Rezolucja Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Zaangażowanie zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności - co zdaje egzamin, a co nie? - (na podstawie konsultacji w 27 państwach członkowskich).

Rezolucja Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Zaangażowanie zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności - co zdaje egzamin, a co nie?"

(na podstawie konsultacji w 27 państwach członkowskich)

(2021/C 155/01)

Sprawozdawcy: Gonęalo LOBO XAVIER

Javier DOZ ORRIT

Luca JAHIER

Na sesji plenarnej w dniach 24 i 25 lutego 2021 r. (posiedzenie z 25 lutego) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny 268 głosami za - 5 osób wstrzymało się od głosu - przyjął następującą rezolucję:

1. Wprowadzenie

1.1. EKES przyjął szereg opinii, rezolucji i deklaracji w sprawie planu odbudowy NextGenerationEU i jego różnych elementów, w szczególności Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Zgodził się z jego treścią oraz kierunkiem proponowanych reform, które mają na celu ożywienie odbudowy gospodarczej i społecznej, a także wywołanie zmiany w modelu produkcji.

1.2. EKES jest zdania, że wszystkie reformy procesu restrukturyzacji muszą opierać się na zasadach leżących u podstaw UE: ochronie praw człowieka i praw socjalnych, wartościach demokratycznych oraz praworządności. Inwestycje dokonywane w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności muszą mieć na celu uwolnienie pełnego potencjału jednolitego rynku, zwiększenie odporności gospodarczej UE, osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju ONZ, stworzenie gospodarki o obiegu zamkniętym, osiągnięcie neutralności klimatycznej w UE najpóźniej do 2050 r., zachęcanie do innowacji i modernizacji związanych z cyfryzacją gospodarki i społeczeństwa oraz zapewnienie skutecznego wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych z myślą o spójności społecznej, wyeliminowaniu ubóstwa i zmniejszeniu nierówności. Muszą one być reakcją na kryzys gospodarczy i społeczny spowodowany przez pandemię, biorąc pod uwagę, że jego skutki będą większe, cięższe i głębsze niż to wcześniej przewidywano, i zapewniać szybką odbudowę. Korzystanie z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności powinno być również w pełni zgodne z międzynarodowymi konwencjami i traktatami, których stroną są UE i państwa członkowskie, takimi jak Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych. Komitet uważa, że zasadnicze znaczenie ma zapewnienie dobrych rządów, czujności na korupcję w zarządzaniu funduszami i demokratycznej rozliczalności.

1.3. Komitet jest również zdania, że bardzo ważne jest, by reformy miały na celu zarówno zwiększenie wydajności gospodarki, jak i wzmocnienie innowacyjnej tkanki przemysłowej dzięki wsparciu dla MŚP i przedsiębiorstw gospodarki społecznej. Podkreśla rolę badań naukowych na szczeblu europejskim i ich powiązania z procesem produkcji. Uważa również, że należy wprowadzić mechanizmy zapewniające sprawiedliwą transformację ekologiczną i cyfrową w UE i we wszystkich państwach członkowskich oraz wspierające reintegrację gospodarczą osób wykluczonych z rynku pracy. W tym kontekście ponownie wyraża zaniepokojenie, że środki przeznaczone na sprawiedliwą transformację w wieloletnich ramach finansowych (WRF) na lata 2021-2027 są niewystarczające.

1.4. Instytucje UE zareagowały w zupełnie inny sposób niż podczas kryzysu w 2008 r. Finansowanie planu odbudowy poprzez emisję wspólnego europejskiego długu jest kamieniem milowym w historii UE. Komitet jest szczególnie zaniepokojony kwestią poparcia dla pogłębienia unii gospodarczej i walutowej (UGW). Problem ten powinien zostać poruszony na zbliżającej się konferencji w sprawie przyszłości Europy. Jednocześnie Komitet dostrzega znaczenie szczytu w Porto na temat skutecznego wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych, która ma zostać zwołana przez prezydencję portugalską. EKES uważa, że zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego musi wykraczać poza sferę gospodarczą, społeczną i środowiskową i obejmować tak istotne kwestie jak przyszłość Europy czy negocjacje akcesyjne i przedakcesyjne z krajami kandydującymi do UE.

