Kwalifikacje zawodowe nauczycieli zatrudnionych w gimnazjach

W komentarzu zostały omówione wymagania kwalifikacyjne, które od 1 września 2009 roku obowiązują nauczycieli zatrudnionych w gimnazjach. Czytelnik tego komentarza będzie mógł się dowiedzieć jakie są obecnie stawiane wymagania kwalifikacje nauczycielom zatrudnionym w gimnazjach w zależności od rodzaju prowadzonych zajęć lub nauczanego przedmiotu. Ponadto w komentarzu zostały wykazane najważniejsze zmiany, jakie wprowadzają nowe przepisy w zakresie kwalifikacji zawodowych nauczycieli zatrudnionych w gimnazjach. Komentarz przeznaczony jest dla dyrektorów gimnazjów, nauczycieli, organów prowadzących szkoły oraz dla osób zainteresowanych problematyką kwalifikacji zawodowych nauczycieli.

1. Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela przedmiotów
 
Przepis § 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 155, poz. 1288 z późn. zm.) - dalej r.k.p.n. określa kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela przedmiotów w gimnazjach.
Jak wynika z wyżej przedstawionych przepisów stanowisko nauczyciela przedmiotów w gimnazjach może zajmować osoba, która posiada wyższe wykształcenie na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu oraz posiada przygotowanie pedagogiczne. Zatem nowe rozporządzenie nie przewiduje już możliwości zatrudniania nauczyciela poprzez dokonanie przez dyrektora gimnazjum ustalenia, że ukończył on kierunek studiów zbliżony do nauczanego przedmiotu. Ponadto na stanowisku nauczyciela danego przedmiotu można zatrudnić osobę, która ukończyła studia wyższe na kierunku (specjalności) innym niż zgodnym z nauczanym przedmiotem, lub którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, ale dodatkowo musi ukończyć studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie nauczanego przedmiotu oraz posiadać przygotowanie pedagogiczne. Przykładowo matematyk, aby posiadać kwalifikacje do nauczania w gimnazjum informatyki musi ukończyć studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny z zakresu informatyki. Należy pamiętać, że w odróżnieniu od szkół podstawowych w gimnazjach na stanowisko nauczyciela danego przedmiotu nie można zatrudnić osoby, która ukończyła zakład kształcenia nauczycieli.

Przez kurs kwalifikacyjnym należy rozumieć kurs kwalifikacyjny z zakresu określonego przedmiotu organizowany zgodnie z przepisami w sprawie warunków i trybu tworzenia, przekształcania i likwidowania oraz organizacji i sposobu działania placówek doskonalenia nauczycieli, którego ukończenie umożliwia nauczycielowi posiadającemu poziom wykształcenia wymagany od nauczycieli danego typu szkoły lub rodzaju placówki uzyskanie kwalifikacji do nauczania tego przedmiotu.
W przypadku oceny kwalifikacji konkretnego nauczyciela należy pamiętać, że ilekroć w nowych przepisach jest mowa o studiach pierwszego stopnia należy przez to rozumieć studia licencjackie, inżynierskie lub studia wyższe zawodowe (§ 1 pkt 5 r.k.p.n.). Natomiast przez studia magisterskie należy rozumieć studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie (§ 1 pkt 6 r.k.p.n.). Jeżeli w rozporządzeniu jest mowa o studiach wyższych bez bliższego określenia należy przez to rozumieć studia licencjackie, inżynierskie, wyższe zawodowe, drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie.

2. Kwalifikacje nauczycieli-bibliotekarzy
 
Przepis § 6 r.k.p.n. określa kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela-bibliotekarza w gimnazjach od 1 września 2009 roku.
Należy zwrócić uwagę, że w odróżnieniu od szkół podstawowych w gimnazjach na stanowisko nauczyciela-bibliotekarza nie można zatrudnić osoby, która ukończyła zakład kształcenia nauczycieli w specjalności bibliotekoznawstwo.

