Z założeń do nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego - które znalazły się w wykazie prac legislacyjnych - wynika, że będą zmiany w zasadach sporządzania uzasadnień postanowień, poprzez umożliwienie – w pewnych sytuacjach - sporządzenia uzasadnienia postanowienia podlegającego zaskarżeniu wydanego na posiedzeniu niejawnym, bez uprzedniego wniosku strony o sporządzenie takiego uzasadnienia.
Mają zostać też ograniczone możliwości wskazywania zasadniczych powodów rozstrzygnięcia jedynie do postanowień niezaskarżalnych, czy też ograniczenie zakresu uzasadnienia postanowienia, w przedmiocie np. kosztów sądowych, do wskazania podstawy prawnej rozstrzygnięcia wraz z przytoczeniem przepisów prawa. Co więcej - w ocenie projektodawcy niecelowe jest sporządzanie przez sąd drugiej instancji uzasadnienia tak wyroku, jak i postanowienia kończącego postępowanie w sytuacji, gdy nie są one zaskarżalne. Resort chce by projekt został przyjęty przez rząd w pierwszym kwartale 2021 r.
Zobacz procedury w LEX:
Sporządzanie uzasadnienia wyroku na wniosek strony (zawarty w piśmie procesowym) >
Czytaj: Po roku od zmian w procedurze cywilnej przepisy przejściowe do poprawki>>
Zmian znaczenie więcej
Z założeń wynika również, że w postępowaniu egzekucyjnym doręczanie postanowienia z uzasadnieniem będzie następowało z urzędu. Co więcej, projektodawca przewiduje również usprawnienie procesu zmierzającego do wydania wyroku, np. poprzez możliwość zamknięcia rozprawy – w pewnych okolicznościach - na posiedzeniu niejawnym, a nawet wydanie samego orzeczenia na posiedzeniu niejawnym.
Tak jak już wcześniej opisywało Prawo.pl pewne zmiany będą dotyczyły także składu sądu w postępowaniu odwoławczym. Dla przykładu, apelacja złożona od wyroku oddalającego powództwo z przyczyny oczywistej bezzasadności, będzie rozpoznawana w składzie jednego sędziego. Podobny skład będzie w przypadku rozpoznania apelacji oraz zażalenia w postępowaniu uproszczonym.
Drobne zmiany będą dotyczyć biegłych sądowych. Zdaniem projektodawcy zasadne jest bowiem usankcjonowanie sytuacji, w której sąd udostępnia akta w całości lub części osobie, która formalnie nie została jeszcze wyznaczona na biegłego. - Także „opóźnienie” w wypłacie biegłemu wynagrodzenia na skutek np. konieczności uzupełnienia opinii, powinno przyjąć sformalizowaną postać zarządzenia - czytamy w założeniach.
Z nieoficjalnych informacji Prawo.pl wynika również, że resort chce w części przypadków obniżyć opłaty za uzasadnienie ze 100 do 30 zł, a przy decyzjach dotyczących zwrotu kosztów sądowych, czy pełnomocnika z urzędu ma jej nie być.
- Analizując opublikowane założenia ustawy (treści konkretnych przepisów jeszcze nie opublikowano) zauważyć należy, że wiele z planowanych rozwiązań jest odpowiedzią na głosy środowisk prawniczych, które nie były słuchane w trakcie prac nad nowelizacją z 2019 r. - mówi sędzia Grzegorz Karaś z Sądu Okręgowego we Wrocławiu. I dodaje, że pozytywnie należy ocenić choćby ograniczenie konieczności sporządzania uzasadnień w sprawach niezaskarżalnych.
Czytaj: Szykuje się e-licytacja nieruchomości>>
Obecnie? Galimatias z uzasadnieniami
Na zmiany z niecierpliwością czekają prawnicy. Uzasadnienie - jak wskazują - to jeden z tych obszarów, w których problemów, po ubiegłorocznej nowelizacji jest wiele.
Dr hab. Marcin Dziurda z Katedry Postępowania Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego wyjaśnia, że ustawodawca dokonał jednocześnie czterech istotnych zmian i to spowodowało chaos. - Po pierwsze, wprowadzono zasadę, że zażalenia – podobnie zresztą jak apelacji – nie można już wnosić bez uprzedniego wniosku o uzasadnienie, od którego to wniosku wprowadzono opłatę stałą w wysokości 100 zł. Po drugie, odwrócono o 180 stopni dotychczasowe reguły wprowadzając uregulowanie, zgodnie z którym zaskarżalne postanowienia wydawane na posiedzeniu niejawnym – a takich jest większość – uzasadniane są nie z urzędu, a jedynie na wniosek (art. 357 par. 2(1) Kpc).
W myśl art. 394 par. 2 Kpc złożenie wniosku o uzasadnienie stanowi warunek wniesienia zażalenia. Po trzecie, w art. 357 par. 6 Kpc. wprowadzono jednak wyjątek polegający na tym, że – jeżeli sąd podziela stanowisko strony zawarte w piśmie procesowym – może odstąpić od sporządzenia uzasadnienia postanowienia - podkreśla.
Zobacz procedurę w LEX: Postanowienie sądu pierwszej instancji >
W takim przypadku - jak dodaje - zażalenie wnosi się od razu, bez składania wniosku o uzasadnienie. Czwarta zmiana z kolei dotyczy art. 357 par. 5 Kpc. Przewidziano w nim, że wydając postanowienie, także podlegające zaskarżeniu, sąd może zwięźle wskazać zasadnicze powody rozstrzygnięcia. - Chodziło o to, żeby przekonywać strony o trafności postanowienia i odwodzić je w ten sposób od wniesienie zażalenia. Ale w rezultacie wiele osób nie wie, w jaki sposób – w ujęciu formalnym, z punktu widzenia zaskarżania postanowień – takie zasadnicze powody rozstrzygnięcia traktować, skoro są doręczane z urzędu, bez żadnego wniosku - mówi Dziurda.
Zobacz procedurę w LEX: Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji ze względu na zachowanie terminu do jego wniesienia >
Tyle że zamiast przekonywać, zasadnicze powody rozstrzygnięcia pogłębiają problemy. Strony nie wiedzą bowiem jak je traktować i czy składać mimo to wniosek o uzasadnienie. - Wydaje się, że zasadnicze powody rozstrzygnięcia nie są uzasadnieniem i nie otwierają drogi do wniesienia zażalenia. Ale jeżeli strona otrzymuje zaskarżalne postanowienie od razu z zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia, to może się pogubić. Nierzadko uznaje w takiej sytuacji, że doręczono jej postanowienie ze swoistym, „skróconym” uzasadnieniem i od razu wnosi zażalenie, chociaż mimo wszystko powinna – niezależnie od otrzymania tych zasadniczych powodów rozstrzygnięcia – wystąpić o uzasadnienie - wskazuje Dziurda.
