Wspólna polityka rolna i światowe bezpieczeństwo żywnościoweP6_TA(2009)0006
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 stycznia 2009 r. w sprawie wspólnej polityki rolnej i światowego bezpieczeństwa żywnościowego (2008/2153(INI))
(2010/C 46 E/02)
(Dz.U.UE C z dnia 24 lutego 2010 r.)
Parlament Europejski,
– uwzględniając art. 33 traktatu WE,
– uwzględniając rezolucję z dnia 25 października 2007 r. w sprawie podwyżki cen paszy i żywności(1), a także rezolucję z dnia 22 maja 2008 r. w sprawie podwyżek cen żywności w UE i w krajach rozwijających się(2),
– uwzględniając rezolucję z dnia 29 listopada 2007 r. w sprawie komunikatu "Wspieranie rozwoju rolnictwa w Afryce" - wniosek w sprawie rozwoju rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego w Afryce(3),
– uwzględniając wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego instrument umożliwiający szybkie reagowanie na gwałtowny wzrost cen żywności w krajach rozwijających się (COM(2008)0450),
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 20 maja 2008 r. do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów zatytułowany "Reakcja na kwestię wzrostu cen żywności. Wskazówki dotyczące działania na szczeblu UE" (COM(2008)0321),
– uwzględniając konkluzje światowego szczytu żywnościowego, który odbył się w Rzymie w dniach 13-17 listopada 1996 r. oraz cel polegający na zmniejszeniu o połowę liczby osób cierpiących z powodu głodu do 2015 r.,
– uwzględniając raport "Agricultural Outlook 2008-2017" wydany przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD),
– uwzględniając zalecenia międzynarodowej oceny wpływu nauk i technologii rolniczych na rozwój (IAASTD),
– uwzględniając wyniki oceny funkcjonowania wspólnej polityki rolnej (WPR),
– uwzględniając toczące się na forum WTO negocjacje na w sprawie dauhańskiej agendy rozwoju,
– uwzględniając deklarację paryską z dnia 2 marca 2005 r. w sprawie skuteczności pomocy,
– uwzględniając art. 45 Regulaminu,
– uwzględniając sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz opinie Komisji Rozwoju, Komisji Spraw Zagranicznych, Komisji Handlu Międzynarodowego, jak również Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii (A6-0505/2008),
A. mając na uwadze, że po raz pierwszy od lat 70. świat stanął w obliczu dotkliwego kryzysu żywnościowego spowodowanego zarówno czynnikami strukturalnymi, długofalowymi, jak też innymi przyczynami, przy trzykrotnym wzroście cen kukurydzy od roku 2006 i wzroście światowych cen pszenicy o ponad 180% w okresie dwóch lat oraz ogólnym wzroście światowych cen żywności o około 83%,
B. mając na uwadze, że w krótkim czasie, tzn. od września 2006 r. do lutego 2008 r., nastąpił nieprzewidziany, gwałtowny wzrost cen oraz że światowe ceny innych artykułów żywnościowych podwoiły się w ciągu ostatnich 2 lat i - jak pokazuje rynek kontraktów futures - pomimo rejestrowanych obecnie spadków cen różnych zbóż najprawdopodobniej pozostaną na wysokim poziomie,
C. mając na uwadze, że wzrost cen pasz dla zwierząt powoduje wzrost kosztów produkcji, co wiąże się z ryzykiem obniżenia produkcji hodowlanej, w przypadku której odnotowuje się i powinno się odnotowywać wzrost popytu, zwłaszcza w gospodarkach wschodzących,
D. mając na uwadze, że zgodnie z prognozami FAO i OECD, choć ceny artykułów spożywczych mogą obniżyć się w stosunku do wysokiego poziomu z ubiegłego roku, to nie przewiduje się, że spadną one poniżej poziomu z 2006 r.; mając jednak na uwadze, że gwałtowne wahania cen artykułów spożywczych mogą stać się wyraźniejszą i stałą cechą światowego rynku oraz że wyższe ceny żywności nie przekładają się automatycznie na wyższe dochody gospodarstw rolnych, przede wszystkim ze względu na szybki wzrost kosztów produkcji rolnej,
E. mając na uwadze, że światowe zapasy żywności zmniejszyły się do dramatycznie niskiego poziomu, z zapasów wystarczających na rok, jakie gromadzono po II wojnie światowej do zapasów wystarczających na 57 dni w 2007 r. i tylko 40 dni w 2008 r.,
F. mając na uwadze, że te i inne czynniki mają bezpośrednie, poważne konsekwencje dla ogromnej liczby osób oraz że na całym świecie kryzys na rynku cen żywności doprowadził kolejne miliony ludzi do ubóstwa i głodu; mając na uwadze, że omawiana sytuacja wywołała zamieszki i rozruchy na całym świecie prowadząc do dalszej destabilizacji wielu krajów i regionów; mając na uwadze, że nawet w UE zapasy zostały zmniejszone do tego stopnia, że w ramach programu pomocy żywnościowej zabrakło żywności do przekazania,
G. mając na uwadze, że, zgodnie z obecnymi szacunkami organizacji walczących z głodem na świecie, w krajach rozwijających się jedna osoba na pięć jest niedożywiona i cierpi z powodu ciągłego uczucia głodu, a każdego dnia na świecie ponad 30 tys. dzieci umiera z powodu głodu i ubóstwa,
H. mając na uwadze, że rolnictwo dostarcza zatrudnienia i utrzymania dla ponad 70% siły roboczej w krajach rozwijających się, a w wielu krajach afrykańskich dla ponad 80% siły roboczej, i że polityka rozwoju rolnictwa ma zatem zasadnicze znaczenie dla skutecznej walki z ubóstwem i głodem,
I. mając na uwadze, że w krajach rozwijających się kobiety wytwarzają między 60 a 80% żywności oraz są odpowiedzialne za połowę ogólnoświatowej produkcji żywności, a także z uwagi na niezmiernie ważną rolę kobiet w utrzymaniu rodziny i fakt, że dostęp kobiet do ziemi i środków produkcji jest zdecydowanie trudniejszy niż w przypadku mężczyzn oraz że w związku z tym kobiety muszą być odpowiednio promowane i wspierane,
