Wstęp
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1) z dniem 1 września 2009 r. zmieniła zasady dotyczące realizowania obowiązkowych zajęć nauczyciela podlegających ewidencjonowaniu, określonych w treści art. 42 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674 z późn. zm.) – dalej KN.
W treści art. 42 ust. 2 lit. a i b KN wprowadzono obowiązek realizowania dodatkowych zajęć w przypadku nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów, specjalnych szkół podstawowych i specjalnych gimnazjów (2 godziny) a także szkół ponadgimnazjalnych w tym ponadgimnazjalnych szkół specjalnych (1 godzina).
Zgodnie z treścią art. 5 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. wymiar zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a KN, wynosi od dnia 1 września 2009 r. do dnia 31 sierpnia 2010 r. - 1 godzinę tygodniowo. Od dnia 1 września 2009 r. do dnia 31 sierpnia 2010 r. wymiar w.w zajęć ulega obniżeniu o 1 godzinę za każdy tydzień niezdolności nauczyciela do pracy, w półrocznym okresie rozliczeniowym.
Na podstawie omawianej nowelizacji w treści pragmatyki nauczycielskiej pojawiły się dwie kategorie zajęć ewidencjonowanych:
– tych, które są realizowane w ramach zajęć dodatkowych na podstawie art. 42 ust. 2 lit. a i b KN oraz
– obowiązkowych zajęć określonych w art. 42 ust. 3 KN (tabelka).
Nie została natomiast zmieniona zasada, że w ramach 40 – godzinnego tygodnia pracy nauczyciel oprócz w.w katalogu zajęć, zobowiązany jest do realizowania także innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, w tym zajęć opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów.
Przepisy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. nie zmieniają zasad rozliczania czasu pracy nauczyciela, precyzując jedynie opis czynności i zajęć, które nauczyciel obowiązany jest wypełniać w ramach czterdziestogodzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia, poza obowiązkowym pensum1. Do czasu pracy nauczyciela wliczają się bowiem zarówno godziny, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a (a także lit. b – przyp.autora), jak i wynikające z obowiązującego na tym stanowisku pensum. Godziny określone w przywołanym wyżej artykule są więc dodatkowymi dla nauczycieli2.
1. Kto jest adresatem obowiązku wykonywania dodatkowych zajęć?
Określenie adresata obowiązku określonego w treści art. 42 ust. 2 lit. a i b KN wymaga dokonania dwustopniowej analizy; na poziomie typów i rodzajów szkół, oraz na poziomie konkretnej szkoły. Pierwszy stopień analizy wyjaśnia wątpliwość jakie typy i rodzaje szkół (czy też może wszystkie szkoły w ogólności), podlegają obowiązkowi realizowania dodatkowych zajęć. Drugi stopień analizy wyjaśnia czy w obrębie konkretnej placówki wszyscy, czy może tylko niektórzy, nauczyciele są zobowiązani do realizacji omawianego obowiązku.
Treść przepisu wskazuje, że odnosi się on tylko do wyraźnie określonych szkół. Interpretacja taka wynika z treści art. 3 pkt 2 KN, który definiuje pojęcie „szkoły” w sposób szeroki, wskazując określony katalog placówek oświatowych, ale tylko w sytuacji, gdy pojęcie „szkoła” w treści ustawy występuje „bez bliższego określenia”. W treści art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b KN pojęcie „szkoły” zostało dookreślone poprzez wskazanie konkretnych typów i rodzajów szkół, stąd normę przepisu należy interpretować ściśle.
Na pierwszym poziomie analizy otrzymujemy wniosek, że do wykonywania zajęć dodatkowych zobowiązani są nauczyciele zatrudnieni w wyraźnie wskazanych w treści przepisu typów i rodzajów szkół – a więc w szkołach podstawowych i gimnazjach, specjalnych szkołach podstawowych i specjalnych gimnazjach a także szkołach ponadgimnazjalnych w tym ponadgimnazjalnych szkołach specjalnych.