3. Kwalifikacje nauczycieli religii
 
Przepisy § 7 r.k.p.n. określają, że kwalifikacje do nauczania religii w gimnazjach będzie posiadała osoba, która spełnia wymagania kwalifikacyjne określone w porozumieniach pomiędzy ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania a Konferencją Episkopatu Polski Kościoła Katolickiego oraz właściwymi władzami zwierzchnimi kościołów lub innych związków wyznaniowych.
Kwalifikacje do nauczania religii zostały określone m.in. w:
– Porozumieniu pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 6 września 2000 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii (Dz. Urz. MEN Nr 4, poz. 20) - dalej p.k.n.r.,
– Porozumieniu pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 4 lipca 2001 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej (Dz. Urz. MEN Nr 3, poz. 18) - dalej p.k.z.n.r.,
– Porozumieniu z dnia 13 lutego 1995 r. pomiędzy Zarządem Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego oraz Ministrem Edukacji Narodowej w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii (Dz. Urz. MEN Nr 3, poz. 7) - dalej p.k.z.w.n.r.
Ponadto należy pamiętać o rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155 z późn. zm.) - dalej r.o.n.r. Zgodnie z § 5 ust. 1 r.o.n.r. szkoła zatrudnia nauczyciela religii wyłącznie na podstawie imiennego pisemnego skierowania do danej szkoły, wydanego przez:
1. w przypadku Kościoła Katolickiego - właściwego biskupa diecezjalnego,
2. w przypadku pozostałych kościołów oraz innych związków wyznaniowych - właściwe władze zwierzchnie tych kościołów i związków wyznaniowych.
Przepis § 2 p.k..n.r. szczegółowo określa kwalifikacje do nauczania religii w gimnazjach.
Przez przygotowanie katechetyczno-pedagogiczne należy rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu pedagogiki, psychologii, katechetyki i dydaktyki, nauczanych w powiązaniu z teologią w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin oraz odbycie pozytywnie ocenionych praktyk pedagogicznych w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin (§ 4 ust. 1 p.k.n.r.). 2. O posiadaniu przygotowania katechetyczno-pedagogicznego świadczy dokument ukończenia wyższego seminarium duchownego albo dyplom (zaświadczenie) innej szkoły wyższej, kolegium teologicznego albo świadectwo ukończenia kursu katechetyczno-pedagogicznego prowadzonego przez kolegium teologiczne, wyższe seminarium duchowne lub inną szkołę wyższą (§ 4 ust. 2 p.k.n.r.).

Ponadto w § 4 ust. 3 p.k.n.r. zostało określone, że skierowanie nauczyciela religii do danej szkoły, wydane przez właściwego biskupa diecezjalnego zaświadcza o posiadaniu kwalifikacji do nauczania religii.
Jak wynika z wyżej przedstawionych przepisów, o posiadaniu przez daną osobę kwalifikacji do nauczania religii w danym typie szkoły decyduje właściwy biskup diecezjalny. Dyrektor szkoły nie może zatem zakwestionować kwalifikacji osobie, która posiada stosowne skierowanie.
Ponadto należy pamiętać, że w przypadku księży legitymujących się zaświadczeniem ukończenia wyższego seminarium duchownego, to posiadają oni kwalifikacje do uczenia religii we wszystkich typach szkół. Jest jednak pewne rozróżnienie dotyczące płac:
1. jeżeli ksiądz, który nie posiada tytułu zawodowego magistra, ukończył wyższe seminarium duchowne do roku 1989, to traktuje się go jako osobę posiadającą tytuł zawodowy magistra teologii (wynika to z faktu, że część seminariów nie mogło nadawać takich tytułów przed rokiem 1989),
2. jeżeli ksiądz, który nie posiada tytułu zawodowego magistra, ukończył wyższe seminarium duchowne po roku 1989, to traktuje się go jako osobę z kwalifikacjami, ale otrzymuje pensję według zaszeregowania do grupy osób z wykształceniem średnim.
Z kolei przepis § 2 p.k.z.n.r. określa kwalifikacje do nauczania religii w gimnazjach.
Przez przygotowanie pedagogiczne należy rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu pedagogiki, psychologii, dydaktyki, metodyki szczegółowej bądź katechetyki i teologii pastoralnej nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin oraz odbycie pozytywnie ocenionych praktyk pedagogicznych w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin (§ 4 ust. 1 p.k.z.n.r.). O posiadaniu przygotowania pedagogicznego świadczy dyplom szkoły wyższej, dokument ukończenia seminarium duchownego albo świadectwo ukończenia kursu katechetyczno-pedagogicznego prowadzonego przez wyższe seminarium duchowne lub inną szkołę wyższą (§ 4 ust. 2 p.k.z.n.r.).

Przepis § 2 p.k.z.w.n.r. wskazuje na kwalifikacje zawodowe do nauczania religii w gimnazjach.
Należy pamiętać, że o posiadaniu przygotowania teologicznego świadczy skierowanie wydane przez przewodniczących diecezji Kościoła (§ 3 p.k.z.w.n.r.). Natomiast przez przygotowanie katechetyczno-pedagogiczne należy rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu pedagogiki, psychologii, katechetyki i dydaktyki, nauczanych w powiązaniu z teologią w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin oraz odbycie praktyki pedagogicznej, pozytywnie ocenionej w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin. O posiadaniu przygotowania katechetyczno-pedagogicznego świadczy dyplom (zaświadczenie) Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, innej uczelni teologicznej, wyższego seminarium duchownego lub seminarium duchownego (§ 4 p.k.z.w.n.r.). Należy pamiętać, że nauczyciele religii zatrudnieni w dniu wejścia w życie Porozumienia, którzy przygotowanie do nauczania religii uzyskali w instytutach i na kursach katechetycznych oraz legitymują się świadectwem dojrzałości posiadają kwalifikacje do nauczania religii (§ 5 p.k.z.w.n.r.).