– Ubiegły rok to czas wytężonej pracy dla konsumentów i uczciwych przedsiębiorców, naznaczony po pandemicznymi trudnościami, ale przede wszystkim wojną w Ukrainie. Wyzwaniom stawialiśmy czoła nie tylko monitorując rynek i przeciwdziałając nieuczciwym praktykom, ale także wspierając rząd w wypracowaniu i notyfikacji programów pomocowych.  W 2022 roku wyraźnie dostrzegane były nasze działania w sieci. Rozpoczęliśmy rewolucję w zakresie oznaczania treści komercyjnych w internecie, a także rozpoczęliśmy porządkowanie marketingu treści na portalach informacyjnych. Kwestionowaliśmy praktyki przedsiębiorców e-commerce, którzy niestety coraz częściej wykorzystują wiedzę na temat zachowań konsumenckich do nieuczciwego wpływania na decyzje zakupowe, w tym tzw. dark patterns. W tę tematykę naturalnie wpisują się wydane pod koniec roku dwie ważne decyzje wobec Allegro, które pokazują, że pod jednym dachem myślimy zarówno o ochronie konkurencji, jak i konsumentów. Łącznie wydaliśmy prawie tysiąc decyzji i nałożyliśmy blisko 430 mln zł kar – mówi prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Tomasz Chróstny.

Szybka reakcja na praktyki zagrażające konsumentom

Po raz pierwszy wydana została decyzja tymczasowa. Jest to mechanizm stosowany w wyjątkowych sytuacjach. Umożliwia szybką reakcję na praktyki zagrażające zbiorowym interesom konsumentów, jeśli okaże się, że ich skutki mogą być poważne i trudne lub wręcz niemożliwe do usunięcia. Prezes Urzędu wydał ją w postępowaniu wobec spółki Obligacje Społeczne, której oferta nie miała nic wspólnego z obligacjami i polegała na tym, że konsumenci udzielali jej pożyczek.

Najwyższa kara - 28 mln zł dla sprzedawcy fotowoltaiki 

Najwyższa kara za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów w 2022 r. wyniosła ponad 28 mln zł. Sankcja została nałożona na spółkę BO Energy (wcześniej FG Energy), która zajmuje się sprzedażą i montażem instalacji fotowoltaicznych, zawierając umowy poza lokalem przedsiębiorstwa. Zakwestionowane praktyki to m.in. utrudnianie konsumentom bezkosztowego odstąpienia od umowy, wprowadzanie ich w błąd co do współpracy z Ministerstwem Klimatu i bezpłatności audytu.

UOKiK przypomina, że wielokrotnie wskazywał, że zmiana istotnych warunków trwającej umowy zawartej na czas nieoznaczony może nastąpić tylko wówczas, gdy umowa to wyraźnie przewiduje. Było to wielokrotnie podkreślana w wydawanych decyzjach względem przedsiębiorców z sektora telekomunikacyjnego. W 2022 r. za jednostronne, bez podstawy prawnej, zmiany takiej umowy i wprowadzenie podwyżki opłat abonamentowych ukarana kwotą ponad 22 mln zł została Vectra. Z kolei na UPC Polska została nałożona sankcja 12,5 mln zł za wygórowane koszty wypowiedzenia umowy zawartej na czas oznaczony. Klienci, którzy chcieli zrezygnować z usług spółki przed terminem, musieli płacić więcej niż gdyby kontynuowali umowę. Prezes UOKiK nakazał UPC Polska zaprzestanie praktyki oraz zwrot konsumentom nieprawidłowo pobranych opłat.

Zobacz linie orzecznicze:

Wskazanie właściwej chwili dla oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone >

Skutki wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone >

 

Prawa konsumenta. Komentarz

Tomasz Czech

Sprawdź  

Nieprawidłowości w umowach o usługi finansowe

UOKiK kwestionował również nieprawidłowo wprowadzane zmiany w umowach w branży finansowej, ubezpieczeniowej, e-płatności czy e-commerce. Wszczął postępowania wyjaśniające w sprawie klauzul waloryzacyjnych wprowadzonych przez operatorów komórkowych w umowach na czas oznaczony i rozpoczął badanie rynku branży deweloperskiej w tym zakresie.

Jako istotne UOKiK wskazuje również działania wobec ubezpieczycieli oferujących indywidualne ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (ufk), którzy stosowali niedozwolone postanowienia umowne, mające zniechęcić konsumentów do wypowiedzenia umów w pierwszych latach ich zawarcia. Decyzje dotyczyły spółek MetLife, ukaranej kwotą ponad 5,2 mln zł oraz UNIQA (wcześniej AXA Życie TU S.A.), na którą została nałożona sankcja ponad 10 mln zł.

