Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie...

1.

Wnioski i zalecenia

1.1.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) przyjmuje z zadowoleniem wniosek Komisji zmierzający do aktualizacji dyrektywy w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i popiera w dużej mierze jego strukturę, cele i środki. Podkreśla z zadowoleniem, że po raz pierwszy ścieżka legislacyjna zapoczątkowana wraz z europejską inicjatywą obywatelską została zrealizowana z poszanowaniem ogólnych postulatów. Zarazem Komitet zwraca uwagę, że ponad 99 % wody pitnej w UE spełnia wymogi dotychczasowej dyrektywy 98/83/WE.

1.2.

Zgodnie ze swoją wcześniejszą opinią 1 EKES ubolewa, że wniosek dotyczący dyrektywy nie przewiduje wyraźnie uznania powszechnego prawa dostępu do wody pitnej i urządzeń sanitarnych, co postulowano w inicjatywie Right2Water i co zawarto w celach zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych 2 .

1.3.

EKES uważa, że zaproponowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) model oparty na minimalnej ilości wody dziennie na osobę jest dobrym rozwiązaniem. W tej kwestii istotne jest zachowanie całościowego podejścia 3 , łączącego przepisy dotyczące zrównoważonego rozwoju i gospodarki o obiegu zamkniętym z aspektem środowiskowym, gospodarczym i społecznym 4 .

1.4.

EKES uważa, że Komisja powinna przyjąć wartości parametryczne proponowane przez WHO, przywrócić mechanizm odstępstw zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami oraz usunąć automatyczne procedury określone w art. 12 dyrektywy. Przedmiotowy wniosek ma na celu zapewnienie wyższych standardów jakości oraz określenie procedur działania w razie rzeczywistego zagrożenia dla użytkowników.

1.5.

EKES popiera wprowadzenie środków zobowiązujących państwa członkowskie do ułatwienia dostępu do wody pitnej grupom społecznym w trudnej sytuacji lub mieszkańcom obszarów odizolowanych lub o niekorzystnym położeniu, lub peryferyjnych obszarów wiejskich. Jednak zgodnie z zasadą pomocniczości dokładne określenie tych środków należy uzgodnić z państwami członkowskimi.

1.6.

EKES z zadowoleniem przyjmuje przyjęcie zasad ostrożnościowych oraz zasady "zanieczyszczający płaci" 5 i popiera organizowanie kampanii komunikacyjnych w celu zapewnienia bardziej powszechnego i świadomego zużycia wody publicznej, a także zaleca zastosowanie wszystkich dostępnych instrumentów, nie tylko online.

1.7.

EKES odnotowuje, że dyrektywa wprowadza istotne nowe elementy dotyczące monitorowania i przejrzystości informacji. Zaleca się jednak, aby przekazywane informacje były jasne i zrozumiałe, tak aby zwiększyć świadomość użytkowników na temat znaczenia spożywania wody. EKES podkreśla ważną rolę MŚP w dystrybucji wody. Aby uniknąć biurokratycznych obciążeń dla MŚP, wymogi względem nich muszą być proporcjonalne.

1.8.

EKES za istotne uważa, zgodnie z dyrektywą 2000/60/WE, monitorowanie źródeł zaopatrzenia w wodę poprzez tworzenie w razie potrzeby zasobów wodnych umożliwiających reagowanie na sytuacje kryzysowe, badanie nowych podejść do źródeł alternatywnych, takich jak woda deszczowa, oraz bardziej racjonalne wykorzystanie wód gruntowych, aby ograniczać marnotrawstwo.

1.9.

EKES uważa, że woda do użytku domowego jest elementem gospodarki o obiegu zamkniętym i że istotne jest, by w dyrektywie Komisji wpisano ją w ten kontekst, na nowo regulując jej produkcję, odzyskiwanie i ponowne użycie.

1.10.

EKES jest zaniepokojony faktem, że przewidywane większe koszty kontroli oraz modernizacji sieci i jej dostosowania do norm prawdopodobnie zostaną poniesione wyłącznie przez użytkowników końcowych, a nie rozdzielone również między organy publiczne i dostawców.