Na drugim poziomie analizy, wobec braku szczegółowych regulacji w tym zakresie (ustawa milczy na temat tego, którzy nauczyciele zatrudnieni w danej szkole są zobowiązani do realizacji dodatkowych zajęć), trzeba zastosować ogólne zasady interpretacji pojęć określone w Karcie Nauczyciela. Tak więc na poziomie danej szkoły (z typu i rodzaju wymienionego w treści art. 42 ust. 2 lit. a i b KN) w celu wskazania nauczycieli zobowiązanych do realizacji dodatkowych zajęć, należy zastosować definicję określoną w treści art. 3 pkt 1 KN, a więc że ilekroć w ustawie jest mowa o nauczycielach bez bliższego określenia - rozumie się przez to nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w szkołach.
Na drugim poziomie analizy otrzymujemy więc wniosek, że do wykonywania zajęć dodatkowych zobowiązani są wszyscy nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni (a więc również np. pedagodzy, psychologowie czy logopedzi) zatrudnieni w szkołach podstawowych i gimnazjach, specjalnych szkołach podstawowych i specjalnych gimnazjach a także szkołach ponadgimnazjalnych w tym ponadgimnazjalnych szkołach specjalnych.
W przypadku nauczyciela wykonującego pensum w kilku szkołach zespołu, dyrektor zespołu decyduje - zgodnie z potrzebami szkoły - w której szkole winny być realizowane przez danego nauczyciela te zajęcia3. Wydaje się jednak, że tego typu sytuacje wymagają dodatkowej regulacji prawnej, zwłaszcza w sytuacji kiedy w ramach zespołu funkcjonuje np. szkoła podstawowa i gimnazjum, a więc nauczyciel będzie zobowiązany do jednoczesnego wykonywania dodatkowych zajęć w wymiarze 1 i 2 godzin.
Jeżeli chodzi o realizację godzin przez nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych, to zdaniem resortu edukacji nie są oni zobowiązani do realizacji zajęć dodatkowych. Oddział przedszkolny nie wchodzi w skład struktury organizacyjnej (klas) szkoły podstawowej i zachowuje odrębności programowe. Kształcenie i wychowanie w oddziale jest zorganizowane odmiennie niż w oddziałach szkoły podstawowej, na zasadach odnoszących się do oddziału przedszkola, tj. zgodnie z ramowym statutem przedszkola. Ramowe plany nauczania nie dotyczą nauczycieli prowadzących zajęcia w oddziale przedszkolnym, skąd też nie można ich zobowiązać do realizacji tych zajęć4. Interpretacja ta jednak pomija milczeniem tę okoliczność, że nauczyciele oddziałów przedszkolnych zatrudniani są w szkołach podstawowych – skoro więc ich pracodawcą jest szkoła, to może wystąpić sytuacja, kiedy zostaną oni zobowiązani do wykonywania dodatkowych zajęć. Wydaje się nieodzownym wprowadzenie dodatkowych regulacji całościowo określających status prawny nauczycieli oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych w kontekście sposobu nawiązania ich stosunków pracy i uprawnień pracowniczych.
W przypadku placówek opiekuńczo-wychowawczych, w ośrodkach szkolno-wychowawczych i w zakładach zdrowotnych, w tym zakładach opiekuńczo-leczniczych i zakładach lecznictwa uzdrowiskowego obowiązek realizacji dodatkowych zajęć w stosunku do nauczycieli powstaje tylko w przypadku, gdy w placówce takiej działa szkoła podstawowa, gimnazjum lub szkoła ponadgimnazjalna. Przepis ten nie dotyczy wychowawców i innych pracowników pedagogicznych tam zatrudnionych5.
Zgodnie z treścią art. 42 ust. 3a KN - obowiązku prowadzenia zajęć w wymiarze określonym w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b KN nie stosuje się do dyrektora i wicedyrektora szkoły oraz nauczyciela, który obowiązki dyrektora lub wicedyrektora szkoły pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono to stanowisko.