J. mając na uwadze, że obecny kryzys najsilniej odbija się na gospodarstwach domowych o najniższych dochodach, zarówno w Unii Europejskiej, jak i w krajach rozwijających się, gdzie odsetek dochodów gospodarstwa przeznaczanych na żywność wynosi 60-80% jego łącznych dochodów, przy czym w UE średnia ta nie przekracza 20%,
K. mając na uwadze, że Parlament i Rada wielokrotnie nawoływały do zdecydowanej reakcji na ogólnoświatowe problemy, obejmującej między innymi niezbędne finansowanie środków produkcji rolnej oraz pomoc w skorzystaniu z rynkowych instrumentów zarządzania,
L. mając na uwadze, że UE jest nadal głównym producentem żywności, dostarczając 17% światowej produkcji pszenicy, 25% światowych dostaw mleka, 20% światowej produkcji wieprzowiny i 30% światowej produkcji wołowiny, ale także jest ona znaczącym importerem produktów rolnych, a stopień zaopatrzenia jest znacznie niższy od progu samowystarczalności w przypadku wielu podstawowych produktów rolnych,
M. mając na uwadze, że UE pełni rolę lidera w ustanawianiu norm w produkcji żywności na najwyższym poziomie, skupiając uwagę na systemie śledzenia "od pola do stołu" oraz gwarantując bezpieczeństwo żywności wyprodukowanej w UE,
N. mając na uwadze, że UE jest również liderem w zakresie inicjatyw z dziedziny ochrony środowiska naturalnego, które służą ochronie zasobów naturalnych, lecz równocześnie nakładają na unijnych rolników dodatkowe koszty,
O. mając na uwadze, że UE jest jednym z największych światowych darczyńców na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej, jednak w skali międzynarodowej od lat 80 ubiegłego wieku, pomoc dla rolnictwa wciąż się zmniejsza, a w szczególności pomoc niesiona przez Unię Europejską,
P. mając na uwadze, że UE tradycyjnie finansuje około 10% światowej współpracy na rzecz rozwoju oprócz udziału państw członkowskich, czego potwierdzeniem jest obecny wkład za pośrednictwem instrumentów WE (około 1,8 mld euro, z czego 1 mld euro za pośrednictwem nowego instrumentu szybkiego reagowania na gwałtownie rosnące ceny żywności w krajach rozwijających się, zaś pozostała część poprzez dotychczasowe instrumenty pomocy na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej),
Q. mając na uwadze, że w związku z presją na wykorzystanie zasobów naturalnych, do 2050 r. spodziewany jest dwukrotny wzrost światowego popytu na żywność, zaś światowa produkcja żywności będzie musiała wzrosnąć,
R. mając na uwadze, że według FAO wystarczyłoby inwestować 30 mld euro rocznie w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego populacji świata, która w 2050 r. wyniesie 9 mld,
S. mając na uwadze, że aktualne umowy międzynarodowe i regionalne okazały się być niewystarczające, by uregulować zaopatrzenie rynku i handel; mając na uwadze, że ostatni wzrost cen żywności powinien być sygnałem alarmowym dla rządów całego świata, że nie należy nadmiernie eksploatować produkcji rolnej,
1. potwierdza, że światowe bezpieczeństwo żywnościowe jest kwestią o najwyższym znaczeniu dla UE, i wzywa do podjęcia natychmiastowych i ustawicznych działań w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego obywatelom UE oraz w skali całego świata; uważa za istotne, by podnieść wartość wszystkich typów rolnictwa i zwyczajów żywnościowych świata; podkreśla, że konsumenci powinni mieć dostęp do żywności po umiarkowanych cenach, a równocześnie powinno się zapewnić rolnikom godziwe warunki życia;
2. podkreśla znaczenie WPR jako sposobu na zabezpieczenie produkcji żywności w Unii Europejskiej; jest zdania, że WPR od jej ustanowienia w 1962 r. zapewnia obywatelom europejskim podaż bezpiecznej żywności, a także chroni i wspiera środowisko wiejskie oraz ustanawia unijne normy produkcji żywności, które są najwyższe na świecie; podkreśla, że w przyszłości rolnictwo wspólnotowe powinno nadal wypełniać tę rolę;
3. zwraca jednak uwagę, że w ciągu ostatnich 25 lat liczne reformy WPR doprowadziły do zmniejszenia produkcji rolnej w UE oraz do przeniesienia nacisku z ilości na jakość produkcji odpowiadającą wymogom rynku; uważa, że zmiana kierunku polityki doprowadziła do straty wielu możliwości rynkowych dla producentów z UE i do rosnącego uzależnienia od żywności przywożonej spoza UE, wytwarzanej zgodnie z zupełnie innymi normami produkcji, co stworzyło nierówne warunki konkurencji dla produktów rolnych UE;
Obecna sytuacja i jej przyczyny
4. podkreśla, że przed ostatnią podwyżką cen żywności ponad 860 min ludzi na całym świecie doświadczało chronicznego głodu; zwraca uwagę, że zgodnie z prognozami Banku Światowego wzrost cen żywności może doprowadzić kolejne 100 min ludzi do jeszcze większego ubóstwa;
5. zwraca uwagę na pogląd FAO, zgodnie z którym kraje będące importerami żywności netto zostały najciężej dotknięte przez rosnące ceny żywności oraz że wiele z tych krajów to najsłabiej rozwinięte kraje świata; przypomina, że ubóstwo i uzależnienie od przywozu żywności to główne przyczyny braku bezpieczeństwa żywnościowego; ma na uwadze fakt, że tylko niewielki odsetek światowej produkcji żywności jest sprzedawany na rynkach międzynarodowych, przy czym coraz częściej żywność ta pochodzi z niewielkiej liczby krajów eksportujących;
6. zwraca uwagę, że zbiory podstawowych zbóż w latach 2007 i 2008 były wysokie; zwraca uwagę, że najpilniejszy problem w 2007 r., jakim był brak bezpieczeństwa żywnościowego, był spowodowany obniżeniem popytu i wzrostem cen podstawowych artykułów spożywczych; wyraża głębokie zaniepokojenie niskim poziomem światowych zapasów żywności, które w chwili obecnej obejmują ilość ziarna wystarczającą dla populacji całego świata na okres krótszy niż 40 dni;
