Opinia Komitetu Regionów w sprawie: "Miejsce współpracy zdecentralizowanej w reformie polityki rozwojowej Unii Europejskiej"(2006/C 115/09)
(Dz.U.UE C z dnia 16 maja 2006 r.)
KOMITET REGIONÓW,
uwzględniając decyzję Prezydium z 5 lipca 2005 r., powierzającą Komisji ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX), zgodnie z art. 265 ust. 5 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, przygotowanie opinii z inicjatywy własnej w sprawie "Miejsce współpracy zdecentralizowanej w reformie polityki rozwojowej Unii Europejskiej",
uwzględniając "Strategię stosunków zewnętrznych Komitetu Regionów: wytyczne" (DI CdR 8/2005), przyjętą 30 czerwca 2005 r. przez Komisję RELEX do przekazania Prezydium,
uwzględniając program pracy komisji RELEX (CdR 62/2005 pkt 8 załącznik 6) przyjęty przez Prezydium na posiedzeniu z dnia 12 kwietnia 2005 r., w tym zwłaszcza punkt 1.3,
uwzględniając swoją opinię z 23 lutego 2005 r. w sprawie komunikatu Komisji "Społeczny wymiar globalizacji" (CdR 328/2004 fin)(1),
uwzględniając swoją opinię z 9 października 2003 r. w sprawie komunikatu Komisji "Trade and development - Assisting developing countries to benefit from trade" (Handel i rozwój - jak pomagać krajom rozwijającym się czerpać korzyści z handlu) (CdR 100/2003 fin)(2),
uwzględniając swoją opinię z 3 lipca 2003 r. w sprawie "The impact on local and regional authorities of the negotiations on the General Agreement on Trade in Services (GATS) at the WTO" (Wpływ negocjacji nad Układem Ogólnym w sprawie Handlu Usługami (GATS) w ramach WTO na władze lokalne i regionalne) (CdR 103/2003 fin)(3),
uwzględniając art. 177-181 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską,
uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej, która odbyła się w dniach 23 - 24 maja 2005 r. i przyjęła m.in. komunikaty Komisji z 12 kwietnia 2005 r.,
uwzględniając komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego oraz Europejskiego Komitetu Społeczno-Ekonomicznego"Przyspieszenie postępów w realizacji Milenijnych Celów Rozwoju - wkład Unii Europejskiej", COM (2005) 132 końcowy z 12 kwietnia 2005 r.,
uwzględniając wyniki konsultacji w sprawie przyszłości polityki rozwojowej Unii Europejskiej rozpisanej przez Komisję 7 stycznia 2005 r.,
uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej z Brukseli z 16 - 17 czerwca 2005 r. (10255/05), w tym zwłaszcza punkt IV,
uwzględniając zmodyfikowane Porozumienie z Cotonou podpisane dnia 25 czerwca 2005 r.;
uwzględniając komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów - wniosek dotyczący Wspólnej Deklaracji Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwoju Unii Europejskiej - "Konsensus europejski", COM(2005) 311 końcowy z 13 lipca 2005 r.,
uwzględniając raport przedstawiony 21 marca 2005 r. przez Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie obecnego stanu i perspektyw realizacji milenijnych celów rozwoju, omówiony podczas szczytu w Nowym Jorku we wrześniu 2005 r.;
uwzględniając swój projekt opinii (CdR 224/2005) przyjęty 15 września 2005 r. przez Komisję ds. Stosunków Zewnętrznych (sprawozdawca: Juliette SOULABAILLE, mer Corps-Nuds, FR/PSE),
a także mając na uwadze, co następuje:
1) rolą Komitetu Regionów jako instytucji jest wyrażanie specyficznego charakteru projektów współpracy zdecentralizowanej realizowanych na rzecz rozwoju przez europejskie samorządy terytorialne.
2) z punktu widzenia skuteczności i wagi działań UE na rzecz realizacji światowych celów walki z ubóstwem, istotne jest uwzględnienie specyficznego wkładu podmiotów, które z natury rzeczy dysponują doświadczeniem w zakresie rozwoju i organizacji demokracji bliskiej potrzebom i oczekiwaniom ludności.
