5.1. Wizja rozwoju regionalnego Polski do roku 2020
5.2. Cel strategiczny polityki regionalnej
6.1. Układ celów polityki regionalnej do 2020 roku
6.2. Opisy celów polityki regionalnej do 2020 roku
6.3. Cele KSRR w układzie trzech wymiarów strategii: regiony - miasta - obszary wiejskie
6.4. Wskaźniki monitorowania KSRR 2010-2020
7.1. Założenia systemu realizacji polityki regionalnej
7.2. Podmioty zaangażowane w realizację KSRR
7.3. Mechanizmy koordynacji horyzontalnej i wieloszczeblowej
7.4. Instrumenty wsparcia strategicznego wymiaru polityki regionalnej
7.5. System monitorowania i ewaluacji polityki regionalnej
7.6. Instytucje wdrożeniowe KSRR
8.1. Źródła finansowania
8.2. Wysokość środków
8.3. Podstawowe założenia podziału środków finansowych na cele KSRR
______1 Green Paper on Territorial Cohesion, Turning territorial diversity into strength. COM(2008)616, COM (2008) 616, z dn. 6.10.2008 r.
2 Wskazanych w Raporcie Polska 2030 z maja 2009 r.
3 Commission Working Document: Consultation on the future "EU 2020" Strategy, COM(2009)647, 24.11.2009 r., który obecnie znajduje się w fazie konsultacji. Konkluzje w sprawie "EU 2020" zostały zaprezentowane na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 25-26 marca 2010 r., przyjęcie strategii Europe 2020: A strategy for smart, sustainable and inclusive growth planowane jest na czerwiec 2010 r. Dokument ten ma za zadanie określić w jaki sposób UE będzie koncentrować się na umocnieniu trendów prowadzących do wyjścia z kryzysu, zapobieżeniu podobnemu kryzysowi w przyszłości oraz na trzech celach tematycznych: tworzeniu wartości dzięki wiedzy, wzmocnieniu pozycji obywateli w społeczeństwach sprzyjających włączeniu w procesy rozwojowe oraz tworzeniu konkurencyjnej, spójnej i bardziej przyjaznej dla środowiska gospodarki.
4 Por. Raport Polska 2030.
5 Patrz rozdział 4. Podstawowe zasady polityki regionalnej.
6 Zgodnie z art. 6 pkt 12 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.
7 Patrz rozdział 2.
8 Kontrakt terytorialny został opisany w rozdziale 7.
9 Zgodnie z Przeglądem programów operacyjnych w ramach NSRO 2007-2013 - materiał przekazany członkom Komitetu Koordynacyjnego NSRO podczas VI posiedzenia komitetu w dniu 7 grudnia 2009 r..
10 Stanowiła ona podstawę prowadzenia ówczesnej polityki regionalnej, realizowanej przy wykorzystaniu instrumentu programu wsparcia i kontraktów wojewódzkich.
11 Zaakceptowane przez RM 27 kwietnia 2009 r.
12 Dz.U. Nr 216, poz. 1370.
13 Powołany na podstawie Zarządzenia NR 21 Prezesa RM z dnia 11 marca 2007 r. w sprawie Komitetu Koordynacyjnego do spraw Polityki Rozwoju na podstawie art. 35a znowelizowanej ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
14 Harmonogram prac nad aktualizacją Strategii Rozwoju Kraju został zmodyfikowany, w stosunku do przyjętych przez RM w dniu 30 grudnia 2008 r. Założeń aktualizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015, w związku z przesunięciem horyzontu czasowego dokumentu do 2020 roku. Skierowanie ostatecznej wersji dokumentu na RM zostało przewidziane na okres październik-listopad 2010r.
15 Dokument określający wizję rozwoju przestrzennego kraju i politykę przestrzenną państwa. W najbliższym czasie zostanie udostępniony do konsultacji społecznych. Przyjęcie przez RM przewidziane jest na październik 2010 r,
16 Plan uporządkowania strategii rozwoju został zaakceptowany przez RM 24 listopada 2009 r. Wprowadza on działania porządkujące w obszarze obowiązujących dokumentów strategicznych (strategii, programów rozwoju, w tym programów wieloletnich), które doprowadziły do ograniczenia liczby tych dokumentów (w tym strategii rozwoju z obecnych 41 do 9 nowych) w celu większej przejrzystości procesu programowania strategicznego i efektywniejszego wydatkowania pieniędzy budżetowych.
17 1. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki (koordynator - Minister Gospodarki), 2. Strategia rozwoju zasobów ludzkich (koordynator - Minister-członek Rady Ministrów, Przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów), 3. Strategia rozwoju transportu (koordynator - Minister Infrastruktury) 4. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko (koordynator - Minister Gospodarki), 5. Sprawne państwo (koordynator - Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji), 6. Strategia rozwoju kapitału społecznego (koordynator - Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego), 7. Krajowa strategia rozwoju regionalnego - Regiony-miasta-obszary wiejskie (koordynator - Minister Rozwoju Regionalnego), 8. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (koordynator - Prezes Rady Ministrów), 9. Strategia zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa (koordynator - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi).
18 OECD Territorial Reviews: Poland 2008, listopad 2008 r.;
http://www.oecd.org/document/43/0,3343,en_2649_34413_42017707_l_l_l_l,00.html
19 European Regional Policy Research Consortium, listopad 2009 r.
20 MRR, Warszawa, maj 2009 r.
21 Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Polityki Regionalnej, SEC(2008)2868, listopad 2008 r., http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/working/regions2020/index_en.htm
22 F. Barca, kwiecień 2009 r., http://ec.europa.eu/regional_policy/policy/future/barca_en.htm
23 Patrz załącznik 2. Raport z debaty publicznej nad projektem Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020 - synteza.
24 Zaakceptowanych przez RM 16 grudnia 2008 r.
25 Nowa Koncepcja Polityki Regionalnej - refleksje do dyskusji, MRR, czerwiec 2008 r. (wydanie drugie, poprawione), http://www.mrr.gov.pl/polityka_regionalna/.
26 Nowa koncepcja polityki regionalnej - raport podsumowujący wyniki badania ankietowego, MRR, czerwiec 2008 r. (wydanie drugie poprawione), http://www.mrr.gov.pl/polityka_regionalna/.
27 Nowa koncepcja polityki regionalnej - wnioski z prac tematycznych grup roboczych, czerwiec 2008 r., http://www.mrr.gov.pl/polityka_regionalna/.
