DZIESIĄTE ROCZNE SPRAWOZDANIE PRZYGOTOWANE ZGODNIE Z KLAUZULĄ OPERACYJNĄ NR 8 KODEKSU POSTĘPOWANIA UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWIE WYWOZU UZBROJENIA(2008/C 300/01)
(Dz.U.UE C z dnia 22 listopada 2008 r.)
WPROWADZENIE
Kodeks postępowania Unii Europejskiej w sprawie wywozu uzbrojenia został przyjęty dnia 8 czerwca 1998 r. Kodeks określa osiem kryteriów kontroli wywozu broni konwencjonalnej oraz procedurę notyfikacji odmowy wymagającą od państw członkowskich konsultacji w sprawach ewentualnych zezwoleń wydanych po odmowie wydania takiego zezwolenia przez inne państwo. Od czasu przyjęcia kodeksu w znaczący sposób przyczynił się on do harmonizacji polityki poszczególnych państw w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia.
W dziesiątym roku stosowania kodeksu liczne poczynione postępy przyczyniły się do lepszej realizacji postanowień tego kodeksu oraz do rozszerzenia zakresu jego stosowania. Te osiągnięcia ponownie potwierdziły status kodeksu jako najbardziej wszechstronnego międzynarodowego systemu kontroli wywozu uzbrojenia.
Niektóre inne państwa oficjalnie dostosowały się do kryteriów i zasad kodeksu. Są to: Bośnia i Hercegowina, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Chorwacja, Czarnogóra, Islandia, Kanada i Norwegia.
I. PRZEGLĄD DZIESIĄTEGO ROKU STOSOWANIA KODEKSU
1. Przegląd kodeksu postępowania
Dyskusje na temat przeglądu kodeksu prowadzone na szczeblu technicznym zakończyły się w czerwcu 2005 r. Stworzony w ich wyniku projekt wspólnego stanowiska w dużym stopniu uaktualni i ulepszy kodeks, pogłębiając i poszerzając zakres jego zastosowania. Gdy jednak publikowane było niniejsze sprawozdanie roczne, Rada nadal czekała na stosowny moment, by przyjąć wspomniany projekt wspólnego stanowiska. Tymczasem Grupa Robocza ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) kontynuowała prace nad samym podręcznikiem użytkownika (zob. pkt I.2 poniżej), jak i nad innymi kwestiami z myślą o dalszym zbliżeniu krajowych procedur i zasad postępowania na podstawie istniejącego kodeksu.
2. Podręcznik użytkownika
Podręcznik użytkownika jest niezbędnym narzędziem podsumowującym uzgodnione wytyczne stosowania klauzul operacyjnych kodeksu oraz interpretacji kryteriów w nim zawartych. Jest regularnie aktualizowany przez grupę roboczą COARM i skierowany przede wszystkim do urzędników wydających zezwolenia na wywóz; tym samym istotnie przyczynia się do pragmatycznego harmonizowania działań w codziennej pracy. Jest on dostępny na stronie internetowej Rady (http://www.consilium.europa.eu/export-controls). Podręcznik użytkownika zawiera sekcje poświęcone m.in. następującym zagadnieniom:
a) Powiadomienia o odmowie i konsultacje
Powiadomienia o odmowie i konsultacje dwustronne nadal miały miejsce niemal codziennie za pośrednictwem elektronicznego systemu Unii Europejskiej COREU; informacje są dystrybuowane w jasnej formie i bez opóźnień, co zapewnia przejrzystość polityki wywozu uzbrojenia prowadzonej przez państwa członkowskie wobec określonych państw trzecich, stanowiących miejsce końcowego przeznaczenia, i pewnych użytkowników końcowych. Powiadomienia o odmowie, jak również wyniki konsultacji dwustronnych, są umieszczane w centralnej elektronicznej bazie decyzji odmownych prowadzonej przez UE. Zarządza nią Sekretariat Generalny Rady, a jej obecny rozwój idzie w kierunku dynamicznego systemu odzwierciedlającego politykę państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu uzbrojenia. Liczba decyzji odmownych w rozbiciu na państwo przeznaczenia i na kategorię wykazu uzbrojenia (o których powiadomiono w 2007 r.) została wskazana w rzędzie d) tabel zamieszczonych w załączniku AI; liczba konsultacji udzielonych i otrzymanych przez każde państwo członkowskie oraz liczba konsultacji w rozbiciu na miejsce przeznaczenia znajduje się kolejno w tabelach BI oraz BII.