3) Komisja przekazała KR-owi wniosek dotyczący Wspólnej Deklaracji Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwoju Unii Europejskiej - "Konsensus europejski", COM(2005) 311 końcowy,
na 62. sesji plenarnej w dniach 16 - 17 listopada 2005 r. (posiedzenie z dnia 16 listopada) przyjął jednomyślnie następującą opinię:
1. Stanowisko Komitetu Regionów
1.1 W sprawie europejskiej polityki rozwoju Komitet Regionów 1.1.1 przypomina, że unijna polityka rozwojowa jest zapisana w artykułach 177-181 Traktatu i stanowi jeden z głównych elementów działań zewnętrznych Unii Europejskiej;
1.1.2 popiera reformę europejskiej polityki rozwoju przyjętą w listopadzie 2000 r., która stawia sobie za główny cel walkę z ubóstwem na świecie, potwierdzając w ten sposób zaangażowanie na rzecz demokracji i praw człowieka, i która powstała w duchu partnerstwa z państwami-beneficjentami; Komitet podkreśla znaczenie Milenijnych Celów Rozwoju ONZ i leżącego u ich podstawy zagadnienia zwalczania ubóstwa. KR wskazuje, że, co powinno zostać jasno określone, tych ambitnych celów nie da się osiągnąć bez aktywnego uczestnictwa władz lokalnych i regionalnych, którym należy przypisać ważną rolę w zakresie polityki rozwojowej;
1.1.3 docenia wysiłki zmierzające do umocnienia dostrzegalności i skuteczności pomocy europejskiej oraz do upodmiotowienia państw korzystających z tej pomocy (opracowanie właściwej strategii rozwojowej w perspektywie wieloletniej, utworzenie EuropeAid, obecnie efektywna już dekoncentracja programów europejskich realizowanych w ramach delegacji Komisji);
1.1.4 stwierdza, że polityka rozwojowa Unii Europejskiej skierowana jest obecnie na 151 krajów i obszarów, których lista ustalana jest na poziomie międzynarodowym, i że realizowana jest ona w ramach wielu programów geograficznych i tematycznych oraz Porozumienia z Cotonou w odniesieniu do krajów AKP;
1.1.5 wyraża ubolewanie, że w roku 2002 w komunikacie "Udział podmiotów niepaństwowych w polityce rozwojowej Unii Europejskiej"(4), pragnąc przyczynić się do upodmiotowienia ludności zainteresowanych krajów w jej programach rozwoju, Komisja uwzględniła przede wszystkim organizacje społeczeństwa obywatelskiego, nie wziąwszy pod uwagę wkładu samorządów terytorialnych;
1.1.6 wobec powyższego wyraża zadowolenie ze zmian w tym podejściu, które wynikają z modyfikacji ostatnio wprowadzonych do Porozumienia z Cotonou przy okazji jego śródokresowego przeglądu(5), a zwłaszcza, że jego artykuł 4 rozszerza na "lokalne władze zdecentralizowane" postanowienia, które do tego momentu obejmowały jedynie podmioty niepaństwowe;
1.2 W odniesieniu do miejsca, które zajmuje współpraca zdecentralizowana
Komitet Regionów
1.2.1 przez nazwę "współpraca zdecentralizowana" rozumie współpracę międzynarodową nawiązywaną przez europejskie samorządy terytorialne (zgodnie z definicją ustaloną w prawodawstwie każdego Państwa Członkowskiego) pod kierownictwem demokratycznie wybranych władz wykonawczych i angażującą żywotne siły danego obszaru niezależnie od władzy centralnej, jak i od organizacji społeczeństwa obywatelskiego;
1.2.2 ubolewa, że wkład europejskich samorządów terytorialnych w europejską politykę rozwojową, jak również w inne polityki dotyczące pomocy zagranicznej, wciąż jeszcze nie jest znany na szerszą skalę;
1.2.3 stwierdza, że w wyniku braku informacji miejsce samorządów lokalnych w różnych programach należących do polityki rozwojowej jest określone niejasno, co powoduje, że:
a) niektóre programy, jak np. URB-AL albo Asia-Urbs (obecnie włączone do programu Asia Pro Eco II) przewidują dla nich odrębne miejsce,
b) zarówno w komunikacie z 2002 r. "Udział podmiotów niepaństwowych PN (ANE) w polityce rozwojowej Unii Europejskiej" jak i w Porozumieniu z Cotonou podpisanym w czerwcu 2000 r. "władze" lokalne są wymienione pośród podmiotów państwowych, różnych od podmiotów niepaństwowych,
c) podczas gdy w rozporządzeniu dotyczącym linii "współpraca zdecentralizowana" te same "władze lokalne (łącznie z gminami)" są wymienione pośród podmiotów społeczeństwa obywatelskiego;
1.2.4 wyraża życzenie, by w odniesieniu do podmiotów rozwoju innych niż rządy zadbano o lepsze proporcje pomiędzy różnymi formami organizacji społeczeństwa obywatelskiego określanymi jako "podmioty niepaństwowe" a samorządami terytorialnymi. Nie stoi to w żaden sposób na przeszkodzie partnerskiej współpracy, którą często nawiązują podmioty niepaństwowe w celu prowadzenia współpracy zdecentralizowanej.
