W obliczu zmiany ustawy o systemie oświaty z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 827) powstają wątpliwości, czy dopuszczalne jest pobieranie opłat (kar) za pobyt dziecka w przedszkolu ponad ustalony czas pracy przedszkola. W jaki sposób dyscyplinować rodziców, którzy wymuszają dłuższą pracę placówki odbierając dziecko po czasie pracy przedszkola? Czy uchwała rady gminy w takim przedmiocie jest dopuszczalna? Opracowanie stanowi krótką odpowiedź na pytania, które pojawiły się na gruncie nowych przepisów.
Od dnia 1 września 2013 r. na rodziców nie mogą być nakładane opłaty za nieodebranie dziecka po godzinach pracy przedszkola, jeśli dziecku nie zapewnia się korzystania z dodatkowych zajęć. Gdy natomiast dziecko z nich korzysta, opłata nie może przekroczyć 1 zł.
Zgodnie z art. 14 ust. 5a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) - dalej u.s.o., który został dodany ustawą z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 827) - dalej z.u.s.o. i obowiązuje od dnia 1 września 2013 r., wysokość opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego, uchwalanych przez radę gminy, nie może być wyższa niż 1 zł za godzinę zajęć w czasie przekraczającym czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki w gminnych przedszkolach. Dotyczy to także opłat za pobyt dziecka w przedszkolu ponad ustalony czas pracy przedszkola. Z przepisu art. 12 z.u.s.o. wynika, że w przypadku, gdy uchwały rad gmin dotyczące odpłatności za zajęcia obowiązujące w dniu 1 września 2013 r. przewidują opłaty wyższe niż 1 zł za godzinę zajęć prowadzonych w czasie przekraczającym czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki, opłaty te od dnia 1 września 2013 r. wynoszą 1 zł. W uzasadnieniu z dnia 31 sierpnia 2011 r. (wyrok WSA z dnia 31 sierpnia 2011 r. II SA/Po 500/11, http://orzeczenia.nsa.gov.pl) Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, że gmina nie może wprowadzić dodatkowej opłaty za nieodebranie dziecka, po umówionym terminie.@page_break@Opłata musi spełniać warunek ekwiwalentności świadczeń, a to znaczy, że władza publiczna może nakładać opłatę, ale jedynie za oferowane, konkretne świadczenie na rzecz obywatela. Gmina nie może zatem nałożyć na rodziców obowiązku uiszczania opłat niezależnie od tego, czy dziecko korzysta, czy też nie korzysta z dodatkowych świadczeń oferowanych przez przedszkole. Taka opłata ma charakter kary administracyjnej, a rada gminy nie jest w tym przypadku uprawniona do ustanowienia kar administracyjnych. W poprzednim stanie prawnym, obowiązującym przed wprowadzeniem maksymalnej opłaty w wysokości 1 zł za godzinę zajęć, w wyroku z dnia 6 grudnia 2011 r. (wyrok WSA z dnia 6 grudnia 2011 r. II SA/Ol 862/2011, http://orzeczenia.nsa.gov.pl) Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, że gmina regulując kwestię opłat za świadczenia udzielane przez przedszkole nie może uczynić tego arbitralnie. Niezbędne jest uzasadnienie naliczenia określonych opłat w zależności od oferowanych za nie usług, tak aby wiadomo było z czego wynikają konkretne koszty pozostawania dziecka w przedszkolu poza czasem pracy tego przedszkola. Organ samorządu terytorialnego, ustanawiając opłatę powinien określić jej wysokość za każde ze świadczeń z osobna. Powinien również wykazać, że wysokość opłaty pozostaje w związku przyczynowym z oferowanym świadczeniem (rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubuskiego z dnia 27 lipca 2011 r., NK.I.4131.295.2011.Azie, Zeszyty Samorządowe 2011, nr 6, poz. 95). Od dnia 1 września 2013 r. na rodziców nie mogą być nakładane opłaty za nieodebranie dziecka po godzinach pracy przedszkola, jeśli dziecku nie zapewnia się korzystania z dodatkowych zajęć. Gdy natomiast dziecku z nich korzysta, opłata nie może przekroczyć 1 zł. Przedszkola muszą same zadbać o dyscyplinowanie rodziców w zakresie odbierania uczniów, chociażby poprzez ustalanie zasad przyprowadzania i odbioru dzieci w statucie, procedurze, regulaminie, podanych do wiadomości rodziców (gminy nie są upoważnione do uchwalania prawa miejscowego w tym zakresie). Wewnętrzne regulacje mogą obejmować zasady monitowania (np. telefonicznego, przez SMS) rodziców lub innych osób uprawnionych do odbioru dziecka, próby ustalenia miejsca pobytu (zwłaszcza w domu) osób upoważnionych do odbioru dziecka przez pracownika przedszkola gdy dziecko mieszka w niewielkiej odległości, a w ostateczności poinformowanie Policji o nieodebraniu dziecka, a gdyby sytuacja się powtarzała – zawiadomić sąd rodzinny.

Reforma przedszkoli będzie jednym z głównych tematów Edu Trendów 2013, które odbędą się w dniach 26-27 września 2013 r. na Stadionie Narodowym w Warszawie. Więcej>>