7. podkreśla, że działania na rzecz zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczeństw, w szczególności w odniesieniu do żywności i wody, często stanowią źródło konfliktów; zauważa, że wzrost światowej populacji, oceniany na dodatkowe 3 miliardy osób w roku 2050, zaostrzy te napięcia we wszystkich regionach świata; domaga się w związku z tym uwzględnienia tej kwestii geostrategicznej przy opracowywaniu przyszłej polityki rolnej;
8. z zaniepokojeniem odnotowuje rosnące ceny środków produkcji rolnej (wzrost cen nawozów, materiału siewnego itp.), które przeożyły się na wzrost kosztów, za które nie wszyscy rolnicy (zwłaszcza w sektorze hodowlanym) otrzymali równe rekompensaty i które uniemożliwiły ewentualny wzrost dochodów rolników wynikający z wyższych cen podstawowych artykułów spożywczych i żywności, likwidując tym samym bodźce do zwiększania produkcji; wyraża zaniepokojenie możliwością bardziej ograniczonego stosowania środków produkcji rolnej w związku ze wzrostem ich cen mogącą skutkować zmniejszeniem produkcji, co zaostrzy kryzys żywnościowy w EU i na świecie;
9. zauważa, że na rynkach towarowych odnotowano w bieżącym sezonie gwałtowny spadek cen, co wywołało zaniepokojenie producentów i spadek zaufania wśród rolników;
10. podkreśla wagę całościowej analizy rosnących cen żywności z uwzględnieniem rosnących cen energii, gwałtowniejszych zjawisk pogodowych oraz większego popytu na energię w związku ze wzrostem liczby ludności na świecie oraz wzywa Komisję do głębszego zbadania możliwego związku między wysokimi cenami żywności i rosnącymi cenami energii, szczególnie paliwa; podkreśla w związku z tym, że należy podjąć działania mające na celu zmniejszenie uzależnienia rolnictwa od kopalnych źródeł energii poprzez racjonalizację zużycia energii i rozwój energooszczędnych sposobów uprawy;
11. wzywa do przyjęcia instrumentów politycznych zapobiegających tak drastycznym i szkodliwym wahaniom cen oraz uwzględniających potrzebę zapewnienia godziwych warunków życia producentom; uważa, że system jednolitych płatności na gospodarstwo zapewnia rolnikom możliwość wprowadzania zmian w produkcji zależnie od zapotrzebowania na rynku, lecz może okazać się niewystarczający w walce z gwałtownymi wahaniami cen;
12. zwraca uwagę na wpływ długofalowych czynników strukturalnych na niedawny wzrost cen podstawowych artykułów rolnych, w tym stale rosnącego światowego popytu oraz ciągłego spadku inwestycji w produkcję rolną; zwraca uwagę, że spośród wspomnianych czynników wzrost cen energii, a zwłaszcza cen paliw, wywarł znaczący wpływ na światową produkcję rolną (poprzez zwiększenie kosztów produkcji rolnej i dystrybucji żywności) oraz na powstanie kryzysu żywnościowego w krajach uboższych (ze względu na koszty transportu żywności wewnątrz państw);
13. zwraca uwagę, że w 2007 r. 2% unijnej produkcji zbożowej zostało przeznaczone na biopaliwa w porównaniu z 2 5% produkcji kukurydzy w Stanach Zjednoczonych, które w tym samym roku przeznaczono na produkcję etanolu; wzywa do dokonania światowej oceny powyższej tendencji oraz jej wpływu na ceny żywności oraz do skoordynowania polityki na szczeblu światowym, tak aby dostawy żywności nie były ograniczane przez dążenie do produkcji energii ze źródeł odnawialnych; żąda też, by porozumienia międzynarodowe i regionalne zawierały zobowiązania, na mocy których subwencje przyznawane producentom biopaliw nie mogłyby zagrozić bezpieczeństwu żywnościowemu na świecie oraz byłyby wypłacane z poszanowaniem właściwych zasad, tak aby nie powodować zakłóceń konkurencji między partnerami handlowymi; wzywa jednak UE do zdecydowanego zaangażowania się w promowanie biopaliw drugiej generacji;
14. podkreśla konieczność osiągnięcia równowagi między produkcją biopaliw i bioenergii z jednej strony a zaopatrzeniem w konieczne produkty żywnościowe w skali światowej z drugiej strony; zauważa, że wzrost produkcji biopaliw i bioenergii może mieć korzystny wpływ na sektor rolno-spożywczy, który w chwili obecnej cierpi z powodu podwyżki cen surowców koniecznych w sektorze przetwórczym, takich jak nawozy, ropa naftowa itp.; stwierdza, że rozwijanie odnawialnych źródeł energii stanowi zatem możliwą alternatywę gospodarczą i społeczną dla rozwoju wsi, a jednocześnie działanie zapewniające trwałą ochronę środowiska, tym bardziej, jeśli uwzględnia się cele Unii Europejskiej dotyczące odnawialnych źródeł energii do roku 2020; wskazuje jednocześnie, że należy przedsięwziąć środki mające zapobiec ewentualnemu negatywnemu wpływowi wzrostu produkcji upraw energetycznych na różnorodność biologiczną, ceny żywności i sposoby wykorzystania gruntów;
15. zauważa, że Unia Europejska wniosła istotny wkład w zwiększenie dostaw artykułów rolnych dzięki rezygnacji z planu odłogowania;
16. zwraca uwagę na szybko zmieniające się nawyki żywieniowe konsumentów, zwłaszcza w krajach wschodzących, w których obserwowany jest wzrost spożycia mięsa i białka wymagający większej ilości ziarna; odnotowuje również z zadowoleniem wzrost realnego dochodu w takich krajach jak Chiny i Indie, który będzie czynnikiem stymulującym popyt na produkty rolne i produkty przetwórstwa żywności;
17. uważa, że rosnąca koncentracja w sektorze detalicznego handlu żywnością powinna być monitorowana, tak aby nie doprowadzić do powstania monopoli, ponieważ działalność wielkich detalistów nie zawsze jest zgodna z interesem producentów, przetwórców czy konsumentów;
