Problem opłacania składek przez początkujących lekarzy i prawników jest powszechny. Wątpliwości jest wiele. O interpretację do ZUS zwracają się tysiące ubezpieczonych. Jednym z nich był lekarz stażysta dentystyczny Mariusz K. , który pracował na stażu na umowie o pracę u byłego pracodawcy, a potem podjął działalność na własny rachunek i we własnym imieniu.
Ulga przysługuje?
Oddział ZUS w Lublinie wydał stażyście decyzję, w której stwierdził, że początkujący dentysta nie może skorzystać z ulgi dla przedsiębiorców.
Mariusz K. wniósł pozew do sądu pracy, a ten orzekł, że ZUS się myli. Prawidłowe jest stanowisko przedsiębiorcy, że ma on prawo nie płacić składek przez pół roku.
ZUS wniósł apelację i 27 maja 2022 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił odwołanie. Wobec tego ZUS złożył skargę kasacyjną, w której powołał się na rozbieżne orzecznictwo.
Prokurator Bartłomiej Szymkowski z Prokuratury Okręgowej, występujący w imieniu Prokuratora Generalnego, uznał, że stażysta nie jest samodzielny na stażu, a rolą pracodawcy jest wtedy konsultacja i nadzór nad pracą stażysty. Ratio legis przepisu było jednoznaczne – przeciwdziałać nadużyciom w postaci samozatrudnienia byłych pracowników. W tym wypadku nie było nadużycia, bo praca wykonywana na stażu to przygotowanie zawodowe.
Uchwała 7 sędziów
Trzech sędziów rozpoznających skargę kasacyjną ZUS Oddział w Lublinie powzięło wątpliwość, którą przedstawiło poszerzonemu składowi: Czy do lekarza podejmującego działalność gospodarczą wówczas, gdy wykonuje ją na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako lekarz stażysta, mają zastosowanie art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 18 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców?
Chodziło o to, czy korzysta on z półrocznej ulgi w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne.
Sąd Najwyższy podjął uchwałę, zgodnie z którą przepisy art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców mają zastosowanie także w przypadku lekarza podejmującego działalność gospodarczą, gdy wykonuje ją na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako lekarz stażysta, zawartej na czas określony w celu przygotowania zawodowego, obejmującego realizację programu stażu podyplomowego.
Nie podleganie ubezpieczeniu
Sędzia sprawozdawca Jarosław Sobótka wyjaśniał, że taka interpretacja wynika z Prawa przedsiębiorców, które stanowi, że „przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej”.
W opozycji do tego przepisu miałby być art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Jednak jest wyjątek: przepis nie ma zastosowania do osób, które wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku.
- Staż podyplomowy jest obowiązkowy, nie finansuje go pracodawca, ale marszałek województwa na podstawie umowy z wojewodą. A ponadto stażysta po zdobyciu dyplomu nie może samodzielnie wykonywać zawodu lekarza i lekarza dentysty. Staż jest częścią dalszego szkolenia i to Okręgowa Rada Lekarska kieruje absolwenta na taki staż – przypomniał sędzia.
Te zasady są zapisane w art. 15a i d ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty i one przesądziły o podjęciu uchwały korzystnej dla stażystów podejmujących samodzielną działalność gospodarczą. Mogą korzystać zatem z tzw. ulgi na start.
- Gdyby lekarzy wykluczyć z tej ulgi, to byliby oni jedyną grupą zawodową nie korzystającą z preferencji. Z tej ulgi mogą korzystać aplikanci radcowscy i adwokaccy, choć nie są w czasie aplikacji niezależni, ale wykonują zakres usług zbliżony do zakresu usług świadczonych przez ich patronów – powiedział sędzia Sobótka.
Uchwała 7 sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 9 kwietnia 2024 r., sygn. akt III UZP 9/23
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
