Opinia w sprawie przemysłu wydobywczego surowców nieenergetycznych w Europie.

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie przemysłu wydobywczego surowców nieenergetycznych w Europie

(2009/C 27/19)

(Dz.U.UE C z dnia 3 lutego 2009 r.)

Dnia 17 stycznia 2008 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny postanowił, zgodnie z art. 29 ust. 2 regulaminu wewnętrznego, sporządzić opinię z inicjatywy własnej w sprawie:

przemysłu wydobywczego surowców nieenergetycznych w Europie.

Komisja Konsultacyjna ds. Przemian w Przemyśle, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 24 czerwca 2008 r. Sprawozdawcą był Dumitru FORNEA, a współsprawozdawcą był Ion POP.

Na 446. sesji plenarnej w dniach 9 i 10 lipca 2008 r. (posiedzenie z 9 lipca) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 135 do 1 - 10 osób wstrzymało się od głosu - przyjął następującą opinię:

1. Wnioski i zalecenia

1.1 Głównymi filarami bezpieczeństwa surowcowego Unii Europejskiej są: zaopatrzenie ze źródeł wewnętrznych, zaopatrzenie ze źródeł zewnętrznych, budowa potencjału i efektywne wykorzystywanie zasobów.

- Polityka zaopatrzenia w surowce ze źródeł wewnętrznych powinna opierać się na zintegrowanym podejściu uwzględniającym interesy przemysłu, cele polityki ochrony środowiska oraz zagospodarowania przestrzennego. Zakres stosowania najlepszych praktyk w tej dziedzinie powinien zostać rozszerzony na nowe potencjalne obszary. Należy wspierać dostęp do źródeł wewnętrznych państw członkowskich, zapewniając konieczną równowagę między polityką ochrony środowiska a polityką rozwoju przemysłu oraz stosując skoordynowane zachęty do rozwoju i ochrony środowiska w przypadkach rozbudowy istniejących kopalni czy otwierania nowych tam, gdzie jest to korzystne i pożądane z gospodarczego i społecznego punktu widzenia oraz zrównoważone pod względem ochrony środowiska.

- Wpływ globalizacji na zaopatrzenie ze źródeł zewnętrznych powinien podlegać rzetelnej ocenie ze strony Unii Europejskiej i poszczególnych państw członkowskich zawsze wtedy, gdy przywóz surowców z państw trzecich przeważa nad produkcją wewnętrzną. W rozważaniach dotyczących polityki inwestycyjnej czy delokalizacji przemysłu należy uwzględniać zachowanie wspólnotowych norm ochrony środowiska i ochrony socjalnej. Użytkownicy europejscy powinni mieć zagwarantowany dostęp do surowców, należy też ograniczyć zależność Unii Europejskiej od importu surowców strategicznych.

- Budowa potencjału europejskiego przemysłu wydobywczego surowców nieenergetycznych związana jest z szeregiem wyzwań, takich jak konieczność zniesienia barier administracyjnych, poprawy wizerunku sektora, zapewnienia wykwalifikowanej siły roboczej, odpowiednich technik zarządzania oraz edukacji i szkolenia.

- Poprawa efektywności wydobycia zależy od postępu w innych sektorach, związanych zarówno z eksploatacją surowców mineralnych, jak i z innymi dziedzinami. Wymaga ona także współpracy między Komisją Europejską a państwami członkowskimi.

1.2 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa Komisję Europejską oraz państwa członkowskie do opracowania zaleceń dotyczących (szczegółowe zalecenia zob. punkt 3.2):

- wprowadzenia lepszych uregulowań prawnych poprzez opracowanie lepszych ram prawnych i lepszego systemu udzielania koncesji; wymianę najlepszych rozwiązań w zakresie polityki planowania; zmniejszenie nadmiernych obciążeń administracyjnych przy udzielaniu koncesji; ułatwianie eksploracji; promowanie podejścia zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do rozbudowy kopalń oraz zabezpieczanie złóż surowców mineralnych⁽¹⁾;

- poprawy spójności pomiędzy celami w zakresie wydobycia i celami ochrony środowiska naturalnego poprzez rozszerzenie stosowania najlepszych rozwiązań na tereny objęte programem Natura 2000 oraz tereny położone wokół nich; zachęcania do stosowania w planowaniu transportu zasady bliskości geograficznej w celu zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska i kosztów oraz poprawę dostępu do zasobów⁽²⁾;

- zwiększenia wiedzy dotyczącej surowców mineralnych na szczeblu Unii Europejskiej poprzez ustanowienie, w oparciu o potencjał krajowych ośrodków badan geologicznych w państwach członkowskich, europejskiego urzędu geologicznego i europejskiego systemu informacji o zasobach mineralnych.

