Skargę do Trybunału wniosła obywatelka Włoch - dziewczynka w spektrum autyzmu, która od przedszkola otrzymywała specjalne wsparcie edukacyjne. Jednakże, z chwilą pójścia do szkoły w wielu lat 6, wsparcie to zostało cofnięte, mimo że przewidziane ono było w ustawie. Skutkiem tego dziecko powtarzało rok w szkole. Przez dwa lata rodzice skarżącej bezskutecznie apelowali do władz miejskich o wsparcie nauczyciela wspomagającego, ostatecznie zdecydowali się na wynajęcie nauczyciela prywatnego. Organ gminy odpowiadał, że nie widzi możliwości zapewnienia wsparcia ze względów finansowych, a sąd administracyjny oddalił skargę rodziców dziecka o zadośćuczynienie. Przed Trybunałem skarżąca zarzuciła naruszenie zakazu dyskryminacji z art. 14 Konwencji o prawach człowieka w związku z prawem do nauki, które jest chronione w art. 2 Protokołu nr 1 do Konwencji o prawach człowieka.
Trybunał zgodził się ze skarżącą i orzekł o naruszeniu jej podstawowego prawa do nauki z art. 2 Protokołu nr 1 do Konwencji oraz zakazu dyskryminacji z art. 14 Konwencji.
Brak pieniędzy to nie argument
Rząd włoski, tłumacząc się z braku zapewnienia skarżącej odpowiedniego wsparcia edukacyjnego w pierwszych latach szkoły podstawowej, powołał się na argument związany z "dziurą budżetową" i niewystarczającymi funduszami. Szkoła nie miała pieniędzy na dodatkowego nauczyciela (pomimo takiego prawnego obowiązku), ale wsparcie edukacyjne mieli zapewniać dziecku inni nauczyciele zatrudnieni w szkole. Trybunał nie uznał tego argumentu i stwierdził, że w tym stanie rzeczy dziecko nie mogło uczęszczać do szkoły podstawowej na warunkach równorzędnych z warunkami dostępnymi dla dzieci pełnosprawnych.
Państwo ma obowiązek równoważyć ograniczenia
Dalej Trybunał odniósł się do postępowania przed włoskim sądem administracyjnym, który uznał argument o braku środków finansowych na wsparcie edukacyjne dla skarżącej za zasadny. Trybunał wskazał, iż sąd krajowy nie przeprowadził należytej analizy sprzecznych interesów zachodzących w sprawie, to jest potrzeb edukacyjnych skarżącej z jednej strony, i interesów finansowych szkoły z drugiej strony. Na żadnym etapie postępowań krajowych władze włoskie nie zważyły, czy ograniczenia budżetowe miały taki sam wpływ na dzieci pełnosprawne i niepełnosprawne. Organy władzy nie wzięły również pod uwagę możliwości zrekompensowania braku wystarczających środków finansowych oraz szczególnych potrzeb edukacyjnych dzieci z niepełnosprawnościami nie poprzez "przycięcie" środków przeznaczonych na nauczanie wspomagające, lecz poprzez taką redukcję ogólnych wydatków edukacyjnych, aby dotknęła ona na równi dzieci pełnosprawne i niepełnosprawne. W systemie edukacji inkluzyjnej, jaki został przyjęty w prawie włoskim, państwo ma obowiązek zadbać o to, aby ewentualne cięcia budżetowe i problemy z finansowaniem świadczeń edukacyjnych nie skupiały się na jednej grupie uczniów, lecz aby miały zrównoważony wpływ zarówno na uczniów pełnosprawnych, jak i niepełnosprawnych.
Należyta staranność konieczna
W konkluzji swego wyroku Trybunał wskazał, iż władze włoskie nie podjęły próby określenia rzeczywistych potrzeb dziecka z niepełnosprawnością i nie zapewniły mu odpowiednio dostosowanego wsparcia, tak aby skarżąca mogła kontynuować swoją naukę w szkole podstawowej w warunkach równoważnych do warunków stworzonych dla dzieci pełnosprawnych, nie obciążając przy tym nadmiernie szkoły. Dyskryminacja stąd wynikająca jest tym poważniejsza, że dotyczy kształcenia w pierwszych klasach szkoły podstawowej, które stanowi podstawę zarówno edukacji, jak i społecznej integracji dziecka. Organy władzy nie zajęły się sprawą skarżącej z należytą starannością. Miała zatem miejsce jej dyskryminacja i naruszenie jej prawa do nauki.
Czytaj także: NIK: Indywidualne nauczanie na nowych zasadach, ale nie zawsze prawidłowo>>
Edukacja inkluzyjna ma priorytet
Prawo polskie reguluje kwestie edukacji dzieci z niepełnosprawnościami w sposób analogiczny do prawa włoskiego. Szczegółowe przepisy w tej mierze zostały ustanowione w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. W tym kontekście trzeba wskazać, iż zgodnie z orzecznictwem Trybunału w Strasburgu edukacja inkluzyjna dzieci z niepełnosprawnością ma wartość nadrzędną w stosunku do kwestii finansowych, a państwo-strona Konwencji nie może powoływać się na dziurę budżetową, aby wsparcie takie okrajać.
G.L. przeciwko Włochom - wyrok ETPC z 10 września 2020 r., skarga nr 59751/15.
