji nazwę takiego specjalistycznego podmiotu zajmującego się renowacją.
Świadectwo należy wydać tylko w przypadku gdy państwo członkowskie upewni się, że kość słoniową pozyskano legalnie przed rozpoczęciem stosowania konwencji w odniesieniu do słoni (zob. przypis 2 powyżej).
Komisja zaleca również, aby państwa członkowskie znakowały surowe ciosy słoniowe zgodnie z rezolucją konferencji 10.10 (zmiany CoP 18) oraz zamieszczały odniesienia do tego oznakowania w polu świadectwa przeznaczonym na opis (zob. również załącznik II).
b) Wytyczne szczegółowe dotyczące wewnątrzunijnego handlu przetworzoną kością słoniową
W drodze wyjątku od ogólnego zakazu wprowadzania do obrotu okazów uwzględnionych w załączniku A, zawartego w art. 8 ust. 1 rozporządzenia podstawowego, handel wewnątrzunijny wszelkimi przedmiotami przetworzonymi zawierającymi kość słoniową jest dozwolony tylko wtedy, gdy organy państwa członkowskiego wydały w tym celu świadectwo na podstawie analizy indywidualnego przypadku (art. 8 ust. 3 lit. a) i b) rozporządzenia podstawowego).
Komisja zaleca, aby od daty opublikowania niniejszych wytycznych państwa członkowskie nie wydawały świadectw do celów handlu przetworzonymi okazami z kości słoniowej, chyba że upewnią się, że dany przedmiot jest:
1. instrumentem muzycznym sprzed 1975 r.; lub
2. antykiem sprzed 1947 r.
Przy ocenie wniosku o dotyczącego antyku sprzed 1947 r. głównym przedmiotem rozważań jest wiek okazu i inne aspekty związane z definicją "okazu przetworzonego" 23 , a państwa członkowskie powinny rozważyć dalsze badanie jedynie w przypadku, gdy istnieją przesłanki, że produkt został pozyskany nielegalnie.
W przypadku instrumentów muzycznych sprzed 1975 r., zarówno wiek, jak i legalne pozyskanie powinny być zasadniczo kontrolowane, a organ administracyjny może wydać świadectwo jedynie wtedy, gdy jest przekonany, że przedstawiono wystarczające dowody spełnienia obu tych warunków. Ponadto właściciel powinien wykazać, że przedmiot jest lub był do niedawna używany jako instrument przez artystę wykonawcę, a zatem nie jest jedynie przedmiotem dekoracyjnym zawierającym kość słoniową.
7. Sposób interpretacji przepisów UE dotyczących przywozu kości słoniowej
Przepisy regulujące przywóz okazów z kości słoniowej ustanowiono w art. 4 rozporządzenia podstawowego. Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. d), dokonując oceny wniosków dotyczących przywozu gatunków wymienionych w załączniku A organy administracyjne muszą się upewnić, że "okaz nie zostanie wykorzystany do celów głównie handlowych", co skutecznie przeciwdziała przywozowi kości słoniowej do państw członkowskich UE w celach handlowych.
Wyjątek od tego ogólnego zakazu przywozu w celach handlowych jest możliwy w dwóch szczególnych przypadkach:
- okaz został poprzednio legalnie wprowadzony do UE lub pozyskany w UE i w stanie zmodyfikowanym lub niezmodyfikowanym jest ponownie wprowadzany do UE (art. 4 ust. 5 lit. a) rozporządzenia podstawowego) lub
- jest to okaz przetworzony, który pozyskano ponad 50 lat wcześniej (art. 4 ust. 5 lit. b) rozporządzenia podstawowego).
Nawet jeżeli jeden z tych dwóch warunków umożliwiających skorzystanie z takiego wyjątku jest spełniony, organ administracyjny może jednak nadal odrzucić wniosek, jeżeli w porozumieniu z właściwym organem naukowym uzna, że z ochroną gatunku wiążą się inne czynniki, które przemawiają przeciwko wydaniu zezwolenia na przywóz (art. 4 ust. 1 lit. e)).
Komisja zaleca, aby od daty opublikowania niniejszych wytycznych państwa członkowskie nie wydawały zezwoleń na przywóz w celach handlowych surowej kości słoniowej.
Komisja zaleca również, aby od tej samej daty państwa członkowskie nie wydawały zezwoleń na przywóz okazów przetworzonych.
Zezwala się na handel komercyjny w dwóch przypadkach, jeżeli organ administracyjny danego państwa członkowskiego jest przekonany, że:
- przedmiot jest instrumentem muzycznym sprzed 1975 r.; lub
- przedmiot jest antykiem sprzed 1947 r. sprzedanym muzeum, a właściwy organ odpowiedzialny za dziedzictwo kulturowe (np. właściwe ministerstwo) potwierdza jego duże znaczenie kulturowe, artystyczne lub historyczne i popiera transakcję.