b) Najlepsze wzorce interpretacji kryteriów
Najlepsze wzorce interpretacji kryteriów zebrano po to, aby wśród państw członkowskich bardziej ujednolicić stosowanie kryteriów kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia. W tym celu określono czynniki, które należy uwzględnić podczas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz. Najlepsze wzorce skierowane są do urzędników wydających zezwolenia na wywóz i innych urzędników pracujących w departamentach i agencjach rządowych, bowiem to na ich doświadczeniu w kwestiach m.in. regionalnych, prawnych (np. prawa człowieka, międzynarodowe prawo publiczne), technicznych, wojskowych oraz dotyczących rozwoju czy bezpieczeństwa opierać się powinien proces decyzyjny.
Jak podano w dziewiątym sprawozdaniu rocznym, najlepsze wzorce dotyczące interpretacji kryteriów 1, 5 i 6 kodeksu postępowania zostały uzgodnione przez państwa członkowskie w czerwcu 2007 r., co zakończyło opracowywanie najlepszych wzorców interpretacji wszystkich ośmiu kryteriów kodeksu postępowania. Ponadto w lutym 2008 r. dokonano przeglądu najlepszych wzorców interpretacji kryterium 5.
3. Działania zewnętrzne
W roku 2007 kontynuowano skoordynowane inicjatywy podejmowane przez państwa członkowskie i prezydencję w kontaktach zewnętrznych, służące propagowaniu zasad i kryteriów kodeksu wśród państw trzecich (zgodnie z mechanizmem uzgodnionym w roku 2004) (zob. tabela D w załączeniu). Państwa członkowskie zgodziły się zintensyfikować te działania, przyjmując wspólne działanie Rady w sprawie wspierania działań UE mających na celu propagowanie wśród państw trzecich kontroli wywozu uzbrojenia oraz zasad i kryteriów kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia (wspólne działanie Rady 2008/230/WPZiB z dnia 17 marca 2008 r.)(1), w którym to wspólnym działaniu powierzono czterem kolejnym prezydencjom realizację serii działań zewnętrznych w państwach sąsiadujących z UE. Aby ułatwić organizację posiedzeń poświęconych działaniom zewnętrznym, w czerwcu 2008 r. państwa członkowskie postanowiły powołać nieformalną grupę ekspertów, którzy mogliby dzielić się swoją wiedzą fachową oraz doświadczeniami w zakresie polityki kontroli wywozu uzbrojenia z uczestnikami takich posiedzeń.
Między innymi miały miejsce następujące działania:
a) Seminaria organizowane przez prezydencje w roku 2007
Prezydencja niemiecka zorganizowała seminarium informacyjne dla krajów Bałkanów Zachodnich i Mołdawii; seminarium to zorganizowano przy współpracy z RACVIAC (Regionalnym Centrum Wspierania Weryfikacji i Wdrażania Kontroli Zbrojeń) w dniach 2-4 maja 2007 r. w Zagrzebiu. Korzystając z doświadczeń zebranych na poprzednich seminariach informacyjnych w Europie Południowo-Wschodniej, prezydencja portugalska, we współpracy z SIPRI (Sztokholmskim Międzynarodowym Instytutem Badań nad Pokojem) oraz Ministerstwem Rozwoju Gospodarczego i Regionalnego Republiki Serbii, zorganizowała seminarium informacyjne dla tego regionu w dniach 13-14 grudnia 2007 r. w Belgradzie.
b) Seminaria UE na podstawie wspólnego działania Rady 2008/ 230/WPZiB
Prezydencja słoweńska rozpoczęła realizację wspólnego działania Rady, organizując dwudniowe seminarium informacyjne dla państw z Europy Południowo-Wschodniej (Albanii, Bośni i Hercegowiny, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Chorwacji, Czarnogóry i Serbii) w dniach 4-6 maja 2008 r. w zamku Jable w Słowenii. Omówiono kilka aspektów zezwoleń na wywóz, jak również możliwość przygotowania i opublikowania sprawozdania regionalnego dla Europy Południowo-Wschodniej dotyczącego wywozu uzbrojenia. Aby zapewnić pomyślne wykonanie tego zadania, państwa członkowskie (w czerwcu 2008 r.) podjęły się świadczyć w przyszłości pomoc w przygotowaniu regionalnego sprawozdania dotyczącego państw Europy Południowo-Wschodniej, ilekroć Unia Europejska zleci SEESAC lub podobnej organizacji udzielenie wsparcia państwom z Europy Południowo-Wschodniej w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia.
