(COM(2021) 282 final - 2021/0137 (NLE))(2021/C 517/15)
(Dz.U.UE C z dnia 22 grudnia 2021 r.)
Sprawozdawczyni: Marina Elvira CALDERONE
Wniosek o opinię Rada Unii Europejskiej, 11.6.2021
Podstawa prawna Art. 148 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Sekcja odpowiedzialna Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa
Data przyjęcia przez sekcję 7.9.2021
Data przyjęcia na sesji plenarnej 23.9.2021
Sesja plenarna nr 563
Wynik głosowania
(za/przeciw/wstrzymało się) 185/1/16
1. Wnioski i zalecenia
1.1. EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich. Wskazówki te wydają się stosowną podstawą do nadania polityce zatrudnienia takiej orientacji, aby mogła sprzyjać pożądanemu stopniowemu wychodzeniu z kryzysu pandemicznego oraz do ukierunkowania rozmaitych form wsparcia gospodarczego na osiągnięcie korzystnego rezultatu pod względem zatrudnienia. Wytyczne będą też stanowiły solidny punkt odniesienia dla działań na rzecz odbudowy i zwiększania odporności, tak aby działania te mogły położyć podwaliny pod tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy w ramach gospodarki zrównoważonej pod względem środowiskowym i społecznym. Kluczem do zwiększenia spójności strategii państw członkowskich i do ograniczenia warunków powodujących nierówności społeczne i gospodarcze jest koordynacja skutecznej polityki zatrudnienia.
1.2. Wytyczne dotyczące zatrudnienia powinny uwzględniać skutki pandemii COVID-19 dla rynku pracy, plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych oraz ustalenia szczytu dotyczącego spraw społecznych w Porto, na którym wskazano ambitne cele społeczne w zakresie zatrudnienia, walki z ubóstwem i dostępu do umiejętności. Należy ponadto monitorować wpływ, jaki na zatrudnienie wywierają instrumenty pomocy takie jak SURE i Next Generation EU, oparte na emisji obligacji wspólnotowych jako formie uwspólnienia długu, zaciąganego m.in. na wsparcie polityki zatrudnienia. Zasoby na politykę zatrudnienia państw członkowskich zostaną też zagwarantowane w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności, chociaż ich udostępnianiu będą towarzyszyły określone warunki dotyczące celów, segmentów polityki i zasad wydatkowania, a także szczególny nacisk na aktywną politykę zatrudnienia.
1.3. Polityka europejska musi być skoordynowana z celami określonymi w wytycznych dotyczących zatrudnienia, tak aby wzmacniać rynek pracy, wspierać wydajność i potencjał konkurencyjny przedsiębiorstw, a także społecznej gospodarki rynkowej Unii Europejskiej oraz zwiększać interwencje strukturalne na rzecz przejścia od tymczasowych środków ochrony zatrudnienia do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy. W procesach tych należy wspierać dialog społeczny, rokowania zbiorowe oraz udział partnerów społecznych i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego w decyzjach.
1.4. W kwestii wytycznej 5 dotyczącej zwiększania popytu na pracę EKES wyraża opinię, że w parze z ożywianiem popytu powinny iść działania służące jego ulepszeniu, które będą wspierały dostęp do rynku pracy, sprzyjając zrównoważoności gospodarczej i społecznej przedsiębiorstw, profesjonalizacji pracowników i dostosowaniu warunków pracy. Można to osiągnąć poprzez pełne wykorzystanie możliwości przekształcenia systemów produkcji, przyjęcie technologii cyfrowych i narzędzi na rzecz zrównoważenia środowiskowego oraz wspieranie uczenia się przez całe życie. Z polityką ożywiania popytu na pracę powinny być ściśle skoordynowane środki polityki gospodarczej.