1.5. Oceniając krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności, Komisja powinna wziąć pod uwagę wpływ pandemii na poszczególne państwa członkowskie i ich zdolności.

1.6. W niniejszej rezolucji Komitet pragnie również wyrazić zadowolenie z porozumienia osiągniętego w grudniu ubiegłego roku między Parlamentem Europejskim a Radą w ramach rozmów trójstronnych, które obejmuje zatwierdzenie rozporządzenia określającego (art. 18) potrzebę udziału, w drodze konsultacji, partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu i wdrażaniu krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności.

1.7. Przedmiotem niniejszej rezolucji jest właśnie udział społeczeństwa obywatelskiego w planach odbudowy i zwiększania odporności. Na podstawie sprawozdań sporządzonych przez delegacje krajowe grupy ds. europejskiego semestru Komitet pragnie dokonać wstępnej oceny przebiegu tego udziału i być w stanie poinformować instytucje europejskie i rządy krajowe o stwierdzonych niedociągnięciach. W ten sposób mógłby przyczynić się do tego, by rządy krajowe i instytucje europejskie podjęły odpowiednie działania naprawcze przed upływem terminu finalizacji krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności przez rządy krajowe i ich zatwierdzenia przez Komisję Europejską. Ocena ta powinna pokazać nie tylko stopień uczestnictwa społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu planów, lecz także jakość jego zaangażowania oraz przejrzystość poszczególnych państw członkowskich w udostępnianiu krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności ogółowi społeczeństwa.

1.8. Jeśli chodzi o zaangażowanie ogólnoeuropejskich partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w plan odbudowy NextGenerationEU, przyznały one, że w porównaniu ze zwykłymi procedurami europejskiego semestru poczyniono postępy. Uznają również pozytywną rolę Komisji Europejskiej w promowaniu udziału społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu krajowym. Większość z nich uważa jednak, że poziom rzeczywistego uczestnictwa jest w dużej mierze nadal niewystarczający i że procesy te nie pozwalają na to, by zdanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego miało dostateczny wpływ. Partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego apelują o skorygowanie tych niedociągnięć na etapie wdrażania i oceny planów odbudowy i zwiększania odporności dzięki ustanowieniu bardziej formalnych procedur ułatwiających rzeczywistą wymianę.

2. Kontekst

2.1. Dnia 18 grudnia 2020 r. Rada Unii Europejskiej i Parlament Europejski osiągnęły porozumienie w sprawie RRF. Aby uzyskać dostęp do finansowania, państwa członkowskie przygotują krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności, które zawierać będą pakiet inwestycji i reform, zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej w sprawie procesu konsultacji. Już w opublikowanych we wrześniu pierwszych wytycznych wzywa się państwa członkowskie do "opisania wszelkich konsultacji i wkładu partnerów społecznych, społeczeństwa obywatelskiego i innych zainteresowanych stron w opracowywanie i wdrażanie planu odbudowy i zwiększania odporności" ¹ .

2.2. Porozumienie osiągnięte przez Parlament Europejski i Radę w grudniu zawiera punkt dotyczący m.in. zaangażowania partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego. Zgodnie z art. 18 ust. 4 lit. q) krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności mają zawierać "podsumowanie procesu konsultacji, przeprowadzonych zgodnie z krajowymi ramami prawnymi, z władzami lokalnymi i krajowymi, partnerami społecznymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i innymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami, w celu przygotowania i, jeżeli to możliwe, wdrożenia planu, jak również sposób odzwierciedlenia w planie wkładu zainteresowanych stron ² ".

2.3. Program prac grupy ds. europejskiego semestru na lata 2020-2023 został przyjęty na pierwszym posiedzeniu grupy w dniu 16 grudnia 2020 r. Ważnym nowym elementem programu prac było zorganizowanie wirtualnych konsultacji przez członkinie i członków EKES-u w państwach członkowskich w styczniu 2021 r. Celem tego działania było zebranie informacji na temat zaangażowania zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności, tak by EKES mógł przyjąć rezolucję na lutowej sesji plenarnej.