Spod stosowania obowiązku realizacji dodatkowych zajęć zostali także wyłączeni nauczyciele zatrudnieni w publicznych szkołach i szkolnych punktach konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej a także nauczyciele kolegiów nauczycielskich, kolegiów pracowników służb społecznych i nauczyciele szkół artystycznych (art. 42 ust. 3a in fine KN).
2. Jakie konkretne zadania nauczyciel wykonuje w ramach zajęć dodatkowych?
Ustawodawca w omawianej nowelizacji w przypadku nauczycieli szkoły podstawowej i gimnazjum (w tym szkoły specjalnej i gimnazjum specjalnego) określił dwa rodzaje zajęć, które w określonym ustawą wymiarze nauczyciel musi zrealizować. Są to:
– zajęcia opieki świetlicowej, lub
– zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły (z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych).
Z kolei nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej (w tym ponadgimnazjalnej szkoły specjalnej), obowiązany jest prowadzić zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły (z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych), w wymiarze 1 godziny w tygodniu.
Jeżeli chodzi o zdefiniowanie kategorii zajęć opieki świetlicowej to jest ona prosta: są to zajęcia opiekuńczo-wychowawcze realizowane na świetlicy. Trudniej zdefiniować pojęcie godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora, gdyż są to godziny, które mogą być przeznaczone na bardzo szeroki zakres działań dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawczych, określonych treścią rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych. (Dz.U. z 2002 r. Nr 15 poz. 142 z późn. zm.).
Zasadą jest, że dodatkowe godziny przeznaczone do dyspozycji dyrektora szkoły nie mogą być przeznaczane na zwiększenie liczny obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Oznacza to, że godziny te nie mogą zwiększać obowiązkowego pensum zajęć określonych w treści art. 42 ust. 3 KN (tabelka). Jest to wskazanie o tyle istotne, że co do zasady godziny do dyspozycji dyrektora szkoły, uregulowane w treści § 2 ust. 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. mogą być przeznaczone na okresowe lub roczne zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Jednak nie oznacza to, że zajęcia te nie mogą być przeznaczone przez dyrektora na realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych.
Po wyłączeniu kategorii obowiązkowych zajęć edukacyjnych z katalogu godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora szkoły w ramach zajęć określonych w treści art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b KN, na podstawie § 2 ust. 5 i ust. 5a rozporządzenia z dnia 12 lutego 2002 r. dodatkowe zajęcia mogą być przeznaczone na:
1) realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych zajęć został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania, a w przypadku klas, w których realizowana jest dotychczasowa podstawa programowa kształcenia ogólnego - także na realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych z języka obcego, języka mniejszości narodowej, etnicznej lub języka regionalnego, nieujętych w ramowym planie nauczania dla danego etapu edukacyjnego, jeżeli wymiar godzin umożliwia realizację podstawy programowej ustalonej dla tych zajęć,
2) realizację ścieżek edukacyjnych, obejmujących zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania przedmiotów lub bloków przedmiotowych, lub w postaci odrębnych zajęć - w przypadku klas, w których realizowana jest dotychczasowa podstawa programowa kształcenia ogólnego,
3) zorganizowanie zajęć dla grupy uczniów z uwzględnieniem ich potrzeb, w tym zajęć dydaktyczno-wyrównawczych i zajęć ruchowych o charakterze korekcyjnym - w przypadku klas, w których realizowana jest dotychczasowa podstawa programowa kształcenia ogólnego,
4) nauczanie historii i geografii kraju pochodzenia mniejszości narodowych i dziedzictwa kulturowego mniejszości etnicznych - w szkołach z nauczaniem w języku mniejszości narodowych, etnicznych lub języku regionalnym,
5) zajęcia zwiększające szanse edukacyjne uczniów: na pracę z uczniem zdolnym lub z uczniem mającym trudności w nauce,
6) zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów.