1.5. Odnośnie do wytycznej 6, która ma na celu zwiększanie podaży pracy i poprawę dostępu do zatrudnienia, umiejętności i kompetencji, EKES zauważa, że jest bardzo istotne, aby w każdym państwie członkowskim zaplanować skuteczną koordynację między środkami inwestycyjnymi na rzecz szkolenia i rynku pracy przewidzianymi w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności oraz w funduszach strukturalnych. Bieżący kryzys jeszcze bardziej uwydatnił potrzebę uznania i zapewnienia prawa do uczenia się przez całe życie, a także faktycznego dostępu do wysokiej jakości kształcenia i szkolenia i możliwości dostosowania umiejętności, oraz konieczność zmniejszenia dysproporcji w korzystaniu z możliwości doskonalenia zawodowego, występujących tak między różnymi kategoriami działalności produkcyjnej, jak między państwami członkowskimi. Cel dotyczący dostępu do szkolenia zawarty w planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych pozwoli mierzyć zdolność państw członkowskich do tworzenia nowych narzędzi, które zmniejszałyby nierówności w dostępie i zaspokajałyby potrzeby rynku pracy w zakresie niezbędnych nowych umiejętności.
1.6. Jeśli chodzi o wytyczną 7 odnoszącą się do poprawy funkcjonowania rynków pracy i skuteczności dialogu społecznego, EKES popiera utworzenie europejskiej platformy cyfrowej służącej zarządzaniu dopasowywaniem popytu na pracę i jej podaży. (wyznaczałaby ona wspólny standard dla państw członkowskich i służb zatrudnienia) z myślą o promowaniu aktywnej polityki i ogólnoeuropejskiej mobilności, m.in. poprzez wzmocnienie publicznych i prywatnych służb zatrudnienia. Przyjęcie zdecydowanych środków w zakresie bezpieczeństwa i zapobiegania ryzyku musi stanowić podstawę propagowania w każdym państwie członkowskim szerszej kultury zapobiegania jako kluczowego elementu rozpowszechniania i podzielania kultury pracy, która umożliwia wykorzystanie potencjału każdej osoby, promowanie dobrostanu i eliminowanie wszelkich zagrożeń i ryzyka w miejscu pracy. Dialog społeczny i rokowania zbiorowe są ważnym filarem zrównoważenia i odporności gospodarek europejskich, jednak w niektórych państwach członkowskich nadal potrzebne są ramy regulacyjne i instytucjonalne ułatwiające organizację systemów stosunków pracy i je wspierające.
1.7. EKES uważa, że obok wzmacniania polityki w zakresie pracy najemnej istotne znaczenie ma pobudzanie zdolności państw członkowskich do podejmowania środków wspierających samozatrudnienie i wolne zawody, zwłaszcza wśród ludzi młodych.
1.8. W wytycznej 8 zaleca się promowanie równości szans dla wszystkich, wspieranie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa. EKES zgadza się z tym podejściem, gdyż niezbędne wydaje się opracowanie takiej strategii dotyczącej polityki zatrudnienia, która zapewni równy dostęp do rynku pracy i równe warunki w ramach stosunków pracy. Podstawową wytyczną i kierunkiem dla polityki zatrudnienia łączącej wzrost gospodarczy i rozwój społeczny, jest zapewnienie powiązania między systemem opieki społecznej, rynkiem pracy, funkcjonowaniem gospodarki oraz zwalczaniem nierówności i ubóstwa. EKES podkreśla też wagę opracowania skutecznej polityki włączenia, która powinna być postrzegana jako inwestycja o decydującym znaczeniu dla samego wzrostu i dostosowania systemów gospodarczych i produkcyjnych. Bardzo istotne wydaje się ponadto wprowadzenie - w połączeniu z innymi spójnymi strategiami zwalczania ubóstwa - rozwiązań, które pozwolą uniknąć ryzyka nowych form ubóstwa wśród pracowników o niskich dochodach.
2. Kontekst
2.1. Wprowadzanie
2.1.1. Wytyczne dotyczące zatrudnienia przyjęto w 2019 r., niemniej w 2020 r. dostosowano je, aby uwzględnić pewne kwestie wynikające z kryzysu wywołanego pandemią COVID-19, transformację ekologiczną i cyfrową oraz cele zrównoważonego rozwoju. EKES wydał już opinię SOC/646 1 zawierającą analizę i ocenę, które w tym miejscu potwierdzamy, jednak niniejsza opinia ma na celu uwzględnienie pewnych uwag na temat wpływu kryzysu pandemicznego na warunki życia i pracy europejskich obywatelek i obywateli oraz na temat potrzeby dostosowania priorytetów działań państw członkowskich i instytucji europejskich.