Wedle uzgodnień państw członkowskich z listopada 2007 r., które zostały przekazane delegacjom z Europy Południowo- Wschodniej w grudniu 2007 r. na seminarium informacyjnym w Belgradzie, państwa członkowskie UE uczestniczące w seminarium w Jable ponownie potwierdziły, że gotowe są konsultować się z państwami z Europy Południowo-Wschodniej na zasadzie ad hoc w sprawie decyzji odmownych i innych decyzji związanych z wydawaniem zezwoleń.
W następstwie zainteresowania wyrażonego przez delegacje z państw Europy Południowo-Wschodniej na seminarium w Jable grupa robocza COARM uzgodniła w trakcie swojego posiedzenia w czerwcu 2008 r., że zaoferuje pomoc Norwegii (która również uczestniczyła w seminarium w Jable), o ile Norwegia zdecyduje się na zorganizowanie seminarium dotyczącego kontroli wywozu dla regionu Europy Południowo-Wschodniej.
c) Spotkania trojki
Podczas prezydencji niemieckiej, portugalskiej i słoweńskiej odbyły się spotkania trojki COARM z Federacją Rosyjską, Kanadą, Norwegią, Stanami Zjednoczonymi i Ukrainą w ramach dialogu politycznego dotyczącego wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Przeprowadzono owocne dyskusje z tymi krajami dotyczące ogólnie kontroli wywozu uzbrojenia, a w szczególności kodeksu postępowania. Podczas tych spotkań prezydencja poinformowała rozmówców o działaniach przeprowadzonych przez grupę roboczą COARM od ostatniej rundy spotkań z trojką oraz o priorytetach niemieckiej, portugalskiej i słoweńskiej prezydencji Grupy Roboczej ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej w dziedzinie kontroli wywozu. Ponadto omówiono sprawy ważne dla obu stron, np. wywóz uzbrojenia, przestrzeganie zasad, kwestie kontroli oraz podania o członkostwo w porozumieniu z Wassenaar.
Na spotkaniach trojki z Norwegią wymieniono informacje o decyzjach odmownych wydanych przez każdą ze stron, zgodnie z porozumieniem osiągniętym z tym państwem w listopadzie 2004 r. W odpowiedzi na prośbę Norwegii przedstawioną podczas spotkania z trojką dnia 4 października 2007 r. państwa członkowskie uzgodniły w listopadzie 2007 r., że Sekretariat powinien cztery razy do roku przekazywać Norwegii zagregowany wykaz decyzji odmownych, zmniejszając dzięki temu ryzyko, że Norwegia nieumyślnie zignoruje decyzje odmowne UE gdyż nie będzie świadoma ich wydania.
4. Aktualizacja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej
Wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej jest równoważny politycznemu zobowiązaniu w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W dniu 10 marca 2008 r. Rada przyjęła zaktualizowaną wersję wykazu, w której uwzględniono zmiany w wykazie amunicji zawartym w porozumieniu z Wassenaar uzgodnione na posiedzeniu plenarnym w 2007 r. Najnowsza wersja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej została opublikowana w Dzienniku Urzędowym C 98 z dnia 18 kwietnia 2008 r. i jest dostępna pod następującym adresem internetowym: http://www.consilium.europa.eu/export-controls.
5. Traktat o handlu bronią
Rada potwierdziła zasadę traktatu o handlu bronią w swoich konkluzjach z dnia 3 października 2005 r. i udowodniła dalsze wsparcie dla takiego traktatu, przyjmując konkluzje w dniach 11 grudnia 2006 r., 18 czerwca 2007 r. oraz 10 grudnia 2007 r., w których nawołuje do zawarcia prawnie wiążącego międzynarodowego traktatu o handlu bronią.