Krzysztof Lisowski
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1) z dniem 1 września 2009 r. zmieniła zasady dotyczące realizowania obowiązkowych zajęć nauczyciela podlegających ewidencjonowaniu, określonych w treści art. 42 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674 z późn. zm.) – dalej KN.
W treści art. 42 ust. 2 lit. a i b KN wprowadzono obowiązek realizowania dodatkowych zajęć w przypadku nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów, specjalnych szkół podstawowych i specjalnych gimnazjów (2 godziny) a także szkół ponadgimnazjalnych w tym ponadgimnazjalnych szkół specjalnych (1 godzina).
Zgodnie z treścią art. 5 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. wymiar zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a KN, wynosi od dnia 1 września 2009 r. do dnia 31 sierpnia 2010 r. - 1 godzinę tygodniowo. Od dnia 1 września 2009 r. do dnia 31 sierpnia 2010 r. wymiar w.w zajęć ulega obniżeniu o 1 godzinę za każdy tydzień niezdolności nauczyciela do pracy, w półrocznym okresie rozliczeniowym.
Na podstawie omawianej nowelizacji w treści pragmatyki nauczycielskiej pojawiły się dwie kategorie zajęć ewidencjonowanych:
– tych, które są realizowane w ramach zajęć dodatkowych na podstawie art. 42 ust. 2 lit. a i b KN oraz
– obowiązkowych zajęć określonych w art. 42 ust. 3 KN (tabelka).
Nie została natomiast zmieniona zasada, że w ramach 40 – godzinnego tygodnia pracy nauczyciel oprócz w.w katalogu zajęć, zobowiązany jest do realizowania także innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, w tym zajęć opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów.
Przepisy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. nie zmieniają zasad rozliczania czasu pracy nauczyciela, precyzując jedynie opis czynności i zajęć, które nauczyciel obowiązany jest wypełniać w ramach czterdziestogodzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia, poza obowiązkowym pensum1. Do czasu pracy nauczyciela wliczają się bowiem zarówno godziny, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a (a także lit. b – przyp.autora), jak i wynikające z obowiązującego na tym stanowisku pensum. Godziny określone w przywołanym wyżej artykule są więc dodatkowymi dla nauczycieli2.
1. Kto jest adresatem obowiązku wykonywania dodatkowych zajęć?
Określenie adresata obowiązku określonego w treści art. 42 ust. 2 lit. a i b KN wymaga dokonania dwustopniowej analizy; na poziomie typów i rodzajów szkół, oraz na poziomie konkretnej szkoły. Pierwszy stopień analizy wyjaśnia wątpliwość jakie typy i rodzaje szkół (czy też może wszystkie szkoły w ogólności), podlegają obowiązkowi realizowania dodatkowych zajęć. Drugi stopień analizy wyjaśnia czy w obrębie konkretnej placówki wszyscy, czy może tylko niektórzy, nauczyciele są zobowiązani do realizacji omawianego obowiązku.
Treść przepisu wskazuje, że odnosi się on tylko do wyraźnie określonych szkół. Interpretacja taka wynika z treści art. 3 pkt 2 KN, który definiuje pojęcie „szkoły” w sposób szeroki, wskazując określony katalog placówek oświatowych, ale tylko w sytuacji, gdy pojęcie „szkoła” w treści ustawy występuje „bez bliższego określenia”. W treści art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b KN pojęcie „szkoły” zostało dookreślone poprzez wskazanie konkretnych typów i rodzajów szkół, stąd normę przepisu należy interpretować ściśle.
Na pierwszym poziomie analizy otrzymujemy wniosek, że do wykonywania zajęć dodatkowych zobowiązani są nauczyciele zatrudnieni w wyraźnie wskazanych w treści przepisu typów i rodzajów szkół – a więc w szkołach podstawowych i gimnazjach, specjalnych szkołach podstawowych i specjalnych gimnazjach a także szkołach ponadgimnazjalnych w tym ponadgimnazjalnych szkołach specjalnych.