2. Sytuacja w sektorze

2.1 Surowce mineralne są niezbędne do rozwoju, a zatem dla jakości naszego życia oraz tworzenia społeczności zdolnych do zrównoważonego rozwoju. Nieenergetyczne surowce mineralne⁽³⁾ to podstawowe materiały wykorzystywane w życiu codziennym. Na przykład dom zawiera do 150 ton surowców mineralnych wchodzących w skład: cementu, gliny, gipsu, węglanu wapnia, materiałów złożonych, szkła, farb, wyrobów ceramicznych, płytek oraz tony metali; samochód zawiera do 150 kilogramów surowców mineralnych: gumę, tworzywa sztuczne, szkło i ponad tonę metali; farby i papier składają się w 50 % z surowców mineralnych; szkło i wyroby ceramiczne zawierają do 100 % surowców mineralnych⁽⁴⁾. Planowanie pozyskiwania surowców mineralnych gwarantuje, że potrzeby społeczne i gospodarcze oraz wpływ wydobywania i przetwarzania na ludzi i środowisko naturalne zarządzane są w sposób zintegrowany, z uwzględnieniem w procesie planowania całego cyklu życia zakładów wydobywczych, od momentu rozpoczęcia eksploatacji, aż po działania niezbędne do zamknięcia danego zakładu i działania prowadzone po jego zamknięciu. Wobec globalizacji oraz coraz silniejszej konkurencji na rynku surowców, znaczenie strategiczne sektora górnictwa stale rośnie. Europa stała się światowym liderem w zakresie technologii wydobycia, powinna jednak umocnić tę pozycję z myślą o przyszłym rozwoju.

2.2 Obecnie produkcja 70 % europejskich zakładów wytwórczych opiera się na kopalinach. Tymczasem państwa UE-27 stoją w obliczu restrukturyzacji górnictwa na szeroką skalę, a cena metali na rynkach światowych stale rośnie. Aby sprostać temu wyzwaniu, europejska polityka przemysłowa musi uwzględniać nadrzędność celu zagwarantowania równowagi pomiędzy podażą i popytem na surowce nad celem zapewnienia swobody działania mechanizmów rynkowych.

2.3 Europejski przemysł wydobywczy zapewnia miejsca pracy dla 295 tys. osób w około 18,3 tys. przedsiębiorstw o obrocie 45,9 mld EUR. Wiele z tych przedsiębiorstw to MŚP⁽⁵⁾. Poprzez swoje organizacje członkowskie sektor promuje odpowiedzialność za środowisko naturalne i zrównoważony rozwój oraz angażuje się na rzecz odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw.

2.4 Wielu Europejczyków nie dostrzega znaczenia górnictwa, w przyszłości jednak trwały wzrost gospodarczy Europy uzależniony będzie w znacznym stopniu od kopalin wydobywanych lokalnie, podczas gdy wysoki popyt na surowce mineralne importowane z takich państw, jak Chiny i Indie będzie prawdopodobnie realnie wpływać na bezpieczeństwo dostaw w Unii Europejskiej⁽⁶⁾. W wymiarze globalnym na regiony te przypada większość zasobów surowcowych i finansowych świata, czego rezultatem jest restrukturyzacja przemysłu i delokalizacja inwestycji na skalę światową.

2.5 Sprostanie wyzwaniom, jakie niosą globalizacja i zmiany klimatu, wymaga niezbędnych elementów strategicznych: wspólnotowej polityki energetycznej dla Europy i zintegrowanej polityki w dziedzinie górnictwa. Stwierdzono to już na samym początku budowania Europy⁽⁷⁾. Jako że państwa członkowskie angażują się we wspieranie Unii Europejskiej w wysiłkach na rzecz promowania odnawialnych źródeł energii i racjonalnego wykorzystania energii, istotne jest zrozumienie faktu, że cele te mogą zostać osiągnięte jedynie wtedy, gdy przemysł europejski będzie miał zapewniony bezpieczny dostęp do nieenergetycznych surowców mineralnych, a przede wszystkim do metali nieszlachetnych, metali stosowanych w zaawansowanych technologiach oraz minerałów niezbędnych dla ekologicznych gałęzi

gospodarki. Efektem zmiany postaw, racjonalizacji zużycia energii, wykorzystywania odnawialnych jej źródeł było powstanie nowych technologii oraz intensyfikacja działań w zakresie badań i rozwoju. Powszechnie wiadomo, że do budowy urządzeń technologicznych wykorzystywane są znaczne ilości metali. Dużą ich część stanowią metale rzadko występujące w przyrodzie i metale szlachetne, których złoża, z czego musimy zdać sobie sprawę, prawie nie występują w Europie⁽⁸⁾.

2.6 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji Europejskiej dotyczącą opublikowania w 2008 r. komunikatu w sprawie poprawy zrównoważonego dostępu do surowców. Komunikat ten powinien zawierać zalecenia dotyczące realistycznych, wykonalnych i pomocnych działań, dzięki którym przemysł mógłby uzyskać lepszy, zrównoważony dostęp do zasobów. Jest to szczególnie ważne, ponieważ sektor przemysłu stoi w obliczu znaczących wyzwań dotyczących zaopatrzenia, takich jak:

- ograniczona możliwość wykorzystania dostępnych i nadających się do eksploatacji złóż surowców mineralnych, ze względu na nieodpowiednie lub krótkoterminowe plany zagospodarowania przestrzennego bądź niedostateczne wykorzystanie wiedzy geologicznej;

- znaczne obciążenia administracyjne i wysokie koszty związane z uzyskaniem koncesji na eksploatację, ze względu na dodatkowe przepisy i pracochłonne analizy wstępne;

- trudności z otrzymaniem koncesji na eksploatację, zarówno w przypadku nowych kopalń i nowej działalności wydobywczej, jak i w przypadku przedłużenia ważności wydanych już wcześniej koncesji.

