Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w ramach instytucjonalnych UE (2017/2089(INI)).

Stosowanie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w ramach instytucjonalnych UE

P8_TA(2019)0079

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w ramach instytucjonalnych UE (2017/2089(INI))

(2020/C 449/05)

(Dz.U.UE C z dnia 23 grudnia 2020 r.)

Parlament Europejski,

– uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,

– uwzględniając art. 2, 3, 6, 7, 9, 10, 11, 21, 23 i 49 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) oraz art. 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, art. 67 ust. 1, art. 258, 263, 267 i 352 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),

– uwzględniając europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC) oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC),

– uwzględniając protokół ustaleń między Radą Europy a Unią Europejską,

– uwzględniając opinie i listę kontrolną Komisji Weneckiej dotyczącą praworządności,

– uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka, Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych oraz Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych,

– uwzględniając Konwencję Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (konwencję stambulską) oraz swoją rezolucję z dnia 12 września 2017 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej ¹ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 marca 2007 r. w sprawie przestrzegania Karty Praw Podstawowych we wnioskach legislacyjnych Komisji - metodologia ścisłej i systematycznej kontroli ² ,

– uwzględniając swoje coroczne rezolucje w sprawie stanu praw podstawowych w UE,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 25 października 2016 r. zawierającą zalecenia dla Komisji w kwestii utworzenia unijnego mechanizmu dotyczącego demokracji, praworządności i praw podstawowych ³ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 19 stycznia 2017 r. w sprawie europejskiego filaru praw socjalnych ⁴ ,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 września 2017 r. w sprawie rozliczalności, przejrzystości i rzetelności w instytucjach UE ⁵ ,

– uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji ⁶ ,

– uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 168/2007 z dnia 15 lutego 2007 r. ustanawiające Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej ⁷ ,

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 27 kwietnia 2005 r. pt. "Przestrzeganie Karty praw podstawowych we wnioskach legislacyjnych Komisji - Metodologia zapewniająca systematyczną i ścisłą kontrolę" (COM(2005)0172),

– uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 29 kwietnia 2009 r. z praktycznego stosowania metodologii zapewniającej systematyczną i ścisłą kontrolę przestrzegania Karty praw podstawowych (COM(2009)0205),

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 19 października 2010 r. pt. "Strategia skutecznego wprowadzania w życie Karty praw podstawowych przez Unię Europejską" (COM(2010)0573),

– uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 6 maja 2011 r. pt. "Operational Guidance on taking account of Fundamental Rights in Commission Impact Assessments" [Wytyczne operacyjne w sprawie uwzględniania praw podstawowych w ocenach skutków przeprowadzanych przez Komisję] (SEC(2011)0567),

– uwzględniając wspólny komunikat Komisji oraz Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2011 r. pt. "Prawa człowieka i demokracja w centrum działań zewnętrznych UE - dążenie do bardziej skutecznego podejścia" (COM(2011)0886),

– uwzględniając dokument z dnia 25 czerwca 2012 r. dotyczący ram strategicznych i planu działania UE w zakresie praw człowieka i demokracji,

– uwzględniając wytyczne Rady z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie działań w zakresie metodyki, które należy podjąć, aby sprawdzić zgodność z prawami podstawowymi w przypadku organów przygotowawczych Rady,

– uwzględniając wytyczne dla organów przygotowawczych Rady dotyczące zgodności z prawami podstawowymi,

– uwzględniając sprawozdanie prezydencji Rady z seminarium z dnia 13 maja 2016 r. pt. "National policy application of the EU Charter of Fundamental Rights" [Stosowanie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w ramach polityki krajowej],

– uwzględniając wytyczne Komisji z dnia 19 maja 2015 r. dotyczące analizy wpływu na prawa człowieka w ramach ocen skutków inicjatyw politycznych związanych z handlem,

– uwzględniając sprawozdania roczne Komisji w sprawie stosowania Karty praw podstawowych UE,

– uwzględniając doroczne seminaria Komisji w sprawie praw podstawowych,

– uwzględniając wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 20 września 2016 r. w sprawach połączonych od C-8/15 P do C-10/15 P, Ledra Advertising Ltd przeciwko Komisji Europejskiej i Europejskiemu Bankowi Centralnemu (EBC) ⁸ ,

– uwzględniając wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 6 listopada 2018 r. w sprawach połączonych C-569/16 i C-570/16, Stadt Wuppertal przeciwko Marii Elisabeth Bauer i Volker Willmeroth przeciwko Martinie Bm/fonn ⁹ ,

– uwzględniając opinię 2/13 Trybunału Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 2014 r. w sprawie przystąpienia Unii Europejskiej do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ¹⁰ ,

