Warto przy tym spojrzeć, jaki przebieg miało procedowanie jej projektu. Nie odbiega ono za bardzo od szeroko krytykowanych przez osiem ostatnich lat praktyk rządu Zjednoczonej Prawicy. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wpłynął do Sejmu 28 grudnia 2023 r (druk 141). Zakładał wprowadzenie niebudzących specjalnych kontrowersji zmian dotyczących wydłużenia uprawnień doktorantów. W lipcu 2023 r. poprzedni rząd zdecydował się na to, by mieli oni jeszcze rok na dokończenie studiów na starych zasadach. Podszedł do tego niekonsekwentnie - czy to przez zapomnienie, czy to licząc na następną kadencję - nie wydłużył stosowania przepisów regulujących status studentów (np. dotyczących ubezpieczenia czy wprowadzania danych do systemu POL-on). Wygasały one z końcem 2023 r.
Doktorant ma dodatkowy rok na skończenie pracy, ale nie dostanie stypendium - ustawa do Prezydenta>>
Legislacyjna wrzutka
Przepisy dotyczące rektorów dodano do projektu 12 stycznia 2024 r,, w formie autopoprawki (druk 141A), niespełna tydzień później przepisy już przeprocedowały obie izby parlamentu i trafiły do podpisu Prezydenta. Według nowej regulacji w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów prawa przez pierwszego rektora nowo utworzonej uczelni publicznej, minister może go odwołać. A na czas do końca okresu, na który został powołany dotychczasowy rektor, minister powołuje nowego rektora.
- Równie dobrze autopoprawka mogłaby być samodzielnym projektem ustawy - mówił serwisowi Prawo.pl dr hab. Grzegorz Krawiec, profesor Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej. - Projektodawcy, nadając jej taką formę chcieli zapewne „przykryć” jej treść. Dzięki autopoprawce z druku 141-A wprowadzono do art. 432 Prawa o szkolnictwie wyższym ustęp 5a - jest to nowa możliwość odwołania pierwszego rektora nowo utworzonej uczelni publicznej. Artykuł 432 ustawy dotyczy m.in. ogólnych zasad odwołania rektora. Wprowadzony projektem ustęp 5 ma charakter szczególny i odnosi się właśnie do pierwszego rektora nowo utworzonej uczelni publicznej - podkreśla prof. Krawiec.
Sprawdź w LEX: Jakie są zasady odwoływania z funkcji kierowniczej pracownika naukowego? >
Potrzebna nowelizacja
Wskazuje, że takiego rektora - zgodnie z art. 24 ust. 9 ustawy powołuje minister na okres roku i nawiązuje z nim stosunek pracy oraz wyznacza termin na zorganizowanie i przeprowadzenie wyborów do senatu. - I właśnie rozwiązanie zawarte w autopoprawce z druku 141A jest uzupełnieniem pewnej luki w art. 432 ustawy. Do tej pory nie było przepisów o odwołaniu pierwszego rektora nowo powołanej uczelni. Przez autopoprawkę ta luka może być zapełniona. Przepis ten może być stosowany wobec rektorów uczelni powołanych przez ministra Czarnka np. w Piotrkowie Trybunalskim - podkreśla.
Jak wskazuje prof. Piotr Stec z Uniwersytetu Opolskiego, kierownik Katedry Prawa Prywatnego Instytutu Nauk Prawnych UO, uzasadnieniem zmiany było to, że nie było żadnej kontroli nad pierwszym rektorem nowej uczelni. - Nowela daje ministrowi daleko idące uprawnienia, bo każde nawet najmniejsze naruszenie prawa już może być przesłanką do odwołania rektora. Organy kolegialne uczelni nie mają tu nawet roli opiniodawczej, czyli ustawodawca zakłada, że ministrowie będą działać rozważnie i ma do nich pełne zaufanie - wskazuje prof. Stec.
Czytaj też w LEX: Oświadczenie o stanie kontroli zarządczej w uczelniach wyższych >
Doktorant bez wszystkich uprawnień
Ustawa wprowadza przepisy nakazujące do uczestników studiów doktoranckich w 2024 r. zastosować wcześniej obowiązujące w zakresie tych studiów przepisy. Proponuje się, aby do studiów doktoranckich prowadzonych w 2024 r. miały zastosowanie także przepisy dotyczące:
- obowiązku wprowadzania przez rektorów uczelni, dyrektorów instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk, dyrektorów instytutów badawczych oraz dyrektorów międzynarodowych instytutów naukowych danych uczestników studiów doktoranckich do Zintegrowanego Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on (art. 219 ust. 8 ustawy);
- podlegania uczestników studiów doktoranckich zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach oraz powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu realizowanemu i finansowanemu na zasadach dotychczasowych (art. 289 ustawy);
- możliwości tworzenia samorządu doktorantów także przez uczestników studiów doktoranckich (art. 296 ust. 2 ustawy);
- rozumienia pod pojęciem „szkół doktorskich” również „studiów doktoranckich” we wskazanych ustawach, w których jest mowa o szkołach doktorskich (art. 329 ust. 1 ustawy);
- niepodlegania uczestników studiów doktoranckich obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu (art. 329 ust. 1a ustawy);
- wydawania zaświadczeń, o których mowa w art. 144 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2023 r. poz. 519, z późn. zm.) (art. 329 ust. 2 ustawy).
Sprawdź w LEX: Czy doktorant pobierający stypendium doktoranckie może być uczestnikiem PPK? >
Ustawa nie przedłuża natomiast stosowania przepisu art. 195a ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2183, z późn. zm.) odnoszącego się do wymogu przyznania stypendium doktoranckiego nie mniej niż 50 proc. uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich.
Czytaj w LEX: Awanse naukowe młodych naukowców (perspektywy i wyzwania) >
- Krajowa Reprezentacja Doktorantów przedstawiała uwagi do projektu - mówił serwisowi Prawo.pl w trakcie sejmowych prac nad zmianami Wojciech Kiełbasiński, radca prawny, Rzecznik Praw Doktoranta. - Pozytywnie oceniliśmy inicjatywę rozwiązania wątpliwości i problemów interpretacyjnych dotyczących sytuacji uczestników studiów doktoranckich. Wskazujemy jednak, że przedmiotowy projekt nie obejmuje swym zakresem wszystkich przepisów ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, które regulują wygaszane studia doktoranckie. Dotyczy to w szczególności kwestii finansowania stypendiów dla uczestników studiów doktoranckich. Może powodować to problemy interpretacyjne a także różnice w uprawnieniach doktorantów poszczególnych jednostek prowadzących studia doktoranckie - uważał.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.