28 Grupa ekspertów działała przy DKS MRR w okresie grudzień 2008 r. - kwiecień 2009 r.
29 MRR, Warszawa, sierpień 2009 r. (zbiór naukowych referatów, które były przedmiotem dyskusji w ramach cyklicznych, warsztatowych spotkań grupy ekspertów).
30 Szczegółowy opis przebiegu prac nad projektem KSRR zawiera załącznik 1.
31 Szczegółowy opis zmian w prowadzeniu polityki regionalnej z uwzględnieniem podstaw teoretycznych rozwoju regionalnego przedstawia załącznik 3.
32 Z analiz OECD dla lat 1980-2005 wynika, że w około jednej trzeciej krajów OECD regionalne zróżnicowania w PKB w przeliczeniu na mieszkańca (per capita) wzrosły, w jednej trzeciej krajów spadły, natomiast w pozostałej części krajów nie zaobserwowano wyraźnych trendów zmian.
33 Rozwój regionalny w Europie. Spójność terytorialna i przegląd budżetu UE, raporty EoRPA 2/2009, Warszawa, listopad 2009 r.
34 Znaczenie konkurencyjności obszarów przez wykorzystanie potencjału terytoriów cechujących się największą zdolnością do kreowania wzrostu gospodarczego dla rozwoju regionalnego było podkreślane na przestrzeni XX wieku w szeregu koncepcjach teoretycznych, jak chociażby nowa teoria wzrostu zapoczątkowana pracami P. Romera i R.E. Lucasa w latach osiemdziesiątych czy nowa geografia ekonomiczna, która pojawiła się we wczesnych latach dziewięćdziesiątych. Wśród polskich dotychczasowych propozycji w tym zakresie wskazać należy natomiast model równoważenia rozwoju zaproponowany przez J. Kołodziejskiego. Według tej doktryny należy wykorzystywać koncentrację wzrostu powstającą w układach aglomeracyjnych dla uzyskania korzyści na poziomie kraju przez wzmacnianie ich zdolności do dalszego rozwoju i powiązań między nimi. Teorie te podnoszą jednocześnie kwestię potrzeby skierowania interwencji na rzecz poszerzania i wzmacniania kanałów rozprzestrzeniania rozwoju do obszarów, które nie znajdują się bezpośrednim zasięgu aglomeracji i peryferyjnych w celu zwiększenia ich zdolności do gotowości i absorbowania korzyści z procesów rozwojowych przebiegających w rdzeniach (najważniejszych obszarach miejskich o znaczeniu krajowym).
35 Wspieranie wszystkich regionów, bez względu na stopień zamożności, w pełnym wykorzystywaniu ich potencjałów i przewag konkurencyjnych, zostało uznane za najbardziej efektywne w osiąganiu spójności w UE, co potwierdza Reflection paper on future Cohesion Policy zaprezentowany wiosną 2009 r. przez Komisarz D. Hübner. Jej refleksja została oparta na dwóch elementach: cechy wyróżniające politykę spójności spośród innych polityk UE (zintegrowane podejście, zdolność mobilizowania właściwych podmiotów w ramach wielopoziomowego systemu zarządzania, zorientowanie na wymiar terytorialny procesów rozwojowych) oraz zidentyfikowane w badaniu Regions 2020 nowe zróżnicowania regionalne powstałe pod presją wyzwań globalnych. Taki kierunek myślenia o polityce spójności zaprezentował Komisarz P. Samecki w grudniu 2009 r. w dokumencie Orientation paper on future cohesion policy.
36 Jest jedną z zasad traktatowych nowego Traktatu Lizbońskiego, która stanowi, iż UE "wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między państwami członkowskimi".
37 Podczas Nieformalnego Spotkania Ministrów ds. Spójności Terytorialnej w Lipsku - maj 2007 r.
38 COM (2008) 616, z dn. 6.10.2008 r.
39 Contribution of the ministers in charge of spatial planning and the cohesion policy gathered in Marseilles on 26 November 2008: Methodological contribution to the analysis of sector-based policies - recommendations for taking into account the territorial dimension in the key dossiers.
40 W ich przygotowaniu zostały uwzględnione wnioski i analizy zawarte m.i.n w następujących dokumentach: Regiony 2020. Ocena przyszłych wyzwań regionów UE. Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, KE, listopad 2008 r., SEC(2008) 2868 final, Regional Policy Challenges, New Issues and Good Practicies, OECD 2009, World Development Report 2009 - Reshaping Economic Geography, The World Bank, Rozwój Regionalny w Polsce, MRR, maj 2009 r., Raport Strategiczny Polska 2009, MRR, grudzień 2009 r., Trendy rozwojowe regionów, W. Dziemianowicz, J. Łukomska, A. Górska, M. Pawluczuk, Geoprofit, Warszawa, styczeń 2009 r.
41 Diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej zawiera załącznik 5.
42 Z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej walut.
43 Tj. zmniejszanie dystansu w poziomie rozwoju gospodarczego w stosunku do średniej unijnej.
44 Punkty procentowe.
45 Źródło: EUROSTAT.
46 Udział 5 województw wnoszących największy wkład do tworzenia PKB (mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i małopolskiego), wzrósł z 58,2% w 2000 r. do 59,6% w 2007 r., przy czym udział województwa mazowieckiego zwiększył się z 20,2% w roku 2000 do 21,7% w roku 2007.
47 Kolejność wyzwań nie odzwierciedla skali ich ważności dla realizacji polityki regionalnej.
48 Przeglądy Terytorialne OECD, Polska, listopad 2008 r.
49 Każdy z okręgów (średnica proporcjonalna do udziału PKB poszczególnego województwa w PKB kraju), wskazuje szacowany podział na: PKB województwa tworzone w funkcjonalnym obszarze ośrodków wojewódzkich (kolor niebieski) oraz poza tymi obszarami (kolor fioletowy). Udział PKB tworzonego w funkcjonalnym obszarze ośrodków wojewódzkich oszacowano przez zaliczenie do tego obszaru: miasta wojewódzkiego oraz przyległych powiatów o gęstości zaludnienia powyżej 150 osób/km2. Następnie obszarowi funkcjonalnemu przyporządkowano wielkości PKB poszczególnych NTS 3 na podstawie proporcji liczby ludności miasta wojewódzkiego oraz powiatów o gęstości zaludnienia powyżej 150 osób/km2 w ludności całego województwa. Konieczność szacowania PKB wynika z tego, że najniższym poziomem statystycznym, dla którego liczone jest PKB jest NTS 3, natomiast nie wszystkie miasta wojewódzkie stanowią jednostkę NTS 3.