2.7 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny docenia wkład wniesiony przez ekspertów Komisji Europejskiej w opracowanie dokumentu roboczego służb Komisji Analysis of the competitiveness of the non-energy extractive industry in the EU⁽⁹⁾ i podkreśla, że zdolność Europy do zaspokojenia popytu na surowce metaliczne poprzez zaopatrzenie ze źródeł wewnętrznych jest nadal ograniczona, i to pomimo rozszerzenia UE.

2.7.1 Bezpieczeństwo dostaw dla przemysłu europejskiego można zwiększyć poprzez znaczne inwestycje w sektorze górnictwa w nowych państwach członkowskich posiadających potencjał geologiczny, z wykorzystaniem i ulepszeniem istniejących obecnie wspólnotowych mechanizmów wsparcia.

2.7.2 W państwach Europy Wschodniej występują znaczne złoża surowców mineralnych, na terenach o strukturze geologicznej, która zawsze sprzyjała działalności górniczej. Jednakże w nowych państwach członkowskich UE górnictwo było w przeszłości niedostatecznie finansowane przez państwo, dlatego obecna sytuacja nie odzwierciedla rzeczywistego potencjału przemysłu wydobywczego surowców nieenergetycznych. W związku z tym niezbędne jest zapewnienie przedsiębiorstwom górniczym inwestycji kapitału prywatnego, który dostarczy im środków finansowych dotąd zapewnianych przede wszystkim przez państwo.

2.7.3 Zapewnienie przemysłowi europejskiemu bezpieczeństwa surowcowego oraz wzmocnienie konkurencyjności tego przemysłu wymaga zajęcia się problemem nierównych reguł gry w zakresie zrównoważonego zaopatrzenia i dostępu do surowców mineralnych. Wyzwaniami tymi należy się zająć na wysokim szczeblu, stosując wszechstronne podejście obejmujące wiele obszarów polityki, takich jak polityka w zakresie handlu, rozwoju, energetyki, infrastruktury i transportu, przedsiębiorstw i ochrony konsumentów.

2.7.4 Przedsiębiorstwa branży wydobywczej współpracują z szeregiem przedsiębiorstw innych sektorów, takich jak przedsiębiorstwa opracowujące technologie czy produkujące maszyny, ośrodki badawcze, przedsiębiorstwa świadczące usługi doradcze, finansowe czy w zakresie ochrony środowiska itp.⁽¹⁰⁾ Skutkiem tego przedsiębiorstwo górnicze zapewnia na ogół czterokrotnie większą liczbę pośrednich miejsc pracy w regionie, w którym działa, niż liczbę bezpośrednich miejsc pracy. Niesie to ze sobą znaczny potencjał rozwoju regionalnego, szczególnie na obszarach, na których inne możliwości rozwoju gospodarczego są ograniczone.

2.7.5 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa Komisję do dokonania przeglądu najlepszych praktyk i wzorcowych rozwiązań stosowanych na szczeblu państw członkowskich, w celu rozwijania i upowszechniania ich na szczeblu UE. Przegląd ten powinien uwzględniać nie tylko kwestie techniczne i technologiczne, ale także doświadczenia państw członkowskich w prowadzeniu badań geologicznych oraz zarządzanie zakładami wydobywającymi surowce mineralne⁽¹¹⁾.

Na szczeblu międzynarodowym opracowany został projekt wspierania pozyskiwania i wykorzystywania zasobów⁽¹²⁾, który zawiera wytyczne i analizy przypadków dotyczące najlepszych metod wykorzystywania surowców mineralnych do celów rozwoju gospodarczego. Takie studium przypadku mogłoby zostać opracowane również w Unii Europejskiej.

3. Podstawowe założenia i zalecenia dotyczące przyszłego zaopatrzenia w surowce

3.1 Zaopatrzenie ze źródeł wewnętrznych

3.1.1 Ograniczony dostęp do zasobów, znaczne obciążenia administracyjne i wzrost kosztów ubiegania się o koncesje powodują spadek inwestycji w przemyśle wydobywczym surowców nieenergetycznych w Unii Europejskiej, nawet w przypadku surowców, na które popyt jest znaczny. Wspólnotowa polityka dotycząca zaopatrzenia w surowce powinna uwzględniać interesy przemysłu oraz cele polityki ochrony środowiska naturalnego i zagospodarowania przestrzennego, tak aby zapewniała lepszą koordynację krajowych kompetencji w zakresie planowania oraz polityki na szczeblu europejskim

3.1.2 Kilka skierowanych do społeczności i władz lokalnych krajowych inicjatyw w zakresie planowania pozyskiwania

surowców mineralnych mogłoby stanowić dobry przykład zintegrowanego podejścia, uwzględniającego w równym stopniu zapotrzebowanie społeczeństwa i gospodarki na takie surowce, co wpływ ich wydobywania i przetwarzania na mieszkańców i środowisko naturalne.