2.1.2. Wniosek Komisji przewiduje, że wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia - załączone do decyzji Rady (UE) 2020/1512 2 - zostaną utrzymane na rok 2021 i będą stanowiły punkt odniesienia dla państw członkowskich przy określaniu polityki zatrudnienia i krajowych programów reform. Pierwszorzędnym celem dzisiaj wydaje się zapewnienie pozytywnego wpływu społecznego środków wspierających odporność oraz ożywienie gospodarki i produkcji.
2.2. Wytyczne brzmią następująco:
- wytyczna 5: zwiększanie popytu na pracę,
- wytyczna 6: zwiększanie podaży pracy i poprawa dostępu do zatrudnienia, umiejętności i kompetencji,
- wytyczna 7: poprawa funkcjonowania rynków pracy oraz skuteczności dialogu społecznego,
- wytyczna 8: promowanie równości szans dla wszystkich, wspieranie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa.
2.3. We wniosku wskazuje się, że UE i jej państwa członkowskie powinny podjąć takie działania:
2.3.1. Zwalczanie wykluczenia społecznego i dyskryminacji, wspieranie sprawiedliwości społecznej i ochrony socjalnej, jak też równości kobiet i mężczyzn, solidarności między pokoleniami oraz ochrony praw dziecka. Na Szczycie Społecznym w Porto państwa członkowskie zobowiązały się do realizacji ambitnych celów społecznych w zakresie opracowania polityk krajowych i nowych instrumentów europejskich wspierających transformację ekologiczną i cyfrową oraz konwergencję gospodarczą i społeczną, która zwiększy konkurencyjność społecznej gospodarki rynkowej UE.
2.3.2. Zapewnienie koordynacji polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia w celu osiągnięcia neutralności klimatycznej w UE, wspierania procesu przechodzenia Europy na zrównoważoną gospodarkę cyfrową i ekologiczną, aktualizowania umiejętności, poprawy konkurencyjności, przy jednoczesnym zagwarantowaniu odpowiednich warunków pracy, pobudzaniu innowacji, promowaniu sprawiedliwości społecznej i równych szans, a także eliminowaniu nierówności oraz dysproporcji regionalnych. Uzgodnienie polityk i wdrażanie skutecznych i jednolitych strategii zatrudnienia to kluczowy element przejścia od zarządzania sytuacją wyjątkową do fazy odbudowy, która sprzyjałaby rozwojowi zrównoważonemu pod względem środowiskowym i społecznym oraz tworzeniu nowych miejsc pracy i lepszych warunków zatrudnienia.
2.3.3. Współpraca w celu zajęcia się czynnikami strukturalnymi takimi jak zmiana klimatu i wyzwania środowiskowe, globalizacja, cyfryzacja, sztuczna inteligencja, telepraca, gospodarka platformowa i zmiany demograficzne, z jednoczesnym dostosowaniem istniejących systemów tam, gdzie to konieczne.
2.3.4. Przyjęcie środków i strategii politycznych niezbędnych do wzmocnienia trwałego wzrostu gospodarczego, wysokiej jakości zatrudnienia, wydajności, jednak z równoczesnym zwiększaniem spójności społecznej i terytorialnej, wspieraniem pozytywnej konwergencji i odporności gospodarek oraz promowaniem odpowiedzialności fiskalnej państw członkowskich.
2.3.5. Dopilnowanie, aby reformy rynku pracy, w tym krajowe mechanizmy ustalania wynagrodzeń, przebiegały zgodnie z krajowymi praktykami dialogu społecznego i rokowań zbiorowych z myślą o zapewnieniu sprawiedliwych wynagrodzeń oraz godnych warunków życia i pracy.