50 Mapa nr 10 wskazuje obszary wiejskie cechujące się najgorszymi wskaźnikami dostępu do usług i dóbr publicznych. Najciemniejszym kolorem oznaczone zostały powiaty, dla których występuje co najmniej 6 z 9 niekorzystnych zjawisk: odsetek dzieci w wieku lat 3-5 objętych wychowaniem przedszkolnym (przedszkola, punkty i zespoły przedszkolne) poniżej 50%; średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w części matematyczno-przyrodniczej w 2008 r. co najmniej 15% niższe od średniej krajowej; liczba uczniów szkół podstawowych i gimnazjów przypadająca na 1 komputer z dostępem szerokopasmowym w 2008 r. co najmniej 20% większa od średniej krajowej; odsetek ludności korzystającej z kanalizacji w 2008 r. poniżej 50%; udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości odpadów wytworzonych w ciągu roku (2008) poniżej 50%; liczba lekarzy na 10000 mieszkańców w 2008 r. co najmniej 50% mniejsza od średniej krajowej; liczba osób przypadających na 1 zakład opieki ambulatoryjnej w 2008 r. co najmniej 40% większa od średniej krajowej; zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych powyżej średniej krajowej w 2006 r.; średnia liczba uczestników imprez w domach i ośrodkach kultury, klubach i świetlicach w latach 2003-2007 na 1 mieszkańca poniżej średniej krajowej.
51 Mapa nr 11 (najciemniejszy odcień) wskazuje te powiaty o najgorszych wskaźnikach sytuacji społeczno-gospodarczej, dla których występuje co najmniej 6 z 11 niekorzystnych zjawisk: gęstość zaludnienia (średnia z lat 2006-2008) poniżej 100 osób na km2; wskaźnik efektywności migracji międzypowiatowych brutto niższy od - 20, wskaźnik feminizacji w grupie 20-29 lat (liczba kobiet na 100 mężczyzn) - średnia z lat 2006-2008 niższa niż 94%; udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym - średnia w latach 2006-2008 powyżej 150 % średniej krajowej; odsetek pracujących w rolnictwie (średnia w latach 2006-2008) powyżej 50%; odsetek zatrudnionych w usługach nierynkowych wśród zatrudnionych w usługach - średnia w latach 2006-2008 co najmniej 50% wyższa od średniej krajowej; liczba prywatnych spółek handlowych na 1000 ludności w wieku produkcyjnym, średnia w latach 2006-2008 poniżej 30% średniej krajowej; udział gospodarstw nierynkowych w ogóle gospodarstw rolnych w 2002 r. powyżej 75%; udział mieszkańców z wykształceniem podstawowym w grupie 13 i więcej lat w 2002 r. powyżej 120% średniej krajowej; odległość czasowa do miasta wojewódzkiego powyżej 90 minut, frekwencja w wyborach samorządowych w 2006 r. niższa niż 45%.
52 European Innovation Scoreboard (2009) - jest narzędziem opracowanym na zlecenie KE w ramach Strategii Lizbońskiej, którego celem jest porównawcza analiza poziomu innowacyjności w krajach UE.
53 Program Ramowy Badań i Rozwoju Technicznego (6. PR) sprzyja wykorzystaniu europejskich sieci badawczo-naukowych do uczynienia z Unii Europejskiej najbardziej dynamicznej i konkurencyjnej na świecie gospodarki opartej na wiedzy. 6 PR jest głównym instrumentem UE służącym do finansowania badań w Europie. Program ten, zaproponowany przez Komisję Europejską i przyjęty 3 czerwca 2002 roku przez Radę Ministrów i Parlament Europejski, został otwarty dla publicznych i prywatnych, małych i dużych podmiotów przez okres czterech lat, od końca 2002 roku do końca 2006 roku.
54 Słabsze wyniki egzaminów zewnętrznych, rzadsza sieć szkół i przedszkoli.
55 Indeks na bazie szacunkowego udziału ludności w wieku 65 lat i więcej w całości populacji, udziału ludności w wieku produkcyjnym w całości populacji oraz spadku liczby ludności do 2030 roku.
56 M.in. na skutek rozpoczynania nauki w szkołach wyższych przez młodzież niżu demograficznego końca lat 90-tych XX wieku.
57 Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2007/2008, GUS, Warszawa 2008, str. 33-34
58 Typowo rolniczymi pozostają województwa polski wschodniej: lubelskie (prawie 36,8% pracujących), podlaskie (34%) i świętokrzyskie (31,5%).
59 Podejście związane ze zwiększaniem znaczenia szkół wyższych o charakterze regionalnym, przez pogłębianie ich integracji z otoczeniem społeczno-gospodarczym (np. przez kształcenie wspólnie z potencjalnym pracodawcą lub "na zamówienie pracodawcy") jest przewidziane w założeniach do nowelizacji ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym.
60 Indeks na bazie zmiany w liczbie ludności zagrożonej powodziami rzecznymi, populacji na obszarach przybrzeżnych poniżej 5 milionów, obszarach potencjalnie zagrożonych suszą, wrażliwością rolnictwa, rybołówstwa i turystyki, biorąc pod uwagę zmiany temperatury i w opadach deszczu.
61 Dyrektywa 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, Dz.Urz. UE L 140 z 5 czerwca 2009 r., s. 16.
62 Dane Stowarzyszenia Klon/Jawor.
63 Źródło: Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2013.
64 Przeciętne wydatki na kulturę na jedną osobę w gospodarstwach domowych w 2008 roku - dane GUS.
65 Źródło: CBOS.
66 Zaniżanie wysokości płaconych podatków, unikanie płacenia za korzystanie z transportu publicznego, unikanie płacenia za światło, czynszu za mieszkanie, ceł, pobieranie niesłusznie zasiłku dla bezrobotnych.
67 Diagnoza społeczna 2009: warunki i jakość życia Polaków, J. Czapiński, T. Panek, listopad 2009 r.
68 CBOS Zaufanie społeczne, Warszawa, marzec 2010.
69 "Wolontariat, filantropia i 1%" - coroczne badanie prowadzone od 2001 roku przez Stowarzyszenie KLON/JAWOR.