– uwzględniając opinię 4/2018 Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) z dnia 24 września 2018 r. pt. "Challenges and opportunities for the implementation of the Charter of Fundamental Rights" [Wyzwania i możliwości w zakresie wprowadzania w życie Karty praw podstawowych],

– uwzględniając sprawozdania roczne FRA w sprawie praw podstawowych,

– uwzględniając podręcznik opracowany w październiku 2018 r. przez FRA pt. "Applying the Charter of Fundamental Rights of the European Union in law and policymaking at national level - Guidance" [Podręcznik stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w prawie i procesie kształtowania polityki na szczeblu krajowym - Wytyczne],

– uwzględniając Zestaw instrumentów służących lepszemu stanowieniu prawa, w szczególności instrument nr 28 "Fundamental rights & human rights" [Prawa podstawowe i prawa człowieka],

– uwzględniając art. 38 Regulaminu,

– uwzględniając opinię Sekretarza Generalnego Rady Europy z dnia 2 grudnia 2016 r. w sprawie inicjatywy Unii Europejskiej dotyczącej ustanowienia Europejskiego filaru praw socjalnych,

– uwzględniając dokument z listopada 2017 r. przedłożony przez delegację niderlandzką na Konferencji Komisji do Spraw Europejskich (COSAC) w sprawie przejrzystości UE pt. "Opening up closed doors: Making the EU more transparent for its citizens" [Otwieranie zamkniętych drzwi: UE bardziej przejrzysta dla swoich obywateli], a także pismo skierowane przez delegacje COSAC do instytucji UE z dnia 20 grudnia 2017 r. w sprawie przejrzystości politycznych procesów decyzyjnych w UE,

– uwzględniając badania pt. "The implementation of the Charter of Fundamental Rights in the EU institutional framework" [Stosowanie Karty praw podstawowych w ramach instytucjonalnych UE], "The interpretation of Article 51 of the EU Charter of Fundamental Rights: the Dilemma of Stricter or Broader Application of the Charter to National Measures" [Wykładnia art. 51 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej: dylemat węższego lub szerszego stosowania Karty do środków krajowych] oraz "The European Social Charter in the context of implementation of the EU Charter of Fundamental Rights" [Europejska karta społeczna w kontekście stosowania Karty praw podstawowych UE] opublikowane przez Dyrekcję Generalną ds. Polityki Wewnętrznej Unii Europejskiej odpowiednio w dniach 22 listopada 2016 r., 15 lutego 2016 r. i 12 stycznia 2016 r. ¹¹ ,

– uwzględniając art. 52 Regulaminu, art. 1 ust. 1 lit. e) decyzji Konferencji Przewodniczących z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie procedury udzielania zgody na sporządzenie sprawozdań z własnej inicjatywy i załącznik 3 do tej decyzji,

– uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Konstytucyjnych i opinie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia oraz Komisji Petycji (A8-0051/2019),

A. mając na uwadze, że w traktacie lizbońskim nadano Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej "Kartą") status prawa pierwotnego w ramach prawnych UE, o takiej samej mocy prawnej jak traktaty;

B. mając na uwadze, że w niniejszym sprawozdaniu nie ocenia się poszczególnych praw zawartych w Karcie, lecz analizuje się stosowanie Karty jako instrumentu prawa pierwotnego;

C. mając na uwadze, że postanowienia socjalne stanowią zasadniczą część Karty i struktury prawnej Unii; mając na uwadze, że ważne jest zapewnienie poszanowania praw podstawowych w całej Unii i podkreślanie ich znaczenia;

D. mając na uwadze, że według TSUE prawa podstawowe uznane w Karcie leżą u podstaw struktury prawnej UE i ich poszanowanie jest niezbędnym warunkiem wstępnym legalności każdego aktu UE;

E. mając na uwadze, że Karta, zgodnie z wymogami międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka oraz jej art. 51, obejmuje zobowiązania zarówno negatywne (nienaruszanie postanowień), jak i pozytywne (aktywne promowanie), które należy w równym stopniu wypełniać w celu osiągnięcia pełnej operacyjności jej postanowień;

F. mając na uwadze, że art. 51 Karty ogranicza zakres jej stosowania w związku z przestrzeganiem zasady pomocniczości, uwzględnianiem kompetencji państw członkowskich i Unii oraz poszanowaniem granic kompetencji Unii powierzonych jej w traktatach;

G. mając na uwadze, że art. 51 ust. 2 Karty wyraźnie stanowi, że Karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w traktatach;

H. mając na uwadze, że instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii są stale związane postanowieniami Karty, nawet wtedy gdy działają poza ramami prawnymi UE;