3. Metoda

3.1. Dane i informacje potrzebne do sporządzenia sprawozdania zostały zgromadzone w styczniu 2021 r.

Otrzymano łącznie 26 odpowiedzi krajowych. Konsultacje przeprowadzono na podstawie własnej wiedzy członkiń i członków z udziałem partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. W niektórych krajach udział w konsultacjach wzięły krajowe rady społeczno-gospodarcze lub równoważne organy, a w innych zasięgano również opinii przedstawicielek i przedstawicieli rządu.

3.2. Podstawę konsultacji stanowiło pięć następujących pytań:

1) Czy w Państwa kraju istnieją mechanizmy konsultacji na temat planów odbudowy i zwiększania odporności? Czy uważają je Państwo za wystarczające i odpowiednie?

2) Czy w Państwa kraju istnieją odmienne mechanizmy konsultacji dla partnerów społecznych i reszty społeczeństwa obywatelskiego?

3) Państwa kraj musi przedłożyć swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności najpóźniej do 30 kwietnia. Na jakim etapie tego procesu znajduje się obecnie?

4) W jaki sposób procedura sporządzania planu odbudowy i zwiększania odporności różni się od konsultacji ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim w ramach zwykłej procedury semestru w Państwa kraju?

5) W jakim stopniu plan odbudowy i zwiększania odporności Państwa kraju odpowiada celom politycznym zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w Państwa kraju?

4. Uwagi na podstawie wyników konsultacji

4.1. Pytanie 1: Czy w Państwa kraju istnieją mechanizmy konsultacji na temat planów odbudowy i zwiększania odporności?

4.1.1. Zdecydowana większość odpowiedzi wskazywała, że rząd krajowy ustanowił pewną formę mechanizmu konsultacji w celu zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego w opracowywanie planu odbudowy i zwiększania odporności. W niektórych państwach członkowskich przeprowadzono już konsultacje ze społeczeństwem obywatelskim, podczas gdy w innych są one nadal w toku lub mają się odbyć na późniejszym etapie.

4.1.2. Stosowane mechanizmy mogą mieć różne formy, takie jak składanie pisemnych propozycji, spotkania na wysokim szczeblu z właściwymi ministrami, ocena celowo opracowanych i odesłanych kwestionariuszy oraz obrady okrągłego stołu między przedstawicielkami i przedstawicielami rządu i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Niektóre państwa członkowskie skorzystały również z mechanizmów ustanowionych na potrzeby konsultacji w ramach zwykłej procedury europejskiego semestru, odpowiednio, z nowego specjalnego kalendarza na 2021 r. i z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z pandemii COVID-19, i oparły się na tych mechanizmach.

4.1.3. Niemniej w kilku odpowiedziach zwrócono uwagę na brak rzeczywistego udziału społeczeństwa obywatelskiego. Jedną z przeszkód w zaangażowaniu była widoczna niechęć niektórych rządów krajowych do włączenia społeczeństwa obywatelskiego w opracowywanie planu. Konsultacje były często prowadzone z inicjatywy partnerów społecznych i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a nie rządu dążącego do zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego, oraz w odpowiedzi na ich apele.

4.1.4. Chociaż formalnie włączono społeczeństwo obywatelskie, za kolejną przeszkodę w prawdziwym zaangażowaniu uznano niewystarczający czas przeznaczony na konsultacje z nim. Uczestnicy krytycznie odnieśli się do napiętych terminów przyjętych przez niektóre rządy, ponieważ mogą one utrudnić merytoryczną debatę i uwzględnienie wkładu społeczeństwa obywatelskiego w krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności. W związku z tym, mimo że wiele państw członkowskich dysponuje jakąś formą mechanizmu konsultacji z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w ramach procesu opracowywania planu, znacznie mniej państw członkowskich umożliwia ich rzeczywiste zaangażowanie, a także realny wpływ ich propozycji.

