(pełny tekst niniejszej opinii jest dostępny w wersji angielskiej, francuskiej i niemieckiej na stronie internetowej EIOD: www.edps.europa.eu)(2021/C 143/05)
(Dz.U.UE C z dnia 23 kwietnia 2021 r.)
9 grudnia 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) 2016/794 w odniesieniu do współpracy Europolu z podmiotami prywatnymi, przetwarzania danych osobowych przez Europol w celu wspierania postępowań przygotowawczych oraz roli Europolu w zakresie badań naukowych i innowacji. Wniosek ustawodawczy ma na celu wzmocnienie, a w niektórych przypadkach zwiększenie uprawnień Europolu, w odpowiedzi na zmieniającą się sytuację w zakresie bezpieczeństwa oraz zmieniające się i coraz bardziej złożone zagrożenia.
Europejski Inspektor Ochrony Danych (EIOD) zdaje sobie sprawę z potrzeby korzystania przez organy ścigania z najlepszych możliwych narzędzi prawnych i technicznych, by mogły one realizować swoje zadania polegające na wykrywaniu przestępstw i innych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego, prowadzeniu postępowań przygotowawczych w ich sprawie i zapobieganiu im. Ponadto jest on przekonany, że między bezpieczeństwem a prawami podstawowymi, w tym prawem do ochrony danych, nie istnieje żaden nieodłączny i niemożliwy do pogodzenia konflikt. W związku z tym niniejsza opinia ma na celu przedstawienie rzetelnej i obiektywnej oceny konieczności i proporcjonalności proponowanych środków, wraz z szeregiem szczególnych zaleceń służących zapewnieniu właściwej równowagi między wchodzącymi w grę wartościami i interesami.
Postępowania przygotowawcze i operacje wywiadowcze w sprawach karnych w coraz większym stopniu obejmują gromadzenie i przetwarzanie dużych i złożonych zbiorów danych przez organy ścigania. Choć EIOD z zadowoleniem przyjmuje zabezpieczenia, które towarzyszą proponowanym odstępstwom w takich przypadkach, obawia się, że wyjątki od obecnych przepisów dotyczących ochrony danych, mające zastosowanie do Europolu, mogą w rzeczywistości stać się regułą. Dlatego też zaleca on, aby w rozporządzeniu w sprawie Europolu dokładniej określić sytuacje i warunki, w których Europol może skorzystać z proponowanych odstępstw. Ponadto nawet w tych przypadkach przetwarzanie danych osobowych przez Agencję powinno być w pełni zgodne z ogólnymi zasadami i obowiązkami określonymi w rozdziale IX rozporządzenia (UE) 2018/1725.
Jeśli chodzi o rozszerzone prawne możliwości współpracy Europolu z podmiotami prywatnymi, zwłaszcza w przypadku zbiorów danych dotyczących wielu jurysdykcji lub zbiorów danych niemożliwych do przypisania, EIOD docenia fakt, że są one zrównoważone szczególnymi zabezpieczeniami, takimi jak zakaz systematycznego, masowego lub strukturalnego przekazywania danych. Jednocześnie EIOD zaleca, aby to istotne ograniczenie miało zastosowanie do wszystkich wymian danych między Europolem a podmiotami prywatnymi, niezależnie od tego, gdzie się znajdują - w UE lub poza nią. EIOD uważa również, że dokładna rola i obowiązki Europolu wynikające z przepisów prawa, w sytuacji gdy Agencja ta dostarcza usługi na rzecz organów krajowych, a tym samym działa jako podmiot przetwarzający dane, powinny zostać dokładniej wyjaśnione w wiążącym akcie prawnym. Ponadto dostrzega on potrzebę oceny ewentualnego ryzyka związanego z bezpieczeństwem informacji, wynikającego z udostępnienia infrastruktury łączności Europolu do użytku przez podmioty prywatne.
Europejski Inspektor Ochrony Danych zwraca również szczególną uwagę na planowane wykorzystanie danych osobowych przez Europol do celów badań i innowacji. Jednocześnie EIOD jest w pełni świadomy, że alternatywne rozwiązanie - poleganie przez Europol i krajowe organy ścigania na narzędziach i produktach opracowanych przez dostawców zewnętrznych, często znajdujących się poza UE - wiąże się z dużo większym ryzykiem w odniesieniu do praw podstawowych. Niezależnie od tego EIOD uważa, że nowy cel przetwarzania jest zdefiniowany zbyt szeroko, i zaleca, aby zakres działań w obszarze badań i innowacji został wyjaśniony w wiążącym dokumencie.
EIOD z zadowoleniem przyjmuje i w pełni popiera proponowane dalsze wzmocnienie ram ochrony danych Europolu, w szczególności bezpośrednie stosowanie zasad horyzontalnych zawartych w rozdziale IX rozporządzenia (UE) 2018/1725 do przetwarzania danych operacyjnych przez Agencję. Jest to również ważny krok w kierunku pełnego dostosowania ram ochrony danych dla wszystkich instytucji, organów i agencji UE, do czego EIOD wzywał wielokrotnie.
Większe uprawnienia Europolu zawsze powinny wiązać się ze ściślejszym nadzorem. EIOD wzywa zatem do pełnej harmonizacji swoich uprawnień nadzorczych wobec Europolu z ogólnymi uprawnieniami EIOD, które zostały przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2018/1725 i mają zastosowanie do innych instytucji, agencji i organów UE, w tym Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Takie dostosowanie byłoby zgodne z wolą prawodawcy unijnego, a także pomogłoby uniknąć zróżnicowanego traktowania poszczególnych organów Unii i stawiania ich w mniej lub bardziej uprzywilejowanym położeniu.
