Rzecznik pisze do ministra, że analiza wniosków kierowanych do niego przez obywateli ujawniła niespójność legislacyjną pomiędzy art. 17 ust. 1 ustawy z 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, art. 98 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami oraz par. 3 rozporządzenia MSWiA z 15 września 2022 r. w sprawie ewidencji kierujących pojazdami naruszających przepisy ruchu drogowego.
Delegacja do wydania rozporządzenia znajduje się w art. 17 ust. 7 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. Zgodnie z nią, rozporządzenie ma określać:
- sposób punktowania i liczbę punktów odpowiadających naruszeniu przepisów ruchu drogowego popełnionemu przez osobę uprawnioną do kierowania pojazdem silnikowym lub motorowerem,
- tryb występowania z wnioskami o kontrolne sprawdzenie kwalifikacji,
- sposób i tryb udzielania osobie wpisanej do ewidencji informacji i wydawania zaświadczeń o dotyczących tej osoby naruszeniach wpisanych do ewidencji i przypisanych im punktach.
Czytaj: Nowy taryfikator punktów za wykroczenia drogowe już obowiązuje>>
Wbrew zasadom legislacji i orzecznictwu
Zdaniem RPO, sposób uregulowania tej kwestii może budzić wątpliwości w związku z zasadami prawidłowej legislacji, które orzecznictwo konstytucyjne wywodzi z art. 2 Konstytucji RP. Trybunał Konstytucyjny przyjmuje, że dla oceny zgodności danego przepisu z wymogami poprawnej legislacji istotne są trzy założenia:
- każdy przepis ograniczający konstytucyjne wolności lub prawa winien być sformułowany w sposób pozwalający jednoznacznie ustalić, kto i w jakiej sytuacji podlega ograniczeniom;
- przepis ten powinien być na tyle precyzyjny, aby zapewniona była jego jednolita wykładnia i stosowanie;
- przepis taki powinien być tak ujęty, aby zakres jego zastosowania obejmował tylko te sytuacje, w których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulację ograniczającą korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw.
Zgodnie z par. 3 ust. 2 rozporządzenia oraz art. 17 ust. 1 ustawy z 2 grudnia 2021 r., gdy kierujący dopuścił się jednym czynem dwóch lub większej liczby naruszeń, do ewidencji wpisuje się wszystkie popełnione naruszenia, przypisując każdemu odpowiadającą mu liczbę punktów.
Kiedyś była granica 15 punktów
Rzecznik przypomina, że nieobowiązujący od 4 czerwca 2018 r. (od wejścia w życie art. 14 ust. 1 ustawy z 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw) art. 98 u.k.p. stanowił, że kierowca lub osoba posiadająca pozwolenie na kierowanie tramwajem, która kierując pojazdem popełniła naruszenie przepisów ruchu drogowego stwierdzone mandatem karnym, prawomocnym wyrokiem sądu lub orzeczeniem organu orzekającego w sprawie o naruszenie w postępowaniu dyscyplinarnym, otrzymywała punkty odpowiadające temu naruszeniu z dniem uprawomocnienia się rozstrzygnięcia. Przepis ten wskazywał, że każdemu takiemu naruszeniu odpowiada określona liczba punktów w skali od 1 do 15 w zależności od stopnia zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego i wagi naruszenia. W przypadku popełnienia kilku naruszeń punkty im odpowiadające były sumowane. Jeżeli suma punktów odpowiadających naruszeniom przekraczała liczbę 15, osoba ta otrzymywała 15 punktów.
Z kolei art. 17 ust. 1 ustawy z 2 grudnia 2021 r. nie zawiera ograniczenia odnoszącego się do sytuacji jednoczesnego popełnienia kilku naruszeń, gdy suma punktów odpowiadających naruszeniom przekracza 15. Za popełnienie jednym czynem więcej niż jednego naruszenia opisanego w rozporządzeniu można otrzymać dowolnie wysoką sumę punktów, z ograniczeniami wynikającymi z załącznika oraz z drobnymi modyfikacjami opisanymi w par. 3 rozporządzenia.
RPO zwraca też uwagę, że jednocześnie w ustawie ważnej z punktu widzenia odpowiedzialności za popełnienie wykroczeń ustawodawca posłużył się konstrukcją eliminacyjnego zbiegu przepisów ustawy. Zgodnie bowiem z art. 9 par. 1 Kodeksu wykroczeń, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów. - Taka konstrukcja zasadniczo ogranicza konsekwencje prawne dla obywatela płynące z jednoczesnego naruszenia więcej niż jednej z zasad ruchu drogowego - stwierdza Rzecznik.
Minister może to uporządkować
RPO przypomina, że zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy z 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw minister właściwy ds. informatyzacji w porozumieniu z ministrem ds. transportu ma ogłosić w Dzienniku Ustaw i na stronie podmiotowej BIP urzędu obsługującego ministra ds. informatyzacji komunikat określający termin wdrożenia rozwiązań technicznych, o których mowa w ust. 1. Komunikat ma zostać ogłoszony w terminie co najmniej 3 miesięcy przed dniem wdrożenia rozwiązań technicznych określonym w tym komunikacie.
Obecnie więc tylko od decyzji ministra, kierującego działem administracji rządowej – informatyzacja, zależy, czy w przypadku jednoczesnego popełnienia kilku naruszeń i przekroczeniu po ich zsumowaniu liczby 15, osoba ta otrzyma równo 15 punktów czy też liczbę odpowiadającą ich sumie oraz czy po przekroczeniu liczby 24 punktów zaistnieje podstawa faktyczna do zastosowania obowiązków z art. 82 ust. 1 pkt 4 lit. b oraz art. 98a ust. 2 pkt 1 i ust. 3 pkt 1 u.k.p.
- A to będzie wystarczającą przesłanką, aby starosta przesłał informację o obowiązku poddania się odpowiednio badaniom psychologicznym lub ukończenia odpowiednich kursów reedukacyjnych albo wydania przez starostę decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy - zgodnie z art. 102 ust. 1 pkt 2 lit. c oraz pkt 3 lit b u.k.p. - stwierdza Rzecznik.
W ocenie RPO omawiane unormowania powinny być ujęte tak, aby zakres ich zastosowania obejmował tylko te sytuacje, w których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulację ograniczającą korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw. - Zasadny wydaje się zatem postulat modyfikacji obecnego stanu prawnego - podsumowuje Rzecznik Praw Obywatelskich.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.