4.1.5. Niestety niektórzy uczestnicy zgłosili, że nie przeprowadzono żadnych konsultacji ani nie planuje się ich przeprowadzenia na etapie opracowywania planu krajowego. Ponadto niektórzy respondenci stwierdzili, że chociaż konsultacje odbyły się, jak dotąd obejmowały jedynie partnerów społecznych, a nie szerzej pojęte organizacje społeczeństwa obywatelskiego.

4.1.6. Na podstawie uzyskanych informacji ³  podzieliliśmy państwa członkowskie na trzy kategorie z punktu widzenia tematu rezolucji: państwa członkowskie, w których praktycznie nie odnotowano żadnego udziału, przynajmniej do tej pory (Dania, Słowacja); państwa członkowskie, w których odnotowano pewien udział formalny lub nieformalny, lecz nie stwierdzono żadnej możliwości wywarcia wpływu (Austria, Belgia, Czechy, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Estonia, Francja, Chorwacja, Węgry, Irlandia, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Niderlandy, Polska, Portugalia, Rumunia, Szwecja, Słowenia) oraz wreszcie te państwa członkowskie, w których odnotowano bardziej zorganizowany udział mający w niektórych przypadkach wpływ na pewne aspekty planu (Bułgaria, Cypr, Finlandia, Włochy, Malta).

4.1.7. Ogólnie rzecz biorąc, odpowiedzi wskazują na silne pragnienie udziału w opracowywaniu krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności ze strony organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Respondenci reprezentujący partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego opisali próby uczestnictwa polegające na sporządzaniu propozycji i nawiązywaniu kontaktu z przedstawicielami rządu. W niektórych państwach członkowskich inicjatywy te doprowadziły do większego zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w opracowywanie planów, lecz niestety wydaje się, że w innych trafiły w próżnię.

4.2. Pytanie 2: Czy w Państwa kraju istnieją odmienne mechanizmy konsultacji dla partnerów społecznych i reszty zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego?

4.2.1. Większość państw członkowskich stosuje różne procedury konsultacji z partnerami społecznymi i resztą zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Respondenci stwierdzili, że partnerzy społeczni uczestniczą w tym procesie w bardziej zorganizowany, zinstytucjonalizowany i stały sposób, podczas gdy konsultacje z pozostałymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego odbywają się w sposób doraźny i nieformalny. Jak wspomniano powyżej, w ramach procesu opracowywania planu odbudowy i zwiększania odporności szereg państw członkowskich prowadzi konsultacje jedynie z partnerami społecznymi, a nie z szerzej pojętym społeczeństwem obywatelskim. Inna forma dotyczy jednego państwa członkowskiego, w którym rząd konsultuje się jedynie z szeroko pojętym gronem społeczeństwa obywatelskiego, w tym również z partnerami społecznymi, lecz nie z węższym gronem obejmującym jedynie partnerów społecznych. Mniejsza liczba państw członkowskich opowiedziała się za stosowaniem wspólnej procedury obejmującej wszystkie zainteresowane strony.

4.3. Pytanie 3: Państwa kraj musi przedłożyć swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności najpóźniej do 30 kwietnia. Na jakim etapie tego procesu znajduje się obecnie?

4.3.1. Co do istoty sprawy, odnotowane reakcje były zróżnicowane. Chociaż wszyscy uczestnicy zgłosili, że rząd krajowy rozpoczął prace nad planem, państwa członkowskie znajdują się na różnych etapach tego procesu.

4.3.2. W większości państw członkowskich pierwsza wersja planu jest opracowywana przez właściwe ministerstwa, najczęściej przez ministerstwo finansów. Niektóre zakończyły konsultacje ze społeczeństwem obywatelskim, podczas gdy inne nie przeprowadziły jeszcze konsultacji z zainteresowanymi podmiotami zewnętrznymi. Szereg respondentów poinformowało również, że ich rząd prowadzi ścisłe konsultacje z Komisją Europejską lub planuje je wkrótce rozpocząć.

4.3.3. Zgłoszono, że kilka państw członkowskich pracuje nad drugą wersją planu krajowego po konsultacjach z Komisją Europejską na wcześniejszym etapie.

4.4. Pytanie 4: W jaki sposób procedura sporządzania planu odbudowy i zwiększania odporności różni się od konsultacji ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim w ramach zwykłej procedury semestru w Państwa kraju?