I. mając na uwadze, że na mocy art. 51 postanowienia Karty mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii; mając jednak na uwadze, że niejasne ograniczenia dotyczące tego wymogu sprawiają, iż trudno jest określić, czy i w jaki sposób Karta ma zastosowanie w konkretnych przypadkach;

J. mając na uwadze, że dotychczas nie wykorzystano odpowiednio potencjału praw socjalnych i gospodarczych określonych w Karcie; mając na uwadze, że zgodnie z opinią Sekretarza Generalnego Rady Europy przestrzeganie praw socjalnych stanowi nie tylko nakaz etyczny i obowiązek prawny, ale także konieczność ekonomiczną;

K. mając na uwadze, że również w art. 6 TUE podkreślono, że prawa podstawowe zagwarantowane w EKPC muszą być zasadami ogólnymi prawa Unii;

L. mając na uwadze, że art. 151 TFUE odnosi się do podstawowych praw socjalnych, w tym praw wskazanych w Europejskiej karcie społecznej;

M. mając na uwadze, że w badaniu z dnia 22 listopada 2016 r. pt. "The Implementation of the Charter of Fundamental Rights in the EU institutional framework" [Stosowanie Karty praw podstawowych w ramach instytucjonalnych UE] ¹²  stwierdzono m.in. znaczenie Karty dla działań Komisji realizowanych na mocy Porozumienia ustanawiającego Europejski Mechanizm Stabilności (Porozumienia ustanawiającego EMS) oraz w kontekście europejskiego semestru; mając na uwadze, że w zarządzaniu gospodarczym Unii niewiele uwagi poświęca się prawom socjalnym określonym w Karcie; mając na uwadze, że prawa te muszą zostać uznane za rzeczywiste prawa podstawowe;

N. mając na uwadze, że zawarte w Europejskim filarze praw socjalnych zobowiązanie do zapewnienia obywatelom nowych i skuteczniejszych praw w obszarach takich, jak równość szans i dostęp do rynku pracy, uczciwe warunki pracy oraz ochrona socjalna i włączenie społeczne, dodatkowo wzmacnia prawa zapisane w Karcie;

O. mając na uwadze, że zasada równouprawnienia płci stanowi podstawową zasadę UE i jest zapisana w traktatach UE oraz w Karcie; mając na uwadze, że art. 8 TFUE ustanawia zasadę uwzględniania problematyki płci, stanowiąc, że "we wszystkich swoich działaniach Unia zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet";

P. mając na uwadze, że przejrzystość unijnych procesów prawodawczych i decyzyjnych wywodzi się z prawa do dobrej administracji przewidzianego w art. 41 Karty i jest zasadniczym warunkiem wstępnym umożliwiającym obywatelom ocenę i prawidłowe monitorowanie stosowania Karty przez instytucje UE;

Q. mając na uwadze, że promowanie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii szerokiego zakresu przewidzianych w Karcie praw - począwszy od praw obywatelskich i politycznych po prawa socjalne i gospodarcze oraz prawa trzeciej generacji - stanowiłoby niezbędny impuls prowadzący do rozwoju europejskiej przestrzeni publicznej i do nadania konkretnego wyrazu pojęciu obywatelstwa europejskiego i partycypacyjnego wymiaru UE ujętego w traktatach;

R. mając na uwadze, że FRA w swoich opiniach zatytułowanych "Improving access to remedy in the area of business and human rights at the EU level" [Poprawa dostępu do środków prawnych w obszarze biznesu i praw człowieka na szczeblu UE] ¹³  oraz "Challenges and opportunities for the implementation of the Charter of Fundamental Rights" [Wyzwania i możliwości w zakresie wdrażania Karty praw podstawowych] ¹⁴  sformułowała szereg zaleceń dotyczących skutecznego wdrażania Karty;

S. mając na uwadze, że w art. 24 Karty przewidziane są prawa dziecka, które zobowiązują władze publiczne i instytucje prywatne do kierowania się przede wszystkim najlepszym interesem dziecka;

T. mając na uwadze, że art. 14 Karty podkreśla prawo każdego dziecka do nauki na sprawiedliwych zasadach;

Pełniejsze uwzględnienie Karty w procesach legislacyjnych i decyzyjnych

1. jest głęboko przekonany, że opracowana przez Komisję strategia skutecznego wprowadzania w życie Karty praw podstawowych przez Unię Europejską (COM(2010)0573) była wyrazem początkowych wysiłków podjętych tuż po wejściu Karty w życie, ale wymaga pilnej aktualizacji; z zadowoleniem przyjmuje roczne sprawozdania w sprawie stosowania Karty przez Komisję i wzywa do przeglądu strategii opracowanej w 2010 r. w celu jej aktualizacji z uwzględnieniem nowych wyzwań i realiów instytucjonalnych, zwłaszcza po brexicie;

