Od 1 września 2024 r. będzie obowiązywała nowa podstawa programowa, jest to jednak - o czym wszyscy powinni pamiętać - jedynie drobny lifting obowiązujących przepisów, eksperci MEN przejrzeli podstawy programowe i odchudzili je o 20 proc. To właśnie do tego nawiązuje wypowiedź ministry Nowackiej, tego typu zmiana nie wymaga nowych podręczników, bo wystarczy pominąć odpowiednie rozdziały z tych zeszłorocznych.
Nie tylko nauczycielskie emerytury - zmiany w prawie od 1 września>>
Uszczuplone zostały treści nauczania następujących przedmiotów:
- w szkole podstawowej (klasy IV–VIII): języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki;
- w liceum ogólnokształcącym i technikum: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, historii i teraźniejszości, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki, filozofii, języka łacińskiego i kultury antycznej, historii muzyki, historii sztuki;
- w branżowej szkole I stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki;
- w branżowej szkole II stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, matematyki, informatyki.
Nauczyciel ma swobodę w realizacji podstawy programowej
Według art. 12 ust. 2 Karty Nauczyciela nauczyciel w realizacji programu nauczania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne, oraz do wyboru spośród zatwierdzonych do użytku szkolnego podręczników i innych pomocy naukowych.
Sprawdź też w LEX: Czy nauczyciel powinien udostępniać uczniom prezentacje, które sam przygotował i z których korzysta na lekcjach? >
- Z przepisem tym korespondują art. 22a i następne ustawy o systemie oświaty - wskazuje Krzysztof Gawroński, ekspert od prawa oświatowego. -Zgodnie z nimi nauczyciel lub zespół nauczycieli przedstawia program wychowania przedszkolnego lub program nauczania do danych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego dyrektorowi przedszkola lub szkoły, który – po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej – dopuszcza do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, danej innej formie wychowania przedszkolnego lub w danej szkole zaproponowany przez nauczyciela lub zespół nauczycieli program wychowania przedszkolnego lub program nauczania. Nauczyciel może zdecydować o realizacji programu nauczania z zastosowaniem podręcznika, materiału edukacyjnego lub materiału ćwiczeniowego lub bez takiego zastosowania (art. 22aa u.s.o.) - podkreśla.
To właśnie z tego powodu, nauczyciele niekoniecznie entuzjastycznie przyjęli wypowiedź ministry, bo czymś innym jest wprowadzanie rodziców w błąd i zachęcanie do zakupu zaktualizowanego o drobnostki podręcznika, a czymś innym autonomiczna decyzja, jaką podejmuje zgodnie z tymi procedurami nauczyciel. W tym miejscu warto przypomnieć, jak powszechny entuzjazm budziło to uprawnienie pedagogów, gdy do użytku szkolnego wszedł kontrowersyjny podręcznik do historii i teraźniejszości, napisany przez prof. Wojciecha Roszkowskiego. Większość szkół odmówiła wtedy korzystania z tej książki, a wielu nauczycieli przygotowywało własne materiały do nauczania HiT.
Czytaj też w LEX: Nowa podstawa programowa i ramowe plany nauczania – zmiany od 1 września 2024 r. >
MEN: Nie trzeba kupować nowych podręczników
Na szczęście na swojej stronie internetowej resort wyraził w rzeczowy i stonowany sposób to, czy należy kupować podręczniki specjalnie dostosowywane do nowych podstaw programowych.
- Przypominamy: zmiany w podstawach programowych zostały przygotowane tak, aby nie było konieczności wymiany podręczników. Ma to uzasadnienie zarówno ekonomiczne, jak i ekologiczne. Dotychczasowe podręczniki zawierają wszystkie treści nauczania określone w podstawie programowej odpowiedniej dla danego typu szkoły i danych zajęć edukacyjnych. Status podręczników wpisanych do Wykazu podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego do kształcenia ogólnego w latach ubiegłych pozostaje zatem aktualny i nie ma potrzeby wyboru nowych lub korzystania z nowych wersji podręczników. Ponadto informujemy, że nie zostały dopuszczone do użytku szkolnego żadne zaktualizowane podręczniki, które miałyby uwzględniać zmiany w podstawach programowych - wskazuje resort edukacji.
Czytaj w LEX: Zmiany w zakresie kształcenia uczniów z Ukrainy w roku szkolnym 2024/2025 >
W podstawówce podręczniki zapewnia szkoła
Należy też podkreślić, że zakup podręczników i ćwiczeń dopuszczonych do użytku w danej szkole podstawowej, w tym dla klas IV-VIII następuje w publicznej szkole ze środków publicznych oraz są one nieodpłatnie udostępniane wszystkim uczniom na zasadach określonych w rozdziale 7 ustawy z 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych.
- Zadania w tym zakresie wykonuje dyrektor szkoły oraz organ prowadzący - wyjaśnia Joanna Lesińska, radca prawny, specjalizująca się w prawie oświatowym. Jeśli nauczyciel chciałby pozyskać pieniądze na ćwiczenia lub materiały, które nie są dopuszczone do użytku w szkole, to musi doprowadzić do ich dopuszczenia w trybie określonym w art. 22ab ust. 5 u.s.o. Według tego przepisu dyrektor szkoły, na wniosek zespołu nauczycieli, może:
- dokonać zmian w zestawie podręczników lub materiałów edukacyjnych oraz zmiany materiałów ćwiczeniowych, jeżeli nie ma możliwości zakupu danego podręcznika, materiału edukacyjnego lub materiału ćwiczeniowego;
- uzupełnić zestaw podręczników lub materiałów edukacyjnych, a także materiały ćwiczeniowe.