1.11.

EKES wyraża nadzieję, że państwa członkowskie zastosują odpowiednie taryfy opłat za wodę dla osób mniej zamożnych lub żyjących poniżej granicy ubóstwa, a także dla osób żyjących na obszarach wiejskich o niekorzystnych uwarunkowaniach. Jednocześnie Komitet zaleca środki zniechęcające do nieproporcjonalnego zużywania wody i promujące właściwe postawy wśród konsumentów. To samo powinno dotyczyć również zastosowań przemysłowych i rolnych. EKES zwraca uwagę na konieczność skutecznej konserwacji sieci wodociągowej. Dzięki temu powinno się zmniejszyć różnicę pomiędzy dostarczonymi i fakturowanymi ilościami wody w celu zwalczania jej marnotrawstwa. W trosce o zapewnienie solidarności z grupami o niższych dochodach bardzo istotne jest również utrzymanie degresywnych taryf dla dużych użytkowników, co mogłyby przyczynić się do zmniejszenia stałych opłat.

1.12.

EKES uważa, że woda jest podstawowym dobrem publicznym. W związku z tym wody gruntowe, baseny wodne i duże naturalne rezerwuary wody nie powinny już być prywatyzowane, a w każdym razie powinny być publicznie dostępne. Aby zapewnić dostępność wody pitnej dla wszystkich, państwo członkowskie może angażować podmioty prywatne w dystrybucję wody do użytku domowego lub przemysłowego. Rola podmiotów prywatnych powinna mieć jednak charakter pomocniczy i nie może być istotniejsza od roli podmiotów prawa publicznego.

1.13.

EKES nalega, aby w przyszłości wprowadzono rozróżnienie między uznaniem prawa do wody a prawem do ochrony zdrowia.

2.

Kontekst

2.1.

Woda pitna jest dobrem podstawowym, mającym kluczowe znaczenie dla zdrowia, dobrostanu i godności każdego człowieka. Na jakość życia każdego człowieka, a także na działalność gospodarczą i produkcyjną znacznie wpływają dostępność wody i zaburzenia cyklu hydrogeologicznego.

2.2.

Obecnie zaopatrzenie w wodę około 40 % ludności na świecie jest zależne od zbiorników transgranicznych, a do 2030 r. około 2 mld osób może mieszkać na obszarach dotkniętych brakiem wody.

2.3.

Obszar UE jest bez wątpienia jednym z osiągających najlepsze wyniki w gospodarowaniu wodą pitną, lecz dwa miliony obywateli europejskich wciąż nie korzystają z bezpiecznych, czystych i tanich zasobów wodnych. Jednak dostępne zasoby wody pitnej w 99 % spełniają wymogi dyrektywy 98/83/WE.

2.4.

Jakość wody wpływa na łańcuch pokarmowy, w związku z czym zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 178/2002 należy zapewnić dostęp do czystej wody na każdym etapie łańcucha pokarmowego.

2.5.

Wiele czynników, jak np. wzrost liczby ludności na świecie, coraz większe zapotrzebowanie na wodę do użytku domowego, przemysłowego i rolnego, zanieczyszczenie i zmiana klimatu stawiają nowe wyzwania w zakresie dostaw wody, dostępu do niej, a także gospodarowania nią i jej recyklingu. Skłania to do aktualizacji obowiązujących przepisów, m. in. dyrektywy 98/83/WE.

2.6.

W 2013 r. do europejskiej inicjatywy obywatelskiej o nazwie Right2Water przystąpiło ponad 1,8 mln osób domagających się właśnie dostosowania obowiązujących przepisów do nowych wyzwań i zwracających się przede wszystkim o uznanie powszechnego prawa dostępu do wody pitnej oraz urządzeń sanitarnych 6 .

2.7.

Parlament Europejski 7 i EKES 8 zdecydowanie poparły tę inicjatywę, mającą umocowanie w agendzie ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 9 .

2.8.