2. uznaje kilka istotnych kroków podjętych przez instytucje UE, mających na celu uwzględnienie Karty w procesach legislacyjnych i decyzyjnych UE; zauważa, że podstawową rolą Karty jest zapewnienie pełnej zgodności unijnego prawodawstwa z zapisanymi w niej prawami i zasadami oraz uznaje również trudności z aktywnym ich promowaniem i egzekwowaniem;

3. podkreśla znaczenie poszanowania praw podstawowych zapisanych w Karcie we wszystkich wnioskach ustawodawczych Unii;

4. przypomina, że ustanowione przez instytucje UE procedury oceny zgodności wniosków ustawodawczych z Kartą mają głównie charakter wewnętrzny; podkreśla konieczność zapewnienia lepszych form przeprowadzania konsultacji, ocen skutków, w tym szczególnych ocen wpływu w aspekcie płci, i kontroli prawnej przy zaangażowaniu niezależnych ekspertów w dziedzinie praw podstawowych; apeluje do Komisji o wspieranie usystematyzowanej i uregulowanej współpracy z organami działającymi na rzecz praw człowieka, takimi jak Agencja Praw Podstawowych (FRA), Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE) i odnośne organy Rady Europy oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także organizacje społeczeństwa obywatelskiego działające w tym obszarze, w każdym przypadku gdy dokument legislacyjny potencjalnie wspiera prawa podstawowe lub ma na nie negatywny wpływ;

5. apeluje do Komisji, Rady i Parlamentu o zmianę rozporządzenia (WE) nr 168/2007, aby umożliwić FRA przekazywanie z własnej inicjatywy niewiążących opinii dotyczących projektów unijnego prawodawstwa, a także o wspieranie systematycznych konsultacji z Agencją Praw Podstawowych;

6. wzywa Komisję, pozostałe instytucje UE oraz rządy krajowe i regionalne do konsultowania się z Agencją Praw Podstawowych w przypadkach dotyczących praw podstawowych;

7. uznaje kluczową rolę FRA w ocenie przestrzegania Karty i pozytywnie odnosi się do wykonywanych przez nią prac; zachęca FRA do dalszego doradzania instytucjom UE i państwom członkowskim w kwestiach poprawy kultury praw podstawowych w całej Unii oraz do wspierania ich w tym zakresie; z zadowoleniem odnosi się do przyjętej niedawno strategii FRA na lata 2018-2022;

8. zwraca uwagę na opracowane przez FRA interaktywne narzędzie internetowe CLARITY, które ma ułatwić określanie najwłaściwszego organu spoza wymiaru sprawiedliwości dysponującego kompetencjami w zakresie praw człowieka w konkretnych kwestiach związanych z prawami podstawowymi;

9. wzywa Komisję do zapewnienia kompleksowej oceny skutków poprzez wyważoną ocenę skutków gospodarczych, społecznych i środowiskowych, a także do zmiany jej decyzji dotyczącej podziału rozważań na temat praw podstawowych na trzy kategorie: skutki gospodarcze, społeczne oraz wpływ na środowisko i aby stworzyła dwie osobne kategorie: "skutki w odniesieniu do praw podstawowych" i "ocena wpływu w aspekcie płci", ponieważ w ten sposób można zapewnić ocenę wszystkich aspektów praw podstawowych;

10. apeluje do Komisji o podjęcie systematycznych działania na szczeblu Unii w celu przestrzegania i spełnienia postanowień Karty oraz zapewnienie, aby prawo Unii zostało dostosowane w taki sposób, by uwzględniało zmiany w prawie i orzecznictwie w zakresie międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka; w związku z tym ponownie podkreśla swój apel do Komisji o przedłożenie wniosku wprowadzającego w życie rezolucję Parlamentu z dnia 25 października 2016 r. w sprawie ustanowienia unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych ¹⁵ , który umożliwiałby systematyczne monitorowanie rozwoju sytuacji w instytucjach i organach UE oraz w państwach członkowskich domagających się podjęcia działań w celu ochrony i przestrzegania praw, wolności i zasad zapisanych w Karcie; sugeruje w szczególności, aby warunki dotyczące praw podstawowych określone w kryteriach kopenhaskich nie były wykorzystywane wyłącznie jednorazowo jako warunki wstępne przystąpienia, ale by państwa członkowskie poddawały się okresowej ocenie w celu ustalenia poziomu zgodności z tymi prawami;