Na drugim poziomie analizy, wobec braku szczegółowych regulacji w tym zakresie (ustawa milczy na temat tego, którzy nauczyciele zatrudnieni w danej szkole są zobowiązani do realizacji dodatkowych zajęć), trzeba zastosować ogólne zasady interpretacji pojęć określone w Karcie Nauczyciela. Tak więc na poziomie danej szkoły (z typu i rodzaju wymienionego w treści art. 42 ust. 2 lit. a i b KN) w celu wskazania nauczycieli zobowiązanych do realizacji dodatkowych zajęć, należy zastosować definicję określoną w treści art. 3 pkt 1 KN, a więc że ilekroć w ustawie jest mowa o nauczycielach bez bliższego określenia - rozumie się przez to nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w szkołach.
Na drugim poziomie analizy otrzymujemy więc wniosek, że do wykonywania zajęć dodatkowych zobowiązani są wszyscy nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni (a więc również np. pedagodzy, psychologowie czy logopedzi) zatrudnieni w szkołach podstawowych i gimnazjach, specjalnych szkołach podstawowych i specjalnych gimnazjach a także szkołach ponadgimnazjalnych w tym ponadgimnazjalnych szkołach specjalnych.
W przypadku nauczyciela wykonującego pensum w kilku szkołach zespołu, dyrektor zespołu decyduje - zgodnie z potrzebami szkoły - w której szkole winny być realizowane przez danego nauczyciela te zajęcia3. Wydaje się jednak, że tego typu sytuacje wymagają dodatkowej regulacji prawnej, zwłaszcza w sytuacji kiedy w ramach zespołu funkcjonuje np. szkoła podstawowa i gimnazjum, a więc nauczyciel będzie zobowiązany do jednoczesnego wykonywania dodatkowych zajęć w wymiarze 1 i 2 godzin.
Jeżeli chodzi o realizację godzin przez nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych, to zdaniem resortu edukacji nie są oni zobowiązani do realizacji zajęć dodatkowych. Oddział przedszkolny nie wchodzi w skład struktury organizacyjnej (klas) szkoły podstawowej i zachowuje odrębności programowe. Kształcenie i wychowanie w oddziale jest zorganizowane odmiennie niż w oddziałach szkoły podstawowej, na zasadach odnoszących się do oddziału przedszkola, tj. zgodnie z ramowym statutem przedszkola. Ramowe plany nauczania nie dotyczą nauczycieli prowadzących zajęcia w oddziale przedszkolnym, skąd też nie można ich zobowiązać do realizacji tych zajęć4. Interpretacja ta jednak pomija milczeniem tę okoliczność, że nauczyciele oddziałów przedszkolnych zatrudniani są w szkołach podstawowych – skoro więc ich pracodawcą jest szkoła, to może wystąpić sytuacja, kiedy zostaną oni zobowiązani do wykonywania dodatkowych zajęć. Wydaje się nieodzownym wprowadzenie dodatkowych regulacji całościowo określających status prawny nauczycieli oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych w kontekście sposobu nawiązania ich stosunków pracy i uprawnień pracowniczych.
W przypadku placówek opiekuńczo-wychowawczych, w ośrodkach szkolno-wychowawczych i w zakładach zdrowotnych, w tym zakładach opiekuńczo-leczniczych i zakładach lecznictwa uzdrowiskowego obowiązek realizacji dodatkowych zajęć w stosunku do nauczycieli powstaje tylko w przypadku, gdy w placówce takiej działa szkoła podstawowa, gimnazjum lub szkoła ponadgimnazjalna. Przepis ten nie dotyczy wychowawców i innych pracowników pedagogicznych tam zatrudnionych5.
Zgodnie z treścią art. 42 ust. 3a KN - obowiązku prowadzenia zajęć w wymiarze określonym w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b KN nie stosuje się do dyrektora i wicedyrektora szkoły oraz nauczyciela, który obowiązki dyrektora lub wicedyrektora szkoły pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono to stanowisko.
