Do laski marszałkowskiej wpłynęło kilka projektów, które będą miały wpływ na system emerytalny w Polsce. Chodzi o obywatelskie projekty ustaw: Emerytura bez podatku oraz o zmianie niektórych innych ustaw (promowany przez PSL, druk sejmowy nr 38) i o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 32).
Pierwszy z nich przewiduje wprowadzenie zwolnienia emerytur i rent od podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), a drugi zakłada wprowadzenie tzw. emerytury stażowej dla osób, które nie osiągnęły wieku emerytalnego, ale mają okres składkowy wynoszący co najmniej 40 lat. Oba zostały skierowane do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu. A to nie wszystkie propozycje.
Są jeszcze dwa projekty poselskie (PSL-Kukiz’15 oraz Lewicy), które czekają na nadanie im numerów druku, a dotyczą zmiany ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Pierwszy z nich zakłada m.in. likwidację obowiązku opłaty składek na ubezpieczenie społeczne na rzecz wprowadzenia systemu dobrowolnych składek przez przedsiębiorców), a drugi dotyczy m.in. podniesienia najniższej emerytury i renty do wysokości 1,6 tys. zł, a najniższej renty dla osób częściowo niezdolnych do pracy - do wysokości 1,2 tys. zł.
Czytaj w LEX: Zmniejszanie i zawieszanie emerytur i rent z FUS w związku z osiąganiem przychodu w państwach członkowskich UE >
Zwolnienie od podatku jak waloryzacja
- Koncepcja emerytury bez podatku to z pewnością ogromne wsparcie dla emerytów i rencistów. Szacuje się, że dzięki temu rozwiązaniu ich świadczenia wzrosłyby o około 20 procent. Jednak nawet gdyby władze państwa chciały emerytury podwyższyć, nie jest to dobry sposób na poprawę sytuacji emerytów i rencistów, szczególnie tych pobierających najniższe świadczenia – ocenia Katarzyna Siemienkiewicz, ekspert ds. prawa pracy Pracodawców RP. Według niej, proponowane zmiany byłyby najkorzystniejsze dla otrzymujących średnie i wysokie emerytury. - Ze społecznego punktu widzenia nie jest to sprawiedliwe rozwiązanie, a pomysłodawcom chyba nie o to chodzi – podkreśla Siemienkiewicz.
Czytaj w LEX: Ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób mających ustalone prawo do emerytury lub renty >
Z kolei radca prawny Magdalena Januszewska, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego jest zdania, że idea jest zrozumiała - projektodawcy chcieliby, aby emerytowi lub renciście pozostawało więcej pieniędzy w kieszeni. W ten sposób doszłoby do swoistej „waloryzacji” świadczeń. Projekt ma jednak mankamenty - przede wszystkim brak systemowego ujęcia problemu.
Sprawdź również książkę: Emerytury i renty w praktyce >>
- Przewidziane zwolnienie z opodatkowania nie odnosi się np. do emerytur i rent zagranicznych, które są transferowane do Polski z państw objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego (państwa UE i związane umowami międzynarodowymi). Projektodawcy nie wskazują także, czemu pominęli świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne i nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, które choć emeryturami nie są, to pełnią podobną do nich funkcję i również nie są wysokie – podkreśla mec. Januszewska.
Czytaj w LEX: Rozwiązanie stosunku pracy jako warunek wypłaty emerytury >
Jak twierdzi, jeśli chodzi o opodatkowanie, to można przyjąć różne rozwiązania. I wymienia: Są świadczenia socjalne, które nie są opodatkowane, np. stanowiące element zabezpieczenia społecznego świadczenia rodzinne, wychowawcze i z pomocy społecznej. Wolne od podatku są obecnie niektóre renty z zaopatrzenia (art. 21 ust. 1 pkt 2, pkt 75, pkt 100 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), a także podobne świadczenia zagraniczne dla inwalidów wojennych i ofiar wojny (art. 21 ust. 1 pkt 74).
Mało tego. Zwolnienie z opodatkowania emerytur i rent może spowodować brak możliwości skorzystania z ulg podatkowych, jeśli świadczeniobiorca nie ma innych, opodatkowanych przychodów, a szczególnie renciści - jako osoby dotknięte niepełnosprawnością - często odliczają tzw. ulgę rehabilitacyjną.
Czytaj w LEX: Ulga rehabilitacyjna na przykładach >
Jeśli nie zwolnienie, to co?