3.2 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa Komisję Europejską, aby w swoim komunikacie zaleciła:

3.2.1 Poprawę ram prawnych i systemu koncesji (lepsze uregulowanie prawne) poprzez:

- poprawę polityki planowania pozyskiwania surowców mineralnych poprzez wymianę najlepszych rozwiązań w ramach wspólnotowej grupy ds. zaopatrzenia w surowce⁽¹³⁾, ze szczególnym uwzględnieniem z jednej strony wykorzystania poszukiwań geologicznych i uzyskiwanej w ich wyniku wiedzy dotyczącej złóż, a z drugiej strony, konsultacji z podmiotami już działającymi na terenach objętych planowaniem w zakresie infrastruktury i ochrony przyrody;

- opracowanie systemu punktów kompleksowej obsługi (jednego punktu kontaktowego dla wszystkich stron uczestniczących w procesie wydawania koncesji, który byłby w stanie ocenić wniosek pod względem kwestii ekonomicznych, społecznych i ochrony środowiska) w celu ulepszenia planowania przestrzennego i systemu wydawania koncesji; opracowanie takiego systemu należy do kompetencji każdego państwa członkowskiego UE;

- ułatwienie poszukiwania złóż poprzez wprowadzenie lepszych krajowych uregulowań prawnych zachęcających do prowadzenia działalności poszukiwawczej w Europie, w szczególności poprzez:

- wprowadzenie systemu zachęt motywujących przedsiębiorstwa do prowadzenia prac poszukiwawczych;

- zwiększenie bezpieczeństwa tytułów prawnych do terenów objętych pracami poszukiwawczymi w celu zwiększenia zaufania inwestorów;

- skrócenie czasu niezbędnego do nabycia terenu, który ma zostać objęty pracami poszukiwawczymi;

- organizowanie kampanii promocyjnych w celu zachęcenia do zakładania przedsiębiorstw poszukiwawczych oraz zachęcenia przedsiębiorstw z państw trzecich do prowadzenia prac poszukiwawczych w Unii Europejskiej⁽¹⁴⁾;

- ułatwienie poszukiwania i eksploatacji złóż poprzez dokonanie przeglądu obowiązujących obecnie przepisów prawa i zapewnienie ich lepszego stosowania poprzez wprowadzenie bardziej efektywnych procedur i terminów;

- zapewnienie spójnego stosowania przepisów z myślą o zgodności pomiędzy celami ochrony przyrody i celami wydobycia surowców mineralnych;

- ocenę aspektów zrównoważonego rozwoju w przypadku rozbudowy zakładu zajmującego się już wydobywaniem surowców mineralnych zamiast uruchomienia nowego zakładu w innym miejscu w celu zaspokojenia zapotrzebowania, ale także celów ekonomicznych i społecznych oraz ochrony środowiska naturalnego;

- uproszczenie obowiązujących obecnie przepisów prawa i wyeliminowanie zbędnych obciążeń administracyjnych, takich jak powielanie sprawozdawczości;

- zabezpieczenie złóż surowców mineralnych poprzez nadanie surowcom mineralnym wyższego priorytetu w polityce Unii Europejskiej (w zakresie konkurencyjności, rozwoju, ochrony środowiska, badań, przemysłu, rozwoju regionalnego), tak aby rozpoznane zasoby nie leżały niepotrzebnie odłogiem z powodu wykorzystania terenów, na których występują, do innych celów niż eksploatacja złóż; można to osiągnąć poprzez:

- zadbanie, aby każde państwo członkowskie prowadziło krajową politykę zaopatrzenia w surowce i regularnie publikowało jej pełną treść w języku angielskim;

- identyfikację bieżącego i przyszłego potencjału Unii Europejskiej w zakresie surowców mineralnych oraz regularne uaktualnianie takich informacji i zapewnienie ich łatwej dostępności;

- określenie surowców mineralnych o strategicznym znaczeniu dla Unii Europejskiej oraz koordynację krajowych polityk zaopatrzenia w te surowce.

3.2.2 Poprawę spójności pomiędzy celami w zakresie wydobycia i celami ochrony środowiska naturalnego poprzez:

- opracowanie opartego na GIS⁽¹⁵⁾ systemu informacji o lokalizacji, rodzaju, zasobach i rezerwach lądowych i morskich złóż surowców mineralnych w UE, który ułatwiałby uwzględnianie potencjału surowcowego w planach zagospodarowania terenu i między innymi umożliwiałby wybór i określanie obszarów chronionych;

- dostarczanie analiz przypadków najlepszych rozwiązań w związku z wdrażaniem artykułu 6 dyrektywy Natura 2000;

- zwiększenie efektywności i skuteczności oceny wpływu na środowisko i oceny skutków społecznych poprzez opracowanie lepszych i bardziej przejrzystych wytycznych wykonawczych dla państw członkowskich w celu:

- zapewnienia stosowania zharmonizowanego podejścia we wszystkich państwach członkowskich UE;