18. zwraca się o przyjęcie alternatywnych rozwiązań w celu przywrócenia równowagi z korzyścią dla małych producentów, którzy nie są w stanie negocjować z wielkimi detalistami. Na poziomie EU istnieją ramy prawne zakazujące monopoli, co uniemożliwia wielkim producentom nadużywanie ich dominującej pozycji na rynku UE - nie istnieją jeszcze jednak odrębne przepisy umożliwiające walkę z praktykami monopolistycznymi stosowanymi przez część dużych sklepów, takich jak supermarkety i hipermarkety;
Działania UE
19. uważa, że WPR powinna być w dalszym ciągu podstawą unijnej polityki w dziedzinie bezpieczeństwa żywnościowego tak obecnie, jak i po 2013 r. jest zdania, że dobrze funkcjonujące ekosystemy, żyzne gleby, stabilne zasoby wodne i zróżnicowana gospodarka rolna są niezbędne dla długotrwałego bezpieczeństwa żywnościowego; uważa także, że zasadnicze znaczenie ma to, by WPR wraz z innymi strategiami politycznymi Wspólnoty przyczyniała się w większym stopniu do światowej równowagi żywnościowej;
20. zdecydowanie uważa jednak, że WPR powinna zostać dostosowana w celu uwzględnienia problemów w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego; wyraża ubolewanie z powodu braku odpowiedniej reakcji Komisji na ten problem we wnioskach legislacyjnych dotyczących oceny funkcjonowania WPR przedłożonych w maju 2008 r.; sprzeciwia się likwidacji środków zarządzania rynkiem oraz obniżek płatności w ramach pomocy dla rolników;
21. w kontekście przeglądu budżetu UE na lata 2008-2009 wzywa do stabilnego i stałego poziomu wydatków UE i państw członkowskich na WPR, gwarantujących rolnikom godziwy dochód; przypomina, że potrzebują oni stabilnej polityki w zakresie ochrony środowiska naturalnego, aby móc planować przyszłe działania; podkreśla, że tego rodzaju polityka powinna przede wszystkim opierać się na ustanowieniu systemu zabezpieczającego zyski przed zagrożeniami związanymi z kryzysami spowodowanymi nagłymi katastrofami naturalnymi lub zakłóceniami na rynku i niespotykanie długotrwałym spadkiem cen na wyjątkową skalę; podkreśla w tym względzie, że rolnictwo wnosi istotną wartość dodaną do gospodarek poszczególnych krajów i Unii;
22. podkreśla, że rynek jako taki nie zapewni producentom bezpieczeństwa dochodu, który jest im potrzebny, aby nadal prowadzić gospodarstwo, ze względu na wysoki koszt dostosowania do unijnych norm produkcji żywności, jej bezpieczeństwa, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt; z zadowoleniem przyjmuje jednak większe uwzględnienie w WPR warunków rynku; z drugiej strony wyraża ubolewanie z powodu niepełnej realizacji celów reformy z 2003 r. związanych z zapewnieniem wyższych cen rynkowych i ograniczeniem biurokracji dotykającej rolników;
23. jest przekonany, że liczne zasady współzależności zniechęcają producentów oraz że w miarę możliwości należy upraszczać te zasady; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy Komisji na rzecz upraszczania;
24. wyraża zaniepokojenie faktem, że projekty unijnego prawodawstwa (na przykład dotyczącego środków ochrony roślin) mogą mieć tragiczne skutki poprzez ograniczenie dostępnych dla rolników narzędzi maksymalizacji plonów i w efekcie mogą doprowadzić do drastycznego obniżenia wydajności gospodarstw UE; wzywa do przeprowadzenia szczegółowej oceny wpływu, zwłaszcza wpływu na bezpieczeństwo żywnościowe, wszystkich projektów aktów prawnych;
25. apeluje do Komisji o przeanalizowanie wpływu inicjatyw służących ograniczeniu zmian klimatycznych na sektor rolnictwa; rolnictwo musi wnieść swój wkład w zwalczanie zmian klimatu, ale musi również otrzymać instrumenty pozwalające mu, jako jednemu z najbardziej wrażliwych na konsekwencje zmian klimatu sektorów gospodarki, na stawienie im czoła, tak aby nie obniżały one produkcji gospodarstw UE i nie prowadziły do jej zastąpienia produktami z przywozu;
26. uważa, że powinno się dokonać przeglądu unijnych i innych międzynarodowych systemów monitorowania produkcji i rynku, aby zapewnić sprawniejszy mechanizm ostrzegawczy pozwalający na określenie tendencji w produkcji; uważa, że istnieje potrzeba stworzenia światowego systemu monitorowania i gromadzenia zapasów żywności oraz że UE powinna objąć przewodnictwo w pracach nad tego rodzaju systemem; apeluje do Komisji o działanie wraz z jej światowymi partnerami oraz o przedstawienie wniosku w tej sprawie;
27. apeluje o stworzenie dostępu do skutecznych polis ubezpieczeniowych, chroniących przed ogromnymi wahaniami cen i dochodów, a także przed wpływem czynników pogodowych na produkcję;
28. zwraca się do Komisji o opracowanie skutecznego systemu kontroli rynku UE, który mógłby mierzyć ewolucję cen produktów rolnych i kosztów środków produkcji oraz dotyczące ich tendencje; podkreśla, ze system ten powinien być przejrzysty i pozwalać na porównanie podobnych produktów w poszczególnych państwach;
29. uważa, że w ramach FAO należy powołać międzynarodowe obserwatorium cen produktów rolnych, czynników produkcji i żywności, tak by móc nadzorować te dane w skali światowej;
30. zwraca uwagę, że poprzez kolejne reformy WPR zniwelowano zakłócające handel elementy unijnej polityki rolnej, wpływające niekorzystnie na sytuację rolników w krajach rozwijających się, jednak że relacje handlowe pozostają nierówne i że należy podjąć starania na rzecz stworzenia bardziej sprawiedliwego systemu;