Zdaniem Przemysława Hinca, doradcy podatkowego ze spółki PJH Doradztwo Gospodarcze, gdyby była polityczna wola zwiększenia dochodów emerytów, to wystarczyłoby podnieść kwotę wolną od podatku do takiej wysokości świadczenia, jaką rządzący chcieliby zachować zwolnioną od podatku. Przykładowo przyjmując, że wolna od PIT ma być emerytura maksymalnie w wysokości 2,2 tys. zł miesięcznie, wówczas kwota wolna powinna wynieść 24 tys. zł rocznie. - Zaleta tego rozwiązania jest również taka, że można ustanowić osobną kwotę wolną dla dochodów emerytów i rencistów, inną od kwoty wolnej ustalonej dla innych źródeł przychodów - podkreśla Hinc.
Czytaj w LEX: Nabywanie prawa do emerytury a obowiązki płatników składek >
Także ekspertka Pracodawców RP uważa, że byłoby to rozwiązanie w najszerszym zakresie realizujące zasadę sprawiedliwości podatkowej. Bo konstrukcja kwoty wolnej od podatku powoduje zmniejszenie ciężaru podatkowego dla grup najmniej zarabiających.
- Chcąc poprawić sytuację osób mających najmniejsze dochody, należy zastanowić się nad redefinicją tego instrumentu i adekwatnym zastosowaniem do zróżnicowanych pod względem wysokości emerytury grup je pobierających - podkreśla Katarzyna Siemienkiewicz.
Zapłacą zatrudnieni
Jak poinformowało nas Ministerstwo Finansów, w 2018 r. organy rentowe jako płatnicy pobrali 17,8 mld zł zaliczek na podatek dochodowy od emerytur i rent. Ile finalnie podatku zapłacili emeryci i renciści (pod odliczeniu ulg) już nam nie podano.
Pewne jest więc, że skutki proponowanych rozwiązań odczuje budżet. - I to dotkliwie - mówi ekspertka Pracodawców RP. I dodaje: Zmniejszenie wpływów o ok. 20 mld zł w obliczu zapowiedzi budżetu bez deficytu i szeregu transferów socjalnych to z pewnością niepożądany scenariusz.
Poza tym, jak twierdzi Magdalena Januszewska, projekt czyni też wyłom w zasadach ubezpieczenia zdrowotnego i finansowania świadczeń zdrowotnych oraz niesie za sobą istotne konsekwencje dla budżetu państwa.
Według Katarzyny Siemienkiewicz, finansowanie systemu opieki zdrowotnej pozostawia wiele do życzenia, a zmniejszenie wpływów z tytułu składki na pewno go nie uzdrowi. - Znamienne jest przede wszystkim to, że emeryci i renciści są najliczniejszą grupą pacjentów korzystających ze świadczeń opieki zdrowotnej. Zwolnienie ich z obowiązku opłacania składki skutkowałoby tym, że tylko zatrudnieni finansowaliby opiekę zdrowotną. A oni sami często nie korzystają w ogóle z publicznego systemu ochrony zdrowia – zaznacza ekspertka Pracodawców RP.
Kompleksowe podejście
Miłosz Motyka, rzecznik prasowy klubu parlamentarnego Koalicja Polska PSL-Kukiz15 powiedział nam, że PSL nie zrezygnuje z tej propozycji i w razie trudności w przeforsowaniu jej na forum Sejmu, rozważy wniesienie projektu senackiego. – Pod tym projektem podpisało się ponad 140 tys. osób, więc nie zrezygnujemy z jego uchwalenia. Jak nie drzwiami to oknem – zapewnił.
Katarzyna Siemienkiewicz zauważa, że propozycja ta zbiegła się z innymi propozycjami dotyczącymi emerytów i emerytur, np. emeryturami stażowymi. - Trudno oprzeć się wrażeniu, iż ostatnimi czasy mnożą się przeróżne koncepcje naruszające spójność dotychczasowego systemu ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji - finansów publicznych. Tymczasem polska gospodarka i społeczeństwo potrzebują kompleksowego podejścia do problemu, czyli systemowego zreformowania systemu ubezpieczeń społecznych, w tym usunięcia niesprawiedliwej uznaniowości czy większej transparentności. Fragmentaryczne manipulowanie przy obowiązujących zasadach nie jest receptą na poprawę sytuacji obecnych i przyszłych emerytów. Może przynieść zaś więcej szkód niż pożytków - stwierdza ekspertka Pracodawców RP.
Zobacz również: Ustawa uchwalona - 13. emerytury z Funduszu Solidarnościowego>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.