W wyniku inicjatywy Right2Water Komisja zapoczątkowała konsultacje publiczne 10 , po których nastąpiła konsultacja formalna ze wszystkimi zainteresowanymi stronami i w efekcie m.in. przegląd dyrektywy 98/83/WE w kontekście programu REFIT. Dostęp do wody pitnej wysokiej jakości, a także racjonalne nią gospodarowanie stanowią jeden z głównych elementów europejskiego filaru praw socjalnych oraz profilaktyki zdrowotnej i dostaw bezpiecznej żywności i wraz z ponownym używaniem wody przyczyniają się do realizacji planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym 11 .

3.

Streszczenie wniosku Komisji

3.1.

W dyrektywie określono następujące środki: aktualizacja wykazu parametrów oraz wprowadzenie podejścia opartego na analizie ryzyka; udoskonalenie przepisów dotyczących przejrzystości i dostępu do aktualnych informacji dla konsumentów; większa przejrzystość i lepszy dostęp do danych; usprawnienie wolnego handlu materiałami mającymi kontakt z wodą pitną; dostęp do wody pitnej dla wszystkich.

3.2.

We wniosku przewiduje się podniesienie parametrów mających zastosowanie do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi częściowo zgodnie ze szczególnymi zaleceniami WHO 12 w celu zagwarantowania jej zdatności do użycia, większą kontrolę czynników chorobotwórczych i Legionella, nowe parametry chemiczne i nowe parametry dotyczące związków zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego, a także bardziej restrykcyjne limity występowania ołowiu i chromu.

3.3.

Państwa członkowskie dbają również o to, by wobec zaopatrzenia w wodę, uzdatniania i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi stosowano oparte na analizie ryzyka podejście do zagrożeń dotyczących części wód wykorzystywanych do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, dostaw i wewnętrznej instalacji wodociągowej (w tym ostatnim przypadku ocena będzie przeprowadzana co 3 lata, podczas gdy w odniesieniu do ryzyka związanego z dostawami ocena będzie przeprowadzana co 6 lat).

3.3.1.

Państwa dysponują możliwością wprowadzenia dodatkowych kontroli dotyczących substancji lub mikroorganizmów, co do których nie wyznaczono parametrów.

3.3.2.

Nowemu podejściu opartemu na ryzyku towarzyszy zasada "zanieczyszczający płaci".

3.4.

We wniosku wprowadzono przepisy mające na celu zmniejszenie istniejących różnic i zharmonizowanie standardów dotyczących materiałów mających kontakt z wodą pitną, które obecnie stanowią przeszkodę w wolnym handlu.

3.5.

Zadaniem państw członkowskich jest zagwarantowanie powszechnego dostępu do wody, ze szczególnym uwzględnieniem osób w trudnym położeniu i wykluczonych, poprawienie jakości oferowanych usług, zapewnienie przystępnych kosztów wody dla gospodarstw domowych i zapoczątkowanie kampanii zachęcających do korzystania z wody pitnej w celu informowania o jej jakości na danym obszarze, o środkach przyjętych w celu kontroli, gromadzenia i oczyszczania ścieków.

3.6.

Dodatkowe koszty będą ponoszone głównie przez podmioty zajmujące się wodą. Konsumenci odczuliby bardzo nieznaczny wzrost kosztów ponoszonych przez gospodarstwa domowe. W każdym razie nie istnieje ryzyko, że woda pitna stanie się nieprzystępna cenowo. Wydatki gospodarstw domowych mogą wzrosnąć o 0,73-0,76 %, co odpowiada 7,90- 10,40 EUR rocznie, ale lepsza jakość wody w gospodarstwach domowych może przełożyć się na rezygnację z konsumpcji wody butelkowanej.

3.7.

Ewentualną utratę miejsc pracy mogą zrównoważyć jednak wzrost zatrudnienia w sektorze zaopatrzenia w wodę, a także znaczne oszczędności w zakresie opakowań i recyklingu tworzyw sztucznych. Nowe miejsca pracy będą tworzone przede wszystkim w pobliżu źródeł zaopatrzenia.

3.8.