4.4.1. Odpowiedzi na to pytanie są również zróżnicowane i nieco niejednoznaczne. Jednak zaobserwować można niektóre z tych samych tendencji co w odpowiedzi na poprzednie pytania: niektórzy respondenci twierdzą, że jest za wcześnie na odpowiedź, niektórzy - że nie ma wystarczająco dużo czasu na odpowiednie konsultacje, a niektórzy - że partnerzy społeczni są bardziej zaangażowani niż reszta zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Kilku respondentów zgłosiło, że procedura sporządzania planu odbudowy i zwiększania odporności jest bardziej otwarta lub dostosowana do organizacji społeczeństwa obywatelskiego niż zwykła procedura semestru, lecz jeszcze więcej z nich stwierdza, że ustanowione ramy konsultacji z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w ramach zwykłej procedury semestru nie są stosowane w procedurze sporządzania planu odbudowy i zwiększania odporności.

4.5. Pytanie 5: W jakim stopniu plan odbudowy i zwiększania odporności Państwa kraju odpowiada celom politycznym zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w Państwa kraju?

4.5.1. Odpowiedzi na to pytanie można podzielić na trzy szerokie kategorie, o mniej więcej tej samej liczebności. Jedna grupa uważa, że cele zasadniczo są tożsame - albo w związku z procedurą konsultacji, albo dlatego, że już wcześniej miały one te same interesy. Druga grupa wyraża ubolewanie, że rządy ignorują publiczne i dobrze znane interesy organizacji społeczeństwa obywatelskiego związane z opracowaniem planów, a trzecia i ostatnia grupa nie jest w stanie odpowiedzieć albo z powodu braku solidnej wiedzy, albo z powodu zbyt wczesnego etapu procesu.

5. Wnioski

5.1. Chociaż proces konsultacji na temat krajowego planu odbudowy i zwiększania odporności z partnerami społecznymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego był na ogół lepszy od zwykłych konsultacji w ramach europejskiego semestru we wcześniejszych latach, EKES uważa, że w większości państw członkowskich jest niezadowalający z punktu widzenia uzasadnionych postulatów społeczeństwa obywatelskiego, a nawet warunków określonych w rozporządzeniu w sprawie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Podczas gdy partnerzy społeczni mają zazwyczaj więcej możliwości udziału w drodze dialogu społecznego lub procesów specyficznych dla krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, inne organizacje społeczeństwa obywatelskiego mają bardziej ograniczone możliwości.

5.2. Wyniki badania, na którym opiera się niniejsza rezolucja, są spójne z wynikami innych badań ⁴  przeprowadzonych przez ogólnoeuropejskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego na temat udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego państw członkowskich w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności. Według tych badań w większości krajów organizacje społeczeństwa obywatelskiego brały niewielki udział w konsultacjach lub w ogóle w nich nie uczestniczyły. Dane zgromadzone w styczniu na potrzeby naszego badania wskazują jedynie na nieznaczną poprawę w tym zakresie. Podobny poziom niezadowolenia wyłania się z konsultacji Komitetu Regionów ⁵  w sprawie zaangażowania regionalnych i lokalnych instytucji politycznych w krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności.

5.3. Komitet uważa, że rzeczywisty udział ma miejsce, gdy w ramach formalnych konsultacji opartych na przepisach prawnych oraz publicznych i przejrzystych procedurach organizacje społeczeństwa obywatelskiego są należycie informowane za pomocą pisemnej dokumentacji, mają wystarczająco dużo czasu na przeanalizowanie propozycji rządu i sporządzenie własnych propozycji, które albo są brane pod uwagę, albo zasadnie odrzucane, ale są w każdym razie przedstawiane w protokołach lub dokumentach publicznych. W przypadku gdy zastosowanie mają nowe warunki ramowe, konsultacje te należy powtórzyć. Udział społeczeństwa obywatelskiego nie ma w żadnym wypadku zastępować ani kwestionować nadrzędności demokratycznych instytucji parlamentarnych, lecz jedynie je uzupełniać w drodze współpracy.

