Franczyza, początkowo postrzegana jako obiecujący model biznesowy, aktualnie stała się przedmiotem kontrowersji i analiz ze względu na liczne niedociągnięcia i nadużycia. Opisywane w raporcie Stowarzyszenia Ajentów i Franczyzobiorców niedoskonałości dotyczą głównie nierówności w relacjach pomiędzy franczyzodawcami a franczyzobiorcami, które wykraczają poza standardową konwencję umów biznesowych.
Czytaj też w LEX: Franczyza - własna firma pod znanym logo >
Bez pełnej ochrony - konieczne zmiany
Wielu franczyzobiorców, pomimo formalnego statusu przedsiębiorcy, faktycznie funkcjonuje podobnie jak pracownicy, nie czerpiąc jednak korzyści płynących z ochrony przysługującej zatrudnionym (np. urlopów, godziwych warunków pracy), a z drugiej strony nie cieszą się pełną swobodą gospodarczą typową dla przedsiębiorców, ponieważ są uzależnieni od franczyzodawcy. Ta sytuacja rodzi poważne konsekwencje, szczególnie dla kobiet, które są szczególnie narażone na utratę dostępu do świadczeń typowych dla pracownika, przy jednoczesnych mnogich ograniczeniach typowych dla prowadzenia działalności gospodarczej. Jak wskazują eksperci, brak równości w relacjach franczyzodawca-franczyzobiorca prowadzi do sytuacji, w której franczyzodawcy de facto wykorzystują swoją przewagę, nie ponosząc jednak kosztów zatrudnienia pracowników, co jest formą ukrytego zatrudnienia.
W kontekście dynamizującego się rynku handlowego, opartego na modelu franczyzowym, konieczne staje się pilne uregulowanie tej problematyki. Ekspertyzy zawarte w raporcie wskazują na konieczność wprowadzenia umowy franczyzy do katalogu umów nazwanych w prawie cywilnym, co pozwoliłoby na precyzyjne określenie praw i obowiązków stron, a także ograniczyło możliwość nadużyć ze strony franczyzodawców.
Ponadto, kontrola funkcjonowania franczyzy przez właściwe organy jest niezbędna dla zapewnienia rzetelności stosunków między stronami. Ustalenie katalogu klauzul zabronionych w umowie franczyzy byłoby kolejnym krokiem w kierunku eliminacji praktyk wykorzystujących słabszą stronę umowy.
Warto też podkreślić potrzebę analizy rynku franczyzowego pod kątem nieuzasadnionych przewag konkurencyjnych, aby wyeliminować różnice pomiędzy sieciami franczyzowymi a innymi uczestnikami rynku.
Autorzy raportu wskazują na potrzebę pilnego uregulowania tej kwestii poprzez wprowadzenie odpowiednich zmian prawnych. Ich rekomendacje obejmują precyzyjne określenie praw i obowiązków stron umowy franczyzy, zapewnienie skutecznej kontroli funkcjonowania franczyzy oraz eliminację praktyk naruszających prawa pracowników i obciążających franczyzobiorców. Ponadto sugerują analizę rynku franczyzowego pod kątem ewentualnych nadużyć i przewag konkurencyjnych oraz wprowadzenie środków zaradczych w przypadku ich wystąpienia.
Czytaj też: Do uregulowania franczyzy konieczna jest rozwaga i dogłębna analiza rynku
Rekomendacje dla rozwiązania problemów
Autorzy raportu proponują kilka rozwiązań, które powinny usprawnić funkcjonowanie franczyzy jako umowy nazwanej. Oto kilka z nich:
- Wprowadzenie umowy franczyzy do katalogu umów nazwanych w prawie cywilnym, zawierającej: kluczowe elementy dotyczące praw i obowiązków stron, czasu i zakresu umowy, obowiązków informacyjnych oraz możliwość wypowiedzenia umowy.
- Precyzyjne uregulowanie relacji między franczyzodawcami a franczyzobiorcami, aby ograniczyć wykorzystywanie przewagi przez stronę dominującą.
- Zapewnienie skutecznej kontroli funkcjonowania franczyzy przez organy nadzorcze, aby zapobiec nadużyciom.
- Uniemożliwienie sieciom stosowania praktyki ukrytego zatrudnienia i unikania obciążeń przynależnych pracodawcom, w tym ochrony polskiego rynku pracy.
- Ograniczenie stosowania franczyzy na rzecz relacji pracodawca-pracownik, na korzyść franczyzobiorców.
- Określenie minimalnego poziomu rozwoju firmy, która zamierza stosować model franczyzowy, aby zapobiec sprzedaży franczyzy przez firmy, które nie istnieją.