Prawa konsumentów zagrożone w mediach społecznościowych

Uwagę UOKiK w ubiegłym roku przykuł także intensywnie rozwijający się rynek mediów społecznościowych i konieczność zadbania o to, by wyróżniał się transparentnymi zasadami, a jego użytkownicy nie byli wprowadzani w błąd. We wrześniu zostały wydane Rekomendacje Prezesa UOKiK dotyczące oznaczania treści reklamowych przez influencerów w mediach społecznościowych. Mają one pomagać twórcom internetowym w interpretacji już istniejącego prawa. Dokument zawiera nie tylko ważne definicje czy regulacje prawne i konsekwencje, jakie można ponieść w związku z kryptoreklamą, ale także konkretne przykłady oznaczeń materiałów reklamowych w różnych mediach społecznościowych, takich jak Instagram, Facebook, TikTok, YouTube i inne, wraz z podaniem praktycznego schematu działań do każdego z nich. Za brak współpracy z Urzędem ukaranych zostało sześciu influencerów (kary wyniosły łącznie prawie 140 tys. zł), zarzuty nieprawidłowego oznaczania reklam otrzymało troje twórców internetowych z branży fitness, a także ich reklamodawca. Na bieżąco Prezes Urzędu monitoruje rynek i podejmuje działania adekwatne względem ewentualnych naruszeń.

Czytaj w LEX: Praktyki rynkowe wprowadzające w błąd w działalności reklamowej interpretacji pojęcia „przeciętny konsument”. Glosa do wyroku SN z dnia 4 marca 2014 r., III SK 34/13 >>>

Kolejnym krokiem było zweryfikowanie sposobu oznaczania treści publikowanych w serwisach internetowych. Urząd analizował czy przekazy komercyjne oznaczone są w odpowiedni sposób, tak aby konsumenci nie mieli wątpliwości, że mają do czynienia z reklamą. Pierwsze zarzuty otrzymały dwa serwisy, wobec kolejnych trwały postępowania wyjaśniające.

Zobacz też: Problemy z wdrażaniem RODO w sklepie internetowym >>>

Czytaj: Kary dla firm przygotowujących fałszywe opinie o produktach>>

Rynek e-comerce wykorzystuje wiedzę o konsumentach

 Urząd analizuje także praktyki przedsiębiorców e-commerce, którzy niestety coraz częściej wykorzystują wiedzę na temat zachowań konsumenckich w internecie do wpływania na ich decyzje zakupowe w nieuczciwy sposób, czyli tzw. dark patterns. Mogą one polegać m.in. na eksponowaniu korzystniejszych dla przedsiębiorców opcji w architekturze serwisu (np. płatnych usług, zgód na określone działania) i ukrywaniu tych, które konsument prawdopodobnie wybrałby, gdyby były przedstawione w taki sam sposób. Za podobne praktyki nałożono karę na Vinted, w wysokości ponad 5,3 mln zł, a zarzuty otrzymała spółka OLX. Z kolei Allegro - za bezprawne przyznanie sobie przez spółkę możliwości zmiany regulaminów, m.in. dotyczących usługi Smart zostało ukarane kwotą blisko 4 mln zł. UOKiK przyglądał się także praktykom firm, które mogą oferować tworzenie fałszywych opinii hurtowo bez jakiegokolwiek kontaktu z ocenianym produktem lub usługą. Sprawdzone zostały zasady współpracy m.in. w ramach tzw. marketingu szeptanego czy usługi polegającej na „gwarantowaniu oryginalnych, wiarygodnych opinii”. Zebrane informacje oraz dowody pozwoliły ukarać za wprowadzanie konsumentów w błąd trzy firmy: Opinie.pro, SN Marketing oraz Agencja City Damian Trzciński. Łącznie sankcje finansowe wyniosły 110 tys. zł.

Czytaj też: Klauzule abuzywne w umowach z konsumentami >>>

Czytaj: Zwodniczy interfejs, czyli jak e-sklepy manipulują klientami>>

Wakacje kredytowe monitorowane 

UOKiK przypomina, że od ponad pół roku konsumenci mogą korzystać z ustawowych wakacji kredytowych. Prezes UOKiK od początku obowiązywania przepisów w ramach prowadzonych postępowań wyjaśniających monitorował, jak banki o nich informują i je realizują. Konsumenci skarżyli się m.in. na to, że banki uniemożliwiają im wnioskowanie o wakacje kredytowe na jednym formularzu na wszystkie przewidziane prawem 8 okresów. Po wezwaniach Prezesa UOKiK większość banków wycofała się z takich praktyk. Tym, które tego nie zrobiły, został postawiony zarzut naruszania zbiorowych interesów konsumentów, w wyniku czego BNP Paribas i Bank Pocztowy zostały ukarane łączną kwotą blisko 3 mln zł.

Prezes UOKiK postawił także zarzuty dziewięciu bankom w związku z nieautoryzowanymi transakcjami. Podstawą zarzutów jest analiza skarg konsumentów oraz reakcji i odpowiedzi banków na zgłoszenia kradzieży pieniędzy z kont konsumentów. 

Czytaj też: Wprowadzenie w błąd co do tożsamości producenta lub produktu (o wykładni art. 13 u.z.n.k.) >>>

Czytaj też: Ochrona konsumenta w branży mody >>>