5.4. EKES wzywa rządy państw członkowskich, które nie ustanowiły odpowiednich procedur konsultacji z partnerami społecznymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, do pilnego wprowadzenia takich procedur i do przestrzegania rozporządzenia w sprawie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Komitet wnosi, by instytucje europejskie, szczególnie Komisja, skorzystały ze swych uprawnień i zobowiązały rządy krajowe, które tego jeszcze nie uczyniły, do wypełnienia swoich zobowiązań w tym zakresie. Nadal można to uczynić w terminie wyznaczonym na przyjęcie krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności. EKES podziela pogląd innych podmiotów politycznych i społecznych, że środki na finansowanie inwestycji na rzecz odbudowy i transformacji gospodarek i społeczeństw europejskich muszą jak najszybciej dotrzeć do państw członkowskich i ich społeczeństw.

5.5. Należy wykorzystać doświadczenie zdobyte podczas udziału społeczeństwa obywatelskiego w fazie opracowywania krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności oraz w ocenie luk i niedociągnięć w tym zakresie, aby zapewnić ich skorygowanie w przyszłości, na etapach wdrażania planów i z myślą o opracowaniu planów na 2022 r. Silne zaangażowanie partnerów społecznych i - bardziej ogólnie - organizacji społeczeństwa obywatelskiego stanowi gwarancję zrównoważonych i skutecznych zmian inicjowanych oddolnie. Przy wdrażaniu planów należy również uwzględnić organizacje społeczeństwa obywatelskiego, ponieważ wiele usług socjalnych jest przez nie świadczonych.

5.6. Jednym z zagrożeń wynikających z konieczności inwestowania przez podmioty publiczne i społeczne znacznych środków finansowych w krótkim czasie jest niezdolność do absorpcji i wykorzystania funduszy w zaplanowanym terminie oraz ich nieefektywne wykorzystanie. Jeszcze poważniejsze jest ryzyko korupcji. Komitet wzywa rządy krajowe do wprowadzenia niezbędnych środków w celu poprawy umiejętności zarządzania, przejrzystości i kontroli administracyjnej i parlamentarnej z myślą o przeciwdziałaniu tym zagrożeniom. Podkreśla jednak, że zaangażowanie reprezentatywnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego w monitorowanie wdrażania krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności stanowi potężne narzędzie w walce z korupcją i nieskutecznością.

5.7. EKES jest zaniepokojony, że w chwili sporządzania sprawozdań krajowych, na których opiera się niniejsza rezolucja, większość państw członkowskich nie ma wystarczającej jasności co do systemów zarządzania krajowymi planami odbudowy i zwiększania odporności i podziału odpowiedzialności za ich wdrażanie między szczebel centralny, regionalny i lokalny. Nie ma oczywiście również wystarczającej jasności co do odpowiednich mechanizmów włączania organizacji społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych na etapie wdrażania, monitorowania i dostosowywania planów.

5.8. Niniejsza rezolucja skupia się na zaangażowaniu partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności w czasie, gdy proces ich opracowywania jeszcze się nie zakończył, tak aby można było usprawnić te procesy, a także domagać się odpowiedniego udziału partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego we wdrażaniu, monitorowaniu i dostosowywaniu tych planów. Komitet zapoznał się z treścią planów przedstawionych w programach ramowych i w pierwszych projektach tychże planów niektórych państw członkowskich. Z odpowiedzi na pytanie 5 kwestionariusza można jednak wywnioskować, że osoby wypowiadające się na tym etapie procesu w większości krajów - dziesięciu z szesnastu - uważają, iż cele organizacji społeczeństwa obywatelskiego w dużym stopniu lub częściowo pokrywają się z celami programów ramowych i projektów planów zgodnie z założeniami i wytycznymi określonymi przez Komisję i Parlament Europejski dla NextGenerationEU i Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. W pozostałych sześciu krajach organizacje społeczeństwa obywatelskiego są nastawione krytycznie, a w dziesięciu nie udzielają odpowiedzi, głównie dlatego, że uważają to za przedwczesne.

