Pytanie
Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej przebywał na zwolnieniu lekarskim od 21 marca 2011 r. do 25 kwietnia, a od 25 kwietnia do 30 czerwca 2011 r. na urlopie dla poratowania zdrowia. Powrócił do pracy w dniu 1 lipca. Ze względów zdrowotnych przebywał ponownie na zwolnieniu lekarskim od 1 września 2011 r. do 16 stycznia 2012 r.
Czy dyrektor szkoły może przenieść nauczyciela ze stanowiska nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej na stanowisko wychowawcy świetlicy bez jego zgody?
Rodzice poprosili o odwołanie nauczyciela z funkcji wychowawcy argumentując swoje stanowisko długą nieobecnością i nawiązaniem więzi emocjonalnych swoich dzieci z innym nauczycielem oraz obawami przed kolejnymi zwolnieniami lekarskimi. Sprawa dotyczy klasy III, gdzie do zakończenia zajęć szkolnych i kolejnej zmiany wychowawcy dojdzie za 5 miesięcy?
Nauczyciel, którego dotyczy sprawa odmawia przeniesienia.
Odpowiedź
odpowiedzi udzielono: 25 stycznia 2012 r.
1. W omawianej sprawie nie określono czy mamy do czynienia z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania, czy na podstawie umowy o pracę. W zależności bowiem od sposobu zatrudnienia sposób zmiany stanowiska przedstawia się inaczej. W przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania zastosowanie ma instytucja przeniesienia z pragmatyki nauczycielskiej, zaś w przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę – na zasadzie wypowiedzenia zmieniającego.
2. Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) – dalej KN, nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie same lub inne stanowisko.
Redakcja przepisu jest rzeczywiście niejasna. Główny problem dotyczy chaotycznego zapisu dotyczącego przeniesienia nauczyciela "na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie same lub inne stanowisko". Redakcja przepisu powinna zawierać dwa zdania; jedno dotyczące przeniesienia na własną prośbę, drugie przeniesienia z urzędu za zgodą. Pomieszanie obu materii prowadzi do rozbieżnych interpretacji.
W związku z problematyczną redakcją przepisu powstała konieczność ujednolicenia wykładni w drodze orzeczeń Sądu Najwyższego wydanych w drodze odwołań w postępowaniach przed sądami pracy. Orzecznictwo to w zasadzie jest dość konsekwentne.
3. W zakresie określenia stanowiska stwierdza, że należy je (stanowisko) interpretować zgodnie z treścią art. 42 KN, podobnie: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002 r. (wyrok SN z dnia 5 lutego 2002 r. I PKN 849/00, LEX nr 54887). Teza, że "stanowisko" to stanowisko nauczyciela o określonych kwalifikacjach (np. nauczyciel biologii) nie jest jednak prawidłowa, gdyż w innych przepisach, KN nie wiąże już ze szczegółowo określonym przedmiotem nauczania (kwalifikacji) skutków prawnych. Z kolei art. 42 KN dotyczy tygodniowego wymiaru zajęć, który odnosi się do poszczególnych stanowisk pracy. W przepisie tym wyróżnia się stanowiska nauczycielskie w różnych typach (rodzajach) szkół. Przeniesienie z jednej do drugiej z kategorii stanowisk wymienionych w tym przepisie jest przeniesieniem na inne stanowisko w rozumieniu art. 18 ust. 1 KN.
4. W zakresie sposobu przeniesienia, a w szczególności konieczności uzyskania zgody nauczyciela na przeniesienie z urzędu, została wyrażona teza, że przeniesienie mianowanego nauczyciela w ramach tej samej szkoły, nawet jeżeli łączy się ze zmianą miejsca wykonywania pracy ale bez zmiany stanowiska, nie podlega ograniczeniom przewidzianym w art. 18 ust. 1 KN. Może więc nastąpić bez zgody nauczyciela, chyba że w akcie mianowania jego miejsce pracy zostało wyraźnie powiązane z wykonywaniem czynności w określonej jednostce organizacyjnej szkoły lub z określoną miejscowością, podobnie: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1999 r. (wyrok SN z dnia 27 maja 1999 r. I PKN 82/99, OSNP 2000, nr 16, poz. 610).
Teza ta opiera się o część art. 18 ust. 1 KN, który stwierdza, że przeniesienie może nastąpić "z urzędu za jego (nauczyciela) zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole". Z wykładni przepisu wynika a contrario, że przeniesienie nauczyciela z urzędu na to samo stanowisko, nie wymaga zgody nauczyciela. Taka interpretacja wydaje się być zgodna z prawem, lecz jest jednocześnie dość kontrowersyjna w kontekście treści art. 19 ust. 1 KN, który stanowi właściwą podstawę przeniesienia nauczyciela z urzędu i bez zgody nauczyciela. Nie wiadomo bowiem jaki cel przyświecałby ustawodawcy, który tę samą instytucję określa w dwóch przepisach tego samego aktu prawnego.
Nie wchodząc jednak w rozważania doktrynalne, należy stwierdzić, że na gruncie obecnej redakcji art. 18 ust. 1 KN w wykładni dokonanej przez Sąd Najwyższy, możliwe jest przeniesienie nauczyciela z urzędu, bez jego zgody, na to samo stanowisko. Jeżeli nauczyciel nie zgodzi się z takim przeniesieniem, powinien wystąpić do sądu pracy z pozwem o ustalenie treści swojego stosunku pracy w zakresie objętym przeniesieniem, na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego.
5. W omawianej sprawie przeniesienie dotyczy zmiany stanowiska z nauczyciela nauczania początkowego klas I-III na wychowawcę świetlicy. Skoro więc mamy do czynienia z dwoma stanowiskami pracy, ustalonymi zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002 r. (wyrok SN z dnia 5 lutego 2002 r. I PKN 849/00, LEX nr 54887) na podstawie art. 42 KN, to w związku z tym mamy do czynienia z przeniesieniem nauczyciela z urzędu na inne stanowisko. W takiej sytuacji nauczyciel powinien wyrazić zgodę na takie przeniesienie, zgodnie z dyspozycją art. 18 ust. 1 KN.
6. Przeniesienie bez zgody na inne stanowisko w ramach tej samej szkoły byłoby możliwe w sytuacji zatrudnienia nauczyciela mianowanego na podstawie umowy o pracę. Wówczas w celu zmiany stanowiska pracy należałoby zastosować instytucję wypowiedzenia zmieniającego, o której mowa w art. 42 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.). W takiej sytuacji brak zgody nauczyciela musiałby doprowadzić do rozwiązania stosunku pracy, lecz na zasadach ogólnych, a więc za trzymiesięcznym wypowiedzeniem i ze skutkiem na koniec roku szkolnego (art. 27 ust. 1 KN).
7. Inną możliwością rozwiązania omawianego problemu jest podpisanie porozumienia zmieniającego okresowo stanowisko pracy nauczyciela. Wówczas nauczyciel wyraziłby zgodę na propozycję dyrektora na okresową (np. 5 miesięcy) zmianę stanowiska pracy. Po upływie wskazanego okresu nauczyciel powróciłby na poprzednio zajmowane stanowisko. Takie kompromisowe rozwiązanie znacznie bardziej elastycznie łączy potrzebę zagwarantowania właściwej organizacji nauczania przez szkołę, z interesami pracowniczymi. Oczywiście na takie porozumienie muszą wyrazić zgodę obie strony.
Krzysztof Lisowski