- skrócenia terminu dokonania takiej oceny i terminu, w jakim władze muszą się do niej ustosunkować, a tym samym zapewnienia inwestorom większej stabilności prawnej i przewidywalności działań;

- promowanie stosowania najlepszych praktyk w zakresie wydobycia, m. in. w celu zahamowania ubożenia różnorodności biologicznej;

- zachęcanie do stosowania w UE, w przypadkach, w których jest to wykonalne, zasady bliskości w odniesieniu do zaopatrzenia w surowce mineralne, w celu ograniczania transportu oraz zmniejszenia związanych z nim emisji i hałasu;

- zapewnienie dostępu do regionów oddalonych poprzez uwzględnienie kwestii zapewnienia dostępu do złóż surowców mineralnych w planowaniu infrastruktury prowadzonym przez Komisję Europejską i państwa członkowskie, przy jednoczesnym zapewnieniu, w odpowiednich przypadkach, bardziej ekologicznych form transportu ładunków masowych, takich jak na przykład transport kolejowy, rzeczny i morski;

- kruszywa z dna morskiego;

- eliminowanie postawy "nie na moim podwórku" poprzez program badań nad ograniczeniem uciążliwości, a tym samym zwiększenie akceptacji ze strony społeczności lokalnych.

3.2.3 Zwiększenie wiedzy dotyczącej surowców mineralnych na szczeblu Unii Europejskiej poprzez:

- zapewnienie decydentom dostępu do pełniejszych danych dotyczących zasobów (produkcji, siły roboczej, generowanych dochodów, terenów wykorzystywanych do celów wydobywania surowców mineralnych i terenów wykorzystywanych do innych celów po zaprzestaniu prowadzenia działalności wydobywczej), tak aby decyzje mogły być podejmowane na podstawie najlepszych dostępnych danych;

- zwrócenie większej uwagi, zarówno na szczeblu europejskim, jak na szczeblu krajowym, na rosnące znaczenie europejskich metali, przemysłowych surowców mineralnych oraz kruszywa, na szczeblu politycznym i prawodawczym;

- zapewnienie uwzględnienia przy opracowywaniu planów zagospodarowania przestrzeni informacji geologicznych oraz - jako kwestia o podstawowym znaczeniu - dostarczanie informacji dotyczących złóż surowców mineralnych w celu uwzględnienia takich informacji w bazach danych dotyczących gospodarki gruntami, a także poważne rozważenie możliwości ustanowienia europejskiego urzędu geologicznego w oparciu o potencjał krajowych ośrodków badań geologicznych w państwach członkowskich; obowiązki tego urzędu mogłyby obejmować:

- identyfikację zasobów strategicznych i zalecenie państwom członkowskim uwzględnienia ich jako podstawowych priorytetów w swoich planach zagospodarowania przestrzennego;

- uwzględnienie w europejskiej perspektywie rozwoju przestrzennego⁽¹⁶⁾ (ramy polityczne, które nie są stosowane od 1999 r.) perspektywy UE w sprawie dostępu do złóż surowców mineralnych i zapewnienie uwzględnienia tej perspektywy w polityce poszczególnych państw członkowskich dotyczącej planowania pozyskiwania surowców mineralnych;

- ocenę wpływu polityki dotyczącej zmian klimatycznych na zaopatrzenie w surowce mineralne i na aspekty samowystarczalności;

- poprawę wiedzy dotyczącej rozmieszczenia i jakości złóż surowców mineralnych w Unii Europejskiej oraz ich strategicznego znaczenia, a także ocenę potencjału w ramach globalnego monitoringu środowiska i bezpieczeństwa (GMES);

- opracowanie ogólnoeuropejskiej bazy danych geologicznych opartej na zasadach Inspire⁽¹⁷⁾ oraz na ocenie potencjału ukrytych złóż metali i minerałów na głównych obszarach potencjalnego występowania tych zasobów;

- wykorzystywanie informacji i serwisów związanych z obserwacją ziemi, takich jak GMES, który jest inicjatywą wspólnotową uruchomioną na szczycie w Göteborgu w 2001 r. wraz z europejską strategią trwałego rozwoju; jeden z elementów GMES, serwis monitorowania sytuacji na obszarach lądowych (LMCS), będzie od 2008 r. zapewniał dostęp do cyfrowych map wektorowych pokazujących rzeczywiste wykorzystanie gruntów i pokrycie terenu na terenie całej Europy (38 państw, w tym Turcja) w sposób ciągły i ze stopniowo zwiększaną dokładnością (minimalny obszar wydzielanych klas odpowiadać będzie obszarowi 1 hektara, a na początku będzie to obecny minimalny obszar wydzielonych klas bazy danych pokrycia terenu Corine odpowiadający obszarowi co najmniej 25 hektarów); inny element LMCS obejmuje miasta, a kolejny miejsca "intensywnej aktywności" z jeszcze większą dokładnością (0,25 hektara) oraz treścią dostosowaną do potrzeb zarządzania obszarami użytkowanymi intensywnie i obszarami, na których zachodzą duże zmiany.