11. zauważa, że w kontekście Karty ważną rolę w zagwarantowaniu poszanowania praw podstawowych odgrywa także Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich, nie tylko w świetle samego art. 41 określającego prawo do dobrej administracji, ale również biorąc pod uwagę, że dobra administracja jest sama w sobie fundamentem zabezpieczenia innych praw podstawowych; przypomina wzorową pracę Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich między innymi w dziedzinie przejrzystości i wolności informacji, jak również sprawozdanie specjalne dotyczące Fronteksu ¹⁶  przedłożone w bieżącej kadencji parlamentarnej, dotyczące w szczególności prawa do składania skarg przez osoby ubiegające się o azyl i migrantów;

12. rozumie, że orzecznictwo będzie miało wpływ na zakres Karty i należy wziąć ten fakt pod uwagę;

13. apeluje do prawodawców UE o uznanie wyników wyroku Sądu z dnia 22 marca 2018 r. (sprawa T-540/15) dotyczącego dostępu do dokumentów z posiedzeń trójstronnych ¹⁷  oraz o podjęcie stosownych działań; podkreśla konieczność zwiększenia przejrzystości i dostępu do dokumentów między instytucjami UE, aby rozwinąć skuteczniejszą współpracę międzyinstytucjonalną, także w zakresie odpowiedzialności w sprawach dotyczących praw podstawowych; wzywa Radę do szybkiego zajęcia się kwestią obaw wyrażanych w odniesieniu do przejrzystości procesu decyzyjnego i dostępu do dokumentów zgodnie z odpowiednimi zaleceniami Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich;

Uwzględnienie Karty w politykach UE

14. przypomina, że proces kształtowania polityki UE opiera się na zasadach i celach określonych w art. 2, 3, 4, 5 i 6 TUE, a jednocześnie powinien w pełni wspierać i wprowadzać w życie wymogi ujęte w mających ogólne zastosowanie postanowieniach zawartych w tytule II części I TFUE;

15. wzywa instytucje UE do skuteczniejszego uwzględniania aspektu płci we wszystkich działaniach UE w celu zwalczania dyskryminacji ze względu na płeć, a także w celu promowania równości płci;

16. potwierdza, że wszystkie akty prawne przyjęte przez Unię muszą w pełni uwzględniać wszystkie postanowienia Karty, w tym jej przepisy socjalne; podkreśla znaczenie uwzględnienia wyraźnych odniesień do Karty w ramach prawnych regulujących politykę gospodarczą i monetarną UE; podkreśla, że uciekanie się do ustaleń międzyrządowych nie zwalnia instytucji UE ze zobowiązań w zakresie oceny zgodności tych instrumentów z prawem Unii, w tym Kartą;

17. uważa za konieczne podjęcie przez Unię zdecydowanych kroków, aby wzmocnić własne zaangażowanie w zagwarantowanie możliwości korzystania z wszystkich praw zapisanych w Karcie, w tym praw socjalnych;

18. wzywa Komisję do dopilnowania, aby proces europejskiego semestru, łącznie z zaleceniami dla poszczególnych krajów oraz zaleceniami zawartymi w rocznej analizie wzrostu gospodarczego, był zgodny z elementami normatywnymi Karty w zakresie praw socjalnych;

19. popiera wprowadzenie mocnych i spójnych klauzul dotyczących praw podstawowych w tekstach normatywnych projektów rozporządzeń ustanawiających fundusze UE;

20. wzywa Komisję i Radę do podejmowania decyzji makroekonomicznych z należytym uwzględnieniem ocen w zakresie praw człowieka, w oparciu o pełne spektrum praw obywatelskich, politycznych i socjalnych gwarantowanych przez instrumenty europejskiego i międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka;

21. zachęca Komisję, by przeanalizowała działania niezbędne do przystąpienia przez UE do Europejskiej karty społecznej oraz zaproponowała harmonogram osiągnięcia tego celu;

22. przypomina, że z uwagi na kompetencje określone w Traktatach do zakresu odpowiedzialności przede wszystkim państw członkowskich należy praktyczne stosowanie polityki społecznej, a także nadanie konkretnego wyrazu ujętym w Karcie postanowieniom dotyczącym spraw socjalnych; w kontekście ewentualnej zmiany traktatów przypomina jednak swój wniosek dotyczący włączenia do nich protokołu społecznego w celu wzmocnienia podstawowych praw socjalnych w odniesieniu do swobód gospodarczych;

23. przyjmuje do wiadomości faktycznie kluczową, ale nieformalną rolę Eurogroupy w zarządzaniu gospodarczym strefą euro oraz wpływ, jaki jej decyzje, które nie są równoważone przez właściwe mechanizmy demokratycznej rozliczalności i kontroli sądowej, mogą wywierać na proces kształtowania polityki; przypomina jej członkom o ich zobowiązaniach w ujęciu horyzontalnym, wynikających z art. 2 i 6 TUE oraz Karty;

24. wzywa Komisję i Europejski Bank Centralny do pełnego przestrzegania Karty przy wypełnianiu ich zadań w ramach Europejskiego Mechanizmu Stabilności, w tym w praktykach udzielania pożyczek przez Bank, w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.

