We wtorek rząd przyjął projekt kolejnej nowelizacji ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Obecne rozwiązania obowiązują do 30 czerwca br. Przeczytaj więcej: Pomoc dla uchodźców z Ukrainy przedłużona do 30 czerwca, w niektórych sytuacjach dłużej.  Projekt zakłada przedłużenie pomocy dla obywateli Ukrainy uciekających przed wojną, wprowadzonej decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 z 4 marca 2022 r. do 30 września 2025, a gdyby dyrektywa unijna przedłużyła ochronę do marca 2026 r. w ustawie mają zostać zaszyte przepisy o automatycznym przedłużeniu tej ochrony.

 

Z ochrony tymczasowej na pobyt tymczasowy

Zgodnie z projektem, pobyt obywateli Ukrainy, którym nadano numer PESEL UKR będzie legalny do 30 września 2025 roku. Jednocześnie od przyszłego roku będzie możliwa zmiana statusu pobytu z obecnej ochrony tymczasowej na pobyt czasowy który jest korzystniejszy i opisany w ustawie o cudzoziemcach.

Propozycja zakłada, że zmiana statusu na pobyt czasowy będzie możliwa dla obywatela Ukrainy, który spełni następujące warunki: 

  • uzupełni i zaktualizuje wszystkie niezbędne dane w bazie PESEL UKR w organie gminy np. jeśli odciski palców są nieczytelne trzeba pobrać jej powtórnie;
  • złoży elektroniczny wniosek do wojewody;
  • miał aktywny status UKR w dniu 4 marca 2024 r. i w dniu składania wniosku,
  • służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo, nie wniosą sprzeciwu w sprawie zmiany statusu pobytowego.

Po pozytywnym przejściu procedury, osoba ta otrzyma kartę pobytu z adnotacją „poprzednio posiadał ochronę czasową”. Uchodźcy wniosek o zmianę ochrony czasowej na pobyt tymczasowy będą mogli złożyć w dowolnym dla siebie terminie do marca 2025 roku w urzędzie gminy. Dr hab. Maciej  Duszczyk, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, podkreśla, że weryfikacja i uzupełnienie danych ważne są też z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa. Według rządu z procedury zmiany statutu może skorzystać ok. 96 proc. Ukraińców. Autorzy nowelizacji, ze względu na różne sytuacje zostawili ochronę tymczasową, dając tym osobom możliwość dokonania wyboru, co jest dla nich korzystniejsze w danym momencie do 30 września 2025 r.

Rozwiązanie to zacznie obowiązywać dopiero co do zasady od przyszłego roku. Indywidualnie statut uchodźcy zmieni się w momencie odebrania przez obywatela Ukrainy karty prawa do pobytu tymczasowego w Polsce i będzie obowiązywał przez trzy lata.

Rząd wygasi niektóre świadczenia

Z projektu ustawy wynika, że od 1 lipca br. nastąpi wygaszenie wsparcia w zakresie finansowania:

  •  wykonywania fotografii;
  •  jednorazowego świadczenia pieniężnego 300 zł na „zagospodarowanie”.

Wiceminister Duszczyk podczas prac nad projektem zastrzegał, że nowelizacja nie likwiduje tych uprawień, a je zamraża. Uzasadnia to tym, że nie wiadomo, jak przebiegać będzie wojna w Ukrainie, czy nie dojdzie znowu do masowego napływu uchodźców. W takiej sytuacji narzędzia ustawy pomocowej można bez problemu przywrócić.

Koniec z zakwaterowaniem w prywatnym domu

Od 31 lipca br. finansowanie wsparcia w postaci zakwaterowania i wyżywienia uchodźców z Ukrainy, będących w szczególnie trudnej sytuacji, będzie możliwe jedynie na podstawie podpisanej umowy z właściwym miejscowo wojewodą lub organem samorządowym, działającym na polecenie wojewody.

Największe kontrowersje wzbudza wygaszenie świadczenia pieniężnego z art. 13 ustawy pomocowej, związanego z rekompensatą kosztów pobytu i wyżywienia uchodźców wojennych, ponoszonych przez właścicieli lokali prywatnych tzw. świadczenia 40 zł. Zdaniem resortu próby uszczelnienia systemy nie powiodły się i z tym pobytem jest związanych coraz więcej patologii.  Przeczytaj także: Rząd zlikwiduje świadczenie 40 zł na pomoc uchodźcom z Ukrainy.

Pomoc dla uchodźców z Ukrainy ma się skupić w ośrodkach wspólnego zamieszkiwania finansowanych na podstawie art. 12 ustawy pomocowej.