Ponadto zdobywanie dokładniejszych informacji o zasobach surowców mineralnych położonych na większych głębokościach na głównych obszarach występowania rud metali w Europie O ile bowiem wiedza geologiczna o złożach występujących do głębokości 100 m pod powierzchnią ziemi jest w całej Europie bardzo dobra, nadal nie ma wystarczających informacji o głębszych partiach tych obszarów, chociaż bardzo prawdopodobne jest, że znajdują się tam złoża surowców mineralnych, potrzebne Europie do zaspokojenia przyszłego zapotrzebowania. Eksploatacja zasobów z dużych głębokości ma szereg zalet: jej oddziaływanie na powierzchni jest ograniczone, dlatego cieszy się większą akceptacją społeczną, wywiera także niewielki wpływ na środowisko.

- Opracowywany jest także element ogólnoświatowy, który ma wspierać politykę zewnętrzną Unii Europejskiej. Takie informacje umożliwią:

- gromadzenie dostatecznych, reprezentatywnych przestrzennie i przewidywalnych danych dotyczących górnictwa;

- identyfikację i kwantyfikację potencjalnych obszarów eksploatacji odkrywkowej i infrastruktury kopalnianej;

- identyfikację obszarów potencjalnie spornych (na przykład obszary chronione) lub obszarów przeznaczonych do celów kompensacji ekologicznej;

- monitorowanie wpływu na wodę pitną i monitorowanie skutków zanieczyszczenia;

- monitorowanie procesu przywracania do stanu naturalnego po zamknięciu kopalni;

- podejmowanie niezwłocznych działań w razie wypadków.

4. Zaopatrzenie ze źródeł zewnętrznych

4.1 Unia Europejska i poszczególne państwa członkowskie nie oceniły jeszcze wpływu globalizacji na popyt na surowce mineralne oraz na ich podaż⁽¹⁸⁾. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny zdaje sobie sprawę, że jest wiele powodów, by importować surowce z państw trzecich. Jednakże fakt, że produkty pochodzące z przywozu być może nie zostały wyprodukowane zgodnie z europejskimi normami w zakresie ochrony środowiska i ochrony socjalnej, może prowadzić nie tylko do utraty konkurencyjności gospodarki Unii Europejskiej, ale także do relokacji problemów związanych z ochroną środowiska i problemów społecznych.

4.2 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa Komisję Europejską do zawarcia w swoim komunikacie zaleceń dotyczących:

- identyfikacji strategicznych zasobów i zalecenia państwom członkowskim nadania im priorytetu w planach zagospodarowania przestrzeni;

- stworzenia warunków stymulujących konkurencyjność europejskiego przemysłu wydobywczego poprzez jak najlepsze wykorzystywanie osiągnięć w zakresie badań i innowacji, a także wspieranie inwestycji;

- identyfikacji i dokumentowania przepływów w przywozie i wywozie surowców oraz oceny pewności politycznej i ekonomicznej w dłuższym okresie;

- opracowywania nowych programów w ramach europejskich funduszy na rzecz zrównoważonego wydobycia, transportu i wykorzystywania surowców mineralnych w regionach o dobrym potencjale zasobów;

- zadbania za pośrednictwem Komisji Europejskiej, OECD i działającego w ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska forum na rzecz zrównoważonego pozyskiwania surowców, aby importowane materiały produkowane były w sposób zrównoważony;

- zachęcania podmiotów z UE do inwestowania w państwach trzecich, ze szczególnym uwzględnieniem państw Ameryki Łacińskiej, Afryki, Azji Środkowej oraz Rosji⁽¹⁹⁾;

- wspierania, w ramach programów współpracy, wdrażania norm europejskich w państwach pochodzenia;

- uwzględniania w kształtowaniu polityki zagranicznej Unii Europejskiej konieczności zwiększenia dostępu i stabilności podaży w dłuższym okresie; kwestie te muszą być poruszane przez urzędników Unii Europejskiej podczas dwustronnych rozmów i szczytów wysokiego szczebla.

5. Budowanie potencjału

5.1 Europejski przemysł wydobywczy surowców nieenerge-tycznych stoi w obliczu szeregu wyzwań związanych z budowaniem potencjału, co wiąże się z rozwijaniem potencjału istniejącego i tworzeniem nowego. Jednym z ważnych elementów jest tutaj poprawa wizerunku sektora. Jednakże nie jest to jedyne działanie, które należy podjąć w celu przyciągnięcia nowej i młodej siły roboczej, utrzymania europejskich pracowników zatrudnionych już w sektorze i zwiększenia ich zdolności do radzenia sobie z jego modernizacją.