25. przypomina, że działania Unii na arenie międzynarodowej muszą opierać się na zasadach ujętych w art. 21 ust. 1 TUE; jest przekonany, że pełne poszanowanie i promowanie postanowień Karty w UE stanowi punkt odniesienia w ocenie legalności i wiarygodności postępowania Unii w stosunkach międzynarodowych, w tym w ramach procesu rozszerzenia na mocy art. 49 TUE;

26. zwraca uwagę na ograniczoną jurysdykcję TSUE w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) i ostrzega przed jakimkolwiek potencjalnym ograniczaniem praw do skutecznego środka zaradczego ujętego w Karcie;

27. przypomina instytucjom UE o wynikających z Karty obowiązkach w zakresie praw człowieka, również w dziedzinie polityki handlowej; zachęca Komisję do przeprowadzenia szczegółowych ocen skutków w zakresie praw człowieka przed zakończeniem każdych negocjacji handlowych, z uwzględnieniem Wytycznych ONZ dotyczących ocen skutków umów handlowych i inwestycyjnych dla praw człowieka;

28. przypomina, że zarówno traktaty, jak i Karta zawierają odniesienie do ochrony mniejszości narodowych i do dyskryminacji ze względu na język; apeluje o podjęcie konkretnych kroków administracyjnych w instytucjach UE, aby zachęcić rządy krajowe do znalezienia trwałych rozwiązań i do propagowania kultury różnorodności językowej w ich państwach członkowskich, wykraczającej poza języki urzędowe UE;

29. przypomina o obowiązku przystąpienia do europejskiej konwencji praw człowieka (EKPC), o którym mowa w art. 6 TUE; apeluje do Komisji o podjęcie niezbędnych kroków, aby wyeliminować przeszkody prawne, które uniemożliwiają sfinalizowanie akcesji, oraz o przedstawienie nowego projektu porozumienia w sprawie przystąpienia Unii do EKPC, przedstawiając skuteczne rozwiązania w odpowiedzi na zastrzeżenia sformułowane przez Trybunał Sprawiedliwości w opinii 2/13 z dnia 18 grudnia 2014 r.; uważa, że zakończenie tego procesu byłoby równoznaczne z wprowadzeniem dalszych zabezpieczeń praw podstawowych obywateli i rezydentów Unii oraz zapewni dodatkowy mechanizm egzekwowania praw człowieka, a mianowicie możliwość odwoływania się do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w związku z naruszeniem praw człowieka wynikającym z działania jednej z instytucji UE lub państwa członkowskiego wdrażającego przepisy prawa UE, wchodzącym w zakres EKPC; uważa ponadto, że orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wniesie w związku z tym dodatkowy wkład w obecne i przyszłe działania UE na rzecz przestrzegania i upowszechniania praw człowieka i podstawowych wolności w dziedzinie swobód obywatelskich, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, w uzupełnieniu orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości w tej dziedzinie;

30. wzywa do bezzwłocznego przyjęcia horyzontalnej unijnej dyrektywy antydyskryminacyjnej ¹⁸  dającej dodatkową gwarancję praw podstawowych w Unii Europejskiej w wyniku konkretnego unijnego prawodawstwa;

Karta a agencje UE

31. podkreśla potencjał niektórych agencji UE w zakresie zapewnienia wsparcia państwom członkowskim w wypełnianiu zobowiązań wynikających z Karty poprzez częste działanie jako powiązanie operacyjne między UE i sferami krajowymi; zauważa, że zadanie to można skutecznie wykonać tylko przez kształtowanie dojrzałej praktyki w zakresie praw podstawowych w agencjach działających w sferze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych lub tych, których działalność może mieć wpływ na prawa i zasady wynikające z Karty, z uwzględnieniem zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego wymiaru ochrony i promowania praw podstawowych;

