Ponad dwudziestostronicowa nowelizacja kodeksu spółek handlowych z 30 sierpnia 2019 roku (Dz.U. 2019 poz. 1798) wprowadza szereg nowych rozwiązań. Akcje prywatnych spółek akcyjnych oraz komandytowo-akcyjnych już wkrótce będą podlegać obowiązkowej dematerializacji, a dane dotyczące struktury akcjonariatu oraz tożsamości akcjonariuszy spółek będą gromadzone w nowo utworzonym rejestrze akcjonariuszy. Na skutek nowelizacji, ograniczeniu ulegnie zakres prawa akcjonariusza do pozostania anonimowym, a prowadzenie działalności gospodarczej w formie takich spółek będzie jeszcze bardziej sformalizowane oraz kosztowne. W konsekwencji, część spółek może rozważać przekształcenie w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, której nowelizacja kodeksu spółek handlowych nie obejmuje.
Czytaj również: Przepisy o dematerializacji akcji czekają na publikację >>
Cena promocyjna: 119.2 zł
|Cena regularna: 149 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Dematerializacja akcji i rejestr akcjonariuszy
Nowelizacja wprowadza obowiązek dematerializacji akcji w spółkach akcyjnych nie będących spółkami publicznymi oraz w spółkach komandytowo-akcyjnych. Akcje utracą formę dokumentu i będą miały wyłącznie formę zapisu cyfrowego w nowoutworzonym rejestrze akcjonariuszy. Rejestr akcjonariuszy będzie prowadzony przez uprawniony zewnętrzny podmiot, np. dom maklerski, bank prowadzący działalność maklerską lub Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. W rejestrze akcjonariuszy będą gromadzone podstawowe dane dotyczące spółki oraz szczegółowe dane dotyczące akcji (w tym dotyczące ograniczeń w ich zbywaniu) oraz akcjonariuszy, w tym imię i nazwisko (firma) akcjonariusza, adres zamieszkania (siedziba) akcjonariusza, ew. adres poczty elektronicznej akcjonariusza.
Wpis w rejestrze akcjonariuszy będzie dokonywany na żądanie spółki lub osoby mającej interes prawny. Co istotne, podmiot prowadzący rejestr nie będzie zobowiązany do badania złożonych dokumentów pod kątem ich prawdziwości i zgodności z prawem, chyba że poweźmie w tym względzie uzasadnione wątpliwości. Praktyka pokaże, w jaki sposób oraz w jakim czasie rozwiązywane będą ewentualne spory pomiędzy wnioskodawcami a akcjonariuszami, których dane miałyby zostać wykreślone na skutek wpisu.
Na żądanie akcjonariusza, a także zastawnika lub użytkownika uprawnionego do wykonywania prawa głosu z akcji, podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy wystawi imienne świadectwo rejestrowe, które będzie wskazywać zakres uprawnień przysługujących wnioskodawcy w związku z akcjami.
Szacuje się, że roczny średni koszt prowadzenia takiego rejestru przez zewnętrzne podmioty będzie wynosił około 4 - 6 tysięcy złotych. Może być jednak on wyższy, w zależności od stopnia skomplikowania oraz wielkości akcjonariatu danej spółki. Całość kosztów z tym związanych obciążać będzie spółkę, dla której prowadzony będzie dany rejestr.
Obowiązkowa dematerializacja obejmie także inne tytuły uczestnictwa w dochodach spółki lub w podziale jej majątku (np. świadectwa założycielskie, świadectwa użytkowe).
Ograniczenie prawa akcjonariusza do pozostania anonimowym
Obecne rozwiązania prawne umożliwiają zachowanie anonimowości akcjonariuszom akcji na okaziciela w spółkach posiadających więcej niż jednego akcjonariusza, zarówno wobec spółki jak i wobec osób trzecich - w uproszczeniu, ustalenie tożsamości akcjonariusza akcji na okaziciela nie jest obecnie możliwe w inny sposób niż poprzez okazanie dokumentu akcji. Po nowelizacji dane dotyczące tożsamości akcjonariuszy - zarówno posiadających akcje imienne jak i posiadających akcje na okaziciela - będą gromadzone w rejestrze akcjonariuszy.
Dostęp do danych zawartych w rejestrze akcjonariuszy będzie, co do zasady, przysługiwał wyłącznie spółce i jej akcjonariuszom - w stosunku to tych osób zniesiona zostanie zasada anonimowości akcjonariusza akcji na okaziciela, zaś spółka jak i każdy z jej akcjonariuszy będzie mógł w dowolnym momencie z łatwością ustalić tożsamość pozostałych akcjonariuszy.