5.2 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa Komisję Europejską, aby w swoim komunikacie zachęciła do:

- opracowania wspieranego na szczeblu UE lub na szczeblu krajowym programu podnoszenia kwalifikacji dla obecnej siły roboczej, już wyszkolonej, ale potrzebującej doskonalenia zawodowego, a także wdrażania skutecznej polityki uczenia się przez całe życie;

- uruchomienia specjalnych wspólnotowych programów mających na celu optymalne ogólnoeuropejskie wykorzystanie istniejących zasobów ludzkich na potrzeby potencjalnych miejsc pracy oraz inwestycji na obszarach o potencjale wydobywczym; jest to jeden z głównych czynników (technologia, know-how, wiedza w dziedzinie wydobywania) zapewnienia dostępu do ważnych zasobów mineralnych na całym świecie;

- inwestowania w szkolnictwo wyższe i programy edukacyjne w celu zwiększenia ogólnego potencjału w tym zakresie poprzez dokonanie przeglądu stosowanych obecnie krajowych systemów wsparcia dla wydziałów górnictwa, przetwórstwa surowców mineralnych i geologii w celu przyciągnięcia większej liczby studentów tych specjalizacji oraz intensyfikacji działalności badawczej w tych dziedzinach;

- zachęcania na szczeblu politycznym do tworzenia klastrów i parków technologicznych na obszarach objętych działalnością wydobywczą, jako że przemysł wydobywczy jest w znacznym stopniu powiązany z innymi gałęziami przemysłu i usług oraz wiadomo, że jedno miejsce pracy utworzone w branży wydobywczej tworzy cztery inne miejsca pracy;

- podnoszenia świadomości roli surowców mineralnych i znaczenia zrównoważonej produkcji przemysłowej poprzez kursy, warsztaty, debaty, konferencje - z zastosowaniem podejścia interdyscyplinarnego, na przykład promując w szkołach i na uczelniach wyższych koncepcje takie jak górnictwo przyjazne dla środowiska naturalnego, geologia ekonomiczna, odpowiedzialne wykorzystywanie zasobów surowców mineralnych itp.;

- wspierania ochrony zdrowia i zapewnienia bezpieczeństwa, a także badań w tej dziedzinie, jako warunków podstawowych zrównoważonego rozwoju w sektorze surowców mineralnych;

- położenia szczególnego nacisku na zapobieganie zagrożeniom w miejscu pracy oraz na profilaktykę zdrowotną.

6. Efektywne wykorzystywanie zasobów

6.1 Efektywne wykorzystywanie zasobów wymaga zaangażowania innych sektorów aktywnie uczestniczących w realizacji procesów eksploatacji surowców mineralnych. Należy podkreślić, że aktywnie działający przemysł wydobywczy Europy stymuluje także rozwój europejskich przedsiębiorstw dostarczających technologii i usług światowej klasy.

6.2 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa Komisję Europejską, by w swoim komunikacie zaleciła:

- udzielenie przez Komisję Europejską pełnego poparcia dla europejskiej platformy technologicznej dotyczącej zrównoważonego wykorzystania surowców mineralnych (ETP SMR)⁽²⁰⁾, która niedawno została oficjalnie uznana;

- wspieranie udziału przemysłu w europejskich i krajowych programach badań i rozwoju, realizowanych we współpracy z Komisją Europejską, w celu zwiększenia możliwości wydobycia surowców zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a także w programie na rzecz poprawy metod wykorzystywania surowców poprzez lepsze rozwiązania technologiczne;

- zaangażowanie w realizację takiego programu producentów maszyn i urządzeń w celu dalszego ograniczenia:

- hałasu, a tym samym zwiększenia bezpieczeństwa;

- pylenia, we współpracy z producentami filtrów;

- emisji dwutlenku węgla i zużycia energii, również we współpracy z przedsiębiorstwami energetycznymi;

- wibracji w miejscu pracy;

- zużycia wody w całym sektorze;

- poprawy metod zarządzania i dopuszczalności z operacyjnego punktu widzenia poprzez:

- recykling;

- obróbkę surowców mineralnych w celu zwiększenia efektywności (tzn. osiągania lepszych rezultatów przy jednoczesnym ograniczeniu środków);

- wykorzystywanie surowców mineralnych w celu zaoszczędzenia cennych i rzadkich zasobów;

- wykorzystywanie, we właściwych przypadkach, surowców alternatywnych w tym surowców wtórnych i odpadów;

- promowanie wnoszenia przez przedsiębiorstwa sektora wkładu w przedłużenie cyklu życia;

- promowanie tworzenia synergii przyjaznych dla środowiska naturalnego, np. przez produkcję lokalną, dzięki której unika się problemów z transportem;

- zachęcanie poprzez dyrekcje generalne Komisji Europejskiej do dokonywania oceny bieżącej struktury kosztów transportu (kolejowego, rzecznego i morskiego) oraz konkurencyjności w kontekście międzynarodowym; tak jak ma to miejsce w przypadku sektora energetyki;

- zachęcanie do podejmowania badań dotyczących różnorodności biologicznej w środowisku kopalń głębinowych i odkrywkowych;

- popieranie wykorzystywania materiałów wtórnych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Bruksela, 9 lipca 2008 r.

	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
	Dimitris DIMITRIADIS

______

⁽¹⁾ Szczegółowe zalecenia zob. punkt 3.2.1.

⁽²⁾ Szczegółowe zalecenia zob. punkt 3.2.2.