32. apeluje do właściwych agencji UE o wzmożenie prac na rzecz wdrożenia zasad równouprawnienia płci przewidzianych w Karcie, w tym przez zapewnienie, by wszystkie instytucje i agencje UE realizowały politykę zerowej tolerancji wobec wszystkich form przemocy seksualnej i nękania fizycznego lub psychicznego; wzywa wszystkie instytucje i agencje UE do pełnego wdrożenia rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 26 października 2017 r. w sprawie przeciwdziałania molestowaniu i wykorzystywaniu seksualnemu w UE ¹⁹ ;

33. zauważa zróżnicowany zakres polityk i instrumentów opracowanych przez różne agencje w celu wprowadzenia w życie ich podstawowych zobowiązań w zakresie praw człowieka, co prowadzi do zróżnicowania stopnia realizacji; podkreśla konieczność wspierania współpracy między agencjami UE, a także usystematyzowanego dialogu z niezależnymi ekspertami w dziedzinie praw człowieka, oraz korzystania z istniejących najlepszych praktyk w celu rozwijania powszechnych i wzmocnionych ram dotyczących praw człowieka;

34. apeluje do agencji UE działających w sferze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych lub tych, których działalność może mieć wpływ na prawa i zasady wynikające z Karty, o przyjęcie wewnętrznych strategii w dziedzinie praw podstawowych i promowanie regularnych szkoleń dla personelu na wszystkich szczeblach na temat praw podstawowych i Karty;

35. wyraża ubolewanie, że w wielu rozporządzeniach ustanawiających agencje UE brakuje jednoznacznego odniesienia do Karty; apeluje do współprawodawców, by wypełniali tę lukę w razie konieczności za każdym razem, gdy przepisy lub decyzje ustanawiające agencje są opracowywane lub zmieniane, a także o zapewnienie, z uwzględnieniem mandatu i specyfiki każdej agencji, dodatkowych mechanizmów operacyjnych zapewniających zgodność z Kartą;

Wspieranie państw członkowskich w stosowaniu Karty na szczeblu krajowym

36. przypomina, że wymiar unijny i wymiary krajowe Karty są ze sobą nierozerwalnie związane i uzupełniają się wzajemnie w zapewnianiu konsekwentnego stosowania postanowień Karty w ogólnych ramach prawnych UE;

37. podkreśla utrzymującą się lukę informacyjną w odniesieniu do Karty, jej zakresu i stopnia jej stosowania zarówno przez osoby, które korzystają z ochrony w oparciu o Kartę, jak i przez ekspertów w dziedzinie prawa i praw człowieka; wyraża ubolewanie z powodu bardzo nielicznych działań krajowych poświęconych wyeliminowaniu tego niedociągnięcia;

38. wzywa Komisję do wzmocnienia działań mających na celu podnoszenie świadomości na temat Karty, przy pełnym zaangażowaniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego, oraz do promowania i finansowania modułów szkoleniowych ukierunkowanych na Kartę, przeznaczonych dla sędziów krajowych, prawników praktyków, a także urzędników służby cywilnej, mających na celu poszerzenie wiedzy na temat unijnych polityk i prawa Unii - m.in. na temat prawa materialnego i prawa formalnego, wykorzystania unijnych instrumentów współpracy sądowej, właściwego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, języka prawnego i prawniczego oraz prawa porównawczego; ponadto apeluje do Komisji o wyposażenie państw członkowskich w praktyczne wytyczne pomocne w stosowaniu Karty na szczeblu krajowym; w związku z tym apeluje do Komisji o popularyzację opublikowanego ostatnio przez Agencję Praw Podstawowych podręcznika zatytułowanego "Handbook on Applying the Charter of Fundamental Rights of the European Union in law and policymaking at national level" [Podręcznik stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w prawie i procesie kształtowania polityki na szczeblu krajowym];

39. zachęca państwa członkowskie do regularnej wymiany informacji i doświadczeń dotyczących używania, stosowania i nadzorowania Karty oraz do uwzględnienia przykładów najlepszych praktyk już opracowanych na szczeblu krajowym; zachęca państwa członkowskie do dokonania przeglądu przepisów proceduralnych dotyczących analizy prawnej i oceny skutków projektów ustaw pod kątem Karty; zwraca uwagę, że procedury te powinny wyraźnie odnosić się do Karty, podobnie jak do krajowych instrumentów ochrony praw człowieka, w celu zminimalizowania ryzyka pominięcia Karty;

40. zwraca uwagę, że luki w transpozycji i prawidłowym wdrażaniu prawa Unii w państwach członkowskich mogą mieć realny wpływ na korzystanie z praw podstawowych UE; w tym kontekście przypomina o roli Komisji jako strażniczki traktatów i o tym, że zatem to ostatecznie - jeśli nie przede wszystkim - na niej spoczywa odpowiedzialność za zapewnienie przestrzegania praw podstawowych, w razie potrzeby w drodze postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego; w związku z tym wzywa do bardziej zdecydowanego przywództwa w zapewnianiu właściwego wykonywania unijnego prawodawstwa;