70 Takich jak odsetek przedsiębiorstw z dostępem do Internetu, czy wykorzystujących Internet w kontaktach z administracją publiczną.
71 Dostęp do komputera i Internetu jest już standardem dla ogółu polskich przedsiębiorstw: komputery posiada 95% firm (od 91,4% w łódzkim do 98,1% w mazowieckim), niemal wszystkie mają również dostęp do Internetu (od 86,8% w łódzkim do 97,7% mazowieckim), jednak z szerokopasmowego dostępu do Internetu korzysta tylko 58,7% przedsiębiorstw, najwięcej w województwach mazowieckim, małopolskim, śląskim, dolnośląskim i podkarpackim (powyżej 60%), a najmniej w świętokrzyskim i łódzkim (poniżej 50%).
72 Źródło: Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013.
73 Diagnoza społeczna 2009 - warunki i jakość życia Polaków, J. Czapiński, T. Panek, listopad 2009 r.
74 Sytuacja występuje głównie w regionach, w mniejszym stopniu na poziomie krajowym.
75 Tj. swobody obywatelskie i gospodarcze, przedsiębiorczość, innowacyjność, prawo do autonomii i samorealizacji, poczucie odpowiedzialności za jakość własnego życia i za dobro wspólne, aktywność społeczna i polityczna sprzyjająca ładowi demokratycznemu.
76 Tj. równe szanse wszystkich społeczności i grup społecznych, silna tożsamość kulturowa na poziomie lokalnym i regionalnym, usunięcie wszelkiej dyskryminacji i integracja wykluczonych.
77 W rozumieniu "sustainable development", tj. poszukiwanie konsensusu między aktywnością ekonomiczną podejmowanych działań, a wymogami związanymi z promocją zasad zrównoważonego i trwałego rozwoju (poprawa jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń) przy równoczesnym zapewnieniu ochrony i zachowania walorów środowiska przyrodniczego, dziedzictwa kulturowego oraz właściwej struktury demograficznej i zachowania równości szans kobiet i mężczyzn.
78 Są to obszary, wobec których (a) wymagana jest interwencja rządu, ze względu na ciężar, którego region sam nie jest w stanie udźwignąć oraz (b) obszary, które ze względów społecznych, gospodarczych lub środowiskowych wywierają lub mogą w przyszłości wywierać istotny wpływ na rozwój kraju.
79 Lista wynika z opisu 1. i 2. celu KSRR.
80 Poziomami, na których najsilniej będzie widać realizację komplementarności polityk są poziom regionalny i lokalny.
81 Patrz również dokumenty problemowe opracowane przez MRR: Polityka spójności po 2013 r. Poddane kierunki reformy - dokument problemowy, (styczeń 2008 r.) oraz Efektywność systemu realizacji i mechanizmów wykonawczych polityki spójności na poziomie wspólnotowym (czerwiec 2008).
82 Więcej o efektywności polityki regionalnej Tezy i założenia do Krajowej strategii rozwoju regionalnego, grudzień 2008r.
83 Na potrzeby KSRR utożsamiany z województwem, rozumianym jako regionalna wspólnota samorządowa, zasiedlająca wyznaczone administracyjnie terytorium.
84 Proces przygotowania tych dokumentów przebiega równolegle do prac nad przygotowaniem KSRR.
85 Zgodnie ze stanowiskiem rządu RP ws. spójności terytorialnej z lutego 2009 r., w którym osiąganie spójności terytorialnej definiowane jest jako proces polegający na takim kształtowaniu przestrzeni UE aby zapewnić najlepszy rozwój unikalnego potencjału poszczególnych terytoriów UE dla osiągania celów rozwojowych UE, w tym spójności społeczno-gospodarczej, przez zintegrowane zarządzanie rozwojem.
86 Patrz rozdział 2 oraz załącznik 1
87 Tradycyjnie określane na podstawie wyodrębnienia administracyjnego (siedziba gminy wiejskiej) obszary wiejskie, będą objęte:
* elementami polityki regionalnej adresowanej do miast (polityki miejskiej) jako część obszarów zurbanizowanych - funkcjonalnych terenów miejskich,
* działaniami w ramach celu 1 polityki regionalnej związanymi z omawianymi procesami dyfuzji rozwoju i kreowaniem warunków do ich absorpcji oraz wykorzystaniem własnych endogenicznych potencjałów,
* działaniami przeznaczonymi dla obszarów wiejskich o najgorszych wskaźnikach dostępności do usług publicznych i rozwoju społeczno-gospodarczego w ramach celu 2 polityki regionalnej przedstawionym w dalszej części dokumentu.
Biorąc pod uwagę zmieniający się charakter interakcji pomiędzy obszarami wiejskimi i miastami oraz zwiększenie ich funkcjonalnej komplementarności, mieszkańcy obszarów wiejskich będą także beneficjentami wszystkich działań podejmowanych w miastach.
88 Pod pojęciem ośrodki wojewódzkie należy rozumieć miasta, które od 1.01.1999 r. są. siedzibą wojewody i (lub) sejmiku województwa. Takie określenie ośrodków wojewódzkich uwzględnia pozycję tych ośrodków w każdym z regionów, zatem w województwach kujawsko-pomorskim oraz lubuskim przedmiotem wsparcia w tym kierunku działań będą oba miasta stołeczne (Bydgoszcz i Toruń oraz Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra). Wsparcie rozwoju tych ośrodków nie będzie ograniczać się do granic administracyjnych miast wojewódzkich, ale do całych funkcjonalnych obszarów miejskich w bezpośrednim zasięgu ich oddziaływania (zatem np. w województwie śląskim dotyczyć będzie najważniejszych miast tworzących Konurbację Górnośląską, a w województwie pomorskim jako funkcjonalną całość traktowane jest Trójmiasto).
89 Przedstawione powiązania nie odzwierciedlają rzeczywistej hierarchii i natężenia powiązań między miastami.
90 W klasyfikacji MEGA sieci ESPON Warszawa określona została jako potencjalny ośrodek MEGA, jedyny o takim charakterze w Polsce.