- Jeśli taka zmiana nastąpi, następnie ćwiczenia i podręczniki powinny zostać zapewnione uczniom szkoły podstawowej po zakupie ze środków publicznych - wskazuje Joanna Lesińska.
Sprawdź też w LEX: Czy można dokonywać przesunięć dotacji celowej na podręczniki? >
Nowe podręczniki ze specjalnymi oznaczeniami
Jednocześnie sam resort uznał, że pewne zmiany dotyczące podręczników są konieczne - w projekcie noweli ustawy o systemie oświaty proponuje więc doprecyzowanie warunków, jakie powinien spełniać podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego. Konkretnie wyłącza się możliwość prezentacji w podręczniku treści w sposób repetycyjny, tj. taki, który służy powtarzaniu i utrwalaniu treści nauczania przez wykonywanie zadań typu egzaminacyjnego lub w sposób podporządkowany ćwiczeniu technik rozwiązywania zadań egzaminacyjnych. Co za tym idzie - do użytku szkolnego nie będą już dopuszczane repetytoria. Choć tu przewidziano pewne odstępstwo w postaci przepisu przejściowego, który pozwoli stosowanie dotychczasowych zasad do postępowań w sprawie dopuszczenia do użytku szkolnego podręcznika wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy.
Zobacz też w LEX: Przegląd projektów rozporządzeń i ustaw z zakresu prawa oświatowego >
Po wejściu w życie nowelizacji wydawcy będą musieli oznaczyć treści wykraczające poza zakres ustalony w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla danych zajęć na danym etapie edukacyjnym. Ale to nie jedyne zmiany dotyczące podręczników - wydawcy, którzy wystąpili o dopuszczenie podręcznika do użytku przed dniem 1 stycznia 2020 r., będą mieli obowiązek zapewnienia cyfrowego odzwierciedlenia podręcznika wydanego w postaci papierowej. Będzie to dotyczyć książek, które będą wznawiane bez aktualizacji.
Sprawdź też w LEX: Czy na etapie edukacyjnym można zmienić podręczniki szkolne? >
I tak wybierze nauczyciel
- Z mojej perspektywy ta zmiana nie ma żadnego znaczenia, dziwię się, że skupiono się na problemie, który de facto nie istnieje – wskazuje Agata Karolczyk-Kozyra, polonistka, edukatorka, autorka bloga edukacyjnego "Kreatywny polonista” – Osobiście nie widzę nic złego w korzystaniu z repetytoriów lub innych tego typu pomocy, o ile nauczyciel i uczniowie uważają, że jest to dla nich korzystne. I nadal będą z nich korzystać, bo niezależnie od tego, jakie książki zostaną dopuszczone do użytku szkolnego, ostateczną decyzję, co do sposobu realizacji podstawy programowej podejmie nauczyciel – podkreśla.
Sprawdź też w LEX: Kiedy rada pedagogiczna wybiera podręczniki w szkole? >
Wskazuje, że nikt raczej nie pokusi się w tej chwili o zmianę podręcznika, bo pracę nad rozporządzeniem modyfikującym podstawę programową zakończono kilka tygodni temu, zatem jest już na to za późno. – Tym bardziej, że za dwa lata mają wejść w życie kolejne zmiany. Zresztą uczniom i nauczycielom może przydać się informacja, że jakaś treść wykracza poza obowiązkowy materiał, bo nawet jeśli nauczyciel dobrze zna podstawę programową, może się zdarzyć, że coś mu umknie – podkreśla Agata Karolczyk-Kozyra. – To też dobre dla uczniów, którzy są w edukacji domowej, bo nie zawsze mogą oni liczyć na wsparcie nauczyciela w tym zakresie – dodaje.
SZKOLENIE w LEX: Zmiany w prawie oświatowym 2024/2025 – zadania dyrektora >
Wyprawka na pewno nie za 300 zł
Według danych zebranych przez firmę Provident powrót jednego ucznia do szkoły będzie kosztował rodziców średnio 656,62 zł. Najwyższe wydatki deklarują mieszkańcy województwa warmińsko-mazurskiego – 1269,97 zł, a także łódzkiego – 918,85 zł. Z kolei najniższe odnotowano w zachodniopomorskim – 457,28 zł oraz świętokrzyskim – 495,90 zł. Pytani o największe obciążenie finansowe, respondenci wskazują właśnie podręczniki: tę odpowiedź wskazało 37,9 proc. wszystkich badanych.
Według tegorocznego Barometru Providenta zaledwie 4,3 proc. rodziców decyduje się na zakup tak wielu używanych elementów wyprawki,jak to możliwe. Wybór aż 64,1 proc. opiekunów pada wyłącznie na nowe produkty, a 31,6 proc. kupuje rzeczy częściowo nowe i używane. Mężczyźni zdecydowanie preferują nowe przedmioty (70,4 proc. vs. 59,4 proc. kobiet), a kobiety częściej stawiają na równowagę nowych i używanych przyborów szkolnych (35,4 proc. vs. 26,5 proc. mężczyzn).
Polecamy też w LEX: Plany nadzoru pedagogicznego 2024/2025 - już gotowe! >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.