31. zwraca jednak uwagę, że reformy polityki UE służące spełnieniu wymogów WTO doprowadziły do zmiany wsparcia w ramach WPR i odejścia od płatności powiązanych z produkcją, zlikwidowania narzędzi zarządzania rynkiem oraz otwarcia rynków, przez co wyeliminowano zabezpieczenia chroniące konsumentów i producentów przed niestabilnością światowego rynku; wzywa, by strategie polityczne WPR obejmowały postanowienia dotyczące bezpieczeństwa żywnościowego oraz by porozumienia handlowe zobowiązywały partnerów tak samo jak postanowienia rynkowe nienarażające światowego bezpieczeństwa żywnościowego; wzywa Komisję, aby w ramach negocjacji z WTO opowiedziała się za warunkowym dostępem do rynku, który zagwarantuje, że wysokie normy ekologiczne rolnictwa UE oraz prawo każdego państwa członkowskiego do bezpieczeństwa żywnościowego nie zostaną osłabione z powodu taniego importu;
32. zwraca uwagę, że UE konsekwentnie realizuje zobowiązanie do zniesienia wszelkich refundacji wywozowych do 2013 r. oraz że w ramach oceny funkcjonowania WPR wprowadzane są kolejne reformy narzędzi wspierania rynku, zgodne z umowami zawartymi wewnątrz WTO;
33. jest zdania, że instrument finansowy szybkiego reagowania na rosnące ceny żywności w krajach rozwijających się to niezbędny pierwszy krok w kierunku zaspokojenia najpilniejszych potrzeb ludności najbardziej dotkniętej kryzysem żywnościowym; podkreśla jednak, że instrument ten jest jednorazowym środkiem, w ramach którego środki z działu 4 budżetu ogólnego UE zostaną skierowane do małych gospodarstw w najbardziej poszkodowanych krajach, za czym powinny jednak iść dalsze inwestycje; jest zdania, że Komisja powinna kontrolować sposób wydatkowania środków i zapewniać, że będą one zawsze trafiały tam, gdzie są najbardziej potrzebne, oraz regularnie składać Parlamentowi sprawozdania w tej sprawie; ponadto Parlament powinien móc stale nadzorować wykonanie w ramach procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą;
34. wzywa Komisję do wzmocnienia obecnych programów służących zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego w Europie i na całym świecie; wzywa do wzmocnienia programu tematycznego na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego (na lata 2007-2010), na który jak dotąd przeznaczono 925 min EUR na cały okres programowania; z zadowoleniem przyjmuje zwiększenie przydziału w budżecie na program dystrybucji żywności dla osób najbardziej potrzebujących we Wspólnocie, przedstawiony przez Komisję w dniu 17 września 2008 r.; zwraca się do Komisji o przyjęcie ogólnej strategii dotyczącej kwestii bezpieczeństwa żywnościowego, która zapewniłaby spójność między wszystkimi wspólnotowymi strategiami politycznymi Unii;
35. wyraża zaniepokojenie z powodu obecnego światowego kryzysu finansowego, który może doprowadzić do zmniejszenia środków przeznaczanych na rolnictwo; wzywa Komisję do przeanalizowania skutków kryzysu finansowego dla rolnictwa oraz do rozważenia propozycji zapewnienia stabilności tego sektora, także w zakresie dostępu do pożyczek i gwarancji kredytowych;
36. wskazuje na badania, z których wynika, że konsumenci są w większości przypadków nieświadomi istotnych korzyści płynących z WPR w postaci bezpieczeństwa żywnościowego i umiarkowanych cen żywności(4); wzywa do przyjęcia polityki informowania obywateli oraz do odnowy zobowiązania do uproszczenia prowadzącego do większej wiedzy na temat instrumentów i korzyści płynących z WPR; proponuje, by wyjaśnić obywatelom, jakie koszty ponieśliby oni w przypadku braku wspólnej polityki rolnej;
37. uważa, że WPR powinna odgrywać znaczącą rolę w polityce UE w zakresie spraw zagranicznych i rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem zewnętrznej polityki bezpieczeństwa żywnościowego; uważa, że poza zabezpieczaniem produkcji żywności UE, WPR może przyczynić się do sprostania zwiększonemu zapotrzebowaniu na żywność na całym świecie;
38. zauważa, że konflikty zbrojne bardzo negatywnie odbijają się na produkcji żywności i na dostępie do niej; wyraża zaniepokojenie poważnymi konsekwencjami, jakie skłonność do konfliktów niesie dla bezpieczeństwa żywności, takimi jak: masowe migracje, wstrzymanie produkcji rolnej czy szkodliwe oddziaływanie na podstawowe infrastruktury;
39. uważa, że uniknięcie destrukcyjnej rywalizacji o skąpe zasoby żywności ma pierwszorzędne znaczenie; wzywa w związku z tym do skuteczniejszego koordynowania działań UE z organizacjami pozarządowymi, FAO i innymi międzynarodowymi agencjami na szczeblu technicznym, a z ONZ na szczeblu politycznym, w celu wspierania sprawiedliwego dostępu do światowych zasobów żywności oraz do zwiększenia produkcji żywności w kluczowych krajach rozwijających się, jednocześnie stale biorąc pod uwagę kryteria związane z różnorodnością biologiczną i trwałym rozwojem;
40. nalega, by UE pomagała państwom narażonym na konflikty w rozwijaniu solidnej własnej polityki rolnej opartej na łatwym dostępie do surowców, dobrej edukacji i odpowiednim finansowaniu, a także niezawodnej infrastrukturze; uważa, że pomoc UE powinna być ukierunkowana na ulepszanie samowystarczalności w zakresie żywności krajów rozwijających się będących biorcami pomocy, co zwiększy regionalne bezpieczeństwo żywnościowe, jak i poprawi dostęp najuboższych warstw społeczeństwa do żywności;
41. zauważa, że niektóre rosnące w siłę gospodarki mogą rozważać wydzierżawienie szerokich połaci ziemi w uboższych częściach Afryki i Azji dla celów hodowli upraw, a następnie przetransportowania płodów rolnych z powrotem na własne rynki, aby zwiększyć swoje bezpieczeństwo żywnościowe; uważa, że Unia Europejska wraz z FAO powinny potraktować to zjawisko poważnie, jako zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego oraz wydajnej polityki rolnej w krajach przyjmujących;
