Najwyższa Izba Kontroli skontrolowała Polską Akademię Nauk oraz 5 instytutów naukowych PAN: Badań Systemowych, Biochemii i Biofizyki, Chemii Fizycznej, Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego i Rozwoju Wsi i Rolnictwa.
Badaniem kwestionariuszowym objęto dodatkowo 64 instytuty naukowe PAN – sprawdzono dane z lat 2014-2017. Kontrola wykazała duże nieprawidłowości – wypłacono 2,7 mln zł nienależnych świadczeń, NIK ocenia, że we wszystkich instytutach wypłacono nawet 8 mln zł nienależnych wynagrodzeń, świadczeń i nagród rocznych.
Instytuty omijają ustawę kominową
Ustawa kominowa (ustawa z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi) miała zapobiegać pobieraniu pobierania nadmiernych wynagrodzeń, których wysokości nie uzasadniały wyniki ekonomiczne jednostki, jakość świadczonej pracy i sprawowana funkcja. W przypadku PAN i jego instytutów tak się jednak nie stało.
Jak wynika z kontroli NIK, dyrektorzy, ich zastępcy i główni księgowi instytutów naukowych PAN otrzymali łącznie ponad 1,9 mln nienależnych świadczeń dodatkowych. Były to:
- premie, premie kwartalne i bilansowe oraz nagrody uznaniowe – łącznie na kwotę ponad 1,47 mln zł (wypłacane w czterech instytutach);
- dodatkowe wynagrodzenia roczne z funduszu nagród – łącznie na kwotę prawie 226 tys. zł (wypłacane w jednym instytucie);
- ryczałty samochodowe i dofinansowania do ulg na przejazdy koleją – łącznie na kwotę ponad 179 tys. zł. (wypłacane w trzech instytutach);
- nagrody za publikacje – łącznie na kwotę ponad 46 tys. zł. (wypłacane w jednym instytucie).
Z ustaleń kontroli wynika ponadto, że z dyrektorami czterech z pięciu kontrolowanych instytutów zawarto umowy cywilnoprawne, w których występowali oni we własnym imieniu i na własną rzecz jako druga strona umowy (np. zleceniobiorca) – opiewały one na kwotę 800 tys. zł.
Nagrody dla nieobecnych
Zarobki dyrektorów kontrolowanych instytutów naukowych PAN mocno się różniły. Zasadnicze wynagrodzenie miesięcznych wynosiło od 6,2 tys. zł do 12 tys. zł. W ramach wynagrodzenia miesięcznego przysługiwał dyrektorom dodatek funkcyjny, który również był mocno zróżnicowany (wynosił od 1,8 tys. zł do 12 tys. zł) oraz dodatek za wysługę lat.
Prezes PAN nieprawidłowo przyznał także nagrody roczne dwóm dyrektorom instytutów w łącznej wysokości ponad 25 tys. zł, chociaż nie zajmowali oni swojego stanowiska przez cały rok obrotowy. Na rzecz kontrolowanych instytutów, w związku z kontrolą NIK, zwrócono do końca czerwca 2018 r. łącznie 416 tys. zł, zaś na rzecz niekontrolowanych instytutów – 124 tys. zł.
Potrzebny lepszy nadzór
Do końca czerwca 2018, w związku z kontrolą NIK, zwrócono łącznie 416 tys. zł, a na rzecz niekontrolowanych instytutów – 124 tys. zł.
We wnioskach pokontrolnych NIK sugeruje zmianę ustawy o PAN w celu wzmocnienia nadzoru prezesa nad instytutami naukowymi. Według Izby nowela powinna też uprawniać prezydium PAN do stwierdzenia naruszenia prawa przez dyrektora. Według izby konieczne jest też uregulowanie zawierania umów cywilnoprawnych pomiędzy instytutem naukowym PAN a dyrektorem tej jednostki naukowej.
Wnioski skierowano także do prezesa PAN, NIK chce, by opracował wewnętrzne procedury postępowania w zakresie monitorowania sposobu wynagradzania osób kierujących instytutami naukowymi oraz zapoznał dyrektorów instytutów naukowych PAN oraz przewodniczących rad wydziałów z wszelkimi możliwymi składnikami wynagrodzenia miesięcznego oraz świadczeniami dodatkowymi.