91 Działania ukierunkowanie na edukację (we wszystkich działaniach realizujących cele KSRR) uwzględniać będą zasady polityki uczenia się przez całe życie (LLL - lifelong learning) uzgodnione w UE z udziałem Polski, do których należą: docenianie uczenia się w różnych formach i miejscach, otwarcie uczenia się na wszystkich, rozwijanie partnerstwa na rzecz uczenia się przez całe życie, otwarcie kwalifikacji na wszystkich, ułatwianie nowych ścieżek kariery, spersonalizowanie kształcenia i szkolenia oraz efektywne inwestowanie w uczenie się.
92 Ocenianych w oparciu o wyniki testów gimnazjalnych i egzaminów maturalnych.
93 W stosunku do ogółu przedsiębiorstw.
94 Więcej informacji w opisie systemu realizacji KSRR i ram finansowych.
95 Należy mieć przy tym na uwadze, że skala zróżnicowań wewnątrzregionalnych wynika również z tego, że duże miasta wytwarzające największe wartości PKB (Warszawa, Poznań, Trójmiasto) stanowią w kilku przypadkach oddzielne jednostki NTS 3, a co za tym idzie różnica z PKB regionów peryferyjnych jest największa.
96 Są to województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie.
97 Mapa wskazuje powiaty, dla których występuje co najmniej 6 z 9 niekorzystnych zjawisk: odsetek dzieci w wieku lat 3-5 objętych wychowaniem przedszkolnym (przedszkola, punkty i zespoły przedszkolne) poniżej 50%; średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w części matematyczno-przyrodniczej w 2008 r. co najmniej 15% niższe od średniej krajowej; liczba uczniów szkół podstawowych i gimnazjów przypadająca na 1 komputer z dostępem szerokopasmowym w 2008 r. co najmniej 20% większa od średniej krajowej; odsetek ludności korzystającej z kanalizacji w 2008 r. poniżej 50%; udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości odpadów wytworzonych w ciągu roku (2008) poniżej 50%; liczba lekarzy na 10000 mieszkańców w 2008 r. co najmniej 50% mniejsza od średniej krajowej; liczba osób przypadających na 1 zakład opieki ambulatoryjnej w 2008 r. co najmniej 40% większa od średniej krajowej; zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych powyżej średniej krajowej w 2006 r.; średnia liczba uczestników imprez w domach i ośrodkach kultury, klubach i świetlicach w latach 2003- 2007 na 1 mieszkańca poniżej średniej krajowej, frekwencja w wyborach samorządowych w 2006 r. niższa niż 45%. Dokładne granice obszarów strategicznej interwencji wyznaczone zostaną w Strategii Rozwoju Województwa oraz Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa na podstawie najbardziej odpowiednich dla danego regionu wskaźników obrazujących nasilenie różnych problemów na poziomie regionalnym.
98 Mapa wskazuje przybliżoną grupę miast, do których kierowana będzie interwencja w ramach kierunku działań 2.3. Dokładne wyznaczenie obszarów zdegradowanych i tych części miast, które wymagają interwencji odbywać się będzie na poziomie regionalnym. Obszary te będą wskazane w Strategii Rozwoju Województwa oraz w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa.
99 Zgodnie z art. 35 b ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
100 Zgodnego z zapisami dokumentu Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski.
101 Skierowany do pracowników urzędów administracji publicznej szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego, którzy zajmują się procesami kształtującymi przyszłość i kierują rozwojem kraju, regionu, powiatu, gminy, tj. odpowiadają za przygotowanie strategii, programów czy planów i je realizują.
102 Dla Polski 8,8%, wobec 5,4% w UE-27, za: Szlachta J.: Wskaźniki decentralizacji inwestycji publicznych w Polsce na tle UE 27. Prezentacja w Szkole Głównej Handlowej, 2009 r.
103 Dla Polski 30,8%, wobec 33.6% w UE-27, Ibidem
104 Patrz rozdział 7.
105 Inicjatywy zostały dokładnie opisane w rozdziale 8.Ramy finansowe.
106 Np. linii demarkacyjnej między krajowymi politykami publicznymi.
107 Jest to podstawowy dokument określający środki na realizację polityki rozwoju. Zawiera on wieloletnią prognozę środków na realizację działań rozwojowych, finansowanych z budżetu państwa, oraz zestawienie programów rozwojowych przyjętych zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o prowadzeniu polityki rozwoju. System wieloletniego planowania finansowego jest powiązany z celami i priorytetami wyznaczonymi na poziomie strategii rozwojowych. Alokacja środków podlega w większej mierze ocenie stopnia zgodności z celami i ocenie skuteczności systemu realizacyjnego.
108 Pojęcie "szafarza darów" jako instytucji, której uwaga skupiona jest w większym stopniu na administrowaniu środkami niż na zarządzaniu rozwojem, pochodzi z publikacji "Szafarze darów europejskich" autorstwa P. Swianiewicza, M. Lackowskiej, J. Herbsta oraz A. Mielczarka, SCHOLAR 2008.
109 Metoda szacowania wartości w worku docelowym jest podana przy danym wskaźniku w aneksie statystycznym.
110 Udział PKB tworzonego w funkcjonalnym obszarze ośrodków wojewódzkich oszacowano przez zaliczenie do tego obszaru: miasta wojewódzkiego oraz przyległych powiatów o gęstości zaludnienia powyżej 150 osób/km2. Następnie obszarowi funkcjonalnemu przyporządkowano wielkości PKB poszczególnych NTS 3 na podstawie proporcji liczby ludności miasta wojewódzkiego oraz powiatów o gęstości zaludnienia powyżej 150 osób/km2 w ludności całego województwa. Konieczność szacowania PKB wynika z tego, że najniższym poziomem statystycznym, dla którego liczone jest PKB jest NTS 3, natomiast nie wszystkie miasta wojewódzkie stanowią odrębną jednostkę NTS 3
111 Pojęcie funkcjonalnego obszaru ośrodków wojewódzkich (FOOW) zostało wprowadzone w celu podkreślenia znaczenia obszarów poza administracyjnymi granicami miast wojewódzkich, powiązanych ściśle zależnościami społeczno-gospodarczymi z miastami wojewódzkimi. W związku z tym, dla potrzeb monitorowania przyjęto określenie FOOW jako zwarty obszar powiatów sąsiadujących z ośrodkiem wojewódzkim o gęstości zaludnienia powyżej 150 osób/km2, w celu uwzględnienia roli potencjału ludnościowego obszarów otaczających miasta wojewódzkie we wzmacnianiu funkcji metropolitarnych. Administracyjny poziom wyznaczania FOOW w oparciu o powiaty został podyktowany w znacznym stopniu dostępnością danych.
