Wojewoda nałożył na rodzica grzywnę w wysokości 500 zł w celu przymuszenia do wykonania obowiązku poddania szczepieniom ochronnym jego dziecka, zgodnie z tytułem wykonawczym.
Tytułem wykonawczym było postanowienie właściwego organu inspekcji sanitarnej. Minister Zdrowia, jako organ odwoławczy, uznał rozstrzygnięcie Wojewody za zasadne. W związku z tym utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Argumentacja Ministra Zdrowia
Minister Zdrowia wyjaśnił m.in., że prowadzone postępowanie egzekucyjne związane z koniecznością zaszczepienia dziecka było prowadzone w sposób prawidłowy. Przepisy prawa nakładają bowiem obowiązek szczepień przeciwko wybranym chorobom zakaźnym. Jeśli szczepienie dotyczy dziecka, to odpowiedzialność za wypełnienie obowiązku spoczywa na jego rodzicach lub innych osobach sprawujących nad nim pieczę. Terminy realizacji określonych szczepień wynikają z Programu Szczepień Ochronnych na dany rok. Są one uwarunkowane zaleceniami wynikającymi z tzw. kalendarza szczepień.
Skoro szczepienia są obowiązkowe, to brak zgody szczepionego lub jego przedstawiciela ustawowego nie zmienia konieczności realizacji tego obowiązku - podkreślił Wojewoda. Szczepienia ochronne to działanie profilaktyczne.
Oddalona skarga
Skarżący wniósł skargę do sądu administracyjnego. Organ w odpowiedzi na skargę domagał się jej oddalenia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę, uznając ją za niezasadną. Zaskarżone postanowienia nie naruszały prawa - wyjaśnił sąd administracyjny. Zarówno rozstrzygnięcia wojewody, jak i Ministra Zdrowia nie zostały skutecznie zakwestionowane przez skarżącego.
Podstawa prawna
Podstawą rozstrzygnięć był art. 119 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015 z późn. zm.). Na jego podstawie, grzywnę w celu przymuszenia nakłada się, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego. Grzywnę nakłada się również, jeżeli nie jest celowe zastosowanie innego środka egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym.
Niezaszczepienie dziecka
WSA zwrócił uwagę, że obowiązku zaszczepienia dziecka nie można wykonać inna osoba niż ta, której ten obowiązek dotyczy. Skoro skarżący sprawuje opiekę nad swoim dzieckiem, to na nim spoczywa obowiązek z tym związany. Z akt wynikało zaś, że skarżący nie poddał małoletniego dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym. To zaś skutkowało wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Wcześniej skarżący był upominany. Skoro nie doszło jednak do wykonania obowiązku, to Wojewoda mógł zastosować środek egzekucyjny.
Charakter czynności
Gdy nie jest realizowany obowiązek szczepień dzieci, to może być nałożona grzywna w celu przymuszenia. To ustawowy środek egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym. Ma on zastosowanie, gdy egzekucja dotyczy wykonania czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić za zobowiązanego inna osoba.
Prawny obowiązek
Skoro obowiązek poddawania się szczepieniom ochronnym wynika z regulacji ustawowych, to pacjent nie może odmówić poddania się szczepieniu z powołaniem na tzw. klauzulę sumienia. Z przepisów nie wynika też prawo do odmowy poddaniu się wyznaczonym szczepieniom. Z ustawy jednoznacznie wynika, że to prawny obowiązek. Tylko wówczas, gdy istnieją podstawy do długotrwałego odroczenia obowiązkowego szczepienia, lekarz kieruje pacjenta do konsultacji specjalistycznej. Innymi słowy, regulacje dotyczące konieczności poddaniu się szczepieniom ochronnym są przepisami szczególnymi. W orzecznictwie wskazuje się, że nie można w tym przypadku powoływać się na prawa pacjenta.
Zob. też: NSA: Nie można powoływać się na klauzulę sumienia i odmówić szczepienia
Niezrealizowane szczepienia
WSA zwrócił uwagę, że rodzice małoletniego nie stawili się na badania kwalifikacyjne i szczepienia. Nie przedstawili oni także dokumentu, z którego wynikałyby przeciwwskazania do odstąpienia od prowadzenia szczepień. To lekarz, a nie rodzic, decyduje, czy u małoletniego pacjenta obowiązkowe szczepienia powinny być prowadzone.
Po upływie terminu szczepień wynikającego z obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych na dany rok, obowiązek zaszczepienia dziecka stał się wymagalny. Mógł więc zostać wystawiony tytuł wykonawczy, a następnie mogło dojść do wydania postanowienia o nałożeniu grzywny. Orzeczona grzywna była zgodna z przepisami prawa - podkreślił WSA. Zarzuty skargi były zaś nietrafne.
Powrót chorób
WSA wskazał także, że obowiązek szczepień ochronnych dzieci nie jest powodowany źle pojętym przymusem państwowym, ale potrzebą ochrony zdrowia ludzkiego. W państwach ościennych okresowo nie stosowano szczepień przez kilka lat. To zaś doprowadziło do "powrotu" chorób takich jak odra, a które były już wyciszone szczepieniami ochronnymi. Takie choroby, wskutek migracji ludzi, błyskawicznie rozprzestrzeniają się po kontynentach.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2018 r., VII SA/Wa 2183/17, LEX nr 2500632.