- Precyzyjne określenie katalogu klauzul zabronionych w umowach franczyzowych, aby chronić interesy franczyzobiorców.
- Dokonanie analizy rynku franczyzowego pod kątem możliwych i nieuzasadnionych przewag konkurencyjnych, a następnie eliminacja tych przewag.
- Dokonanie analizy innych gałęzi rynku w celu wyeliminowania procesu "franczyzowania gospodarki" poprzez odpowiednie zmiany w prawie.
- Ustalenie mechanizmów egzekwowania obowiązków podatkowych w ramach umów franczyzowych, aby zapewnić uczciwość systemu podatkowego i skuteczne egzekwowanie opodatkowania sprzedaży detalicznej.
- Wzmocnienie mechanizmów kontroli i egzekwowania przestrzegania przepisów dotyczących pracy i ubezpieczeń społecznych w przypadku stosowania modelu franczyzowego, aby zapobiec nadużyciom i naruszeniom praw pracowników.
- Wypracowanie spójnych standardów postępowania dla sieci franczyzowych, które eliminują praktyki dyskryminacyjne i zapewniają równość szans dla wszystkich franczyzobiorców, niezależnie od płci czy statusu społeczno-ekonomicznego.
Sprawdź w LEX: Czy noty księgowe otrzymane od franczyzodawcy można ująć w PKPiR? >
Konieczna współpraca
Realizacja powyższych rekomendacji wymagać będzie współpracy między rządem, organami nadzorczymi, organizacjami branżowymi oraz przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. Kluczowe będzie również zaangażowanie samych firm franczyzowych, które powinny być gotowe do przyjęcia zmian w celu zapewnienia uczciwych warunków współpracy z franczyzobiorcami. Wdrażając powyższe rekomendacje, należy mieć na uwadze główne cele regulacji franczyzy w Polsce, jakimi są zapewnienie uczciwych warunków współpracy, równości szans dla wszystkich uczestników rynku oraz ochrony praw i interesów słabszej strony umowy franczyzowej - czyli franczyzobiorców. Implementacja tych rekomendacji będzie wymagała współpracy wszystkich zainteresowanych stron oraz zaangażowania organów nadzorczych i legislacyjnych.
Po wprowadzeniu zmian konieczne będzie również monitorowanie ich skutków w praktyce oraz dokonywanie ewentualnych korekt w celu zapewnienia efektywności i skuteczności nowych regulacji. Warto również regularnie oceniać stan rynku franczyzowego pod kątem ewentualnych nadużyć oraz przewag konkurencyjnych, aby móc szybko reagować na pojawiające się problemy.
Sprawdź w LEX: Czy sklepy franczyzowe zobowiązane są do uiszczenia opłaty od billboardów oraz od gazetek zawierających reklamę piwa? >
Zrównoważony rozwój franczyzy
Ostatecznym celem wprowadzanych zmian powinien być zrównoważony rozwój modelu franczyzowego w Polsce, który będzie sprzyjał nie tylko rozwojowi biznesu, ale także ochronie pracowników oraz zapewnieniu uczciwych warunków pracy i prowadzenia działalności gospodarczej. Tylko poprzez kompleksowe działania regulacyjne i monitorowanie ich skutków będziemy mogli osiągnąć ten cel i stworzyć bardziej sprawiedliwy i stabilny rynek franczyzowy w Polsce. W drodze do tego celu, Polska może stać się przykładem dla innych krajów, jak skutecznie uregulować rynek franczyzowy, zapewniając uczciwe warunki współpracy dla wszystkich jego uczestników. Franczyza, która miała być marzeniem dla przedsiębiorców, może stać się rzeczywistością, w której każdy ma szansę na sukces.
Sprawdź w LEX: Czy wystawione przez Żabkę noty księgowe są dowodami księgowymi? >
Podsumowanie
Regulacja franczyzy w Polsce staje się coraz bardziej pilna w obliczu coraz większej liczby przypadków nadużyć i dysproporcji w relacjach między franczyzodawcami a franczyzobiorcami. Konieczne jest wprowadzenie kompleksowych zmian prawnych, które zapewnią równość szans i ochronę praw dla wszystkich stron umowy franczyzowej. Tylko w ten sposób można zagwarantować uczciwy i zrównoważony rozwój franczyzowego modelu biznesowego w Polsce.
Czytaj też w LEX:
- Jelonek-Jarco Barbara, O konieczności regulacji prawnej umowy franczyzy - uwagi do raportu "Faktyczna nierówność stron umowy franczyzy w Polsce" >
- Adamus Rafał, W sprawie potrzeby uregulowania umowy franczyzy w Polsce >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