112 w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób
113 Na podstawie wyników badania GUS Sprawozdanie z działalności fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji społecznych, realizowanego przy pomocy formularza SOF-1.
114 Przy wykorzystaniu wskaźników z opracowania: Identyfikacja i delimitacja obszarów problemowych/ strategicznej interwencji. Część II metodologiczno-analityczna. Ekspertyza Instytutu Badań Strukturalnych dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, 17 czerwca 2009 r..
115 Wartości w roku bazowym i docelowym są wartościami średnimi dla Polski, w aneksie statystycznym podane są natomiast średnie wojewódzkie. Wartości dla poszczególnych obszarów strategicznej interwencji mogą zostać określone dopiero po dokładnej delimitacji obszarów strategicznej interwencji zależnej od nasilenia poszczególnych problemów. Powinna ona być dokonana na jak najniższym poziomie (regionu lub subregionu).
116 Plan działań na rzecz rozwoju elektronicznej administracji (eGovernment) na lata 2005-2006, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, 2004.
117 Wskaźniki celu 3 są w większości wskaźnikami produktu, ich dokładna lista oraz wartości bazowe i docelowe zostaną określone na etapie wdrażania KSRR. Obecnie nie jest możliwe precyzyjne określenie wartości docelowych, szczególnie w sytuacji przygotowywania dokumentów wykonawczych, które będą stanowiły swoiste uwarunkowania w tym zakresie. Np. Stopień terytorializacji wydatków publicznych może być określony dopiero po pewnych rozstrzygnięciach o odsetku wydatków publicznych koordynowanych w ramach polityki regionalnej w ogóle wydatków o "wyraźnym terytorialnym ukierunkowaniu", a wskaźnik Stopień osiągania rzeczowych wskaźników kontraktów terytorialnych wymaga określenia jednolitych standardów określania wartości docelowych wskaźników mierzących efekty rzeczowe oraz rozpatrywania wskaźników rzeczowych kontraktów oddzielnie w odniesieniu do poszczególnych celów i podcelów.
118 Zgodnego z zapisami dokumentu Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski.
119 Komitet Koordynacyjny do spraw Polityki Rozwoju został powołany Zarządzeniem Nr 21 Prezesa RM z dnia 11 marca 2009 r. (zmienionym następnie Zarządzeniem Nr 47 z dnia 18 czerwca 2009 r.).
120 W ramach opisanego w części poświęconej Celowi 3 projektu zakładającego poprawę jakości rządzenia.
121 Obejmującego następujące poziomy: europejski - krajowy - regionalny - lokalny.
122 Obecnie NSS/NSRO 2007-2013.
123 Patrz pkt 7.3.
124 Minister właściwy ds. rozwoju regionalnego realizuje swoje zadania w zakresie koordynacji również w ramach Komitetu Koordynacyjnego NSRO (powołany na podstawie Zarządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego Nr 6 z 11 kwietnia 2007 r.) oraz powołanych w jego ramach grup roboczych.
125 Zarówno ex-ante (przed rozpoczęciem ich realizacji), jak i bieżąca oraz udział w ewaluacji ex-post (dokonywanej we współpracy z KE w odniesieniu do programów współfinansowanych ze środków UE lub właściwymi podmiotami krajowymi, w zależności od zakresu terytorialnego oddziaływania).
126 Tj. sektorowych polityk takich jak: transportowa, rolna, rozwoju obszarów wiejskich, gospodarcza (w tym rozwoju innowacyjności), zatrudnienia oraz edukacyjna oraz adresowane terytorialnie: miejska i obszarów wiejskich.
127 Obecnie biorą udział w posiedzeniach KK NSRO i powoływanych w jego ramach grupach roboczych.
128 Obecnie biorą udział w posiedzeniach KK NSRO i powoływanych w jego ramach grupach roboczych.
129 Zarówno ex ante (przed rozpoczęciem ich realizacji), jak i bieżąca oraz udział w ewaluacji ex post (dokonywanej we współpracy z KE w odniesieniu do programów współfinansowanych ze środków UE lub właściwymi podmiotami krajowymi, w zależności od zakresu terytorialnego oddziaływania).
130 Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jednolity: Dziennik Ustaw z 2009 r. Nr 84, poz. 712).
131 Inne strategie mogą powstawać dla specyficznych typów problemów o charakterze ponadregionalnym.
132 Przyjęty został przez Radę Ministrów 18 listopada 2008 r. Za jego koordynację odpowiada Ministerstwo Gospodarki.
133 W ramach Celu Konwergencja. Ponadto jest realizowany Program Operacyjny Pomoc Techniczna.
134 Taka sytuacja panuje obecnie w związku z wdrażaniem zarządzanego przez ministra właściwego ds. rolnictwa i rozwoju wsi Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, pomimo dotychczasowych prób ich skoordynowania za pomocą linii demarkacyjnej i na poziomie kryteriów wyboru projektów ustalonych dla poszczególnych programów.
135 Dz.U.2008 nr 199 poz. 1227
136 Ramowe zintegrowane programy regionalne nie są programami operacyjnymi w rozumieniu art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
137 Szczegółowa konstrukcja tego mechanizmu zostanie opracowana na dalszym etapie prac, związanych z przygotowaniem rozwiązań wdrożeniowych do KSRR.
138 Tzw. mechanizmem phasing-in / phasing-out.
139 Zmienione Zarządzeniem Nr 47 Prezesa RM z dnia 18 czerwca 2009 r.
140 Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.
141 Na wzór kontraktu terytorialnego zawieranego między stroną rządową a samorządem województw, w przypadku przedsięwzięć wymagających zaangażowania innych podmiotów publicznych (np. jst szczebla gminnego czy powiatowego oraz ich związków) oraz innych partnerów (np. przedstawicieli instytucji, organizacji pozarządowych) z terenu województwa, samorządy województw będą mogły w przyszłości rozważyć zawieranie kontraktów z samorządem lokalnym i innymi partnerami działającymi na rzecz rozwoju na terenie danego województwa w celu uzgodnienia zakresu wspólnie podejmowanych przedsięwzięć, podziału zadań i odpowiedzialności przy ich realizacji oraz sposobu ich finansowania.