Dodatkowo, dostęp do danych zgromadzonych w rejestrze akcjonariuszy, na podstawie odpowiednich przepisów ordynacji podatkowej, uzyskać będą mogły organy kontroli skarbowej oraz właściwe organy administracji, na zasadach tożsamych z tymi, które funkcjonują w zakresu uzyskiwania przez te organy dostępu do tajemnicy bankowej i maklerskiej. Warto obserwować w jakich przypadkach i w jakim zakresie wskazane przepisy będą stosowane w praktyce.
Jednolite zasady zbywania różnych rodzajów akcji
Obecnie akcje na okaziciela zbywane są w drodze przeniesienia dokumentu akcji na nabywcę, natomiast zbycie akcji imiennych wymaga dodatkowo pisemnego oświadczenia (na dokumencie akcji lub w osobnym dokumencie) o przeniesieniem tytułu własności na nabywcę. Po nowelizacji zbycie obu rodzajów akcji będzie dochodziło do skutku z chwilą wpisu odpowiednej wzmianki w rejestrze akcjonariuszy. Zniesione zostaną także ograniczenia dotyczące zbywania akcji aportowych przed dniem zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie takich akcji aportem. Z drugiej strony, w okresie ważności wydanego świadectwa rejestrowego, akcjonariusz nie będzie mógł rozporządzać akcjami objętymi takim świadectwem, chyba że zostanie ono zwrócone wystawiającemu.
Jednolite zasady zwoływania walnych zgromadzeń
Niezależnie od rodzaju akcji występujących w spółce, walne zgromadzenia można będzie zwołać według jednolitych zasad, tj. poprzez wysłanie zawiadomienia o zwołaniu walnego zgromadzenia listem poleconym lub przesyłką kurierską, ewentualnie za pomocą poczty elektronicznej. Po nowelizacji, powzięcie uchwał bez formalnego zwołania walnego zgromadzenia będzie utrudnione ze względu na obowiązek uzyskania świadectwa rejestrowego - podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy wydaje bowiem świadectwo rejestrowe w terminie tygodnia od dnia otrzymania stosownego żądania. Powyższe ograniczenie będzie odczuwalne w szczególności w jednoosobowych spółkach akcyjnych, które chętnie korzystały z nieformalnego trybu przeprowadzania walnych zgromadzeń.
Czynności przygotowawcze
Chociaż zasadnicze zmiany wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2021 roku, to nowelizacja zobowiązuje wszystkie prywatne spółki akcyjne i komandytowo-akcyjne do dokonania szeregu czynności przygotowawczych w 2020 roku:
- 1 stycznia 2020 roku wchodzi w życie obowiązek posiadania przez spółkę strony internetowej dla celów zamieszczania na niej ogłoszeń wymaganych przez prawo lub status spółki;
- spółki powinny pięciokrotnie wezwać swoich akcjonariuszy do złożenia w spółce dokumentów akcji; pierwsze zawiadomienie powinno zostać dokonane do dnia 30 czerwca 2020 roku;
- przed dokonaniem pierwszego wezwania akcjonariuszy do złożenia akcji (do 30 czerwca 2020 roku) spółki mają obowiązek zawarcia umowy o prowadzenie rachunku papierów wartościowych z podmiotem uprawnionym do prowadzenia takiego rachunku.
Niedopełnienie obowiązku informacyjnego, brak lub nieterminowe zawarcie umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy zagrożone są sankcją w postaci grzywny do kwoty 20 000 zł, nakładaną na osoby upoważnione do reprezentacji spółki (tj. także na prokurentów).
Zmierzch prywatnych spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych?
Nowelizację należy pozytywnie ocenić pod kątem przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy i zwiększenia przejrzystości prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Z drugiej strony, nowe zasady wiązać się będą z dodatkowymi wyzwaniami organizacyjno-administracyjnymi, zwiększeniem formalizmu działania prywatnych spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych, z dodatkowymi kosztami po stronie spółek oraz z potencjalnymi zagrożeniami związanymi z procedurą dokonywania wpisu akcjonariusza do rejestru akcjonariuszy (szeroki katalog wnioskodawców, brak wymogu sprawdzania dokumentów pod kątem prawdziwości i zgodności z prawem).
Dla części akcjonariuszy, nowe przepisy mogą stanowić przesłankę decyzji o odejściu od prowadzenia działalności gospodarczej w dotychczasowej formie na rzecz przekształcenia w mniej sformalizowany podmiot, np. w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub w prostą spółkę akcyjną.
Ewa Derkacz-Smolna, radca prawny w kancelarii PwC Legal
Andrzej Laprus, associate w kancelarii PwC Legal
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
