Zgodnie z art. 103a par. 3 kodeksu wyborczego mężem zaufania może być osoba mająca czynne prawo wyborcze do Sejmu, która nie kandyduje w wyborach ani nie jest komisarzem wyborczym, pełnomocnikiem wyborczym, pełnomocnikiem finansowym, urzędnikiem wyborczym lub członkiem komisji wyborczej. Jednocześnie należy zauważyć, iż funkcja męża zaufania wygasa w przypadku:

  1. zrzeczenia się funkcji;
  2. śmierci;
  3. podpisania zgody na zgłoszenie do komisji wyborczej, kandydowanie w wyborach bądź objęcie funkcji pełnomocnika, komisarza wyborczego, urzędnika wyborczego;
  4. odwołania.

Wybory do rad zarządza Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej nie wcześniej niż na 4 miesiące i nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji rad. Datę wyborów wyznacza się na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 7 dni przed upływem kadencji rad (zob. art. 371 par. 1 i 2 kodeksu wyborczego). Z kolei wybory wójtów zarządza Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, łącznie z wyborami do rad gmin, w trybie określonym w art. 371 (zob. art. 474 par. 1 kodeksu wyborczego).

Pomimo że wybory do rad i wójtów zarządzane są jednym rozporządzeniem, przez ten sam organ - Prezesa Rady Ministrów - to jednak nie stanowią one tożsamych procedur wyborczych. Sformułowanie „kandyduje w wyborach”, o którym mowa w treści art. 103a par. 3 kodeksu wyborczego, nie odnosi się zatem do kandydowania w wyborach samorządowych rozumianych per se (samo z siebie), lecz do kandydowania w ramach konkretnej procedury wyborczej tj.

  • kandydowania w wyborach wójta,
  • kandydowania w wyborach burmistrza,
  • kandydowania w wyborach prezydenta miasta,
  • kandydowania w wyborach do rady.

W związku z powyższym funkcję męża zaufania w toku II tury wyborów samorządowych może pełnić osoba, która w toku wyborów samorządowych kandydowała na radnego i uzyskała (lub nie uzyskała) mandat radnego. Przepisy obowiązującego prawa nie przewidują bowiem, aby funkcji męża zaufania nie mógł pełnić radny lub osoba dopiero co wybrana na tę funkcję.

Przeczytaj także:

Uprawienia mężów zaufania

Mężowie zaufania są wyznaczani przez poszczególne komitety wyborcze. Mają prawo być obecni podczas wszystkich czynności komisji wyborczej, do której zostali wyznaczeni. Mogą przebywać w lokalu wyborczym w dniu głosowania w czasie przygotowania głosowania, w trakcie głosowania i podczas liczenia głosów oraz ustalania wyników głosowania i sporządzania protokołów. Mają też prawo do zgłaszania na bieżąco uwag przewodniczącemu komisji.

Mężowie zaufania nie mogą wykonywać żadnych czynności członka komisji, w związku z czym nie wolno im przeglądać kart do głosowania przed rozpoczęciem głosowania, w jego trakcie i po jego zakończeniu. Mężowie zaufania nie mogą dotykać kart do głosowania w żadnym momencie.  Wykonywanie uprawnień mężów zaufania nie może utrudniać pracy komisji, zakłócać powagi głosowania ani naruszać jego tajności.