Ocena wniosków o przywóz jest równoważna z oceną wniosków o powrotny wywóz, w związku z czym należy również stosować kryteria wymienione w sekcji 5 lit. b) w odniesieniu do wydawania zezwoleń.
Zezwolenia na przywóz surowej kości słoniowej lub przetworzonych okazów z kości słoniowej do celów innych niż handlowe mogą być wydawane zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia podstawowego. Każdorazowo taki przywóz wymaga najwyższego poziomu kontroli, a zezwolenia powinny być co do zasady wydawane tylko wtedy, gdy organ administracyjny jest przekonany, że nie istnieje ryzyko, że produkty te staną się przedmiotem handlu. Na podstawie najnowszych danych handlowych (przywóz z Afryki do UE w latach 2016-2018) widać wyraźnie, że w praktyce taki przywóz odbywa się albo do celów osobistych, albo w charakterze trofeów myśliwskich, co nie pozwala na dalsze wprowadzanie do obrotu po dokonaniu przywozu. Zaleca się wyraźne wskazanie w zezwoleniu na przywóz ograniczenia, że takie przedmioty są przeznaczone wyłącznie do użytku osobistego. Można wykorzystać w tym celu następującą informację: "Przywozu niniejszego okazu dokonuje się wyłącznie do użytku osobistego. Przedmiot musi pozostać własnością posiadacza zezwolenia. Należy go przedstawić właściwym organom na ich żądanie". Ma to również znaczenie w przypadku przywozu trofeów myśliwskich, ponieważ są to przedmioty przeznaczone do użytku osobistego.
Przypomina się organom administracyjnym, że dokonując oceny wniosków o przywóz trofeów myśliwskich powinny uwzględnić najnowsze opinie naukowe ("orzeczenia o nieszkodliwości" lub ich brak), przedstawione przez Grupę ds. Przeglądu Naukowego.
Wykorzystywanie do celów handlowych po przywozie do UE trofeów myśliwskich z polowań na słonie jest zabronione, niezależnie od pochodzenia słonia 24 . Trofea te muszą pozostać w posiadaniu myśliwego.
Oprócz opisanego powyżej zwolnienia dotyczącego przywozu w celach handlowych, organy administracyjne mogą również wydać zezwolenie na przywóz, jeżeli są przekonane, że dany przedmiot:
1. jest częścią rzeczywistej wymiany dóbr kultury między renomowanymi instytucjami (np. muzeami); lub
2. stanowi część dziedzictwa transportowanego w ramach przenosin rodziny; lub
3. jest transportowany w celach egzekwowania przepisów, celach naukowych lub edukacyjnych.
Aby dokonać dalszej oceny warunków, na jakich można zezwolić na taki handel, zaleca się, by państwa członkowskie UE stosowały wytyczne dotyczące "dowodów poświadczających legalne pozyskanie" zawarte w załączniku I do niniejszego dokumentu oraz wytyczne dotyczące "oznakowania, rejestracji oraz innych wymogów dotyczących wydawania świadectw" zawarte w załączniku II.
8. Koordynacja w państwach członkowskich UE i między nimi oraz z państwami trzecimi
Jeżeli za wydanie dokumentacji CITES odpowiedzialne są organy administracyjne CITES na szczeblu regionalnym lub lokalnym, zaleca się, aby państwa członkowskie dopilnowały, by organy te przekazały organom administracyjnym CITES na szczeblu centralnym informacje na temat wszystkich złożonych wniosków o wydanie świadectw powrotnego wywozu oraz świadectw do celów handlu wewnątrzunijnego. Działanie to zapewniłoby skoordynowaną weryfikację legalnego pozyskania i spójność w zakresie oceny wniosków. Można je wesprzeć dzięki ustanowieniu krajowych baz danych służących do przechowywania stosownych informacji.
Ponadto dodatkowe obostrzenia/kontrole mogą mieć zastosowanie do powrotnego wywozu do niektórych państw/terytoriów, w których wprowadzono bardziej rygorystyczne środki krajowe w zakresie handlu kością słoniową, takich jak Chiny, Specjalny Region Administracyjny Hongkong Chińskiej Republiki Ludowej oraz Stany Zjednoczone Ameryki. Przed wydaniem świadectwa powrotnego wywozu kości słoniowej zdecydowanie zaleca się zainteresowanym państwom członkowskim poinformowanie wnioskodawców, że w państwie przeznaczenia mogą obowiązywać bardziej rygorystyczne środki krajowe. Sprawdzenie warunków przywozu kości słoniowej do kraju przeznaczenia jest obowiązkiem wnioskodawcy.