1.3 W odniesieniu do samorządów lokalnych jako podmiotów polityki rozwojowej
Komitet Regionów
1.3.1 podkreśla, że w ramach przepisów krajowych Państw Członkowskich europejskie samorządy lokalne od wielu lat prowadzą współpracę ze swymi miejscowymi odpowiednikami w krajach trzecich spoza obszaru Unii Europejskich, a zwłaszcza w krajach rozwijających się;
1.3.2 zauważa, że bez względu na zakres inicjatywy przyznany samorządom, Państwa Członkowskie, uznając rolę uzupełniającą samorządów, udzielają im często wsparcia w różnych formach, co ma na celu umocnić skuteczność współpracy zdecentralizowanej i przyczynić się do koordynacji pomiędzy szczeblem państwowym i samorządowym w zakresie polityki rozwojowej;
1.3.3 przypomina, że samorządy wnoszą do współpracy zdecentralizowanej wiedzę praktyczną i doświadczenie wynikające z ich kompetencji w różnych dziedzinach: usługi dla ludności w zakresie zdrowia i szkolnictwa, usługi komunalne (woda, odpady), rozwój gospodarczy obszaru w tym poprzez handel, lecz również poprzez udzielanie wsparcia instytucjonalnego w zakresie zarządzania na szczeblu lokalnym, doświadczenia z demokracjami lokalnymi i regionalnymi oraz funkcjonalnymi instytucjami demokratycznymi, nadawanie odpowiedniej rangi dziedzictwu kulturowemu, nie wspominając o roli, jaką mogą one odegrać dla szerzenia pokoju (tzw. "dyplomacja miast"). Działanie ich jest więc szczególnie cenne dla "zdecentralizowanych władz lokalnych" w krajach rozwijających się, by mogły one podjąć zadania wynikające z nałożenia na nie przez decentralizację nowego zakresu odpowiedzialności;
1.3.4 podkreśla jednocześnie, że samorządy terytorialne mają szczególną pozycję, aby uwrażliwiać obywateli UE na problematykę pomocy rozwojowej i zachęcać ich do podejmowania działań w tym kierunku;
1.3.5 przyznaje, że wielość systemów krajowych, dziedzin, które obejmuje współpraca samorządów lokalnych, odrębny charakter każdej społeczności oraz różnice w zasobach ludzkich i środkach finansowych, jakie przeznaczają one na współpracę zdecentralizowaną, tworzą obraz zarazem bogaty i złożony;
1.3.6 uważa, że czytelność jest elementem odgrywającym podstawową rolę dla uznania wkładu samorządów lokalnych w walkę z ubóstwem i w działalność na rzecz rozwoju demokracji, gdyż pozwala na uznanie współpracy zdecentralizowanej nie tyle za zwykłe pomnożenie działań i programów, lecz za lokalny wymiar globalnej strategii na rzecz rozwoju na poziomie danego kraju czy regionu;
1.3.7 z zadowolenie przyjmuje inicjatywy podjęte przez samorządy lokalne, zarówno europejskie jak i w krajach rozwijających się, by zorganizować ich współpracę na bazie kryteriów tematycznych lub geograficznych;
1.3.8 wyraża zadowolenie z utworzenia w roku 2004 światowej organizacji o nazwie "Cités et Gouvernements Locaux Unis" (CGLU) w oparciu o wartości pokoju, samorządności lokalnej i solidarności, która skupia społeczności wszystkich regionów świata wokół problematyki współpracy międzynarodowej. CGLU uznana jest obecnie za partnera dialogu przez Organizację Narodów Zjednoczonych;