Rząd uszczelnia system, większy nadzór wojewodów

MSWiA uzasadnia, że zasadniczym celem zmiany art. 12 ustawy jest uszczelnienie systemu udzielania pomocy w miejscach zbiorowego zakwaterowania i ograniczenie możliwości nadużywania tego systemu w związku z wygaszeniem z 30 czerwca 2024 r. świadczenia określonego w art. 13 ustawy, a także doprecyzowanie w jakim zakresie Wojewoda może zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy. Na mocy projektowanych przepisów wojewoda może zapewnić  pomoc polegającą na:

  1.  zapewnieniu zakwaterowania zbiorowego, za które uznaje się zakwaterowanie w obiekcie w którym przebywa co najmniej 10 osób lub w obiektach będących własnością lub przedmiotem trwałego zarządu jednostek sektora finansów publicznych, i całodziennego wyżywienia zbiorowego;
  2. prowadzeniu punktów recepcyjnych;
  3. zapewnieniu transportu związanego z zakwaterowaniem lub opieką medyczną;
  4. podjęciu innych działań niezbędnych do realizacji pomocy, po uzyskaniu zgody właściwego ministra

Projekt jednocześnie gwarantuje utrzymanie wsparcia dla osób, których sytuacja jest na tyle trudna, że jej pozbawienie prowadziłoby do wykluczenia społecznego, tj.

Projekt jednocześnie gwarantuje utrzymanie wsparcia dla osób, których sytuacja jest na tyle trudna, że jej pozbawienie prowadziłoby do wykluczenia społecznego, tj.

  •  posiadają orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności umiarkowanym i znacznym  lub orzeczenie równoważne, o którym mowa w art. 5 pkt 1 i 1a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
  • ukończyli:
    • w przypadku kobiet – 60. rok życia,
      w przypadku mężczyzn – 65. rok życia;
  • są kobietami w ciąży lub osobami wychowującymi dziecko do 12 miesiąca życia, na podstawie przedstawionych dokumentów;
  • samotnie sprawują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej opiekę nad trojgiem i więcej dzieci, o ile przynajmniej jedno z dzieci nie ukończyło 14 roku życia, na podstawie przedstawionych dokumentów;
  • są małoletnim w pieczy zastępczej lub są małoletnimi, na których nie jest pobierane świadczenie wychowawcze;
  • otrzymali zgodę właściwego miejscowo wojewody na zwolnienie z partycypacji w kosztach pomocy ze względu na swoją trudną sytuację życiową.

Ponadto planowane  jest wdrożenie specjalnego programu usamodzielniającego dedykowanego osobom opuszczającym miejsca zbiorowego zakwaterowania.  

W związku z pojawiającymi się wątpliwościami wprowadzono zapis umożliwiający Wojewodzie kontrolowanie na terenie województwa wszystkich obiektów zbiorowego zakwaterowania, finansowanych na podstawie art. 12. Przepis ten ma ułatwić sprawowanie przez Wojewodę faktycznego nadzoru nad miejscami zbiorowego zakwaterowania.

Wprowadzono odpowiedni przepis umożliwiający wojewodzie podpisanie umowy  z organizacjami  pożytku publicznego, które istnieją minimum 24 miesiące i zapewniają zakwaterowanie wyłącznie dla osób niepełnosprawnych i ich opiekunów oraz osób starszych  w ośrodkach poniżej 10 osób.

Świadczenia za naukę dziecka

Nowelizacja wiąże wypłatę świadczenia 800 plus i świadczenia "Dobry start" z obowiązkiem szkolnym.  Zgodnie z zaproponowanym nowym brzmieniem art. 26 ust. 1 pkt 2-3 ustawy pomocowej, dziecko obywatela Ukrainy na które ubiega się on o świadczenie wychowawcze lub świadczenie dobry start musi realizować obowiązek nauki/uczyć się w szkole należącej do polskiego systemu oświaty.  Warunek ten nie będzie dotyczyć natomiast tych dzieci, których ze względu na wiek nie obejmuje obowiązek przygotowania przedszkolnego albo obowiązek  nauki oraz tych dzieci których obowiązek nauki został odroczony.

Dodano również przepis proceduralny zobowiązujący Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wstrzymania przyznanych wcześniej świadczeń w sytuacji kiedy w systemie informacji oświatowej nie zostanie potwierdzony fakt pobierania nauki w szkole przez dziecko, na które te świadczenia były przyznane.

Nowe przepisy dotyczące ww. świadczeń zaczną obowiązywać odpowiednio od okresu świadczeniowego rozpoczynającego się 1 czerwca 2025 r. oraz od roku szkolnego 2025/2026.

 

Sprawdź również książkę: Ukraińsko-polska umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych. Komentarz do przepisów o sprawach cywilnych >>


 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.