Przewidziano pozytywny wpływ na MŚP, w szczególności te związane z analizą i uzdatnianiem wody. Koszty administracyjne dla organów krajowych zostały ocenione jako nieistotne lub malejące.

4.

Uwagi ogólne

4.1.

EKES analizuje wniosek Komisji zmierzający do aktualizacji dyrektywy w sprawie wody pitnej. Zwłaszcza cieszy go to, że po raz pierwszy ścieżka legislacyjna zapoczątkowana wraz z inicjatywą obywateli europejskich doprowadziła do spełnienia ogólnych postulatów. Zarazem warto zauważyć, że ponad 99 % wody pitnej w UE spełnia wymogi dyrektywy 98/83/WE, a zatem charakteryzuje się najwyższą jakością 13 .

4.2.

EKES ubolewa jednak, że dyrektywa nie przewiduje wyraźnie uznania powszechnego prawa dostępu do wody pitnej i urządzeń sanitarnych, co postulowano w europejskiej inicjatywie obywatelskiej Right2Water oraz zawarto w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z dnia 25 września 2015 r. "Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030" i w celach zrównoważonego rozwoju (cel 6: "zapewnić powszechny i sprawiedliwy dostęp do bezpiecznej wody pitnej po przystępnej cenie").

4.3.

EKES popiera decyzję Komisji o zastosowaniu instrumentu dyrektywy, gdyż pod względem pomocniczości lepiej odpowiada on konkretnym potrzebom i kwestiom występującym na szczeblu krajowym i lokalnym, jednak pod warunkiem że zachowane zostanie zawsze całościowe podejście obejmujące zwłaszcza wszystkie inne przepisy dotyczące zrównoważonego rozwoju i gospodarki o obiegu zamkniętym w celu wysokiej jakości dostaw wody.

4.4.

EKES proponuje, by zgodnie z zasadą pomocniczości państwa członkowskie mogły przyjąć środki, aby ułatwić dostęp osób w trudnym położeniu i wykluczonych do wody pitnej. Komitet ma jednak poważne wątpliwości co do połączenia obecnego systemu odstępstw na poziomie krajowym i wprowadzenia automatycznych mechanizmów na mocy art. 12 dyrektywy. Środki te bowiem nie uwzględniają w należyty sposób specyficznych uwarunkowań lokalnych i mogą powodować nagłe przerwy w dostawach, choć bez rzeczywistego zagrożenia dla zdrowia ludzi. W tym kontekście EKES apeluje o nadanie większego znaczenia obserwowanym tendencjom w zmianach składu wody, a nie pojedynczym danym epizodycznym.

4.5.

Komitet popiera organizację szeroko zakrojonych kampanii informujących obywateli o nowych przepisach w zakresie ochrony zdrowia i promujących powszechne i świadome korzystanie z wody publicznej. Kampanie te powinny być prowadzone również za pomocą narzędzi innych niż cyfrowe, tak aby zaangażować w nie wszystkie grupy społeczne. Komisja powinna dokonać oceny środków ekonomicznych na rzecz kampanii recyklingu oraz środków finansowania dla osób kupujących elektryczny sprzęt gospodarstwa domowego o niskim zużyciu wody.

4.6.

EKES popiera propozycję ujednolicenia istniejących przepisów dotyczących materiałów mających kontakt z wodą pitną. Komitet uważa w szczególności, że taki środek może przyczynić się do powstania dużych korzyści skali na rynku wewnętrznym i postępów w sektorze ochrony zdrowia.

5.

Uwagi szczegółowe

5.1.

EKES uważa, że doświadczenia związane z inicjatywą Right2Water są istotnym studium przypadku, który Komisja powinna uwzględnić, by wzmocnić instrument europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Podkreśla zwłaszcza że jest to pierwsza i jedyna inicjatywa, która przeszła całą procedurę. Dowodzi to nadmiernej złożoności tego instrumentu zarówno na etapie prezentacji i zbierania podpisów dla komitetu promującego, jak i na etapie działań następczych Komisji 14 , co uznano już częściowo w ostatnim wniosku dotyczącym rozporządzenia COM(2017) 482.

5.2.