Rolnictwo w krajach rozwijających się
42. podkreśla, że obecne wyzwania żywnościowe wymagają zwiększenia produkcji żywności, aby nadążyć za rosnącym popytem, przy jednoczesnej poprawie jakości, obniżeniu kosztów i zagwarantowaniu większej trwałości; uważa, że aby osiągnąć ten cel, konieczne jest przeformułowanie strategii polityki publicznej w celu ulepszenia metod produkcji, zarządzania rezerwami i uregulowania rynków międzynarodowych;
43. podkreśla potrzebę zwiększenia liczby działań średnio- i długoterminowych służących rozwojowi rolnictwa i produkcji żywności w krajach rozwijających się, zwłaszcza w Afryce, z uwzględnieniem zaleceń rady ekspertów Organizacji Narodów Zjednoczonych (IAASTD); jest zdania, że rozwój rolnictwa może stanowić punkt wyjścia dla szeroko rozumianego rozwoju gospodarczego kraju;
44. uważa, że Europejski Fundusz Rozwoju powinien w większym stopniu koncentrować się na rolnictwie, zwłaszcza na małych gospodarstwach rolnych oraz na dalszym przetwarzaniu produktów na miejscu, ponieważ znaczna większość ubogiej ludności świata zamieszkuje na obszarach wiejskich, które są wysoce uzależnione od produkcji rolnej; jest ponadto zdania, że należy podjąć starania w celu ustanowienia zasad handlu w rolnictwie gwarantujących dostawy we wszystkich krajach; uważa, że krajom rozwijającym się należy przyznać ułatwienia w handlu wspierające zwiększenie produkcji krajowej; wzywa Komisję do uwzględnienia powyższych uwag podczas negocjacji z WTO, a także podczas negocjacji umów o partnerstwie gospodarczym z krajami rozwijającymi się;
45. jest zdania, że jedną z poważniejszych przeszkód w zwiększeniu produkcji rolnej w krajach rozwijających się jest brak dostępu właścicieli małych gospodarstw do pożyczek i mikrokredytów na inwestycje w ulepszony materiał siewny, nawozy i mechanizmy nawadniające; podkreśla ponadto kwestię gwarancji kredytowych, które w większości przypadków są dla nich niedostępne; wzywa Europejski Bank Inwestycyjny do przeanalizowania sposobów zapewnienia lokalnym producentom żywności w krajach rozwijających się programów obejmujących gwarancje kredytowe, aby zwiększyć dostęp do kredytów i mikrokredytów;
46. potwierdza swoje przekonanie, że potrzebne są zintegrowane na szczeblu regionalnym rynki rolne; wzywa Komisję do wspierania regionalnej współpracy i integracji; przypomina grupie krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) o sukcesie integracji rolnictwa w Europie oraz o stabilizacji, jaką zapewniła ona przez ponad 50 lat; zachęca w związku z tym regionalne wspólnoty gospodarcze państw AKP do wzmocnienia działań w sektorze rolnictwa i wzywa kraje rozwijające się do zmniejszenia barier w wymianie handlowej między nimi;
47. podkreśla ponadto fakt, że rolnictwo należy przekształcić z gospodarki produkującej na własne potrzeby w tworzącą nowe miejsca pracy gospodarkę rolną; uważa także, że w celu rozwoju prężnego sektora rolniczego szczególny nacisk należy położyć na środki wspierające młodych rolników w krajach rozwijających się; jest przekonany, że UE powinna rozwijać współpracę i nasilić działania wspierające modernizację łańcuchów żywnościowych w krajach rozwijających się, aby zwiększyć ich wydajność; uważa ponadto, że UE powinna wspierać inicjatywy, takie jak wspólny program nasienny, zapoczątkowany przez Unię Afrykańską oraz jej krajowych i regionalnych partnerów;
48. ocenia, że w ramach skutecznej polityki rozwoju tych krajów rozwijających się konieczne jest wyposażenie tych państw we wspólne krajowe lub regionalne strategie rozwoju rolnego wraz z konkretnymi środkami wsparcia dla producentów i produktów; jest zdania, że w tym kontekście niesiona przez UE pomoc na rzecz rozwoju nie będzie rozdrobniona, lecz objęta ramami krajowej lub regionalnej wspólnej strategii rozwoju rolnictwa podlegającej wspólnemu finansowaniu;
49. oczekuje, że zostanie stworzony stały fundusz na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego wspierający najuboższą ludność świata w ramach działu 4 budżetu ogólnego UE w uzupełnieniu do pozostałych instrumentów na rzecz rozwoju finansowanych przez UE;
50. z zadowoleniem przyjmuje takie inicjatywy jak grupa zadaniowa wysokiego szczebla Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. światowego kryzysu bezpieczeństwa żywnościowego i jest zdania, że Unia Europejska powinna skoordynować swoje działania z działalnością grupy zadaniowej; podkreśla znaczenie przyjęcia przez członków FAO w listopadzie 2004 r. dobrowolnych wytycznych służących wspieraniu stopniowego zapewniania prawa do odpowiedniej żywności w kontekście krajowego bezpieczeństwa żywności; proponuje ponadto, aby w celu zapewnienia dostępu do żywności stworzony został światowy program zobowiązań w zakresie utrzymywania zapasów żywności, a także lepszy podstawowy system tworzenia zapasów w zakresie kluczowych czynników produkcji (białka, nawozów, materiału siewnego, pestycydów), najlepiej w oparciu o podmioty sektora prywatnego, w tym spółdzielnie rolnicze;
51. jest świadomy zobowiązań, jakie Unia Europejska ma wobec krajów rozwijających się, a także jej bieżących i przyszłych zobowiązań w ramach WTO; zwraca się o dopilnowanie, by unijne działania w ramach wsparcia ułatwiały realizację celów określonych w deklaracji rządów afrykańskich z Maputo z 2002 r.; wzywa państwa członkowskie do przestrzegania zobowiązań w zakresie realizacji milenijnych celów rozwoju ONZ, a w szczególności przekazania 0,7% produktu narodowego brutto na pomoc na rzecz rozwoju; jest jednak zdania, że ważniejsza jest jakość pomocy na rzecz rozwoju niż kwoty na nią wydawane;