2.3.6. Dbanie o to, aby wpływ kryzysu związanego z COVID-19 na gospodarkę, społeczeństwo i zatrudnienie był łagodzony za pomocą skutecznych polityk i instrumentów.
2.4. Państwa członkowskie i Unia mają działać w kierunku wypracowania skoordynowanej strategii na rzecz zatrudnienia, a w szczególności na rzecz wspierania wysokiego poziomu kwalifikacji i wyszkolenia pracowników oraz wyposażenia ich w umiejętności odpowiednie do trwających procesów transformacji (a także na rzecz wspierania rynków pracy zorientowanych na przyszłość i reagujących na zmiany gospodarcze). Państwa członkowskie mają uznawać wspieranie zatrudnienia za przedmiot wspólnego zainteresowania i koordynować swoje działania w tym względzie w ramach Rady. Art. 148 TFUE stanowi, że Rada przyjmuje wytyczne dotyczące zatrudnienia, które określają zakres i kierunek koordynacji polityk państw członkowskich i służą jako podstawa zaleceń dla poszczególnych krajów w kontekście europejskiego semestru.
2.5. Należy zaznaczyć, że obecność czynników ryzyka - jak pokazują skutki pandemii COVID-19 dla systemów gospodarczych i społecznych - wymaga instrumentów wsparcia, także finansowych, które umożliwią państwom członkowskim realizację wspólnych inicjatyw w celu minimalizowania wpływu kryzysu na warunki pracy i życia europejskich obywatelek i obywateli.
2.6. EKES uważa, że podjęte przez Komisję w ostatnich kilku miesiącach decyzje, które doprowadziły do zatwierdzenia krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, zasługują na poparcie i idą w kierunku wspierania sprawiedliwego i zrównoważonego modelu rozwoju. Zarazem należy unikać sytuacji, w której przy wychodzeniu z kryzysu wywołanego pandemią pojawiłoby się większe ryzyko wykluczenia społecznego i przyspieszonego wzrostu dysproporcji terytorialnych, które w ostatnich latach nasiliły się także wśród regionów europejskich, jak od 2013 r. pokazuje opracowywany przez Komisję Europejską wskaźnik konkurencyjności regionów, mierzący zdolność konkurencyjną poszczególnych obszarów.
2.7. Dla stworzenia modelu gospodarczego sprzyjającego inkluzywnemu rozwojowi jest niezbędne, aby polityce i inwestycjom na rzecz budowy infrastruktury służącej wydajności, cyfryzacji i logistyki towarzyszyły środki zmierzające do zwiększania spójności terytorialnej, do inwestowania w kapitał ludzki, szkolenia siły roboczej, a także wzmacniania instrumentów wsparcia rynku pracy oraz systemu usług społecznych i usług na rzecz osób. Europa charakteryzująca się znacznymi różnicami wewnętrznymi i nierównomiernym dostępem do szans byłaby słabsza, dlatego EKES uważa, że spójność powinna nadal być głównym filarem również w przypadku polityki ukierunkowanej na wzrost.
2.8. Kryzys wywołany pandemią zaognił pewne problemy strukturalne na europejskim rynku pracy i unaocznił kwestie, które wymagają przyjęcia dalekosiężnej polityki, mogącej zarówno poprawić los grup znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, jak i stawić czoła trudnościom występującym w poszczególnych sektorach rynku pracy. Transformacja, w obliczu której stoją państwa członkowskie, wymaga powszechnie aprobowanych i ściśle skoordynowanych polityk, działań i środków, a także ciągłego wsparcia za pomocą dialogu społecznego.
2.9. Wszystkim pracownikom należy zapewnić dostęp do ochrony socjalnej, również w ramach telepracy i nowych form pracy, w tym pracy za pośrednictwem platform internetowych, jednocześnie wzmacniając systemy opieki społecznej. Trzeba wspierać włączenie grup znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji i pełne wykorzystanie udziału kobiet w rynku pracy, aby unikać wszelkich form dyskryminacji i wyeliminować zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć.