Uważa ponadto, że model WHO oparty na minimalnej ilości wody dziennie na osobę może być dobrym rozwiązaniem 15 . Zdaniem EKES-u kluczowe znaczenie ma to, aby UE stała w pierwszym szeregu w walce z ubóstwem wodnym na świecie.

5.3.

Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) powinno się zaplanować politykę na rzecz konsumentów w celu poprawienia dostępu do wody pitnej na podstawie takich wskaźników jak:

5.4.

EKES wyraża zaniepokojenie ryzykiem wzrostu kosztów dla konsumentów i ponawia postulat, by uznano prawo wszystkich obywateli do wody pitnej po przystępnej cenie. W związku z tym wzywa państwa członkowskie i Komisję do monitorowania zmian cen w celu zapewnienia większej przejrzystości.

5.5.

EKES uważa, że aktualizacja dyrektywy może stworzyć możliwości i nowe miejsca pracy w wielu MŚP, zwłaszcza w przedsiębiorstwach działających w dziedzinie analizy i kontroli wody, obsługi technicznej i nowych instalacji. Niemniej odnotowuje małe zainteresowanie Komisji kwestią odpowiedniej liczby pracowników posiadających właściwe umiejętności, zdolnych do stawienia czoła nowym wyzwaniom w tym sektorze. EKES podkreśla ważną rolę MŚP w dystrybucji wody. Aby uniknąć biurokratycznych obciążeń dla MŚP, wymogi względem nich muszą być proporcjonalne.

5.6.

EKES wskazuje na zagrożenia, jakie dyrektywa może spowodować w sektorze produkcji wody mineralnej, co będzie miało duży wpływ na zatrudnienie. Komisja nie omawia tego zagrożenia w odpowiedni sposób ani w kontekście wsparcia dla przedsiębiorstw w ewentualnej rekonwersji przemysłowej, ani ewentualnego wsparcia dla pracowników w okresie braku pracy i przekwalifikowania się w celu reintegracji zawodowej. EKES uważa, że kwestie te wymagają rozwiązania na szczeblu europejskim z wykorzystaniem wszystkich przewidzianych narzędzi, w tym dialogu społecznego.

5.7.

EKES za istotne uważa, zgodnie z dyrektywą 2000/60/WE, monitorowanie źródeł zaopatrzenia w wodę poprzez tworzenie w razie potrzeby zasobów wodnych umożliwiających reagowanie na sytuacje kryzysowe, badanie nowych podejść do źródeł alternatywnych, takich jak woda deszczowa, odsalanie, oraz bardziej racjonalne wykorzystanie wód gruntowych, aby ograniczać marnotrawstwo.

Wniosek o konsultację	Parlament Europejski, 8.2.2018 Rada, 28.2.2018
Podstawa prawna	Artykuł 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego	13.2.2018
Sekcja odpowiedzialna	Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego
Data przyjęcia przez sekcję	26.6.2018
Data przyjęcia na sesji plenarnej	12.7.2018
Sesja plenarna nr	536
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	161/1/2

Identyfikator:	Dz.U.UE.C.2018.367.107
Rodzaj:	Opinia
Tytuł:	Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi" (wersja przekształcona) [COM(2017) 753 final - 2017/0332(COD)].
Data aktu:	10/10/2018
Data ogłoszenia:	10/10/2018

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi" (wersja przekształcona) [COM(2017) 753 final - 2017/0332(COD)].

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi" (wersja przekształcona)

Zmiany w prawie

Data 30 kwietnia dla wnioskodawcy dodatku osłonowego może być pułapką

Rząd chce zmieniać obowiązujące regulacje dotyczące czynników rakotwórczych i mutagenów

Bez kary za brak lekarza w karetce do końca tego roku

Będzie zmiana ustawy o rzemiośle zgodna z oczekiwaniami środowiska

Tabletki "dzień po" bez recepty nie będzie. Jest weto prezydenta

Małżonkowie zapłacą za 2023 rok niższy ryczałt od najmu

Dz.U.UE.C.2018.367.107

	Luca JAHIER
	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego