O tym, że nowelizacja ustawy o kuratorach sądowych jest konieczna, kuratorzy mówią od lat. Opracowywany projekt miał między innymi uregulować kwestię sekretariatów zespołów kuratorskich i kompetencji ich kierowników. Regulacje te zawierała już ustawa przyjęta przez Sejm w 2015 roku, jednak o jej losach zadecydował błąd popełniony przez Marszałka Sejmu. Prezydent dostał do podpisu niewłaściwą wersję, a Trybunał Konstytucyjny z tego powodu uznał ją za niezgodną z konstytucją. Ustawa została właśnie wpisana do wykazu prac legislacyjnych rządu - jej przyjęcie planowane jest na trzeci kwartał 2019 r.
Z założeń, wynika że resort uwzględni część postulatów kuratorów - dotyczących m.in. spraw rodzinnych. Zapowiadał to jeszcze w lutym, w rozmowie z Prawo.pl wiceminister Łukasz Piebiak. Sami kuratorzy mówią wprost - ważne będą szczegóły. - Te założenia, które zostały upublicznione, w związku z wpisaniem ustawy do wykazu prac legislacyjnych rządu, to hasła. Część z nich brzmi atrakcyjnie, pytanie jakie będzie to miało przełożenie na konkretne przepisy - mówi w rozmowie z Prawo.pl przewodniczący Krajowej Rady Kuratorów Grzegorz Kozera.
Co w projekcie?
Ministerstwo Sprawiedliwości tłumaczy, że podstawowym celem projektowanej ustawy jest poprawa funkcjonowania i organizacji kuratorskiej służby sądowej. Zaproponowane zmiany - jak podano - mają służyć podkreśleniu istotnej roli służby kuratorskiej w systemie wymiaru sprawiedliwości i ukształtowaniu właściwego statusu kuratora sądowego, odpowiadającego charakterowi wykonywanych przez niego zadań oraz jego kompetencjom. Projektowane zmiany mają za zadanie wprowadzić szereg nowych regulacji, które m.in. przyznają niektóre kompetencje prezesowi sądu rejonowego jako pracodawcy kuratora zawodowego, w tym podejmowania pozostałych – poza zastrzeżonymi dla prezesa sądu okręgowego – czynności z zakresu stosunku pracy.
Przeczytaj: Wynagrodzenie kuratorów sądowych >
Mają też zostać wprowadzone zmiany - które według resortu - zwiększą sprawność, jakość i efektywność pracy kuratorów sądowych. Chodzi m.in. o zasady i tryb powoływania i odwoływania kuratora okręgowego, jako podmiotu sprawującego nadzór nad działalnością kuratorów sądowych w okręgu.
Czytaj: Kuratorzy sądowi nadal walczą o swoją ustawę>>
W szczegółach ma zostać wyraźnie określony charakter zadań wykonywanych przez kuratorów, wprowadzony nowy, czwarty stopień służbowy - starszego kuratora specjalisty, mają być uregulowane kwestie ocen okresowych, sprecyzowane zasady udzielania płatnego urlopu dla poratowania zdrowia, skrócona kadencja kuratora okręgowego do czterech lat i wprowadzenie takiej kadencji dla jego zastępcy.
Ustawa ma utrzymywać możliwości delegowania kuratora zawodowego z sądu rejonowego do sądu okręgowego, w celu udzielania pomocy w realizacji zadań kuratora okręgowego wraz z doprecyzowaniem zasad przyznawania kuratorowi zawodowemu dodatku i innych świadczeń pieniężnych związanych z takim delegowaniem, wprowadzić kadencyjność funkcji kierownika zespołu sądowej służby kuratorskiej w sądzie rejonowym i wprowadzić regulacje o zastępstwie kierownika zespołu w czasie jego nieobecności. Mają być też uregulowane kwestie związane z obsługą biurową zespołu służby kuratorskiej.
Kolejne propozycje to przyznanie prezesowi sądu rejonowego niektórych kompetencji pracodawcy kuratora zawodowego, w tym podejmowania pozostałych – poza zastrzeżonymi dla prezesa sądu okręgowego – czynności z zakresu stosunku pracy, prawa do gratyfikacji stanowiącej nagrodę pieniężną dla kuratora zawodowego oraz prawa powołania, zawieszenia w czynnościach i odwoływania kuratora społecznego. Dookreślone mają zostać zasady nadzoru sprawowanego przez kierownika zespołu sądowej służby kuratorskiej nad działalnością zespołu oraz nadzoru sprawowanego przez kuratora okręgowego nad działalnością kuratorów sądowych.
Określone mają zostać też zasady naboru na aplikację i określone warunki powołania na funkcję kuratora społecznego. Kuratorzy sądowi mają być też upoważnieni do składania wniosków w sprawach rodzinnych i opiekuńczych. Ustawa ma regulować uprawnienia i obowiązki kuratorów sądowych w sprawach, w których sąd ustalił kontakty z dzieckiem w obecności kuratora - szczególnie w newralgicznych momentach. Mają też zostać wprowadzone ograniczenie obecności kuratora sądowego podczas kontaktów rodzica z dzieckiem obszarowo tylko do właściwości miejscowej sądu rodzinnego.
Czytaj: Rodzic utrudnia kontakty? Kurator nie może reagować>>
Zaskoczenie - m.in. w sprawie kontaktów rodzica z dzieckiem
Przewodniczący Kozera nie ukrywa, że zaskoczeniem dla kuratorów są m.in. wstępne propozycje dotyczące obecności kuratora przy kontakcie rodzica z dzieckiem. Z założeń wynika, że miałaby być ograniczona do newralgicznych momentów kontaktu. - Czyli jak rozumiem przekazanie dziecka do kontaktu i odebranie po zakończeniu kontaktu. Tylko rodzi się wątpliwość po co w takim razie jest nasza obecność. Czy kurator ma być jedynie gwarantem tego, że dziecko zostanie na spotkanie z rodzicem przekazane i czy ma być to wystarczające w sytuacji, gdy ministerstwo wycofuje się z wcześniej opracowanej propozycji wprowadzenia odpowiedzialności karnej za utrudnianie wykonywania kontaktów? - pyta przewodniczący.
Sprawdź: Czy matka ucznia ma prawo żądać zakazania kontaktów dziecka z ojcem na terenie szkoły? >
Wątpliwości kuratorów rodzą też inne zapisy dotyczące spraw rodzinnych - jak mówią - zdziwieni są też pojawieniem się zapowiedzi uregulowania kwestii związanych z doprowadzeniem dziecka do jednostek organizacyjnych pieczy zastępczej. - To może budzić i zaniepokojenie i zdziwienie, bo to nie są czynności kuratorów i nigdy dotychczas nie były. To właściwy organ gminy zapewniał transport, był odpowiedzialny za doprowadzenie dziecka do jednostek organizacyjnych systemu pieczy zastępczej - mówi Kozera.
Nie są też usatysfakcjonowani zapisem, w myśl którego obszar działania kuratora biorącego udział w kontaktach z dzieckiem, ma być ograniczony do właściwości miejscowej sądu rodzinnego. Jak wyjaśniają - często jest to duży obszar, o powierzchni kilku tysięcy kilometrów kwadratowych - więc nie wpłynie to istotnie na wyeliminowanie problemów, z którymi kuratorzy borykają się, również obecnie, przy wykonywaniu tej kategorii orzeczeń sądowych.
Sprawdź: Na jaki okres powinien być określony plan pracy asystenta rodziny z rodziną? >
Plusy jakie widzą - to m.in. zapowiedź upoważnienia kuratorów sądowych do składania wniosków w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, a w przypadku kuratorów dla dorosłych poszerzenie ich kompetencji i przekazanie im uprawnień do wydawania decyzji w prostych sprawach z zakresu kary ograniczenia wolności, wcześniej pozostających wyłącznie w gestii sądu.
Czytaj: Ustawa o kuratorach sądowych - planowana na trzeci kwartał 2019 r. >>
Niepokoją - założenia dotyczące prezesów sądów rejonowych
Kuratorzy nie ukrywają wątpliwości co do zapowiedzi rozszerzenia kompetencji prezesów sądów rejonowych. Mają oni m.in. decydować o nagradzaniu i enigmatycznych „niektórych uprawnieniach pracodawcy wykonywanych wobec kuratorów". Te kompetencje są obecnie w gestii prezesa sądu okręgowego, który podejmuje takie decyzje na wniosek lub po zasięgnięciu opinii kuratora okręgowego.
- Jeżeli wprowadzi się takie kompetencje na poziomie prezesa sądu rejonowego, to następuje zejście o poziom w dół i być może konsekwencją - nie znamy szczegółów - ale konsekwencją może być to, że kurator okręgowy zostanie znacząco ograniczony w faktycznej możliwości zarządzania służbą na poziomie okręgu - dodaje Kozera.
Przeczytaj: Istota i znaczenie superwizji w pracy socjalnej >
Tym bardziej, że jak wskazuje, ma zostać też dookreślony nadzór. - Pytanie, co się pod tym kryje. Jeśli to jest kwestia administracyjna, terminowości, to nie ma problemu. Jeżeli jednak ustawodawca myśli szerzej i chciałby żeby to również polegało na czynnościach merytorycznych, to może to prowadzić do tego, że kurator zawodowy przestanie być pracownikiem merytorycznym. A teraz przecież sam dobiera metody, sposoby i formy prowadzenia poszczególnych postępowań i prowadzonych działań - zaznacza.
Brakuje - rozwiązań dotyczących wynagrodzeń
Istotna częścią propozycji, które kuratorzy w związku z pracami nad ustawą przekazali ministerstwu, były te dotyczące wynagrodzeń. Nie ukrywają, że obecnie nie są one satysfakcjonujące. Krajowa Rada Kuratorów nie chce przy tym odchodzić o systemu mnożnikowego. Zaproponowała jednak, by wynagrodzenie kuratorów powiązane było nie z kwotą bazową, która jest ogłaszana w ustawie budżetowej, ale z wynagrodzeniem zasadniczym (w stawce pierwszej) sędziego sądu rejonowego.
Sprawdź: Czy kuratorowi zawodowemu przysługuje dzień wolny za pracę w święto? >
Kolejną kwestią - było to, by niezależnie od zwrotu kosztów ponoszonych przez kuratora zawodowego w związku z pracą wykonywaną w terenie, w jego pensji pojawił się dodatek za trudne warunki pracy. Czyli pewna rekompensata za różnego rodzaju zagrożenia wynikające z pracy kuratora - począwszy od ryzyka zakażenia biologicznego, pasożytniczego, obciążenia psychicznego i narażenia na stres, po samą pracę ze szczególnymi kategoriami osób: sprawcami przestępstw, osobami uzależnionymi, z różnego rodzaju zaburzeniami, czy rodzinami dysfunkcyjnymi.
- Tego - wśród upublicznionych założeń brakuje. Nie zaproponowano m.in. uregulowania kwestii gratyfikacji za pracę w terenie. Obecnie dodatek terenowy jest w stałej wysokości, niezależnie od tego ile czynności kurator wykonuje i jest opodatkowany. Oczekiwaliśmy, że resort sprawiedliwości przynajmniej nad tym zagadnieniem się pochyli, tym bardziej, że to jeden z elementów wpływających na pozycję i prestiż zawodu kuratora sądowego - mówi Kozera.
Jak dodaje, w zapowiedziach nie znalazły się też rozwiązania, które miałyby poprawiać bezpieczeństwo kuratorów, zwłaszcza w zakresie obowiązków wykonywanych w terenie. A na konieczność ich wprowadzenia wskazują od dłuższego czasu nie tylko kuratorzy, ale także Najwyższa Izba Kontroli w raporcie opublikowanym na temat tej służby.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