142 Samorządom wojewódzkim, innym samorządom terytorialnym, innym podmiotom.
143 Wynikają one z doświadczeń w realizacji przedsięwzięć współfinansowanych ze środków polityki spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej.
144 Tego typu rozwiązanie zostało przyjęte np. w Kanadzie.
145 Opracowywany, zgodnie z Art. 35b. Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, przez ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego.
146 Określony w zależności od tego, w jakim momencie realizacji kontraktów przypadnie publikacja raportu strategicznego dot. trendów regionalnych i przestrzennych.
147 W oparciu o przygotowany plan prac będzie ono zbierać, zestawiać i analizować informacje dot. działań rozwojowych (realizowanych i planowanych) mających wpływ na rozwój regionalny. Wykorzystywać w tym celu będzie działania różnych instytucji w kraju monitorujące i analizujące wykorzystanie wszystkich środków publicznych (środki krajowe, środki pochodzące z UE).
148 Strategii kompleksowych, w tym regionalnych, a także strategii sektorowych i programów rozwoju na szczeblu kraju i regionów.
149 Roczne budżety UE są uchwalane z uwzględnieniem średnioterminowych ram finansowych, określanych jako perspektywy finansowe. Są one sporządzane na okresy kilkuletnie (5-7 letnie) i pozwalają na podejmowanie wspólnych działań o dłuższym niż rok horyzoncie czasowym.
150 Wielkość budżetu wynegocjowanego na obecną perspektywę finansową (na lata 2007-2013) stanowi 1,05 proc. DNB UE. W tym okresie środki na zobowiązania ustalono na poziomie 864,3 mld EUR, natomiast środki na płatności na poziomie 820,8 mld EUR. Z tej puli na politykę spójności przeznaczono 347,4 mld EUR, co stanowiło 35,7% całkowitego budżetu UE. Znakomitą większość środków polityki spójności (ponad 81,6%) przeznaczono na realizację projektów celu 1: Konwergencja (z czego 1/4 to środki w ramach Funduszu Spójności). Realizację celu 2: Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie wspierało 15,8% środków, natomiast cel 3: Europejska współpraca terytorialna - 2,5%.
151 W ciągu dwóch pierwszych lat wdrażania 7 Programu Ramowego ponad 6 000 małych i średnich przedsiębiorstw z całej Europy otrzymało łącznie ponad miliard euro. Polskie przedsiębiorstwa mają w tych projektach ponad 26% udział.
152 JEREMIE (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises) - wspólne przedsięwzięcie KE i Grupy EBI na rzecz ułatwiania dostępu do kapitału dla mikro oraz małych i średnich przedsiębiorstw. JEREMIE jest schematem wdrażania środków strukturalnych, wychodzący poza system dotacji i zakładający wsparcie działań wykorzystujących instrumenty inżynierii finansowej.
JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment In City Areas) - wspólne przedsięwzięcie KE, EBI oraz Banku Rozwoju Rady Europy (CEB), na rzecz wsparcia inwestycji służących zapewnieniu zrównoważonego rozwoju na obszarach miejskich. Inicjatywa JESSICA przewiduje stworzenie specjalnych funduszy rozwoju miejskiego lub funduszy powierniczych, zasilonych środkami strukturalnymi, których zadaniem będzie wspieranie, przy pomocy instrumentów finansowych, projektów realizowanych w ramach zintegrowanych planów rozwoju miejskiego.
JASMINE (Joint Action to Support Micro-finance institutions in Europe) - wspólne przedsięwzięcie KE, Grupy EBI oraz Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego na rzecz wspierania instytucji mikrokredytowych w Europie. Przewiduje ona z jednej strony dostarczenie pomocy technicznej instytucjom udzielającym mikrokredytów, aby pomóc im w uzyskaniu pozycji wiarygodnych pośredników finansowych i ułatwić dostęp do kapitału.
153 JASPERS (Joint Assistance In Supporting Projects In European Regions) - wspólne przedsięwzięcie KE, EBI oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR), służące zapewnieniu wsparcia technicznego dla nowych państw członkowskich UE w przygotowaniu inwestycji infrastrukturalnych w sektorze transportu i środowiska.
154 ELENA (European Local ENergy Assistance) - wspólny instrument KE i Grupy EBI na rzecz mobilizacji funduszy na duże inwestycje w zrównoważoną energię, przewidujący pomoc techniczną w przygotowaniu projektów inwestycyjnych z zakresu efektywności energetycznej i pozyskiwania energii z OZE.
155 Z ważniejszych algorytmów tego typu wymienić można sposób podziału: części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, środków Narodowego Funduszu Zdrowia między oddziały wojewódzkie Funduszu, środków na finansowanie wysokospecjalistycznych procedur medycznych i na inne scentralizowane programy zdrowotne, Funduszu Pracy, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, środków przeznaczonych na realizację Regionalnych Programów Operacyjnych, środków w tych programach operacyjnych, w których zarządy województw pełnią funkcję instytucji pośredniczących i w których wyodrębniono komponent regionalny, czyli pulę środków przekazanych do dyspozycji wojewódzkich instytucji pośredniczących, środków w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, środków na drogi krajowe, dotacji na infrastrukturę kolejową, środków na kulturę i szkoły artystyczne (podstawowe i średnie), środków na finansowanie programów wieloletnich, środków na ochronę środowiska, środków budżetu państwa dla wojewodów, wybranych dotacji dla uczelni publicznych.
156 Dokładnie: 1.331.304.099 euro, z czego 77,5 % pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (1.031.082.162 euro) a 22,5% z Europejskiego Funduszu Społecznego (300.221.937 euro).
157 Wg aktualnych szacunków 512 tys. EUR.
158 Patrz rozdział 7.
159 Dla porównania - szacuje się, że kwota środków przeznaczanych przez wszystkie podmioty publiczne bezpośrednio na realizację celów KSRR sięgała w roku 2008 5,6 mld zł., tj, ok. 0,45 % PKB, a w roku 2013 osiągnie ona ok. 25,5 mld zł. tj, ok. 1,6% PKB.