52. wyraża ubolewanie z powodu zmniejszenia kwoty pomocy na rzecz rozwoju przekazywanej na potrzeby rolnictwa i rozwoju wsi, na które w 1980 r. przeznaczono 17% pomocy, a w 2006 r. jedynie 3%; apeluje do Komisji o skierowanie wkładu UE w ramach wsparcia finansowego i o jego monitorowanie w celu osiągnięcia wzrostu za pomocą rolnictwa oraz o dołożenie wszelkich starań, by rządy przeznaczały 10% krajowego budżetu na sektor rolnictwa, zgodnie z przyjętym zobowiązaniem (ustalając na przykład określone cele w ramach krajowej polityki rolnej poszczególnych państw);
53. ponownie stwierdza, że dla krajów AKP rolnictwo jest sektorem, który w większym stopniu niż inne może przyczyniać się do wzrostu gospodarczego z korzyścią dla ubogiej ludności wiejskiej, tym samym stanowiąc konkretny wkład w osiągniecie pierwszego Milenijnego Celu Rozwoju, jakim jest likwidacja skrajnego ubóstwa i głodu, a także podkreśla jak ważne jest zatem natychmiastowe działanie i promowanie większych inwestycji w rolnictwo i rozwój wsi;
54. podkreśla, że rozwój rolnictwa musi opierać się przede wszystkim na prawie do żywności i prawie do produkowania żywności, a także zapewniać wszystkim ludziom prawo do żywności bezpiecznej, pożywnej, dostosowanej do danej kultury i wytwarzanej z zastosowaniem uzasadnionych ekologicznie i trwałych metod w ramach samodzielnej struktury agrarnej;
55. wzywa UE do uznania prawa krajów rozwijających się do suwerenności żywnościowej oraz do wspierania jej specjalnymi środkami, kierując się przy tym zasadą wykorzystywania i rozwoju w pierwszej kolejności dotychczasowej struktury i zasobów, np. materiału siewnego, nawozów, środków produkcji, oraz wspierania integracji regionalnej;
56. wzywa UE do ponownego umieszczenia rolnictwa w centrum agendy rozwoju i priorytetowego traktowania programów rozwoju rolnictwa, w tym jasno sprecyzowanych i możliwych do zrealizowania celów w zakresie zmniejszania ubóstwa, a w szczególności do popierania działań na rzecz małych gospodarstw rolnych i produkcji żywności na potrzeby rynków lokalnych z wykorzystaniem różnorodności biologicznej własnej produkcji, ze szczególnym uwzględnieniem budowania potencjału właścicieli małych gospodarstw rolnych i kobiet;
57. wzywa UE o połączenie sił z państwami członkowskimi, rządami państw AKP, organizacjami międzynarodowymi, bankami rozwoju regionalnego, prywatnymi fundacjami, organizacjami pozarządowymi i władzami lokalnymi w celu lepszego włączenia w programy regionalne nowych projektów i interwencji programowych na rzecz walki z rosnącymi cenami żywności;
58. nalega na wprowadzenie środków podwyższających jakość szkoleń z myślą o umożliwieniu młodym ludziom zdobywania wyższego poziomu wykształcenia w dziedzinie rolnictwa, w tym również w zakresie przestrzegania wspólnotowych norm sanitarnych i fitosanitarnych, a także na tworzenie możliwości pracy dla dyplomowanych rolników w celu zmniejszenia ubóstwa i migracji z obszarów wiejskich do miast oraz w celu zapobieżenia migracji wykwalifikowanej kadry z krajów rozwijających się do krajów rozwiniętych;
59. zwraca uwagę na kodeks dobrego postępowania w zapobieganiu kryzysowi żywnościowemu z 2008 r., sporządzony przez Sieć na rzecz Przeciwdziałania Kryzysowi Żywnościowemu (FCPN), i nalega na wdrożenie lub uwzględnienie tych zasad w ramach WPR; ponadto popiera i nalega na zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego oraz na wspieranie zwłaszcza kobiet, spółdzielni drobnych rolników i grup producentów rolnych w celu zagwarantowania bezpieczeństwa żywności i samowystarczalności żywnościowej;
60. wyraża głębokie zaniepokojenie faktem, że w wielu przypadkach środki przeznaczone na wojsko i obronność są większe niż budżet na rolnictwo i żywność;
61. uważa, że właściciele drobnych gospodarstw stanowią podstawę rozwoju rolnictwa; podkreśla jedne z najpoważniejszych problemów, z jakimi borykają się rolnicy w krajach rozwijających się, takie jak dostęp do rynku, ziemi, szkoleń, finansowanie, środki produkcji i technologia; potwierdza znaczenie budowy infrastruktury wiejskiej i inwestycji w małe gospodarstwa oraz tradycyjne, dostosowane do miejscowych warunków, niskonakładowe metody produkcji;
62. zauważa, że brak handlu artykułami spożywczymi jest ważnym czynnikiem w globalnej produkcji żywności i że, według FAO, mimo wzrostu światowej produkcji ryżu w 2007 r., w roku tym zmniejszyła się jego wymiana handlowa;
63. uważa, że zwiększona i nieuregulowana liberalizacja handlu żywnością prowadziłaby do większej niestabilności cen; podkreśla, że najbardziej ucierpiałyby najbardziej wrażliwe, importujące żywność kraje rozwijające się; podkreśla też, że zasady handlu światowego nie mogą w żadnym wypadku podważać prawa państw czy regionów do wspierania własnego rolnictwa w celu zagwarantowania bezpieczeństwa żywnościowego ich mieszkańców;
64. jest zdania, że strategie otwarcia rynku dla produktów rolnych w ramach umów WTO i dwustronnych umów o wolnym handlu w dużym stopniu przyczyniły się do utraty bezpieczeństwa żywnościowego w wielu krajach rozwijających się oraz w kontekście obecnego światowego kryzysu dostaw żywności; wzywa w związku z tym Komisję do dokonania ponownego przeglądu swojej wolnorynkowej strategii dotyczącej handlu produktami rolnymi;