W razie potrzeby państwo członkowskie może również poinformować organy CITES w państwie przeznaczenia, aby mogły one sprawdzić, czy przywóz danego okazu jest zgodny z obowiązującymi przepisami.
Jeżeli jako dowód legalnego pozyskania na potrzeby wniosku o wydanie świadectwa powrotnego wywozu (wyłącznie w odniesieniu do instrumentów muzycznych sprzed 1975 r.) lub wniosku o wydanie świadectwa do celów handlu wewnątrzunijnego przedstawiono świadectwo do celów handlu wewnątrzunijnego wydane przez państwo członkowskie UE, zachęca się państwo członkowskie rozpatrujące wniosek do zweryfikowania ważności tego świadectwa do celów handlu wewnątrzunijnego z państwem członkowskim, które go wydało.
Jeżeli organ administracyjny otrzyma wniosek dotyczący surowej kości słoniowej w przypadku, w którym tożsamość specjalistycznego podmiotu zajmującego się renowacją jest znana, ale znajduje się on w innym państwie członkowskim, zachęca się państwo członkowskie wydające świadectwo do skontaktowania się z państwem członkowskim przeznaczenia w celu sprawdzenia, czy istnieją jakiekolwiek względy, które przemawiałyby przeciwko wydaniu świadectwa.
9. Podsumowanie systemu UE regulującego handel kością słoniową
W poniższej tabeli porównano "stary" i "obecny" system UE regulujący handel kością słoniową:
- stary system - obowiązujący przed opublikowaniem niniejszych wytycznych i rozporządzenia Komisji (UE) nr 2021/ 2280;
- obecny system - przepisy obowiązujące od czasu publikacji 25 .
Szczegółowe informacje znajdują się w rozporządzeniach w sprawie handlu gatunkami dzikiej fauny i flory oraz w odpowiednich sekcjach niniejszych wytycznych.
|
Obrót wewnątrzunijny do celów handlowych |
Powrotny wywóz z UE do celów handlowych |
Przywóz do UE do celów handlowych |
| Stary system |
Obecny system |
Stary system |
Obecny system |
Stary system |
Obecny system |
| Surowa kość słoniowa |
Możliwe zatwierdzenie indywidualne w odniesieniu do przedmiotów sprzed 1990 r./sprzed 1975 r. - wymagane świadectwo
|
Zawieszone, możliwe zatwierdzenie w indywidualnych przypadkach do celów naprawy instrumentów muzycznych lub antyków sprzed1947 r. o dużym znaczeniu kulturowym, artystycznym lub historycznym 26 - wymagane jest świadectwo dotyczące pojedynczej transakcji |
Zawieszone |
Zawieszone (bez zmian) |
Możliwe zatwierdzenie indywidualne dotyczące antyków sprzed 1947 r. lub ponownego przywozu przedmiotów sprzed 1975 r. - wymagane zezwolenie |
Zawieszone |
|
Przetworzona kość słoniowa: Przedmioty zawierające kość słoniową pozyskane w okresie od 1975 r. do 1990 r. - "sprzed wejścia w życie załącznika I"
|
Możliwe zatwierdzenie indywidualne - wymagane świadectwo |
Zawieszone |
Zabronione |
Zabronione (bez zmian) |
Zabronione |
Zabronione (bez zmian) |
|
Przetworzona kość słoniowa: Przedmioty zawierające kość słoniową pozyskane w okresie od 1947 r. do 1975 r. - "sprzed wejścia w życie konwencji"
|
Zawieszone, możliwe zatwierdzenie indywidualne w odniesieniu do instrumentów muzycznych - wymagane świadectwo |
Zezwolenie Możliwe zatwierdzenie - wymagane świadectwo
|
Zawieszone, możliwe zatwierdzenie indywidualne w odniesieniu do instrumentów muzycznych - wymagane świadectwo |
Zatwierdzenie indywidualne możliwe wyłącznie w odniesieniu do przywozu powrotnego - zezwolenie wymagane |
Zawieszone, możliwe zatwierdzenie indywidualne w odniesieniu do instrumentów muzycznych - wymagane zezwolenie |
| Przedmioty przetworzone sprzed 1947 r. (antyki) |
Dozwolone - nie ma potrzeby posiadania świadectwa |
Możliwe zatwierdzenie indywidualne - wymagane świadectwo |
Zawieszone, możliwe zatwierdzenie indywidualne instrumenty i antyki sprzedawane muzeom - wymagane świadectwo |
Zezwolenie Możliwe zatwierdzenie - wymagane zezwolenie
|
Zawieszone, możliwe zatwierdzenie indywidualne instrumenty i antyki sprzedawane muzeom - wymagane zezwolenie |