Państwa członkowskie uważnie śledzą postępy związane z traktatem o handlu bronią i zdecydowanie popierają ten proces. W latach 2007 i 2008 nadal dzieliły się poglądami i informacjami na temat wysiłków zmierzających do zachęcenia wszystkie państwa członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych do wsparcia koncepcji traktatu o handlu bronią. Wykonując rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 61/89, Sekretarz Generalny zasięgnął opinii państw członkowskich co do wykonalności, zakresu zastosowania i wstępnych parametrów traktatu o handlu bronią. Wszystkie państwa członkowskie UE przekazały odpowiedzi zawierające ich opinie i z zadowoleniem przyjęły rozpoczęcie praktycznych prac nad opracowaniem traktatu o handlu bronią. Ponadto przekazano wspólną odpowiedź UE.
Następnie Sekretarz Generalny ONZ powołał grupę ekspertów rządowych, którzy mieliby przeanalizować te kwestie. Siedem państw członkowskich UE zostało zaproszonych do uczestnictwa w obradach grupy ekspertów rządowych. Grupa ta spotkała się w 2008 r. trzy razy.
Ponadto liczne państwa członkowskie aktywnie propagują ideę prawnie wiążącego traktatu o handlu bronią w stosunkach dwustronnych oraz na forach wielostronnych, by utrzymać obecną dynamikę tej inicjatywy i dalej wzmacniać rosnące międzynarodowe poparcie dla niej.
6. Pośrednictwo w handlu bronią
Grupa robocza COARM uzgodniła, że obowiązki co do wymiany informacji określone we wspólnym stanowisku 2003/468/ WZPiB z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią należy realizować za pośrednictwem mechanizmu określonego w kodeksie postępowania. Zgodnie z art. 5 wspomnianego wspólnego stanowiska państwa członkowskie wprowadziły odrębne rozwiązania (konkretne bazy danych) służące wymianie informacji o ustawodawstwie krajowym i wymianie, w stosownych przypadkach, informacji o zarejestrowanych pośrednikach. Stosowanie systemu powiadomień i konsultacji jest obligatoryjne tylko dla tych państw członkowskich, których ustawodawstwo wymaga od pośredników, by uzyskali pisemne zezwolenie na działalność w charakterze pośrednika.
Na posiedzeniu grupy roboczej COARM w kwietniu 2008 r. państwa członkowskie uzgodniły również, że będą na zasadzie poufności wymieniać się informacjami dotyczącymi licencji przyznanych na pośrednictwo w handlu (w tym licencjami na transfer towarów będących obiektem pośrednictwa w handlu) oraz że będą pracować nad opublikowaniem informacji dotyczących pośrednictwa w handlu w 11. rocznym sprawozdaniu UE w sprawie wywozu uzbrojenia.
Szczegółowe informacje dotyczące przepisów krajowych wdrażających wspólne stanowisko w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią lub, w odniesieniu do tych państw członkowskich, które dotąd nie wdrożyły w pełni tego wspólnego stanowiska, aktualną sytuację przedstawiono w załączonej do niniejszego sprawozdania tabeli C.
7. Transfery wewnątrzwspólnotowe
Dnia 5 grudnia 2007 r. Komisja przedstawiła projekt wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie uproszczenia warunków transferu produktów związanych z obronnością we Wspólnocie. Proponowana dyrektywa podlega procedurze współdecyzji Rady i Parlamentu Europejskiego i jest obecnie omawiana w Radzie przez należącą do pierwszego filaru Grupę Roboczą ds. Konkurencyjności i Wzrostu oraz w Parlamencie Europejskim przez Komisję Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów.
Grupa robocza COARM ściśle monitoruje obrady nad proponowaną dyrektywą, zauważając, że produkty związane z obronnością nie mogą być rozpatrywane w ten sam sposób, co inne produkty handlowe, w związku z aspektami związanymi z bezpieczeństwem takich produktów; grupa COARM przedstawiła również skutki proponowanej dyrektywy dla drugiego filaru. COARM zgodziła się, że eksperci w zakresie kontroli wywozu sprzętu wojskowego powinni być w pełni włączeni do obrad nad tym wnioskiem.