3. Uwagi ogólne
3.1. EKES, nawiązując także do swoich wcześniejszych opinii w sprawie wytycznych dotyczących zatrudnienia, podkreśla, co następuje:
3.1.1. Walka z dyskryminacją idzie w parze z zaangażowaniem na rzecz poprawy jakości pracy, a wysiłki te wymagają wspólnych strategii państw członkowskich zmierzających do powiązania produktywności i potencjału konkurencyjnego z systemami, które mogą wzmocnić kapitał ludzki i zapewnić pracownikom najlepsze warunki pracy.
3.1.2. Sytuacje kryzysowe zwykle skutkują zwiększeniem czynników ryzyka społecznego, zwłaszcza czynników wzrostu nierówności, dlatego inwestycje i różne formy wsparcia na rzecz ożywienia gospodarczego muszą być powiązane z solidnym systemem inwestycji w infrastrukturę społeczną i infrastrukturę pracy, który pozwoli za pomocą odpowiednich polityk i środków ulepszyć normy ochrony socjalnej obowiązujące w państwach członkowskich.
3.1.3. Proces rozwoju europejskich systemów gospodarczych i społecznych musi obejmować zdecydowane i wspólne zapobieganie dumpingowi socjalnemu między państwami członkowskimi wynikającemu z osłabiania ochrony, gwarancji i bezpieczeństwa pracowników, a przy tym należy wspierać uczciwe warunki konkurencji, które są ukierunkowane na innowacje i opierają się na dowartościowaniu siły roboczej oraz na zrównoważoności produkcji i usług. Konieczne są aktywne polityki rynku pracy, takie jak tymczasowe zachęty do zatrudniania grup znajdujących się w trudnej sytuacji, możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji oraz wsparcie przedsiębiorczości, w tym gospodarki społecznej.
3.1.4. Dla dokonywania innowacji decydujące znaczenie ma impuls wychodzący od nowych pokoleń, którym należy zapewnić dostęp do stabilnych, wysokiej jakości miejsc pracy, zwiększając mobilność pracowników między państwami członkowskimi. EKES zgadza się z treścią Deklaracji z Porto, w której stwierdza się, że "Młodzi ludzie są dla Europy niezastąpionym źródłem energii, talentu i kreatywności". W tym świetle ważnym elementem są również samozatrudnienie, praca intelektualna i wolne zawody i należy je wspierać obok nowo podejmowanej działalności gospodarczej i innowacyjnych przedsiębiorstw typu startup.
3.1.5. Potrzeba zapewnienia społecznej jakości wzrostu gospodarczego sprawia, że trzeba ponownie zwrócić uwagę na pracę nieprodukcyjną, w szczególności na usługi na rzecz osób, usługi lokalne i spółdzielczą organizację działalności gospodarczej i społecznej - w kontekście, w którym więzi społeczne są fundamentalnym czynnikiem rozwoju i wzrostu gospodarczego.
3.1.6. W tym zakresie wydaje się bardzo ważne, aby wytyczne były nakierowane na wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych, który wyznacza kryterium zagwarantowania odpowiedniego, pozytywnego wpływu na społeczeństwo środków na rzecz przezwyciężenia kryzysu gospodarczego i społecznego w sytuacji zwiększonego ryzyka wykluczenia spowodowanego zagrożeniem zdrowia 3 . Trzy określone w planie działania nowe cele dotyczące wskaźnika zatrudnienia, dostępu do szkoleń i możliwości dopasowania umiejętności oraz walki z ubóstwem, począwszy od ubóstwa dzieci, wymagają, aby państwa członkowskie opracowały w ramach europejskiego semestru polityki i instrumenty, w których zostaną określone etapy realizacji tych celów. Ponadto Komitet zwracał już uwagę na konieczność stworzenia nowych wskaźników społecznych do pomiaru postępów czynionych przez państwa członkowskie.