5.9. Komitet pragnie jednak przytoczyć pewne obawy i postulaty wyrażone przez partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego odnośnie do treści krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności:

– Inwestycje zgodne z celami Zielonego Ładu i transformacji cyfrowej - oraz ze związaną z nimi sprawiedliwą transformacją - oraz inwestycje w pokonywanie krajowych trudności społecznych, w zatrudnienie, zdrowie i ochronę socjalną, wraz z wdrożeniem niezbędnych reform strukturalnych wskazanych w zaleceniach dla poszczególnych krajów na 2019 i 2020 r., powinny prowadzić do przejścia w kierunku bardziej sprzyjającego wydajności, zrównoważonego pod względem środowiskowym i społecznym modelu gospodarczego.

– W krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności należy wyraźnie określić związek między projektami inwestycyjnymi a programami reform poszczególnych krajów, przedstawiając odpowiednie wskaźniki, harmonogramy i metodologię monitorowania.

– Program NextGenerationEU oferuje budżetom krajowym niespotykane dotąd wsparcie finansowe ze strony UE. Oceniając plany krajowe, Komisja powinna wymagać, aby fundusze europejskie były również wykorzystywane do tworzenia rzeczywistej europejskiej wartości dodanej poprzez wspieranie transgranicznych inwestycji i projektów infrastrukturalnych. Inwestycje transgraniczne mają wyraźne pozytywne gospodarcze i społeczne efekty mnożnikowe, które należy bardziej promować.

– Inwestycje w ramach krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności powinny służyć jako dźwignia dla innych inwestycji prywatnych w sektorach, które w tych planach określono jako priorytetowe. Programy inwestycyjne muszą w wystarczającym stopniu uwzględniać kwalifikujące się projekty MŚP i przedsiębiorstw gospodarki społecznej.

– W swoim przemówieniu na sesji plenarnej Komitetu w dniu 28 stycznia 2021 r. specjalny sprawozdawca ONZ ds. skrajnego ubóstwa i praw człowieka Olivier De Schutter bardzo jasno wskazał na ryzyko, że kwestie społeczne, w tym instrumenty zwalczania ubóstwa i nierówności, nie zostaną odpowiednio uwzględnione w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności. Należy podkreślić, jak duże jest ryzyko, że przepaść cyfrowa nie zostanie zmniejszona, wziąwszy pod uwagę, że cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa jest jednym z najważniejszych aspektów NextGenerationEU.

– Niezbędne są inwestycje w wysokiej jakości kształcenie, uczenie się przez całe życie oraz badania i rozwój w celu stymulowania i uzupełniania zmian gospodarczych i społecznych promowanych przez NextGenerationEU, a także inwestycje wzmacniające systemy opieki zdrowotnej i politykę zdrowia publicznego w społeczeństwach, które dotkliwie ucierpiały wskutek pandemii COVID-19.

5.10. EKES wzywa rządy krajowe i instytucje UE do uwzględnienia tych obaw europejskiego społeczeństwa obywatelskiego dotyczących treści krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności na etapie ich przyjmowania.

Bruksela, dnia 25 lutego 2021 r.

	Christa SCHWENG
	Przewodnicząca
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

1 SWD(2020) 205 final.

2 Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17.

3 Sprawozdania poszczególnych państw członkowskich zostały przeanalizowane w załączniku do niniejszej rezolucji. Wszystkie materiały są dostępne na stronie internetowej Komitetu.

4 Społeczeństwo Obywatelskie Europy oraz European Center for Not-for-Profit Law, grudzień 2020 r., "Participation of civil society organisations in the preparation of the EU National Recovery and Resilience Plans" (Udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego w przygotowywaniu krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności UE).

5 KR-CEMR, 20 stycznia 2021 r., "The involvement of municipalities, cities and regions in the preparation of the national Recovery and Resilience Plans" (Zaangażowanie gmin, miast i regionów w przygotowanie krajowych planów odbudowy i zwiększenia odporności).

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2021.155.1
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Rezolucja Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Zaangażowanie zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności - co zdaje egzamin, a co nie? - (na podstawie konsultacji w 27 państwach członkowskich).
• Data aktu: 30/04/2021
• Data ogłoszenia: 30/04/2021