65. wzywa duże kraje eksportujące żywność (Brazylia, Argentyna, Tajlandia itd.) do funkcjonowania w roli niezawodnych dostawców podstawowych produktów spożywczych oraz do unikania ograniczeń eksportowych, które mogłyby mieć katastrofalne skutki, zwłaszcza dla biednych i importujących żywność krajów rozwijających się;
66. wyraża zaniepokojenie z powodu obecnego światowego kryzysu finansowego, który może doprowadzić do zmniejszenia środków przeznaczanych na publiczną pomoc na rzecz rozwoju; zwraca się do Komisji o przeanalizowanie wpływu kryzysu finansowego na sektor pomocy na rzecz rozwoju i o dalsze prace nad wnioskami mającymi na celu wsparcie rolnictwa w najbiedniejszych krajach;
67. zauważa, że światowy kryzys żywnościowy jest jednym z największych zagrożeń dla pokoju i bezpieczeństwa na świecie; w tym kontekście przyjmuje z zadowoleniem niedawne wysiłki Komisji mające na celu zbadanie sposobów rozwiązania kwestii światowego bezpieczeństwa żywnościowego; wzywa państwa członkowskie do wspierania takich inicjatyw na poziomie krajowym i lokalnym;
Badania i rozwój
68. potwierdza swoje zobowiązanie do inwestowania w technologię i innowacje w rolnictwie i produkcji rolnej;
69. podkreśla znaczenie badań naukowych finansowanych ze środków publicznych i służących bezpieczeństwu żywnościowemu, a nie jednostronnym interesom branżowym; wzywa do inwestowania nie tylko w badania poszczególnych nowych technologii, ale również w kompleksowe systemy rolnicze, które służą długoterminowemu bezpieczeństwu żywnościowemu; podkreśla przy tym pionierską rolę, jaką w tej dziedzinie mogłaby odgrywać przykładowo technologiczna platforma UE na rzecz badania produkcji ekologicznej;
70. podkreśla znaczenie badań, a także przeniesienia wiedzy zdobytej dzięki badaniom do poziomu gospodarstw poprzez skuteczne wsparcie dla rozbudowy gospodarstwa, zwłaszcza w krajach rozwijających się; wzywa do zwiększenia badań i zdobywania wiedzy w dziedzinie rolnictwa;
71. wyraża zaniepokojenie naciskiem, jaki w UE kładzie się na współzależność oraz jego możliwym negatywnym wpływem na badania i doradztwo w dziedzinie produkcji rolnej; podkreśla konieczność zapewnienia jednego i drugiego;
72. wzywa do przyspieszenia programu badań i rozwoju w dziedzinie zrównoważonego, dostosowanego do miejscowych warunków i energooszczędnego rolnictwa; zachęca państwa członkowskie do wsparcia badań służących zwiększeniu wydajności w zakresie ich zastosowań w rolnictwie; jest świadom zaniepokojenia wśród konsumentów UE;
Zrównoważone rolnictwo światowe
73. wyraża zaniepokojenie z powodu zmian w schematach pogodowych spowodowanych zmianami klimatycznymi, które zgodnie z prognozami mają wywoływać częstsze susze i powodzie, które będą mieć niekorzystny wpływ na wysokość zbiorów oraz na przewidywalność światowej produkcji rolnej;
74. wyraża zaniepokojenie faktem, że wprowadzenie w życie w UE aktów prawnych dotyczących dalszego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych może niekorzystnie wpływać na produkcję żywności UE, zwłaszcza na hodowlę zwierząt;
75. uznaje, że rolnictwo, które przyczynia się do powstawania znacznej części całkowitej emisji C02, wymaga większej wydajności energetycznej;
76. uważa, że rozszerzenie produkcji biopaliw i bioenergii może mieć pozytywny wpływ na sektor rolnictwa i przetwarzania żywności, który boryka się z problemem wysokich cen czynników produkcji, takich jak nawozy, środki ochrony roślin i olej napędowy oraz z kosztami transportu i przetwarzania;
77. uznaje, że sektor rolny jest źródłem utrzymania większości ludności w wielu państwach rozwijających się i w związku z tym zachęca te państwa do opracowania mechanizmów stabilnych i przejrzystych strategii polityki rolnej, który zagwarantuje długoterminowe planowanie i trwały rozwój;
78. zwraca się do Komisji o ścisłe monitorowanie skutków zwiększenia produkcji bioenergii w UE i w krajach trzecich w zakresie zmian w wykorzystaniu gruntów, cen podstawowych artykułów żywnościowych oraz dostępu do żywności;
79. ponownie stwierdza, że zachęty dla trwałych upraw na cele energetyczne nie powinny zagrażać produkcji żywności;
80. wzywa Komisję i państwa członkowskie do promowania badań naukowych i rozwoju w celu zapobiegania zmianom klimatycznym i przystosowywania się do nich, w tym, między innymi badań nad nowymi generacjami biopaliw, a w szczególności stosowaniem wydajnych upraw energetycznych, przyjaznych dla środowiska i możliwie najbardziej skutecznych nawozów, nowych technologii rolnych powodujących minimalne negatywne skutki dla wykorzystania gruntów, nad rozwojem nowych odmian roślin, które są odporne na zmiany klimatu i związane z nimi choroby, a także badań naukowych w dziedzinie sposobów wykorzystania odpadów w rolnictwie;
81. sądzi, że dalsze badania naukowe w dziedzinie rolnictwa są niezbędne w celu zwiększenia trwałej wydajności tego sektora oraz wzywa państwa członkowskie do pełnego wykorzystania możliwości, jakie oferuje w tym zakresie siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i działań pokazowych, a także do przyjęcia środków, które wpłyną na poprawę produkcji rolnej w sposób trwały i skuteczny pod względem energetycznym;
*
* *
82. zobowiązuje swojego Przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.
______
(1) Dz.U. C 263E z 16.10.2008, s. 621.
(2) Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0229.
(3) Dz.U. C 297 E z 20.11.2008, s. 201.
(4) Badanie Agri Aware TNS/Mrbi przeprowadzone w Irlandii, sierpień 2008 r., "Hats off to the CAP".
