Część partii wchodzących w skład koalicji rządzącej obiecywała samorządowcom większy wpływ na kształtowanie sieci szkół - taki cel częściowo spełnić ma ustawa, nad którą pracuje resort edukacji. Zmiana osłabi rolę kuratora oświaty, a wzmocniona ma być rola społeczności lokalnej. Opinia kuratora w sprawie przekazania szkoły nie będzie już wiążąca. Pozostanie taką natomiast w przypadku likwidacji szkoły.

 

Kto przejmuje zobowiązania likwidowanej szkoły? >>

Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Kucharski Dominik, Udostępnianie uchwał w sprawie dostosowania sieci szkół do nowego ustroju szkolnego>

Zamiar likwidacji podany do publicznej wiadomości

Jednostka samorządu terytorialnego nadal będzie podejmować uchwałę o zamiarze likwidacji z końcem roku szkolnego, jednak już na etapie zamiaru likwidacji (na sześć miesięcy wcześniej) będzie zobowiązana do szerokiego informowania rodziców i opinii publicznej – m.in. poprzez Biuletyn Informacji Publicznej oraz ogłoszenia w urzędzie i w samej szkole. Zostanie wprowadzony obowiązek przeprowadzenia konsultacji społecznych, w tym zebrania z rodzicami uczniów, z udziałem przedstawicieli JST. Samorząd ma przekazać rodzicom uczniów:

  • uchwałę o zamiarze likwidacji szkoły – czyli formalny dokument przyjęty przez organ stanowiący JST (np. radę gminy);
  • termin zebrania z rodzicami uczniów – aby umożliwić im udział w konsultacjach społecznych;
  • dokumenty stanowiące podstawę podjęcia zamiaru likwidacji szkoły – np. analiza demograficzna, finansowa, raporty, opinie – wszystko, co uzasadnia likwidację;
  • opis sposobu wywiązania się przez JST z obowiązku zapewnienia uczniom kontynuacji nauki – czyli gdzie i w jakich warunkach dzieci będą mogły dalej się uczyć (np. wskazanie innej szkoły, zapewnienie dowozu, warunki lokalowe, kadrowe itp.).

Dodatkowo, JST będzie obowiązana do przeprowadzenia konsultacji społecznych, których finałem będzie zebranie z rodzicami uczniów, z udziałem przedstawicieli JST.

 

Opinia kuratora oświaty (KO) w sprawie likwidacji szkoły prowadzonej przez JST pozostanie wiążąca, ale zmieni się sposób jej zatwierdzania – minister edukacji nie będzie już kontrolował decyzji KO. Zamiast tego na rozstrzygnięcie KO będzie przysługiwała skarga bezpośrednio do sądu administracyjnego, właściwego dla siedziby KO. Ma to odciążyć WSA w Warszawie i przyspieszyć rozstrzyganie sporów.

Czytaj także pytanie w LEX: Czy o likwidacji szkoły należy powiadomić organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego?>

Imienna informacja do każdego z rodziców

Obecnie przepisy nie są tak precyzyjne w kwestii informacji, jaką otrzymują rodzice uczniów. Prawo oświatowe stanowi jedynie, że organ prowadzący szkołę zobowiązany jest do poinformowania o zamiarze likwidacji co najmniej sześć miesięcy wcześniej (czyli do końca lutego) rodziców uczniów (lub pełnoletnich uczniów), kuratora oświaty oraz organ wykonawczy samorządu terytorialnego.

- Wskazany przepis posługuje się pojęciem: "rodziców" uczniów, przez co należy rozumieć oboje rodziców, jeśli żyją i żadne z nich nie zostało pozbawione władzy rodzicielskiej - wyjaśnia Agata Piszko, ekspertka od prawa oświatowego. Dodaje, że niebagatelne znaczenie posiada przepis art. 89 ust. 4 p.o., który przewiduje, że opinia kuratora oświaty w przedmiocie zamiaru likwidacji szkoły jest wydawana w formie postanowienia, a ponadto opinia ta musi być pozytywna.

 

Przepisy w obecnym kształcie budzą jednak spore problemy interpretacyjne i ich doprecyzowanie jest krokiem w dobrą stronę. Obecnie kwestię tego, czy rodzice uczniów byli zawiadamiani skutecznie, musiały często rozstrzygać sądy administracyjne. Przykładowo, w wyroku z 29 czerwca 2017 r. (I OSK 372/17) NSA wskazał, że sposób zawiadamiania rodziców o przekształceniu szkoły może być dowolny, pod warunkiem, że faktycznie do nich dotrze w wymaganym terminie. Może to nastąpić na piśmie, podczas zebrania, gdy rodzice podpiszą listę obecności, lub przez złożenie przez nich oświadczenia o znajomości tej informacji. Wystarczające jest również skierowanie jednej przesyłki do obojga rodziców mieszkających razem, bez konieczności wysyłania oddzielnych zawiadomień. Samo powiadomienie nie jest czynnością prawną, lecz materialno-techniczną – choć ma charakter faktyczny, to wpływa na prawidłowy przebieg procedury likwidacyjnej.