3.1.7. Zasadnicze znaczenie dla realizacji krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności oraz dla osiągnięcia celów planu działania ma czynne i ustrukturyzowane zaangażowanie partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Komitet potwierdza potrzebę ustanowienia formalnych procedur konsultacji, które ułatwią rzeczywistą wymianę z rządami i instytucjami krajowymi i pozwolą usunąć przeszkody utrudniające skuteczne konsultowanie się ze społeczeństwem obywatelskim i jego owocny udział. Poza tym należy opracować stosowne instrumenty, aby wzmocnić rokowania zbiorowe i sprzyjać zwiększaniu ich zasięgu układów zbiorowych.
3.1.8. Wydaje się niewątpliwe, że powiązanie między polityką społeczną, gospodarczą i polityką zatrudnienia zapewniają systemy szkolenia oraz uczenia się przez całe życie oraz że to centralne znaczenie umiejętności i ich przekrojowy charakter w fundamentalny sposób warunkują skuteczność aktywnych polityk i powinny stanowić ideę przewodnią wytycznych.
3.1.9. Za priorytetowy cel należy uznać jakościową zmianę systemów szkolenia, nie tylko pod względem promowania umiejętności przekrojowych związanych z cyfryzacją i zrównoważonością środowiskową, lecz także w zakresie utrwalania umiejętności miękkich i zdolności współpracy między pracownikami.
3.1.10. Bieżąca sytuacja nadzwyczajna doprowadziła do uruchomienia specjalnych form wsparcia z myślą o zarządzaniu kryzysowym i zmniejszeniu ryzyka bezrobocia, w tym m.in. program SURE. W świetle wytycznej 5 i w trakcie procesu odbudowy wydaje się istotne, aby Komisja przewidziała utrzymanie instrumentów finansowania i wsparcia służących walce z kryzysem, obok instrumentów i polityk na rzecz ponownego włączania bezrobotnych do rynku pracy.
3.1.11. Działania te powinny umożliwić wsparcie finansowe dla środków takich jak mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy, mechanizmy kompensacji dochodów i inne działania mające na celu zapobieganie bezrobociu, do czasu przezwyciężenia obecnej sytuacji kryzysowej związanej z COVID-19.
3.1.12. W tej perspektywie kapitalne znaczenie w 2021 r. wydaje się mieć kontynuacja zapoczątkowanej w 2020 r. polityki poprzez zastosowanie instrumentów solidarności mających łagodzić poważniejsze trudności w dziedzinie zatrudnienia, wspieranych też przez aktywną politykę rynku pracy.
3.1.13. Wydaje się więc bardzo istotne, aby ułatwiać dostęp do kredytów, wspierać inwestycje innowacyjne i produkcyjne oraz ogólnie tworzyć warunki terytorialne, podatkowe i infrastrukturalne sprzyjające innowacjom i promowaniu inicjatyw gospodarczych (w szczególności w przypadku MŚP, przedsiębiorstw gospodarki społecznej, samozatrudnienia i wolnych zawodów), które będą wywierały wpływ na zatrudnienie.
4. Uwagi szczegółowe
4.1. EKES potwierdza wnioski swojej opinii SOC/646, jednak pragnie podkreślić niektóre aspekty w świetle skutków pandemii, która unaoczniła pewne problemy, a także priorytety działań. EKES uważa, że wobec pogłębiania się dysproporcji - zjawiska obserwowanego od ponad dekady i zaostrzonego wskutek kryzysu pandemicznego - konieczne jest przyjęcie skutecznych strategii politycznych pozwalających dopasować do siebie wzrost gospodarczy i rozwój społeczny za pomocą środków wspierających potencjał konkurencyjny i opartych na jakości systemów pracy i polityki zatrudnienia. W związku z tym inwestycje związane z krajowym planem odbudowy i zwiększania odporności muszą być realizowane w państwach członkowskich i sprawdzane pod kątem celów określonych w wytycznych na 2021 r., ze zwróceniem szczególnej uwagi na zwiększenie popytu na pracę i jej podaży oraz promowanie warunków umożliwiających równe szanse, funkcjonowanie rynku pracy i włączenie społeczne. Należy podjąć działania, aby zapewnić ścisłą i spójną koordynację między strategiami politycznymi określonymi w celu zaradzenia sytuacji nadzwyczajnej, formami wsparcia zainicjowanymi w ramach programu SURE, działaniami i inwestycjami na rzecz naprawy gospodarczej w ramach planu odbudowy oraz środkami określonymi i finansowanymi w ramach programowania funduszy strukturalnych na lata 20212027.