1.4 W odniesieniu do wniosku dotyczącego Wspólnej Deklaracji Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwoju Unii Europejskiej - "Konsensus europejski", COM(2005) 311 końcowy
Komitet Regionów
1.4.1 dziękuje Komisji za włączenie go do grona adresatów wniosku dotyczącego Wspólnej Deklaracji, która ma wielkie znaczenie polityczne;
1.4.2 wyraża swe zadowolenie z powyższego, gdyż uważa, że jest to przejawem uznania samorządów lokalnych za podmioty europejskiej polityki rozwojowej;
1.4.3 podziela ogólny zamysł tekstu, a mianowicie, by "globalizacja stała się pozytywną siłą całej ludzkości" - stanowisko to rozwinął sam KR w jednej ze swych opinii(6);
1.4.4 docenia wolę nadania większej spójności działaniom Unii Europejskiej na rzecz rozwoju: poprzez określenie "ram tematycznych" mających pomóc w wyborze priorytetów, spójności między polityką wewnętrzną i zagraniczną (szczególnie konieczną dla handlu zagranicznego oraz rolnictwa) oraz między działaniem Komisji i Państw Członkowskich;
1.4.5 wyraża zadowolenie, że rola samorządów lokalnych - jako podmiotów zarządzania lokalnego i rozwoju zdecentralizowanego - została jasno wspomniana w wielu spośród dziedzin tematycznych działań przyjętych do realizacji, jednocześnie zaznacza, że można by ją wymienić również dla innych dziedzin (zwłaszcza dostępu do wody);
1.4.6 z zainteresowaniem oczekuje zapowiedzianego przez Komisję specjalnego tekstu poświęconego sytuacji w Afryce i pomocy dla tego kontynentu.
2. Zalecenia Komitetu Regionów
Komitet Regionów
2.1 zaleca, by miejsce współpracy zdecentralizowanej rozważać według następujących kryteriów:
a) globalne podejście do walki z ubóstwem w świecie oraz wysiłki zmierzające w kierunku realizacji Milenijnych Celów Rozwoju ONZ muszą wyraźnie wziąć w rachubę wymiar lokalny zarówno w odniesieniu do potrzeb, jak i możliwości ich zaspokojenia;
b) stąd też ważnym jest, by uznać, że samorządy, tak jak i inne podmioty, dysponują praktyczną wiedzą i specyficznym doświadczeniem wynikającym z zakresu ich kompetencji i obowiązków wobec ludności obszarów im podlegających;
c) w celu polepszenia oddziaływania europejskiej polityki rozwojowej należy włączyć do niej podmioty, które są wyrazicielami demokracji i nośnikami rozwoju oraz uznają wraz z Unią Europejską zasady partnerstwa i upodmiotowienia;
d) uznaje fakt, że rozwój międzynarodowy jest procesem dwukierunkowym i że oprócz tego, iż władze lokalne i regionalne Europy mogą się w bardzo dużym stopniu do niego przyczynić, wnosząc pomysły i najlepsze praktyki, odniosą one również korzyści z większej interakcji i powiązań z rządami oraz samorządami i społecznościami lokalnymi na całym świecie, wynosząc naukę z ich pracy i doświadczeń;
e) uznaje, że lepsze zarządzanie ma kluczowe znaczenie dla powodzenia polityki rozwojowej, a kluczowym elementem dobrego zarządzania jest uznanie faktu, że najlepiej podejmować decyzje na szczeblu jak najbardziej zbliżonym do obywateli, na których będzie ono miało wpływ.