Zobacz także wzór procedury w LEX: Piszko Agata, Procedura likwidacji publicznego przedszkola, szkoły lub placówki, dla których organem prowadzącym jest jednostka samorządu terytorialnego>

Przekazanie szkoły bez wiążącej opinii kuratora

Projekt przewiduje, że opinia kuratora oświaty dotycząca tworzenia bibliotek pedagogicznych, placówek doskonalenia nauczycieli oraz przekazywania prowadzenia szkół przez jednostki samorządu terytorialnego przestanie mieć charakter wiążący, a będzie jedynie doradcza. MEN wychodzi z założenia, że w przypadku przekazania szkoły w drodze umowy, rola kuratora oświaty i tak jest niewielka. Kurator, wydając opinię sprawdza zgodność z prawem działań podejmowanych przez JST, powielając tym samym czynności wykonywane przez wojewodę sprawującego nadzór legalnościowy nad działaniami JST. Zaproponowano zatem, aby opinia KO w tym zakresie miała charakter niewiążący.

- Nie zaskakuje mnie ten pomysł, bo jeszcze kiedy dzisiejsza koalicja była w opozycji, zapowiadano wzmocnienie roli samorządów i społeczności lokalnych - mówi Krzysztof Baszczyński ze Związku Nauczycielstwa Polskiego. - Osobiście uważam, że to dobry kierunek, bo to społeczność lokalna wie najlepiej, co jest jej potrzebne. To element szerszego procesu decentralizacji. Jednocześnie trzeba znaleźć takie rozwiązania prawne, które zapobiegną nadużyciom i nie sprawią, że w imię oszczędności samorząd nie będzie świadczył usług publicznych na odpowiednim poziomie. W przepisach powinny znaleźć się odpowiednie bezpieczniki - wskazuje.

 Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Piszko Agata, Nowe rozwiązania w zakresie naliczania potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego na 2025 rok>

Szkoła niepubliczna bez kruczków w umowach

W projekcie zaproponowano rozwiązania wzmacniające ochronę praw rodziców i uczniów uczących się w szkołach niepublicznych. Przewiduje się m.in. obowiązek utworzenia w tych szkołach organów przedstawicielskich rodziców, określenie w statucie warunków podnoszenia opłat pobieranych od rodziców oraz wskazanie osoby zastępującej dyrektora szkoły w razie jego nieobecności.

 

Zgodnie z projektowanymi przepisami skreślenie ucznia objętego obowiązkiem szkolnym albo obowiązkiem nauki z listy uczniów szkoły niepublicznej będzie mogło nastąpić wyłącznie w drodze decyzji administracyjnej. Celem proponowanych zmian jest zwiększenie przejrzystości funkcjonowania szkół niepublicznych i zapewnienie rodzicom większego wpływu na ich działanie. Obecnie w przypadku szkół publicznych procedura skreślenia ucznia z listy uczniów jest ściśle sformalizowana  - ucznia skreśla się w drodze decyzji administracyjnej. Natomiast w szkołach niepublicznych kwestie te reguluje statut placówki, który określa zarówno organ właściwy do podjęcia decyzji o skreśleniu, jak i tryb jej przeprowadzenia. Jedynym wymogiem jest powiadomienie szkoły obwodowej o skreśleniu ucznia.  - Niepubliczna szkoła powiadamia o tym zarówno w przypadku skreślenia ucznia z listy uczniów, jak i w przypadku jego rezygnacji z uczęszczania do szkoły niepublicznej -  wyjaśnia Bogusława Wojtczak, ekspertka od prawa oświatowego. Dodaje, że nie zawiadamia się o tym również kuratora oświaty. Jest to o tyle niekorzystne, że bez tak sformalizowanej procedury, jaką  jest wydanie decyzji administracyjnej, stosunkowo trudno o odwołanie i skontrolowanie postępowania szkoły. Stąd pomysł na nowelizację.

Czytaj artykuł w LEX: Kurzyna-Chmiel Danuta, Funkcjonowanie szkolnictwa niepublicznego w Polsce w oparciu o aktualnie obowiązujący stan prawny>

Świetlice także dla przedszkolaków

Prorodzicielska ma być też zmiana dotycząca świetlic - szkoły podstawowe liczące do 70 uczniów będą mogły organizować zajęcia świetlicowe także dla dzieci z oddziałów przedszkolnych działających w ramach tych szkół. Wprowadzony zostanie również obowiązek ustalenia przez dyrektora szkoły wzoru wniosku o objęcie dziecka zajęciami świetlicowymi, wraz z określeniem terminu jego składania.

Mając na uwadze dobro dzieci i ich potrzeby rozwojowe, zaproponowano możliwość zapewnienia dzieciom korzystającym ze świetlicy podwieczorku – co ma wspierać prawidłowe żywienie w kontekście problemów takich jak otyłość czy cukrzyca typu II. Zmiany te mają ułatwić rodzicom organizację opieki świetlicowej i wzmocnić rolę szkoły w zakresie wsparcia wychowawczego.

Zobacz także w LEX: Przegląd projektów rozporządzeń i ustaw z zakresu prawa oświatowego 2025>

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.