OPINIA
O ZGODNOŚCI PROJEKTU STRATEGII ROZWOJU
ZE ŚREDNIOOKRESOWĄ STRATEGIĄ ROZWOJU KRAJU
wzór
Spis rysunków, tabel, map i wykresów
Rysunek 1. Triada konkurencyjność - spójność - sprawność
Rysunek 2. KSRR jako horyzontalna strategia rozwoju
Rysunek 3. Przestrzenne kierunki działań w ramach celu 1 KSRR
Tabela 1. Stary i nowy paradygmat polityki regionalnej
Tabela 2. Wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi wyzwaniami polityki regionalnej
Tabela 3. Cele KSRR w układzie trzech wymiarów strategii: regiony - miasta - obszary wiejskie
Tabela 4. Wskaźniki monitorowania KSRR (wzrost, zatrudnienie, spójność w przekroju terytorialnym)
Tabela 5. Wskaźniki monitorowania celu 1 KSRR - Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów
Tabela 6. Wskaźniki monitorowania celu 2 KSRR - Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych
Tabela 7. Wskaźniki dostępu do usług publicznych
Tabela 8. Wskaźniki monitorowania celu 3 KSRR - Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie
Tabela 9. System realizacji celów KSRR wraz z przyporządkowanymi instrumentami planistycznymi po roku 2013
Mapa 1. PKB per capita w % w krajach UE na poziomie NTS 2 w stosunku do średniej UE (2007 r.) wg PPS
Mapa 2. Zmiana PKB per capita w % w krajach UE na poziomie NTS 2 w latach 2004-2007 wg PPS
Mapa 3. PKB per capita w województwach w latach 2004-2007 (w cenach bieżących)
Mapa 4. PKB per capita w podregionach w latach 2004-2007 (w cenach bieżących) wg województw
Mapa 5. Europejskie Metropolitalne Obszary Wzrostu (MEGA) o znaczeniu globalnym, europejskim, krajowym i międzynarodowym (2006 r.)
Mapa 6. Udział poszczególnych obszarów funkcjonalnych najważniejszych ośrodków wojewódzkich w tworzeniu PKB w stosunku do reszty regionu i kraju (2007 r.)
Mapa 7. Udział przyjeżdżających do pracy do miast wojewódzkich w liczbie zatrudnionych w gminie w 2006 r. w %
Mapa 8. Średnia wartość PKB per capita w cenach bieżących na poziomie województw w stosunku do średniej krajowej wiatach 2004-2007
Mapa 9. Średnia wartość PKB per capita w cenach bieżących na poziomie podregionów w stosunku do średniej krajowej w latach 2004-2007
Mapa 10. Obszary wiejskie gdzie występuje kumulacja negatywnych wskaźników dostępu do usług i dóbr publicznych wg powiatów
Mapa 11. Obszary wiejskie gdzie występuje kumulacja negatywnych wskaźników społeczno-gospodarczych wg powiatów
Mapa 12. Miasta, gdzie występuje koncentracja negatywnych zjawisk społeczno-gospodarczych.
Mapa 13. Obszary przygraniczne
Mapa 14. Obszary o najniższej dostępności drogowej do miast wojewódzkich wg powiatów
Mapa 15. Obszary o najniższej dostępności kolejowej do miast wojewódzkich wg powiatów
Mapa 16. Uczestnictwo polskich zespołów badawczych w VI Programie Ramowym wspólnoty europejskiej (liczba zespołów badawczych oraz wartość przyznanych grantów w mln euro) wg województw
Mapa 17. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów dla działalności zaawansowanej technologicznie (2009 r.)
Mapa 18. Gęstość zaludnienia i zmiany ludnościowe w podregionach w latach 2000-2008
Mapa 19. Indeks podatności na zmiany demograficzne na poziomie NTS 2 (prognoza do roku 2020)
Mapa 20. Prognoza zmian ludnościowych Polski do roku 2030 wg województw
Mapa 21. Procentowy udział osób z wyższym wykształceniem w stosunku do całości populacji w wieku 25-64 lat na poziomie NTS 2 (prognoza 2020 r.)
Mapa 22. Odsetek osób w wieku 24-65 lat uczestniczących w kształceniu ustawicznym (2008 r.) wg województw
Mapa 23. Indeks podatności na zmiany klimatyczne na poziomie NTS 2
Mapa 24. Produkcja energii elektrycznej w Polsce (2008 r.) wg województw
Mapa 25. Zawartość dwutlenku węgla w krajowym zużyciu energii brutto (2006 r.)
Mapa 26. Udział i struktura obszarów chronionych w powierzchni powiatów ogółem (2008 r.)
Mapa 27. Muzea i liczba zwiedzających w 2008 r. w Polsce wg województw wraz z obiektami znajdującymi się na liście światowego dziedzictwa UNESCO
Mapa 28. Frekwencja w głosowaniu do Sejmu RP wg gmin (2007 r.)
Mapa 29. Sieć transportowa Polski (2009 r.)
Mapa 30. Żegluga śródlądowa i morska w Polsce (2008 r.)
Mapa 31. Odsetek gospodarstw domowych wyposażonych w komputer z dostępem do internetu (2008 r.) wg województw
Mapa 32. Ilość realizowanych projektów współfinansowanych ze środków unijnych w ramach NPR 2004-2006 przez poszczególne gminy
Mapa 33. Typy funkcjonalne gmin
Mapa 34. Obszary strategicznej interwencji dla zapewniania spójności w wymiarze kraju
Mapa 35. Zróżnicowania wewnątrzregionalne rozwoju społeczno-gospodarczego
Mapa 36. Obszary koncentracji działań na rzecz wyrównywania dostępu do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe
Mapa 37. Obszary strategicznej interwencji na rzecz restrukturyzacji i rewitalizacji miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze
Mapa 38. Obszary strategicznej interwencji polityki regionalnej z poziomu krajowego w odniesieniu do obszarów przygranicznych (ze szczególnym uwzględnieniem obszarów przy zewnętrznej granicy UE)
Mapa 39. Obszary strategicznej interwencji polityki regionalnej na rzecz zwiększenia dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich
Wykres 1. Udział poszczególnych obszarów funkcjonalnych najważniejszych ośrodków wojewódzkich w tworzeniu PKB (2007 r.)
Wykres 2. Zmiana PKB per capita w wybranych podregionach w latach 2000-2007
Wykres 3. Odsetek gospodarstw domowych, z których przynajmniej jedna osoba pracowała za granicą w 2008 r. wg województw
Wykres 4. Wskaźnik zatrudnienia ludności w wieku produkcyjnym w województwach na tle UE-27, w roku 2000, 2004 i 2008
Wykres 5. Udział populacji w wieku 15-64 lat posiadającej wyższe wykształcenie wg województw.