2.2 w oparciu o doświadczenie organizacyjne samorządów lokalnych nadających konkretny kształt współpracy zdecentralizowanej na rzecz rozwoju, zwłaszcza w ramach "Cités et Gouvernements Locaux Unis" (CGLU) oraz biorąc przykład z organizmów działających na rzecz współpracy zdecentralizowanej, proponuje przyjąć następujące zasady:
2.2.1 wobec europejskich samorządów lokalnych:
a) określić działania w ramach współpracy zdecentralizowanej, co jest podstawowym warunkiem, by ich bogactwo mogło zostać docenione przez rozmówców z Unii Europejskiej i by przyczynić się do wymiany doświadczeń i do synergii pomiędzy samorządami. Należy pogratulować pomysłodawcom obserwatorium stosunków współpracy zdecentralizowanej pomiędzy Europą i Ameryką Południową (powstałego w wyniku konkursu projektów zorganizowanego w ramach Urb-Al.) i przewidzieć podobne projekty w innych regionach świata;
b) zachęcać do tworzenia platform podobnych do tych, które mają do swej dyspozycji organizacje pozarządowe (CONCORD), co doprowadzi do nawiązania dialogu politycznego między instytucjami unijnymi i samorządami lokalnymi zainteresowanymi rozwojem;
c) ułatwiać wymianę informacji i myśli między samorządami, w tym poprzez zaplanowanie finansowania programów twinningowych między samorządami z UE a samorządami z krajów rozwijających się;
d) opracować analizę różnych systemów prawnych i rozporządzeń, które w różnych Państwach Członkowskich warunkują działania prowadzone przez samorządy terytorialne w ramach współpracy międzynarodowej;
2.2.2 w stosunku do społeczności z krajów rozwijających się - dopasować ogólne zasady przyznawania europejskiej pomocy dla rozwoju do podejścia zdecentralizowanego:
a) w odniesieniu do dekoncentracji działań Komisji: delegacje Komisji powinny być uczulone na wymiar lokalny kładąc nacisk na charakter uzupełniający współpracy zdecentralizowanej wobec pomocy udzielanej przez państwo, jak również podkreślając jej znaczenie dla postępu demokracji i decentralizacji, co odpowiada potrzebom społeczności lokalnych zainteresowanych krajów. Na tej bazie można by opracować wytyczne, do uwzględnienia na wszystkich etapach opracowania programów, począwszy od stadium koncepcyjnego aż po finansowanie ich realizacji;
b) w celu umocnienia integracji regionalnej należałoby zachęcać do powoływania stowarzyszeń i tworzenia sieci skupiających demokratycznie wybranych przedstawicieli władz lokalnych, które mogłyby korzystać z pomocy swych europejskich kolegów - radnych i deputowanych;
c) w celu zharmonizowania pomocy można by organizować "Krajowe fora" skupiające europejskie społeczności działające w danym kraju rozwijającym się; można by je przewidzieć w czterech krajach, w których decyzją Rady Europejskiej z Barcelony z marca 2002 r. harmonizacja pomocy udzielanej przez Państwa Członkowskie jest już próbnie stosowana;
2.3 zaleca włączenie samorządów lokalnych w proces ożywienia europejskiej polityki rozwojowej, jakiego pragnie Komisja, gdyż potrafią one, często wspólnie z organizacjami pozarządowymi, zająć się uczulaniem ludności na zagadnienia wyzwań i korzyści płynących z walki z ubóstwem w świecie prowadząc specyficzne działania wobec własnych obywateli, a zwłaszcza wobec młodzieży;
2.4 W odniesieniu do wniosku dotyczącego Wspólnej Deklaracji Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwoju Unii Europejskiej - "Konsensus europejski", COM(2005) 311 końcowy
Komitet Regionów
2.4.1 wyraża wątpliwości, zważywszy na szczególną uwagę jaką skupiają na sobie kraje pozostające w relacji "trudnego partnerstwa" z Unią Europejską, co do przekształceń, jakim podlegnie od roku 2007 linia budżetowa "współpraca zdecentralizowana", która obecnie(7) jest zarezerwowana wyłącznie dla nich, a której środki są obecnie stale niewystarczające;
2.4.2 pragnąłby, żeby pomoc budżetowa, której waga powinna wzrosnąć w ramach systemu pomocy europejskiej, stała się okazją, by rządy krajów z nich korzystających przekazały z budżetu krajowego samorządom lokalnym środki proporcjonalne do zakresu odpowiedzialności, jaką im powierzono w ramach przeprowadzanej decentralizacji;
2.4.3 zwraca się do Komisji o to, by w ramach nowego etapu polityki rozwojowej Unii Europejskiej uwzględniła zalecenia niniejszej opinii.
Bruksela, 16 listopada 2005 r.
|
Przewodniczący |
|
Komitetu Regionów |
|
Peter STRAUB |
______
(1) Dz.U. C 164 z 5.7.2005, str. 82
(2) Dz.U. C 23 z 27.1.2004, str. 8
(3) Dz.U. C 256 z 24.10.2003, str. 83
(4) COM(2002) 598 końcowy.
(5) COM(2005) 185 końcowy.
(6) CdR 328/2004 fin.
(7) Rozporządzenie Rady 625/2004 na lata 2004 - 2006 - linia budżetowa nr 21 02 13.