II. REALIZACJA INNYCH DZIAŁAŃ PRIORYTETOWYCH OKREŚLONYCH W DZIEWIĄTYM SPRAWOZDANIU ROCZNYM - STAN BIEŻĄCY
1. Ujednolicenie sprawozdań krajowych
Choć różnice między sprawozdaniami krajowymi nadal istnieją, podjęto dalsze kroki, by jeszcze bardziej ujednolicić procedury sprawozdawcze oraz uzyskać w pełni porównywalne dane statystyczne, zwłaszcza co do wartości faktycznego wywozu uzbrojenia.
2. Dialog z Parlamentem Europejskim
Na posiedzeniu grupy roboczej COARM w grudniu 2005 r. osiągnięto porozumienie co do tego, że każda prezydencja będzie starała się uczestniczyć w spotkaniach z Podkomisją Bezpieczeństwa i Obrony Parlamentu Europejskiego, by informować ją o działaniach grupy roboczej COARM; w myśl tego porozumienia przewodniczący grupy roboczej COARM spotkał się z Podkomisją Bezpieczeństwa i Obrony w Brukseli w dniach 1 marca 2007 r., 19 grudnia 2007 r. oraz 9 czerwca 2008 r. Otwarta wymiana poglądów oraz bardzo konkretne, praktyczne pytania zadane na tych spotkaniach pokazały, jak ważny i potrzebny jest taki przejrzysty i budujący wzajemne zaufanie dialog z Parlamentem Europejskim, utrzymywany dzięki spotkaniom co pół roku. Ponadto przewodniczący grupy roboczej COARM zaprosił posła Raula Romevę i Ruedę, sprawozdawcę zajmującego się sprawozdaniem rocznym na temat europejskiego kodeksu postępowania w sprawie wywozu uzbrojenia, na nieoficjalne spotkania z grupą roboczą COARM w styczniu 2007 r., lipcu 2007 r. i styczniu 2008 r.
III. PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA GRUPY ROBOCZEJ COARM NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ
Dziesięć lat stosowania kodeksu postępowania pokazało, że podstawowe elementy wspólnego podejścia państw członkowskich do kontroli wywozu broni konwencjonalnej zostały na dobre wprowadzone w życie. Pomimo tych postępów nadal pozostaje wiele do zrobienia w pewnych dziedzinach, którymi nie zajmowano się w przeszłości lub które wymagają dalszych prac w celu skonsolidowania i rozwijania dotychczasowych osiągnięć.
Państwa członkowskie uznały, że priorytetami na najbliższą przyszłość powinny być:
1. kontynuacja procesu wcześniejszego przyjmowania i dalszej harmonizacji sprawozdań krajowych w celu zwiększania jednorodności danych statystycznych ujmowanych w sprawozdaniu rocznym Unii Europejskiej, aby tabele zbiorcze były czytelniejsze, bardziej przejrzyste i kompletne;
2. dalsze działania propagujące traktat o handlu bronią;
3. realizacja wspólnego stanowiska w sprawie pośrednictwa w handlu bronią, w sposób uwzględniający różnorodne ustawodawstwa krajowe i rozszerzający odpowiedni mechanizm wymiany informacji oraz przejrzystość sprawozdawczości;
4. kontynuacja polityki propagowania zasad i kryteriów kodeksu postępowania wśród państw trzecich, zwłaszcza tych, które dostosowały się do wymogów kodeksu, oraz pomoc w ich praktycznej realizacji, m.in. przez praktyczną i techniczną pomoc zmierzającą do zharmonizowania postępowania w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia;
5. wkład ekspertów w dyskusje nad wnioskiem Komisji dotyczącym dyrektywy w sprawie uproszczenia warunków transferu produktów związanych z obronnością we Wspólnocie, w szczególności z myślą o zagrożeniach dla bezpieczeństwa, które są nierozerwalnie związane z transferem uzbrojenia;
6. dalsze rozwijanie dialogu z Parlamentem Europejskim;
7. nieprzerwana ścisła współpraca i stałe konsultacje z zainteresowanymi stronami trzecimi, w tym z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi oraz przemysłem zbrojeniowym.
______
(1) Dz.U. L 75 z 18.3.2008, s. 81.