⁽³⁾ Zgodnie z dokumentem SEC (2007) 771 nieenergetyczne surowce mineralne sklasyfikowano jako: minerały metaliczne (miedź, żelazo, srebro itp.); minerały przemysłowe (sól, skaleń, kaolin itp.) oraz minerały budowlane. Według IP - 07 - 767, w przypadku minerałów metalicznych potencjał Europy w zakresie zaspokajania popytu ze źródeł wewnętrznych jest bardzo ograniczony. Przykładowo, w 2004 r. do Unii Europejskiej wwieziono 177 mln ton minerałów metalicznych o łącznej wartości 10,4 mld EUR, natomiast produkcja wewnętrzna wynosiła ok. 30 mln ton.

⁽⁴⁾ Źródło: Euromines.

⁽⁵⁾ Źródło: Eurostat.

⁽⁶⁾China's Commodity Hunger. Implications for Africa and Latin America (Zapotrzebowanie Chin na produkty. Konsekwencje dla Afryki i Ameryki Łacińskiej) - Deutsche Bank Research.

⁽⁷⁾ Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, podpisany w 1951 r.

⁽⁸⁾ Podejście to zostało uwzględnione w czwartym sprawozdaniu Grupy wysokiego szczebla ds. konkurencyjności, energii i środowiska z dnia 27 października 2007 r. oraz na szczycie G8 w Heiligendamm w dniach 6-8 czerwca 2007 r. Grupa wysokiego szczebla ds. konkurencyjności, energii i środowiska stanowi platformę, która ma służyć pobudzeniu zaangażowania politycznego na rzecz uruchomienia spójnej strategii mającej na celu ułatwienie dostępu do zasobów surowcowych.

⁽⁹⁾ SEC(2007) 771, dostępny tylko w jęz. angielskim.

⁽¹⁰⁾ Przykładowo, w nowoczesnym górnictwie usługi finansowe odgrywają ważną rolę w rozwoju danej kopalni. Rodzaj niezbędnego produktu finansowego zależy od etapu: poszukiwania złóż, opracowywania analizy wykonalności, budowania kopalni, eksploatacji, zamykania kopalni.

⁽¹¹⁾ Przykładów mogą dostarczyć istniejące analizy przypadków z Finlandii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i innych krajów europejskich.

⁽¹²⁾ Jest to inicjatywa uruchomiona w 2004 r. przez międzynarodową radę ds. górnictwa i metali (ICCM, International Council on Mining and Metals). Jej celem jest poszukiwanie najlepszych rozwiązań w zakresie polityki inwestycyjnej dotyczącej górnictwa i przemysłu metalowego na szczeblu krajowym, regionalnym i na szczeblu przedsiębiorstw w państwach rozwijających się.

⁽¹³⁾ Grupa ds. zaopatrzenia w surowce jest grupą skupiającą zainteresowane strony, wśród nich przedstawicieli przemysłu, organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska, związków zawodowych, państw członkowskich i Komisji Europejskiej.

⁽¹⁴⁾ Według osiemnastej corocznej edycji Corporate Exploration Strategies (Metals Economic Group), wysokie ceny towarów spowodowały w 2007 r. światowy wzrost nakładów na eksplorację złóż metali nieżelaznych do 10,5 mld USD. Dziesięć krajów o największym budżecie przeznaczanym na eksplorację to: Kanada (19 %), Australia (12 %), Stany Zjednoczone (7 %), Rosja (6 %), Meksyk (6 %), Peru (5 %), Chile (4 %), Republika Południowej Afryki (4 %), Chiny (3 %) i Brazylia (3 %).

⁽¹⁵⁾ System Informacji Geograficznej (Geographic Information System).

⁽¹⁶⁾ Zgodnie z ustaleniami przyjętymi podczas nieformalnej rady ministrów państw członkowskich Unii Europejskiej odpowiedzialnych za planowanie przestrzenne, która odbyła się w Poczdamie w dniach 10-11 maja 1999 r., celem polityki zagospodarowania przestrzennego jest dążenie do zapewnienia zrównoważonego i trwałego rozwoju obszaru Unii Europejskiej w celu osiągnięcia spójności gospodarczej i społecznej, ochrony zasobów naturalnych i dziedzictwa kulturowego oraz zarządzania takimi zasobami i takim dziedzictwem, a także zapewnienia Unii Europejskiej konkurencyjności w bardziej zrównoważony sposób.

⁽¹⁷⁾ Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE).

⁽¹⁸⁾ Na szczeblu światowym oceny takiej dokonano w ramach Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju, przedstawiając jej wyniki w części drugiej sprawozdania na temat inwestycji "World Investment Report 2007".

⁽¹⁹⁾ Według Raw Materials Data, Sztokholm (styczeń 2008 r.), łączna wartość inwestycji w górnictwie na świecie wynosiła na koniec 2007 r. 308 mld USD. Był to wzrost o 50 % w porównaniu z 2006 r., w którym to roku z kolei odnotowano wzrost takich inwestycji o 20 % w porównaniu z 2005 r.

⁽²⁰⁾ European Technology Platform on Sustainable Mineral Resources (ETP SMR), http://www.etpsmr.org/.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2009.27.82
• Rodzaj: Akt przygotowawczy
• Tytuł: Opinia w sprawie przemysłu wydobywczego surowców nieenergetycznych w Europie.
• Data aktu: 09/07/2008
• Data ogłoszenia: 03/02/2009