4.2. Ożywienie koniunktury spodziewane w 2021 r., a umożliwione w szczególności dzięki projektom inwestycyjnym związanym z krajowymi planami odbudowy i zwiększania odporności może doprowadzić do powszechnej poprawy sytuacji w zakresie zatrudnienia, o ile będą mu towarzyszyć ukierunkowane działania państw członkowskich w dziedzinie społecznej i w obszarze pracy, odpowiadające na wyzwania wynikające z zachodzących przemian.
4.3. W tym kontekście należy przypomnieć cele Europejskiego filaru praw socjalnych i agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju. Są to decyzje, które powinny skłaniać Komisję i państwa członkowskie do dokonania niecierpiących zwłoki wyborów w kwestii pożądanego modelu rozwoju - wyborów, które pandemia uczyniła jeszcze bardziej oczywistymi i koniecznymi. W szczególności cele określone w agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego oraz centralne znaczenie dobrostanu człowieka wyznaczają niezwykle ważny kierunek i inspirują niektóre z zasadniczych wyborów, o których mowa zarówno w planie odbudowy, jak i w głównych wytycznych europejskich funduszy strukturalnych.
4.4. EKES podziela pogląd, że należy zwiększyć popyt na pracę (wytyczna 5) i zapewnić wszystkim pracownikom w Europie odpowiednie i sprawiedliwe płace minimalne, zgodnie z prawem i praktykami krajowymi, rozszerzając ochronę socjalną i dostęp do systemów opieki społecznej na wszystkich pracowników, również w nowych formach pracy. Aby przejść od zarządzania kryzysowego do odbudowy, należy skupić się na środkach na rzecz zrównoważonej opieki społecznej i na skutecznych zachętach do zatrudniania, zwłaszcza adresowanych do MŚP. W związku z tym należy zachęcać do działań w zakresie przekwalifikowania także w okresach pracy w niepełnym wymiarze godzin ze względu na pandemię. Trzeba propagować dialog społeczny, a partnerzy społeczni powinni - z zachowaniem ich autonomii - zostać włączeni w uczciwy proces stosunków pracy. Zmniejszenie obciążeń podatkowych pracy nie może prowadzić do ograniczenia zakresu zabezpieczenia społecznego, co wpłynęłoby ujemnie na systemy opieki społecznej i ich zrównoważony charakter. Zdaniem EKES-u należy wzmóc walkę z uchylaniem się od opodatkowania i unikaniem opodatkowania.
4.5. Odnośnie do wytycznej 6, która ma na celu zwiększanie podaży pracy i poprawę dostępu do zatrudnienia, umiejętności i kompetencji, EKES zauważa, że jest bardzo istotne, aby w każdym państwie członkowskim zaplanować skuteczną koordynację między środkami inwestycyjnymi na rzecz szkolenia i rynku pracy przewidzianymi w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności oraz w funduszach strukturalnych. W szczególności należy zapewnić koordynację między EFS+ a środkami z zakresu zabezpieczenia społecznego i ochrony przewidzianymi do 31 grudnia 2022 r. w programie SURE i innych instrumentach. Dzięki niej ułatwi się tworzenie skutecznych krajowych systemów aktywizacji zawodowej, umożliwiających pracownikom integrację i relokację na rynku pracy oraz przekwalifikowanie. Trzeba rozważyć skuteczne zachęty do zatrudniania i środki w zakresie przekwalifikowania, aby wspierać tworzenie miejsc pracy w fazie odbudowy.
4.6. Pandemia, wraz z rozpowszechnieniem się pracy zdalnej, jeszcze wyraźniej pokazała konieczność ustanowienia zasad i narzędzi, które pozwolą osiągnąć optymalną relację między organizacją pracy, dobrostanem przedsiębiorstw i korzystaniem z technologii cyfrowych. EKES ponownie podkreśla znaczenie wykorzystania pełnego potencjału telepracy jako narzędzia poprawy warunków pracy i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, a jednocześnie dbania o to, by telepraca nie stała się ewentualnym źródłem dyskryminacji i trudności 4 .