Dążenie do bardziej spójnej interpretacji Karty

41. jest przekonany, że różnice w interpretacji dotyczące stosowania przepisów Karty między instytucjami UE, organami, biurami i agencjami Unii i państwami członkowskimi mają szkodliwy wpływ na wartość dodaną wnoszoną przez Kartę, tj. reprezentującą zestaw wspólnych minimalnych standardów ochrony przeznaczony do stosowania w ujęciu horyzontalnym w odniesieniu do wszystkich podmiotów instytucjonalnych oraz polityk i działań powiązanych ze sferą UE;

42. podkreśla, że włączenie Karty do pierwotnego prawa UE, mimo że nie poszerza zakresu kompetencji Unii i jest zgodne z zasadą pomocniczości określonej w jej art. 51, stwarza nowe rodzaje odpowiedzialności po stronie instytucji podejmujących i wykonujących decyzje, a także po stronie państw członkowskich, gdy wdrażają one prawo unijne na szczeblu krajowym, oraz że postanowienia Karty stały się przez to możliwe do bezpośredniego stosowania przez sądy europejskie i krajowe;

43. zachęca instytucje UE i państwa członkowskie, by umożliwiły bardziej bezpośrednie stosowanie Karty jako całości;

44. wyraża ubolewanie, że do tej pory Rzeczpospolita Polska i Zjednoczone Królestwo nie zdecydowały się na wycofanie z protokołu nr 30 do Traktatów;

o

o o

45. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji, a także rządom i parlamentom państw członkowskich.

1 Dz.U. C 337 z 20.9.2018, s. 167.

2 Dz.U. C 301 E z 13.12.2007, s. 229.

3 Dz.U. C 215 z 19.6.2018, s. 162.

4 Dz.U. C 242 z 10.7.2018, s. 24.

5 Dz.U. C 337 z 20.9.2018, s. 120.

6 Dz.U. L 145 z 31.5.2001, s. 43.

7 Dz.U. L 53 z 22.2.2007, s. 1.

8 ECLI:EU:C:2016:701.

9 ECLI:EU:C:2018:871.

10 ECLI:EU:C:2014:2454.

11 Badanie pt. "The Implementation of the Charter of Fundamental Rights in the EU institutional framework" [Stosowanie Karty praw podstawowych w ramach instytucjonalnych UE], Parlament Europejski, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Wewnętrznej, Departament Tematyczny C, 22 listopada 2016 r.; badanie pt. "The interpretation of Article 51 of the EU Charter of Fundamental Rights: the Dilemma of Stricter or Broader Application of the Charter to National Measures" [Wykładnia art. 51 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej: dylemat węższego lub szerszego stosowania Karty do środków krajowych], Dyrekcja Generalna ds. Polityki Wewnętrznej, Departament Tematyczny C, 15 lutego 2016 r.; badanie pt. "The European Social Charter in the context of implementation of the EU Charter of Fundamental Rights" [Europejska karta społeczna w kontekście stosowania Karty praw podstawowych UE] z dnia 12 stycznia 2016 r.

12 "The Implementation of the Charter of Fundamental Rights in the EU institutional framework" [Stosowanie Karty praw podstawowych w ramach instytucjonalnych UE], Parlament Europejski, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Wewnętrznej, Departament Tematyczny C - Prawa obywatelskie i sprawy konstytucyjne, 22 listopada 2016 r.

13 Opinia FRA nr 1/2017 z dnia 10 kwietnia 2017 r.

14 Opinia FRA nr 4/2018 z dnia 24 września 2018 r.

15 Dz.U. C 215 z 19.6.2018, s. 162.

16 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 2 grudnia 2015 r. dotycząca sprawozdania specjalnego Europejskiego Rzecznika PrawnObywatelskich w sprawie dochodzenia z własnej inicjatywy OI/5/2012/BEH-MHZ dotyczącego Fronteksu (Dz.U. C 399 z 24.11.2017, s. 2).

17 Wyrok Sądu z dnia 22 marca 2018 r., Emilio de Capitani przeciwko Parlamentowi Europejskiemu, sprawa T-540/15, ECLI:EU:T:2018:167.

18 Wniosek Komisji z dnia 2 lipca 2008 r. dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną (COM(2008)0426)).

19 Dz.U. C 346 z 27.9.2018, s. 192.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2020.449.28
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w ramach instytucjonalnych UE (2017/2089(INI)).
• Data aktu: 12/02/2019
• Data ogłoszenia: 23/12/2020