Spod stosowania obowiązku realizacji dodatkowych zajęć zostali także wyłączeni nauczyciele zatrudnieni w publicznych szkołach i szkolnych punktach konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej a także nauczyciele kolegiów nauczycielskich, kolegiów pracowników służb społecznych i nauczyciele szkół artystycznych (art. 42 ust. 3a in fine KN).
2. Jakie konkretne zadania nauczyciel wykonuje w ramach zajęć dodatkowych?
Ustawodawca w omawianej nowelizacji w przypadku nauczycieli szkoły podstawowej i gimnazjum (w tym szkoły specjalnej i gimnazjum specjalnego) określił dwa rodzaje zajęć, które w określonym ustawą wymiarze nauczyciel musi zrealizować. Są to:
– zajęcia opieki świetlicowej, lub
– zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły (z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych).
Z kolei nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej (w tym ponadgimnazjalnej szkoły specjalnej), obowiązany jest prowadzić zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły (z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych), w wymiarze 1 godziny w tygodniu.
Jeżeli chodzi o zdefiniowanie kategorii zajęć opieki świetlicowej to jest ona prosta: są to zajęcia opiekuńczo-wychowawcze realizowane na świetlicy. Trudniej zdefiniować pojęcie godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora, gdyż są to godziny, które mogą być przeznaczone na bardzo szeroki zakres działań dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawczych, określonych treścią rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych. (Dz.U. z 2002 r. Nr 15 poz. 142 z późn. zm.).
Zasadą jest, że dodatkowe godziny przeznaczone do dyspozycji dyrektora szkoły nie mogą być przeznaczane na zwiększenie liczny obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Oznacza to, że godziny te nie mogą zwiększać obowiązkowego pensum zajęć określonych w treści art. 42 ust. 3 KN (tabelka). Jest to wskazanie o tyle istotne, że co do zasady godziny do dyspozycji dyrektora szkoły, uregulowane w treści § 2 ust. 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. mogą być przeznaczone na okresowe lub roczne zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Jednak nie oznacza to, że zajęcia te nie mogą być przeznaczone przez dyrektora na realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych.
Po wyłączeniu kategorii obowiązkowych zajęć edukacyjnych z katalogu godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora szkoły w ramach zajęć określonych w treści art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b KN, na podstawie § 2 ust. 5 i ust. 5a rozporządzenia z dnia 12 lutego 2002 r. dodatkowe zajęcia mogą być przeznaczone na:
1) realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych zajęć został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania, a w przypadku klas, w których realizowana jest dotychczasowa podstawa programowa kształcenia ogólnego - także na realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych z języka obcego, języka mniejszości narodowej, etnicznej lub języka regionalnego, nieujętych w ramowym planie nauczania dla danego etapu edukacyjnego, jeżeli wymiar godzin umożliwia realizację podstawy programowej ustalonej dla tych zajęć,
2) realizację ścieżek edukacyjnych, obejmujących zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania przedmiotów lub bloków przedmiotowych, lub w postaci odrębnych zajęć - w przypadku klas, w których realizowana jest dotychczasowa podstawa programowa kształcenia ogólnego,
3) zorganizowanie zajęć dla grupy uczniów z uwzględnieniem ich potrzeb, w tym zajęć dydaktyczno-wyrównawczych i zajęć ruchowych o charakterze korekcyjnym - w przypadku klas, w których realizowana jest dotychczasowa podstawa programowa kształcenia ogólnego,
4) nauczanie historii i geografii kraju pochodzenia mniejszości narodowych i dziedzictwa kulturowego mniejszości etnicznych - w szkołach z nauczaniem w języku mniejszości narodowych, etnicznych lub języku regionalnym,
5) zajęcia zwiększające szanse edukacyjne uczniów: na pracę z uczniem zdolnym lub z uczniem mającym trudności w nauce,
6) zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów.
Krzysztof Lisowski