4.7. Bieżący kryzys jeszcze bardziej uwydatnił potrzebę uznania i zapewnienia prawa do uczenia się przez całe życie, a także faktycznego dostępu do wysokiej jakości kształcenia i szkolenia i możliwości dostosowania umiejętności, oraz konieczność zmniejszenia dysproporcji w korzystaniu z możliwości doskonalenia zawodowego, występujących tak między różnymi kategoriami działalności produkcyjnej, jak między państwami członkowskimi. Cel dotyczący dostępu do szkolenia zawarty w planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych pozwoli mierzyć zdolność państw członkowskich do tworzenia nowych narzędzi, które zmniejszałyby nierówności w dostępie i zaspokajałyby potrzeby rynku pracy w zakresie niezbędnych nowych umiejętności.
4.8. Jeśli chodzi o wytyczną 7, która ma na celu poprawę funkcjonowania rynków pracy i skuteczności dialogu społecznego, EKES zauważa, że cele dotyczące wspierania mobilności pracowników i ich zdolności do zatrudnienia można by osiągnąć dzięki utworzeniu europejskiej platformy cyfrowej służącej zarządzaniu dopasowywaniem popytu na pracę i jej podaży (wyznaczałaby ona wspólny standard dla państw członkowskich i służb zatrudnienia) z myślą o promowaniu aktywnej polityki i ogólnoeuropejskiej mobilności.
4.9. Dialog społeczny i rokowania zbiorowe są ważnym filarem zrównoważenia i odporności gospodarek europejskich, jednak w niektórych państwach członkowskich nadal potrzebne są ramy regulacyjne i instytucjonalne 5 ułatwiające organizację systemów stosunków pracy i je wspierające. Wdrażanie krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności będzie sprawdzianem rzeczywistej gotowości państw członkowskich do włączania społeczeństwa obywatelskiego w krajowe decyzje i działania na rzecz rozwoju oraz do zapewniania ich udziału w nich.
4.10. Jeśli chodzi o wytyczną 8 dotyczącą promowania równych szans dla wszystkich, wspierania włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa, EKES przypomina o wadze opracowania na tym etapie skutecznej polityki włączenia, która powinna być postrzegana jako inwestycja o decydującym znaczeniu dla samego wzrostu systemów gospodarczych i produkcyjnych. Potwierdza też rolę aktywizacji zawodowej jako narzędzia włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa, pozwala ona bowiem uniknąć stosowania środków o charakterze wyłącznie socjalnym i sprzyja włączeniu poprzez zdolność do zatrudnienia i integrację zawodową. W tym kontekście bardzo istotne wydaje się jednak wprowadzenie - w połączeniu z innymi spójnymi strategiami zwalczania ubóstwa - rozwiązań, które pozwolą uniknąć ryzyka nowych form ubóstwa wśród pracowników o niskich dochodach.
4.11. Kluczowymi elementami strategii na rzecz równości szans są ponadto stosowanie jednolitych standardów dotyczących polityki równości płci, integracja na rynku pracy osób z niepełnosprawnościami i osób znajdujących się w trudnej sytuacji oraz ustanowienie systemów awansu społecznego promujących aktywność osób starszych i przekazywanie umiejętności z pokolenia na pokolenie.
4.12. Pandemia wyraźnie pokazała, jak ważne jest inwestowanie w zagwarantowanie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz jak naglące jest umocnienie inspektoratów pracy w państwach członkowskich w celu zapewnienia kontroli służących ochronie pracowników. Szereg państw europejskich podpisało protokoły z partnerami społecznymi, aby przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się wirusa w miejscu pracy, wykazując odpowiedzialność i zdolność reagowania na sytuacje nadzwyczajne.
| Bruksela, dnia 23 września 2021 r. |
|
|
Christa SCHWENG |
|
Przewodnicząca |
|
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego |
