Wytyczne dla obwodowych komisji wyborczych dotyczące zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r.

UCHWAŁA Nr 226/2023

PAŃSTWOWEJ KOMISJI WYBORCZEJ

z dnia 3 października 2023 r.

w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r.

Na podstawie art. 161 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1277 i 2418 oraz z 2023 r. poz. 497), w związku z art. 5 ust. 5, art. 90 ust. 1 pkt 2 i art. 92 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 851 oraz z 2023 r. poz. 497 i 1628), Państwowa Komisja Wyborcza uchwala, co następuje:

§ 1. Ustala się wytyczne dla obwodowych komisji wyborczych dotyczące zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r., stanowiące załącznik do uchwały.

§ 2. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu.

ZAŁĄCZNIK

WYTYCZNE DLA OBWODOWYCH KOMISJI WYBORCZYCH DOTYCZĄCE ZADAŃ I TRYBU PRZYGOTOWANIA ORAZ PRZEPROWADZENIA GŁOSOWANIA W OBWODACH GŁOSOWANIA UTWORZONYCH ZA GRANICĄ I NA POLSKICH STATKACH MORSKICH W WYBORACH DO SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ I DO SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ORAZ W REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWYM ZARZĄDZONYCH NA DZIEŃ 15 PAŹDZIERNIKA 2023 R.

Ilekroć w wytycznych mowa jest o:

1) Kodeksie wyborczym - należy przez to rozumieć ustawę z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1277 i 2418 oraz z 2023 r. poz. 497);

2) ustawie - należy przez to rozumieć ustawę z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 851 oraz z 2023 r. poz. 497 i 1628);

3) wyborach do Sejmu i do Senatu - należy przez to rozumieć wybory do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzone postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 sierpnia 2023 r. w sprawie zarządzenia wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 1564);

4) referendum - należy przez to rozumieć referendum ogólnokrajowe zarządzone uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zarządzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (Dz. U. poz. 1636);

5) loginie i haśle - należy przez to rozumieć sposób uwierzytelnienia użytkownika w zapewnionym przez Państwową Komisję Wyborczą systemie teleinformatycznym Wsparcie Organów Wyborczych (WOW);

6) konsulu - należy przez to rozumieć odpowiednio konsula lub kapitana statku;

7) mężu zaufania - należy przez to rozumieć także zastępcę męża zaufania, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy;

8) mężu zaufania wyznaczonym przez komitet wyborczy - należy przez to rozumieć męża zaufania wyznaczonego przez pełnomocnika wyborczego lub osobę przez niego upoważnioną, o którym mowa w art. 103a § 1 Kodeksu wyborczego;

9) mężu zaufania wyznaczonym przez podmiot uprawniony - należy przez to rozumieć męża zaufania lub zastępcę męża zaufania wyznaczonego przez podmioty uprawnione, o których mowa w art. 48 ust. 3 ustawy, albo upoważnione przez nie osoby;

10) wyborcy - należy przez to rozumieć także osobę uprawnioną do udziału w referendum ogólnokrajowym, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy;

11) podmiocie uprawnionym - należy przez to rozumieć podmiot, o którym mowa w art. 48 ust. 3 ustawy;

12) operatorze informatycznej obsługi komisji - należy przez to rozumieć osobę powołaną przez konsula, odpowiedzialną za obsługę informatyczną komisji i zapewniającą wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego Wsparcie Organów Wyborczych (WOW);

13) komisji - należy przez to rozumieć obwodową komisję wyborczą właściwą do przeprowadzenia głosowania w obwodzie i ustalenia wyników głosowania w obwodzie w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum;

14) protokole głosowania - należy przez to rozumieć:

a) protokół głosowania w obwodzie na listy kandydatów na posłów,

b) protokół głosowania w obwodzie na kandydatów na senatora,

c) protokół głosowania w obwodzie na kandydata na senatora w przypadku, gdy zgłoszono tylko jednego kandydata w okręgu,

d) protokół głosowania w obwodzie w referendum ogólnokrajowym, w którym pod referendum poddano więcej niż jedną sprawę;

15) protokole głosowania na listy kandydatów na posłów - należy przez to rozumieć protokół głosowania w obwodzie na listy kandydatów na posłów;

16) protokole głosowania na kandydatów na senatora - należy przez to rozumieć protokół głosowania w obwodzie na kandydatów na senatora lub protokół głosowania w obwodzie na kandydata na senatora w przypadku, gdy zgłoszono tylko jednego kandydata w okręgu;

17) protokole głosowania w referendum - należy przez to rozumieć protokół głosowania w obwodzie w referendum ogólnokrajowym, w którym pod referendum poddano więcej niż jedną sprawę;

18) agitacji wyborczej - należy przez to rozumieć także kampanię referendalną, o której mowa w art. 37 ustawy.

Zgodnie z art. 161 § 1 Kodeksu wyborczego wytyczne Państwowej Komisji Wyborczej są wiążące dla komisji niższego stopnia. Dlatego też członkowie komisji zobowiązani są zapoznać się z całością wytycznych i bezwzględnie je stosować.

W celu ułatwienia korzystania z wytycznych zostały one podzielone na rozdziały przedstawiające sposób wykonywania poszczególnych zadań komisji:

Rozdział		Punkty
I.	Informacje ogólne	1-26
	Członkowie komisji	1-2
	Mężowie zaufania	3-11
	Obserwatorzy społeczni	12-17
	Obserwatorzy międzynarodowi	18
	Dziennikarze	19
	Lokal wyborczy	20-26
II.	Zadania komisji przed dniem głosowania	27-32
III.	Zadania komisji w dniu głosowania przed otwarciem lokalu wyborczego	33-37
IV.	Zadania komisji w trakcie głosowania	38-72
	Otwarcie lokalu wyborczego	38
	Postępowanie w przypadku skreślenia kandydata lub unieważnienia rejestracji listy	39
	Czynności przed wydaniem wyborcy kart do głosowania	40-41
	Dopisywanie wyborców do spisu wyborców	42
	Wydawanie wyborcom kart do głosowania	43-53
	Przebieg głosowania	54-66
	Przerwa w głosowaniu	67-72
V.	Zakończenie głosowania	73-77
VI.	Ustalenie wyników głosowania i sporządzenie protokołów głosowania	78-139
	Informacje wstępne	78-84
	Rozliczenie kart do głosowania	85
	Ustalenie wyników głosowania	86-125
	Uwagi do protokołów głosowania wnoszone przez mężów zaufania i członków komisji	126-128
	Sporządzenie protokołów głosowania i podanie ich do publicznej wiadomości	129-139
VII.	Przekazywanie protokołów głosowania okręgowej komisji wyborczej	140
VIII.	Postępowanie z dokumentami z wyborów i referendum	141-148

Rozdział  I

Informacje ogólne

Członkowie komisji

1. W dniu wyborów członkowie komisji są obowiązani nosić w widoczny sposób identyfikatory z imieniem i nazwiskiem oraz funkcją pełnioną w komisji. Członkowie komisji nie mogą udzielać wyborcom pomocy w głosowaniu, z wyjątkiem udzielania wyborcom informacji, o których mowa w pkt 39 oraz 52 i 53.

2. Przewodniczący komisji kieruje jej pracami, zwołuje jej posiedzenia i przewodniczy im. W razie nieobecności przewodniczącego jego obowiązki pełni zastępca przewodniczącego komisji. Podczas głosowania przewodniczący komisji odpowiada za utrzymanie porządku i spokoju, czuwa nad przestrzeganiem tajności głosowania, przestrzeganiem zakazu prowadzenia w jakiejkolwiek formie agitacji wyborczej w lokalu wyborczym i na terenie budynku, w którym lokal ten się znajduje (art. 107 § 2 Kodeksu wyborczego i art. 39 ust. 2 ustawy), oraz przestrzeganiem właściwego toku czynności podczas głosowania. Ma prawo zażądać opuszczenia lokalu przez osoby naruszające porządek i spokój (art. 49 § 2 Kodeksu wyborczego), a w razie potrzeby zwrócić się do odpowiednich służb o zapewnienie koniecznej pomocy. Przypadki zakłócenia głosowania odnotowuje się w:

1) punkcie 24:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatorów;

2) w punkcie 32 protokołu głosowania w referendum.

Mężowie zaufania

3. Mężowie zaufania:

1) wyznaczeni przez pełnomocników wyborczych komitetów wyborczych, które zarejestrowały listę kandydatów na posłów lub kandydata na senatora w okręgu wyborczym, dla którego jest właściwa komisja (lub wyznaczeni przez osoby upoważnione przez tych pełnomocników),

2) wyznaczeni przez podmioty uprawnione (lub wyznaczeni przez osoby upoważnione przez te podmioty), które otrzymały zaświadczenie od Państwowej Komisji Wyborczej (ich wykaz dostępny jest na stronie internetowej https://referendum.gov.pl/referendum2023/pl/podmioty)

- mogą być obecni podczas wszystkich czynności wykonywanych przez komisję.

Do każdej komisji:

1) pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego spełniającego powyższy warunek lub osoba przez niego upoważniona może wyznaczyć po jednym mężu zaufania (art. 103a § 1 Kodeksu wyborczego);

2) podmioty uprawnione lub upoważnione przez nie osoby mogą wyznaczyć do każdej komisji po jednym mężu zaufania i jednym zastępcy męża zaufania (art. 19 ust. 1 ustawy), lecz w dniu głosowania w lokalu komisji podczas wszystkich czynności wykonywanych przez komisję mogą być obecni albo mężowie zaufania albo ich zastępcy.

Mężowie zaufania danego komitetu wyborczego lub danego podmiotu uprawnionego mogą zmieniać się w ciągu pracy komisji. Jednakże po zamknięciu lokalu wyborczego po zakończeniu głosowania, mężowie zaufania nie mogą się zmieniać w trakcie czynności komisji związanych z ustalaniem wyników głosowania w obwodzie.

4. Mężowie zaufania przed przystąpieniem do swoich czynności przedstawiają przewodniczącemu komisji:

1) dokument tożsamości;

2) zaświadczenie:

a) podpisane przez pełnomocnika wyborczego lub upoważnioną przez niego osobę, sporządzone według wzoru ustalonego przez Państwową Komisję Wyborczą uchwałą nr 65/2023 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 17 sierpnia 2023 r. w sprawie wzoru zaświadczenia dla męża zaufania (M.P. poz. 929) - w przypadku mężów zaufania wyznaczonych przez komitety wyborcze,

b) podpisane przez właściwy organ podmiotu uprawnionego lub upoważnioną przez ten organ osobę, sporządzone według wzoru ustalonego przez Państwową Komisję Wyborczą uchwałą z dnia 6 lipca 2015 r. w sprawie wzoru zaświadczenia dla mężów zaufania w referendum ogólnokrajowym (M.P. poz. 616) - w przypadku mężów zaufania wyznaczonych przez podmioty uprawnione. Na podstawie przedłożonego komisji zaświadczenia, w którym wskazana będzie m.in. pełna nazwa podmiotu uprawnionego do udziału w kampanii referendalnej, członek komisji weryfikuje uprawnienie do wyznaczenia męża zaufania przez dany podmiot. Sprawdzenia czy dany podmiot jest do tego uprawniony, tj. czy otrzymał zaświadczenie wydane przez Państwową Komisję Wyborczą, należy dokonać w oparciu o informację zamieszczoną na stronie internetowej https://referendum.gov.pl/referendum2023/pl/podmioty. W przypadku braku takiej możliwości technicznej lub innych wątpliwości komisja zwraca się o pomoc w tej sprawie do właściwego konsula.

Jeżeli zaświadczenia, o których mowa w ppkt 2, wystawiła osoba upoważniona przez pełnomocnika wyborczego albo przez organ podmiotu uprawnionego, mąż zaufania okazuje również kserokopię tego upoważnienia.

Zaświadczenia, o których mowa w ppkt 2, mogą różnić się między sobą wyglądem i układem graficznym, ale ich treść musi odpowiadać wzorom ustalonym przez Państwową Komisję Wyborczą.

5. Przebywając w lokalu komisji mężowie zaufania zobowiązani są do noszenia w widoczny sposób identyfikatora z imieniem, nazwiskiem, funkcją oraz nazwą komitetu wyborczego albo nazwą podmiotu uprawnionego, który reprezentują. Identyfikatory nie mogą zawierać elementów agitacji wyborczej.

6. Przewodniczący komisji informuje mężów zaufania o przysługujących im prawach i wskazuje miejsce w lokalu komisji, z którego będą mogli obserwować przebieg czynności wykonywanych przez komisję.

7. Mężowie zaufania:

1) wyznaczeni przez komitety wyborcze mogą wykonywać swoje uprawnienia w stosunku do czynności komisji związanych z wyborami do Sejmu i do Senatu. Oznacza to m.in., że mogą oni np. zgłaszać przewodniczącemu komisji na bieżąco uwagi i zastrzeżenia w zakresie czynności związanych z wyborami do Sejmu i do Senatu oraz wnosić uwagi do protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów lub protokołu głosowania na kandydatów na senatora, ale nie do protokołu głosowania w referendum;

2) wyznaczeni przez podmioty uprawnione mogą wykonywać swoje uprawnienia w stosunku do czynności komisji związanych z referendum. Oznacza to m.in., że mogą oni np. zgłaszać przewodniczącemu komisji na bieżąco uwagi i zastrzeżenia w zakresie czynności związanych z referendum oraz wnosić uwagi do protokołu głosowania w referendum, ale nie do protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów lub protokołu głosowania na kandydatów na senatora.

8. Mężowie zaufania mają prawo w szczególności:

1) być obecni podczas wszystkich czynności komisji wyborczej, do której zostali wyznaczeni;

2) być obecni w lokalu wyborczym w czasie przygotowania głosowania, w trakcie głosowania i podczas ustalania wyników głosowania oraz sporządzania protokołów głosowania;

3) obserwować liczenie głosów przez komisję i ustalanie przez nią wyników głosowania;

4) zgłaszać przewodniczącemu komisji na bieżąco uwagi i zastrzeżenia;

5) być obecni przy sprawdzaniu prawidłowości ustalenia wyników głosowania;

6) wnosić uwagi do właściwych protokołów głosowania, z wymienieniem konkretnych zarzutów;

7) występować o wydanie kopii właściwych protokołów głosowania;

8) być obecni przy wprowadzaniu danych do sieci elektronicznego przesyłania danych z protokołów głosowania do okręgowej komisji wyborczej;

9) być obecni przy przewożeniu i przekazywaniu protokołów głosowania.

9. Mężowie zaufania nie mogą w szczególności:

1) wykonywać żadnych czynności członka komisji;

2) pomagać wyborcom w głosowaniu ani udzielać im wyjaśnień;

3) liczyć ani przeglądać kart do głosowania przed rozpoczęciem głosowania, w trakcie głosowania i po jego zakończeniu - nie mogą dotykać kart w żadnym momencie.

10. Wykonywanie uprawnień mężów zaufania nie może:

1) utrudniać pracy komisji;

2) zakłócać przebiegu głosowania i powagi głosowania;

3) naruszać przepisów powszechnie obowiązujących, w tym m.in. dotyczących:

a) tajności głosowania,

b) ochrony danych osobowych,

c) prawa do ochrony prywatności.

Naruszenie przez męża zaufania przepisów dotyczących tajności głosowania, ochrony danych osobowych, i ochrony prywatności może skutkować odpowiedzialnością prawną, w tym karną.

11. Przewodniczący komisji może wydawać polecenia o charakterze porządkowym, w przypadku gdy działania mężów zaufania wykraczają poza ich uprawnienia, utrudniają pracę komisji, zakłócają powagę głosowania lub naruszają jego tajność. Fakt ten należy odnotować w:

1) punkcie 24:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatorów;

2) punkcie 32 protokołu głosowania w referendum.

Dopuszczalne jest przemieszczanie się mężów zaufania w trakcie obserwowania przez nich czynności, z zastrzeżeniem że nie będzie to utrudniało pracy komisji ani zakłócało przebiegu głosowania. Kwestie organizacyjne związane z wykonywaniem funkcji męża zaufania należą do kompetencji przewodniczącego danej komisji, który winien ustalić je i przekazać przybyłym mężom zaufania.

Obserwatorzy społeczni

12. Zarejestrowane w Rzeczypospolitej Polskiej, tj. wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego, stowarzyszenia i fundacje, do których celów statutowych należy troska o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego, mają prawo wyznaczyć po jednym obserwatorze społecznym do każdej komisji w związku z zarządzonymi wyborami do Sejmu i do Senatu. Przepisy prawa nie przewidują uprawnienia do wyznaczania obserwatorów społecznych w związku z referendum ogólnokrajowym.

13. Prawo wyznaczenia po jednym obserwatorze społecznym do komisji mają stowarzyszenia i fundacje, które w swoim statucie mają zapisaną realizację co najmniej jednego z wymienionych wyżej celów, tj. troskę o demokrację lub prawa obywatelskie albo rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Nie ma przy tym znaczenia, w jaki sposób zostaną one zapisane (jakie sformułowania zostaną użyte) w statucie.

14. Obserwatorem społecznym może być osoba mająca czynne prawo wyborcze do Sejmu, tj.:

1) będąca obywatelem polskim;

2) która najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat;

3) która nie jest pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;

4) która nie jest pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;

5) która nie jest ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu.

15. Obserwatorem społecznym nie może być:

1) kandydat w wyborach;

2) komisarz wyborczy;

3) pełnomocnik wyborczy;

4) pełnomocnik finansowy;

5) urzędnik wyborczy;

6) członek komisji wyborczej.

16. Obserwatorzy społeczni przed przystąpieniem do swoich czynności przedstawiają przewodniczącemu komisji:

1) dokument tożsamości;

2) zaświadczenie podpisane przez osobę działającą w imieniu organu uprawnionego do reprezentowania na zewnątrz stowarzyszenia/fundacji, sporządzone według wzoru ustalonego przez Państwową Komisję Wyborczą uchwałą nr 66/2023 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 17 sierpnia 2023 r. w sprawie wzoru zaświadczenia dla obserwatora społecznego (M.P. poz. 899).

Zaświadczenia mogą różnić się między sobą wyglądem i układem graficznym, ale ich treść musi odpowiadać wzorowi ustalonemu przez Państwową Komisję Wyborczą. Na podstawie przedłożonego komisji zaświadczenia, w którym wskazany będzie numer, pod którym stowarzyszenie lub fundacja została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego, członek komisji weryfikuje uprawnienie do wyznaczenia obserwatorów społecznych przez dane stowarzyszenie lub fundację. Sprawdzenia można dokonać w wyszukiwarce Ministerstwa Sprawiedliwości na stronie internetowej: https://ekrs.ms.gov.pl/web/wyszukiwarka-krs/strona-glowna/index.html. W przypadku braku takiej możliwości technicznej lub innych wątpliwości komisja zwraca się o pomoc w tej sprawie do właściwego konsula.

17. Obserwatorzy społeczni mają takie same uprawnienia, jakie przysługują mężom zaufania, nie mogą jednak wnosić uwag do protokołów głosowania ani być obecni przy ich przewożeniu i przekazywaniu.

Obserwatorzy międzynarodowi

18. Przy wszystkich czynnościach komisji mogą być również obecni obserwatorzy międzynarodowi zaproszeni przez Państwową Komisję Wyborczą. Obserwatorzy międzynarodowi przedstawią komisji zaświadczenie wydane przez Państwową Komisję Wyborczą. Obserwatorzy międzynarodowi posiadają uprawnienia mężów zaufania, nie mogą jednak wnosić uwag do protokołów głosowania.

Dziennikarze

19. W czasie głosowania w lokalu wyborczym mogą przebywać dziennikarze posiadający ważną legitymację prasową lub inny dokument potwierdzający reprezentowanie redakcji. Dziennikarze są obowiązani zgłosić swoją obecność przewodniczącemu komisji oraz stosować się do zarządzeń mających na celu zapewnienie powagi i tajności głosowania. Dziennikarze nie mogą przeprowadzać wywiadów w lokalu, w którym odbywa się głosowanie. Dopuszczalne jest natomiast, po uzyskaniu zgody przewodniczącego komisji oraz osób, których wizerunek jest utrwalany, filmowanie i fotografowanie przebiegu głosowania.

Dziennikarze nie mogą przebywać w lokalu wyborczym przed rozpoczęciem głosowania oraz po jego zakończeniu. Jednakże za zgodą właściwej okręgowej komisji wyborczej przewodniczący komisji może zezwolić na sfilmowanie i sfotografowanie przez dziennikarzy momentu otwierania przez komisję urny wyborczej i wyjmowania z niej kart do głosowania. Po wykonaniu tej czynności dziennikarze obowiązani są niezwłocznie opuścić lokal komisji.

Lokal wyborczy

20. W lokalu wyborczym powinny znajdować się:

1) godło Rzeczypospolitej Polskiej (w miejscu widocznym dla wyborców);

2) urna wyborcza wykonana z przezroczystego materiału, zgodna z wzorem wynikającym z uchwały Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie wzorów urn wyborczych (M.P. poz. 312 i 398 oraz z 2023 r. poz. 563). Do przeprowadzenia głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum wykorzystywana jest jedna urna wyborcza;

3) pomieszczenia lub osłony zapewniające tajność głosowania, tj. łatwo dostępne miejsca umożliwiające każdemu wyborcy nieskrępowane zapoznanie się z kartami do głosowania oraz ich wypełnienie w sposób niewidoczny dla innych osób, w takiej liczbie, aby zapewnić sprawny jego przebieg. Kodeks wyborczy oraz ustawa nie przewidują obowiązku przygotowania w lokalu wyborczym osłoniętych kabin do głosowania, lecz ważne jest aby miejsca przeznaczone do głosowania spełniały swoją funkcję, tzn. zapewniały tajność głosowania. Miejsca te powinny być wyposażone w przybory do pisania. W miejscach tych należy także umieścić plakaty informacyjne Państwowej Komisji Wyborczej o sposobie głosowania.

21. Lokal wyborczy powinien być dobrze oświetlony, w szczególności dotyczy to miejsc zapewniających tajność głosowania.

Ponadto lokal wyborczy powinien być - w miarę możliwości - tak urządzony, aby wyborca po otrzymaniu kart do głosowania kierował się bezpośrednio do miejsca za osłoną, a następnie w stronę urny wyborczej.

Wystrój lokalu wyborczego powinien odpowiadać powadze głosowania.

Po odebraniu lokalu komisja obowiązana jest sprawdzić, czy urna wyborcza jest takiej wielkości, że pomieści wszystkie oddane karty do głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum, a także czy wykonana jest w taki sposób, aby przez cały czas, od jej zamknięcia i opieczętowania do jej otwarcia po zakończeniu głosowania, nie było możliwe wrzucenie do niej kart w inny sposób niż przez otwór do tego przeznaczony ani wyjęcie bądź wysypanie się kart. Jeżeli wielkość urny nie zapewni pomieszczenia w niej wszystkich kart do głosowania oddanych przez wyborców, komisja występuje do konsula o zapewnienie dla potrzeb głosowania urny dodatkowej.

22. Na widocznym miejscu w lokalu wywiesza się urzędowe obwieszczenia i informacje o:

1) numerze i granicach okręgu wyborczego do Sejmu i liczbie posłów wybieranych w tym okręgu oraz o numerze i granicach okręgu wyborczego do Senatu;

2) numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach komisji;

3) zarejestrowanych w okręgu wyborczym nr 19 listach kandydatów na posłów, tj. o numerach i nazwach lub skrótach nazw tych list wraz z danymi o kandydatach;

4) zarejestrowanych w okręgu wyborczym nr 44 kandydatach na senatora;

5) sposobie głosowania i warunkach ważności głosu w wyborach do Sejmu i do Senatu;

6) sposobie głosowania i warunkach ważności głosu w referendum;

7) składzie komisji;

8) skreśleniu:

a) kandydata na posła z zarejestrowanej listy, który pozostał na karcie do głosowania,

b) kandydata na senatora, który pozostał na karcie do głosowania

- wraz z informacją o warunkach decydujących o ważności głosu oddanego na takiej karcie, jeżeli taka sytuacja miała miejsce;

9) unieważnieniu rejestracji listy kandydatów na posłów, która pozostała na karcie do głosowania wraz z informacją o warunkach decydujących o ważności głosu oddanego na takiej karcie, jeżeli taka sytuacja miała miejsce.

23. Obwieszczenia i informacje powinny być dodatkowo umieszczone na wysokości umożliwiającej ich odczytanie przez wyborców o ograniczonej sprawności ruchowej (art. 37c § 1 Kodeksu wyborczego).

24. Komisja powinna mieć w swojej siedzibie zapewniony dostęp do telefonu oraz znać numery telefonów, pod którymi pełnione będą dyżury członków okręgowej komisji wyborczej oraz dyżury w konsulacie.

25. W lokalu wyborczym oraz na terenie budynku (wewnątrz i na zewnątrz), w którym mieści się ten lokal, nie mogą być umieszczone hasła, napisy lub ulotki oraz inne materiały agitacyjne (art. 107 § 2 Kodeksu wyborczego oraz art. 39 ust. 2 ustawy). Kontroli w tym zakresie komisja dokonuje bezpośrednio przed dniem głosowania oraz ponownie przed rozpoczęciem głosowania, a także - w razie potrzeby - w trakcie głosowania. W razie umieszczenia takich materiałów komisja usuwa je. W przypadku gdyby usunięcie ich przez komisję we własnym zakresie nie było możliwe, zwraca się ona o pomoc do konsula. Materiały agitacyjne umieszczone zgodnie z prawem w pobliżu terenu budynku, w którym znajduje się lokal wyborczy, np.: bezpośrednio przed wejściem na teren budynku, w którym mieści się lokal, lub w bezpośrednim sąsiedztwie, lecz poza jego terenem, nie naruszają przepisów Kodeksu wyborczego oraz ustawy i nie mogą być usuwane przez członków komisji.

26. W terminie uzgodnionym z konsulem, nie później jednak niż w przeddzień głosowania, komisja skontroluje stan wyposażenia lokalu oraz oznakowania budynku, w którym się ono odbędzie. Podczas kontrolowania stanu wyposażenia lokalu wyborczego komisja ma bezwzględny obowiązek:

1) sprawdzenia, czy zapewniono odpowiednią liczbę miejsc zapewniających tajność głosowania, o których mowa w pkt 20 ppkt 3;

2) niezwłocznego powiadomienia konsula o stwierdzonych nieprawidłowościach w tym zakresie, o ile one wystąpiły;

3) ponownego sprawdzenia, czy ewentualne nieprawidłowości zostały usunięte.

O stwierdzonych brakach lub nieprawidłowościach komisja zawiadamia konsula, a następnie sprawdza, czy zostały one usunięte.

Rozdział  II

Zadania komisji przed dniem głosowania

27. Niezwłocznie po powołaniu komisja odbywa pierwsze posiedzenie, na którym dokonuje wyboru przewodniczącego komisji i jego zastępcy oraz, po zapoznaniu się z niniejszymi wytycznymi, ustala sposób wykonania swoich zadań.

Niezwłocznie po ukonstytuowaniu się komisja podaje do publicznej wiadomości, w sposób zwyczajowo przyjęty, informację o swoim składzie z uwzględnieniem pełnionych funkcji. W dniu głosowania informację o składzie komisji wywiesza się w lokalu wyborczym.

28. Przed rozpoczęciem stemplowania kart komisja upewnia się, czy wydano jej właściwą pieczęć. Komisja używa tylko jednej pieczęci. Musi to być pieczęć właściwa dla wyborów (a nie dla referendum) z napisem określającym nazwę i siedzibę komisji oraz jej numer. Karty do głosowania w referendum oraz protokoły głosowania w referendum opatrywane są tą samą pieczęcią, co karty do głosowania i protokoły głosowania na listy kandydatów na posłów i protokoły głosowania na kandydatów na senatora. Należy zwrócić szczególną uwagę, czy omyłkowo nie została wydana pieczęć np. obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie lub obwodowej komisji wyborczej ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie, albo obwodowej komisji wyborczej ds. referendum. Po ostemplowaniu kart sporządzany jest protokół, w którym wskazuje się liczbę ostemplowanych przez komisję kart do głosowania, odrębnie:

1) w wyborach do Sejmu;

2) w wyborach do Senatu;

3) w referendum.

Protokół sporządza się w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje konsul, a drugi pozostaje w dokumentacji komisji.

29. Nie później niż w przeddzień głosowania przewodniczący zwołuje posiedzenie komisji poświęcone organizacji jej pracy przed i w dniu głosowania. W czasie tego posiedzenia komisja ustala w szczególności godziny rozpoczęcia pracy w dniu głosowania. Zadania te komisja może wykonać w trakcie pierwszego posiedzenia. Informację o godzinie rozpoczęcia pracy podaje się do publicznej wiadomości przede wszystkim przez jej wywieszenie w budynku, w którym mieści się lokal wyborczy, i w konsulacie (w sposób umożliwiający zapoznanie się z tą informacją także, gdy budynki te są zamknięte). Informacja ta jest przeznaczona dla mężów zaufania, obserwatorów społecznych i obserwatorów międzynarodowych w celu umożliwienia im obecności przy wszystkich czynnościach komisji poprzedzających otwarcie lokalu. Komisja współdziała w tym zakresie z konsulem.

30. Najpóźniej w przeddzień głosowania komisja odbiera od osoby wyznaczonej przez konsula i dokładnie sprawdza:

1) liczbę otrzymanych kart do głosowania, poprzez ich przeliczenie, odrębnie:

a) w wyborach do Sejmu,

b) w wyborach do Senatu,

c) w referendum;

2) czy karty do głosowania:

a) w wyborach do Sejmu:

- dotyczą okręgu wyborczego nr 19,

- nie zawierają błędów i usterek drukarskich,

- są kompletne, tj. czy zawierają wszystkie listy kandydatów na posłów zarejestrowane w okręgu wyborczym nr 19 i dane wszystkich kandydatów na tych listach (sprawdzenia dokonuje się na podstawie obwieszczenia okręgowej komisji wyborczej),

b) w wyborach do Senatu:

- dotyczą okręgu wyborczego nr 44,

- nie zawierają błędów i usterek drukarskich,

- są kompletne, tj. czy zawierają dane wszystkich kandydatów na senatora zarejestrowanych w okręgu wyborczym nr 44 (sprawdzenia dokonuje się na podstawie obwieszczenia okręgowej komisji wyborczej),

c) w referendum:

- nie zawierają błędów i usterek drukarskich,

- są kompletne, tj. czy zawierają wszystkie postawione w referendum pytania poddane pod referendum;

3) czy przekazano właściwą liczbę (po 5 egzemplarzy) formularzy:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów wraz z wydrukowanymi wszystkimi zarejestrowanymi listami kandydatów,

b) protokołu głosowania na senatora wraz z wydrukowanymi nazwiskami wszystkich zarejestrowanych kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum;

4) czy przekazano właściwą pieczęć komisji, tj. właściwą dla wyborów (a nie dla referendum) z napisem określającym nazwę i siedzibę komisji oraz jej numer (patrz pkt 28);

5) czy przekazano właściwy spis wyborców;

6) czy przekazano dodatkowe formularze spisu wyborców (nie ma odrębnego spisu dla przeprowadzenia referendum);

7) czy przekazano osłony na spis wyborców zapewniające ochronę danych osobowych osób ujętych w spisie;

8) czy przekazano formularze zaświadczeń dla wyborców - potwierdzających wzięcie udziału w głosowaniu,

9) czy przygotowane zostały potrzebne materiały biurowe (poduszka do stempli, przybory do pisania, papier, sznurek, nawilżacze, taśma klejąca, plomby, worki lub inne opakowania zbiorcze itp.).

Komisja ustala także, w uzgodnieniu z konsulem, sposób i miejsce przechowywania do dnia głosowania odebranych materiałów. Miejsce to musi być należycie zabezpieczone.

31. Odbiór dokumentów potwierdza się na piśmie, wymieniając ich rodzaj i ilość, w tym liczbę otrzymanych kart do głosowania odrębnie:

1) w wyborach do Sejmu;

2) w wyborach do Senatu;

3) w referendum.

Protokół odbioru otrzymuje konsul, a jego kopię włącza się do dokumentacji komisji.

Spis wyborców przekazuje się przewodniczącemu komisji w przeddzień głosowania. Gdyby zatem przekazanie pozostałych dokumentów wymienionych wyżej nastąpiło wcześniej, przekazanie spisu należy potwierdzić odrębnie.

32. W przypadku gdy komisji zapewniono obsługę informatyczną, operator informatycznej obsługi komisji powinien odebrać od właściwego koordynatora ds. informatyki, za pośrednictwem konsula, login i hasło uprawniające do dostępu do systemu teleinformatycznego Wsparcie Organów Wyborczych (WOW). Odbiór loginu i hasła potwierdza się na piśmie.

Operator informatycznej obsługi komisji ma obowiązek zabezpieczenia loginu i hasła przed dostępem innych osób. W razie ich zniszczenia lub utraty należy niezwłocznie skontaktować się z koordynatorem ds. informatyki, za pośrednictwem konsula, w celu podjęcia dalszych kroków.

Przewodniczący komisji najpóźniej w przeddzień głosowania ustala z operatorem informatycznej obsługi komisji harmonogram pracy.

Rozdział  III

Zadania komisji w dniu głosowania przed otwarciem lokalu wyborczego

33. W dniu wyborów i referendum od czasu rozpoczęcia pracy komisji aż do zakończenia głosowania komisja wszystkie czynności wykonuje w możliwie pełnym składzie, lecz nie mniejszym niż 1/2 jej pełnego składu, w tym przewodniczący komisji lub jego zastępca. Jeżeli wskutek obliczeń okaże się, że 1/2 liczby pełnego składu komisji jest liczbą ułamkową, wówczas należy dokonać zaokrąglenia w górę. Oznacza to, że do czasu zakończenia głosowania komisja powołana w liczbie:

1) 5 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 3 osoby;

2) 6 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 3 osoby;

3) 7 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 4 osób;

4) 8 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 4 osób;

5) 9 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 5 osób;

6) 10 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 5 osób;

7) 11 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 6 osób;

8) 12 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 6 osób;

9) 13 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 7 osób.

34. Komisja zbiera się w lokalu wyborczym na tyle wcześnie, aby wykonać wszystkie czynności związane z przygotowaniem głosowania, lecz nie później niż o godzinie 6.00.

35. Przed rozpoczęciem głosowania komisja:

1) sprawdza dostarczone jej dokumenty oraz swoją pieczęć (patrz pkt 28);

2) ponownie przelicza karty do głosowania (odrębnie w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum).

Ustalone liczby komisja wpisuje w punkcie 1:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum.

Tylko staranne wykonanie tej czynności umożliwi prawidłowe rozliczenie kart do głosowania po jego zakończeniu;

3) ostemplowuje karty do głosowania swoją pieczęcią. W celu uniknięcia wydania wyborcy karty nieważnej zaleca się ostemplowanie wszystkich kart do głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum przed otwarciem lokalu, tj. przed godziną 7.00; w razie niemożności wykonania tej czynności przed rozpoczęciem głosowania, należy kontynuować stemplowanie kart bezpośrednio po godzinie 7.00, pamiętając, że należy wydawać ostemplowane karty przybyłym w tym czasie wyborcom. Po ostemplowaniu wszystkich kart pieczęcią komisji należy je wraz z pieczęcią komisji odpowiednio zabezpieczyć. Przed rozpoczęciem wykonywania tych czynności komisja jest zobowiązana do ponownego sprawdzenia, czy otrzymana pieczęć jest właściwa (patrz pkt 28);

4) rozkłada spis wyborców wraz z osłoną, o której mowa w pkt 30 ppkt 7, oraz karty do głosowania w sposób ułatwiający prowadzenie głosowania;

5) sprawdza, czy w lokalu wyborczym w widocznym miejscu wywieszone są urzędowe obwieszczenia i informacje, o których mowa w pkt 22, sprawdza również, czy dodatkowo są one umieszczone na wysokości umożliwiającej ich odczytanie z wózka inwalidzkiego; komisja podejmuje niezwłocznie działania w celu usunięcia ewentualnych nieprawidłowości;

6) sprawdza, czy w lokalu wyborczym oraz wewnątrz i na zewnątrz budynku, w którym mieści się lokal, nie znajdują się materiały agitacyjne (plakaty, ulotki, napisy). W razie umieszczenia takich materiałów komisja usuwa je. W przypadku gdyby komisja nie mogła tego uczynić sama, zwraca się o pomoc do konsula. Kontrolę w tym zakresie należy przeprowadzać również w toku głosowania. Jeżeli na terenie sąsiadującym z terenem budynku, w którym mieści się lokal wyborczy, zostały umieszczone materiały agitacyjne komitetów wyborczych lub podmiotów biorących udział w kampanii referendalnej, komisja pozostawia je;

7) sprawdza, czy urna jest pusta, a następnie zamyka ją i opieczętowuje. Jeżeli komisja otrzymała jednorazowe plomby - nalepki foliowe opatrzone unikatowym numerem, zabezpiecza za ich pomocą urnę przed niekontrolowanym otwarciem. W takim przypadku numery plomb - nalepek, niezwłocznie po ich założeniu, powinny być wpisane przez komisję do wewnętrznego protokołu. Nalepki foliowe opatruje się pieczęcią komisji. Należy pamiętać, że każda próba odklejenia nalepki spowoduje pojawienie się na niej napisu o tym informującego. Urna powinna być ustawiona w takim miejscu, by była przez cały czas głosowania widoczna dla członków komisji i mężów zaufania, obserwatorów społecznych oraz obserwatorów międzynarodowych.

36. Przewodniczący komisji obowiązkowo wyznacza członka komisji, który, przebywając w bezpośredniej bliskości urny wyborczej, zapewnia jej nienaruszalność oraz przestrzeganie przez wyborców zasad dotyczących tajności głosowania, tj. czuwa, aby wyborcy wrzucali karty do urny wyborczej w taki sposób, aby strona zadrukowana była niewidoczna.

37. Urny wyborczej nie wolno wynosić z lokalu wyborczego. Urna musi pozostać zamknięta przez cały czas od zamknięcia aż do jej otwarcia po zakończeniu głosowania. Gdyby w tym czasie doszło do otwarcia urny, komisja odnotowuje to zdarzenie i wyjaśnia jego przyczynę w:

1) punkcie 24:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatorów;

2) punkcie 32 protokołu głosowania w referendum.

Rozdział  IV

Zadania komisji w trakcie głosowania

Otwarcie lokalu wyborczego

38. O godzinie 7.00 komisja otwiera lokal. Od chwili rozpoczęcia głosowania do czasu jego zakończenia komisja wykonuje swoje zadania w składzie zapewniającym wyborcom udział w głosowaniu bez zakłóceń przy wydawaniu kart do głosowania, lecz nie mniejszym niż co najmniej 1/2 pełnego składu (patrz pkt 33), w tym z udziałem przewodniczącego komisji bądź jego zastępcy (art. 42 § 3 Kodeksu wyborczego). Wymóg obecności co najmniej 1/2 osób z komisji oznacza stałe przebywanie takiej liczby członków w pomieszczeniu, w którym znajduje się urna wyborcza.

Postępowanie w przypadku skreślenia kandydata lub unieważnienia rejestracji listy

39. Jeżeli w okresie po wydrukowaniu kart do głosowania, a przed dniem wyborów, okręgowa komisja wyborcza skreśli z zarejestrowanej w okręgu wyborczym nr 19 listy kandydatów na posłów nazwisko kandydata na posła lub unieważni rejestrację listy kandydatów bądź skreśli nazwisko kandydata na senatora zarejestrowanego w okręgu wyborczym nr 44, wówczas obowiązana jest niezwłocznie zawiadomić o tym fakcie wszystkie komisje, za pośrednictwem konsula. W takim przypadku nie dokonuje się druku nowych kart do głosowania. Okręgowa komisja wyborcza sporządza więc informację o nowym, prawidłowym brzmieniu karty do głosowania przez odwzorowanie właściwego arkusza takiej karty ze skreślonym nazwiskiem kandydata lub skreśloną listą kandydatów oraz o warunkach ważności głosu oddanego na takiej karcie. Otrzymaną informację o dokonanych skreśleniach i nowym brzmieniu karty do głosowania komisja umieszcza w lokalu wyborczym przy właściwym obwieszczeniu oraz informuje ustnie o tym wyborców.

Niedopuszczalne jest dokonywanie przez komisję jakichkolwiek skreśleń i adnotacji na kartach do głosowania.

Czynności przed wydaniem wyborcy kart do głosowania

40. Przed wydaniem kart do głosowania komisja:

1) sprawdza tożsamość wyborcy na podstawie ważnego polskiego paszportu. Wyłącznie na terenie państw Unii Europejskiej oraz państw, do których można wjechać na podstawie polskiego dowodu osobistego, w tym Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, obywatel polski może przedstawić komisji ważny polski dowód osobisty (art. 52 § 3 Kodeksu wyborczego).

Sprawdzenia tożsamości wyborcy należy dokonać w sposób minimalizujący ryzyko ujawnienia danych osobowych wyborcy osobom trzecim;

2) ustala, czy wyborca jest uprawniony do głosowania w tym obwodzie, przez sprawdzenie, czy jego nazwisko jest ujęte w spisie wyborców.

41. Przy wykonywaniu powyższych czynności komisja obowiązkowo korzysta z osłony na spis wyborców, o której mowa w pkt 30 ppkt 7.

Dopisywanie wyborców do spisu wyborców

42. W dniu głosowania, zgodnie z art. 51 § 2 Kodeksu wyborczego, komisja dopisuje do spisu wyborców, na dodatkowym formularzu spisu i umożliwia głosowanie:

1) osobie przedkładającej zaświadczenie o prawie do głosowania. Zaświadczenie to upoważnia do wzięcia udziału w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum. Zaświadczenie należy odebrać od wyborcy i dołączyć do spisu, a w rubryce uwagi wpisać "wyborca zagłosował na podstawie zaświadczenia" albo "Zaświadczenie". Dopiero wtedy komisja wydaje karty do głosowania. Komisja zwraca szczególną uwagę, czy przedkładany jest oryginał zaświadczenia, tj. czy na zaświadczeniu umieszczony został hologram z nadrukiem "PLT 2023". Zaświadczenia wydawane przez konsula nie będą opatrzone hologramem;

2) osobie omyłkowo pominiętej w spisie, jeżeli konsulat, na żądanie komisji, potwierdzi telefonicznie, że pominięcie jest wynikiem pomyłki powstałej przy sporządzaniu spisu. Członek komisji, który otrzymał potwierdzenie z konsulatu, dopisując wyborcę na dodatkowym formularzu spisu, musi za każdym razem w rubryce "Uwagi", umieścić swoją parafę. Poza tym członek komisji sporządza dodatkowo, na oddzielnej kartce, notatkę w tej sprawie, z której musi wynikać, że dopisany wyborca nie został ujęty w spisie wyborców z powodu omyłki, a także iż zostało to potwierdzone w konsulacie. W notatce podaje się m.in. imię i nazwisko pracownika konsulatu potwierdzającego omyłkę oraz godzinę tego zdarzenia. Notatkę dołącza się do spisu wyborców.

Członek komisji dopisujący na tym formularzu wyborcę w dniu głosowania każdorazowo w rubryce "Uwagi" obok imienia i nazwiska osoby dopisanej, umieszcza swoją parafę. Po zakończeniu głosowania dodatkowy formularz spisu wyborców powinien zostać opatrzony pieczęcią komisji oraz podpisany przez przewodniczącego komisji lub jego zastępcę.

Komisja nie jest uprawniona do dokonywania jakichkolwiek innych zmian w spisie wyborców.

Informacji o dopisaniu wyborcy do spisu wyborców, a w szczególności danych osobowych dopisanego wyborcy, nie należy zamieszczać w uwagach do protokołów głosowania.

Wydawanie wyborcom kart do głosowania

43. Ujęcie wyborcy w spisie wyborców oznacza, że jest on uprawniony do głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum.

44. Wyborcy wydaje się po jednej karcie do głosowania w:

1) wyborach do Sejmu;

2) wyborach do Senatu;

3) w referendum.

45. W przypadku gdy wyborca podczas odbioru kart do głosowania odmówi przyjęcia jednej albo dwóch z nich, wydający karty członek komisji w rubryce spisu wyborców "Uwagi" czyni właściwą adnotację, tj.:

1) "bez Sejmu";

2) "bez Senatu";

3) "bez referendum";

4) "bez Sejmu i bez referendum";

5) "bez Senatu i bez referendum";

6) "bez Sejmu i bez Senatu".

46. Jeżeli wyborca, który odmówił przyjęcia jednej lub dwóch kart do głosowania, następnie będzie chciał otrzymać kartę do głosowania w głosowaniu, w którym nie uczestniczył, komisja wydaje wyborcy tę kartę lub karty, której przyjęcia wcześniej odmówił. Przewodniczący komisji w rubryce spisu wyborców "Uwagi" skreśla właściwą adnotację, o której mowa w pkt 45, i skreślenie to opatruje swoją parafą.

47. W przypadku gdy wyborca potwierdził odbiór kart do głosowania, odebrał karty i oddalił się od komisji, a następnie wrócił do komisji w celu zwrócenia jednej lub więcej kart, komisja bezwzględnie odmawia ich przyjęcia. Gdyby wyborca mimo wszystko pozostawił kartę lub karty w lokalu wyborczym, komisja nie jest uprawniona do wrzucenia jej do urny wyborczej. W takim przypadku oddanej karty do głosowania nie uwzględnia się w obliczeniach. Oddaną kartę należy zapakować w odrębny pakiet, opieczętować go i opisać. Informację o oddaniu karty do głosowania należy odnotować we właściwym protokole głosowania (patrz pkt 77).

48. Przy wydawaniu kart do głosowania komisja sprawdza, czy wydawane karty są ostemplowane jej pieczęcią (patrz pkt 28).

Ponadto komisja zwraca uwagę, by wyborca potwierdził własnoręcznym podpisem, w przeznaczonej na to rubryce spisu wyborców, fakt otrzymania kart. Dopóki wyborca nie potwierdzi własnoręcznym podpisem odbioru kart do głosowania, komisja ich nie wydaje.

Jedynie w przypadku gdy wyborca okaże komisji dokument potwierdzający, że jest osobą niepełnosprawną o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, 173, 240, 852, 1234 i 1429) i nie może w związku z tym potwierdzić otrzymania kart do głosowania, członek komisji wydaje wyborcy karty do głosowania, a w rubryce "Uwagi" stwierdza fakt wydania kart oraz przyczynę braku podpisu osoby otrzymującej karty, parafując adnotację wspólnie z przewodniczącym komisji lub jego zastępcą.

W przypadku wątpliwości, czy przedłożony dokument upoważnia wyborcę do niepotwierdzenia odbioru karty podpisem w spisie, komisja zwraca się o pomoc do konsula.

49. Przy czynności potwierdzania przez wyborców otrzymania kart należy zwrócić szczególną uwagę, by podpisy składane były w miejscach (w linii) odpowiadających ich nazwiskom. Możliwe jest składanie podpisu bez odwracania spisu.

W przypadku gdy komisja zauważy, że osoba podpisała się w linii przy nazwisku innego wyborcy, wskazuje tej osobie właściwe miejsce w spisie do złożenia podpisu, a podpis złożony w niewłaściwym miejscu skreśla. Skreślenie opatruje się adnotacją "podpis w nieprawidłowym miejscu" i parafami członka komisji oraz przewodniczącego komisji lub jego zastępcy.

W przypadku gdy w rubryce spisu wyborców w linii przy nazwisku wyborcy, który żąda wydania kart do głosowania, znajduje się już podpis potwierdzający ich odbiór, a komisja nie ma wiedzy, że powstał on w wyniku omyłki, komisja odmawia wydania kart do głosowania.

50. Zwrócić także należy uwagę na bezwzględną konieczność zapewnienia ochrony danych osobowych wyborców ujętych w spisie, w tym przed ujawnieniem danych osobowych innych osób przy potwierdzaniu przez wyborcę odbioru karty do głosowania. W tym celu komisja obowiązkowo stosuje przekazane przez konsula osłony na spis, o których mowa w pkt 30 ppkt 7, zabezpieczające dane osobowe innych osób ujętych w spisie. Powyższe dotyczy również dodatkowego formularza spisu wyborców, który powinien być osłaniany (dane osobowe innych wyborców) podczas składania na nim podpisów przez wyborców. Niewykonywanie lub niewłaściwe wykonywanie powyższego obowiązku skutkować może odpowiedzialnością za naruszenie przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.

51. Komisja odmawia ponownego wydania kart (lub karty) do głosowania niezależnie od przyczyn tego żądania (np. z powodu pomyłkowego wypełnienia karty, zniszczenia jej itp.), z wyjątkiem sytuacji, o której mowa w pkt 46.

52. Na wniosek wyborcy komisja jest obowiązana wyjaśnić mu sposób głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum, a także warunki ważności głosu, zgodnie z informacjami umieszczonymi na kartach do głosowania. Wyjaśnienie to nie może zawierać elementów agitacyjnych.

53. Ponadto komisja jest obowiązana, na prośbę wyborcy niepełnosprawnego oraz wyborcy, który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 60 lat, do przekazania ustnie treści obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o zarejestrowanych listach kandydatów na posłów oraz kandydatach na senatora zarejestrowanych w okręgu wyborczym, a także informacji o przedmiocie referendum, tj. o pytaniach poddanych pod referendum. Przekaz ten powinien się ograniczać do poinformowania wyborcy w przypadku:

1) wyborów:

a) do Sejmu - o liczbie zarejestrowanych list kandydatów w okręgu wyborczym nr 19, nazwach lub skrótach nazw komitetów wyborczych, które je zgłosiły, ich numerach oraz o liczbie kandydatów, a także imionach i nazwiskach kandydatów na konkretnej wskazanej przez wyborcę liście kandydatów,

b) do Senatu - o liczbie zarejestrowanych kandydatów w okręgu wyborczym nr 44, nazwach lub skrótach nazw komitetów wyborczych, które ich zgłosiły, ich numerach, a także imionach i nazwiskach kandydatów;

2) referendum - treści pytań referendalnych.

Czynności te wykonuje przewodniczący komisji lub zastępca przewodniczącego w obecności innego członka komisji. Członkowie komisji nie mogą udzielać wyborcom innych informacji niż wskazanych w pkt 39 oraz 52 i 53.

Przebieg głosowania

54. W czasie głosowania komisja zwraca uwagę, by wyborcy głosowali osobiście i w taki sposób, aby nie została naruszona tajność głosowania, a także aby głosowanie nie zostało wykorzystane przez wyborców do prowadzenia agitacji wyborczej. Karty do głosowania wyborcy powinni wrzucać do urny w taki sposób, aby strona zadrukowana była niewidoczna (art. 52 § 6 Kodeksu wyborczego).

55. Niedopuszczalne jest głosowanie za członka rodziny lub za inną osobę.

56. Osobie niepełnosprawnej, na jej prośbę, może pomagać w głosowaniu inna osoba, w tym także niepełnoletnia. Pomoc ta może mieć tylko techniczny charakter. Nie może ona polegać na sugerowaniu wyborcy sposobu głosowania lub na głosowaniu w zastępstwie tego wyborcy. Dopuszczalne jest, aby na życzenie osoby niepełnosprawnej w miejscu zapewniającym tajność głosowania przebywała osoba udzielająca pomocy. Pomocy w głosowaniu nie może udzielać członek komisji, mąż zaufania obserwator społeczny ani obserwator międzynarodowy (art. 53 i 103c § 2 Kodeksu wyborczego).

57. Komisja zwraca uwagę, by wyborcy nie wynosili kart do głosowania poza lokal wyborczy. W przypadku gdy komisja zauważy, że ktoś wyniósł karty (lub kartę) do głosowania na zewnątrz, lub otrzyma informację, że w lokalu wyborczym lub poza nim ktoś takie karty (lub kartę) przyjmuje lub posiada, nie będąc do tego uprawnionym, np. oferowane jest odstąpienie kart (lub karty), obowiązana jest niezwłocznie zawiadomić o tym właściwego konsula i fakt ten opisać w:

1) punkcie 24:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) w punkcie 32 protokołu głosowania w referendum.

58. Komisja zwraca również uwagę, aby wyborcy nie wrzucali do urny innych przedmiotów niż karty do głosowania. W razie stwierdzenia takich przypadków fakt ten należy opisać w:

1) punkcie 24:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) w punkcie 32 protokołu głosowania w referendum.

59. Komisja, na żądanie wyborcy, obowiązana jest wydać zaświadczenie potwierdzające wzięcie udziału w głosowaniu, którego wzór stanowi załącznik nr 1 do wytycznych.

60. Na żądanie wyborcy komisja obowiązana jest również wydać zaświadczenie potwierdzające odmowę wydania kart do głosowania z podaniem przyczyny odmowy (np. gdy wyborca nie jest ujęty w spisie wyborców).

61. Zaświadczenie, o którym mowa w pkt 59, sporządza się w jednym egzemplarzu. Informację o wydaniu zaświadczenia umieszcza się w rubryce spisu "Uwagi" przy nazwisku wyborcy, którego zaświadczenie dotyczyło. Zaświadczenia podpisuje przewodniczący komisji lub zastępca przewodniczącego i opatruje pieczęcią komisji.

62. Komisja na bieżąco sprawdza w spisie liczbę podpisów potwierdzających otrzymanie kart przez wyborców.

W przypadku gdy liczba ta przekroczy 70% liczby otrzymanych przez komisję kart do głosowania danego rodzaju (w wyborach do Sejmu lub do Senatu albo w referendum), komisja obowiązana jest powiadomić właściwego konsula, o możliwej potrzebie uruchomienia dla niej kart z rezerwy.

Natomiast gdy liczba ta przekroczy 80% liczby otrzymanych przez komisję kart do głosowania danego rodzaju, komisja występuje do właściwego konsula, o wydanie kart z rezerwy.

63. Komisja czuwa, aby nie doszło do przepełnienia urny wyborczej. Jeżeli komisja stwierdzi, że urna niedługo się zapełni powinna niezwłocznie zwrócić się do konsula o dostarczenie drugiej urny, chyba że przed rozpoczęciem głosowania została dostarczona druga urna wyborcza.

64. W przypadku, gdy urna uległa zapełnieniu komisja powinna zakleić oraz opieczętować tę urnę i wykorzystać drugą urnę. Urna, która uległa zapełnieniu, pozostaje w lokalu wyborczym. Przed rozpoczęciem stosowania drugiej urny komisja sprawdza, czy jest ona pusta, a następnie zamyka ją i opieczętowuje. Obie urny powinny być ustawione w takim miejscu, by były przez cały czas głosowania pod nadzorem wyznaczonego członka komisji oraz widoczne dla członków komisji i mężów zaufania, obserwatorów społecznych oraz obserwatorów międzynarodowych.

65. Przepisy Kodeksu wyborczego nie zabraniają robienia zdjęć w lokalu wyborczym przez wyborców pod warunkiem, że m.in.:

1) nie narusza to:

a) porządku w lokalu wyborczym,

b) powagi i tajności głosowania,

c) praw osób trzecich do ochrony dóbr osobistych, w szczególności ochrony wizerunku,

d) przepisów dotyczących ochrony danych osobowych;

2) nie zakłóca przebiegu głosowania.

Przewodniczący komisji zobowiązany jest do czuwania nad zapewnieniem tajności głosowania oraz nad utrzymaniem porządku i spokoju w czasie głosowania. W związku z tym uprawniony jest, jeżeli uzna to za zasadne, do wydania odmowy wykonania zdjęć przez wyborcę w lokalu wyborczym.

Niedopuszczalne jest robienie zdjęć lub nagrywanie spisu wyborców.

66. Zgodnie z art. 154 § 5a Kodeksu wyborczego członkowie komisji, m.in. w trakcie przebywania w lokalu wyborczym, korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych i ponoszą odpowiedzialność jak funkcjonariusze publiczni. Nie oznacza to jednak, że osoby te są funkcjonariuszami publicznymi. W związku z tym opublikowanie zdjęć zrobionych w lokalu wyborczym zarówno przez przedstawicieli mediów, jak i przez wyborców może wiązać się z odpowiedzialnością cywilną związaną z opublikowaniem wizerunków osób uczestniczących w głosowaniu, członków komisji lub mężów zaufania albo obserwatorów społecznych bez ich zgody.

Przerwa w głosowaniu

67. Głosowania nie wolno przerywać, chyba że w wyniku nadzwyczajnych wydarzeń zostanie ono przejściowo lub trwale uniemożliwione. Przez nadzwyczajne wydarzenie należy rozumieć wyłącznie takie, które realnie uniemożliwia głosowanie (np. katastrofa budowlana dotycząca budynku, w którym znajduje się lokal wyborczy). Nie są nadzwyczajnymi wydarzeniami sytuacje o charakterze techniczno-organizacyjnym (brak właściwej pieczęci, trudność w dostaniu się do budynku lub lokalu przed rozpoczęciem głosowania, zapełnienie się urny itp.).

68. O przyczynach uzasadniających - zdaniem komisji - zarządzenie przerwy w głosowaniu, jego przedłużenie lub odroczenie komisja powiadamia niezwłocznie konsula oraz za jego pośrednictwem okręgową komisję wyborczą i za iei zgodą podejmuje uchwałę o zarządzeniu przerwy w głosowaniu, jego przedłużeniu lub odroczeniu. Uchwałę w tej sprawie komisja bezzwłocznie podaje do publicznej wiadomości oraz przesyła, za pośrednictwem konsula, okręgowej komisji wyborczej, która przekazuje ją Państwowej Komisji Wyborczej. Uchwałę tę komisja załącza do protokołów głosowania i czyni o tym adnotację w:

1) punkcie 19:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) w punkcie 28 protokołu głosowania w referendum.

69. W razie przerwania lub odroczenia głosowania, o ile nie zagraża to życiu i zdrowiu członków komisji, komisja:

1) zakleja i opieczętowuje wlot urny;

2) ustala:

a) liczbę niewykorzystanych kart do głosowania odrębnie w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum,

b) liczbę osób uprawnionych do głosowania, czyli liczbę osób ujętych w spisie wyborców wraz z wyborcami dopisanymi przez komisję na dodatkowym formularzu spisu,

c) liczbę wydanych kart - na podstawie podpisów osób w spisie wyborców odrębnie w wyborach do Sejmu, do Senatu oraz w referendum (z uwzględnieniem adnotacji, o których mowa w pkt 45, umieszczonych w rubryce "Uwagi" spisu wyborców, dotyczących odmowy przyjęcia przez wyborcę którejkolwiek karty lub kart do głosowania (np. "bez Sejmu", "bez Senatu", "bez referendum" itp.);

3) spis wyborców, niewykorzystane karty do głosowania oraz inne dokumenty komisji umieszcza w odrębnych pakietach, opieczętowuje je i opisuje;

4) urnę wraz z pakietami oddaje na przechowanie przewodniczącemu komisji.

Z czynności tych komisja sporządza protokół, podając w nim liczbę niewykorzystanych kart do głosowania (odrębnie w wyborach do Sejmu, do Senatu oraz w referendum), liczbę osób uprawnionych do głosowania i liczbę wydanych kart do głosowania (odrębnie w wyborach do Sejmu, do Senatu oraz w referendum).

70. Po sporządzeniu protokołu przewodniczący komisji zamyka lokal wyborczy i opieczętowuje wejście do lokalu pieczęcią komisji. Pieczęć komisji oddaje się na przechowanie zastępcy przewodniczącego lub innemu członkowi komisji.

71. Konsul zapewnia ochronę lokalu komisji w czasie przerwy w głosowaniu. Komisja oczekuje na przybycie przedstawiciela konsula, który będzie odpowiedzialny za ochronę lokalu. Zadania i tryb postępowania konsula w zakresie ochrony lokalu określa rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 23 lutego 2015 r. w sprawie szczegółowych wymagań oraz obowiązków konsula w zakresie ochrony lokalu wyborczego w czasie przerwy w głosowaniu (Dz. U. poz. 292).

72. Przed wznowieniem głosowania komisja stwierdza protokolarnie, czy pieczęcie na wejściu do lokalu wyborczego, na urnie (ewentualnie plomby, o których mowa w pkt 35 ppkt 7) i pakietach z kartami oraz spisem nie zostały naruszone. W razie naruszenia pieczęci (ewentualnie plomb), braku któregokolwiek z pakietów albo dokumentów komisja opisuje stwierdzony stan w protokołach głosowania, zawiadamia o tym niezwłocznie konsula i za jego pośrednictwem Okręgową Komisję Wyborczą i następnie wykonuje czynności wskazane przez tę Komisję.

Rozdział  V

Zakończenie głosowania

73. O godzinie 21.00 przewodniczący komisji zarządza zakończenie głosowania. Komisja zamyka lokal; wyborcom przybyłym do lokalu przed tą godziną należy umożliwić oddanie głosu. W przypadku podjęcia przez komisję uchwały o przedłużeniu głosowania, o czym mowa w pkt 68, lokal wyborczy jest zamykany później niż o godzinie 21.00, tj. o godzinie wynikającej z uchwały. Komisje utworzone za granicą nie mają możliwości zakończenia głosowania wcześniej niż o godz. 21.00, nawet w przypadku wzięcia udziału w głosowaniu przez wszystkich wyborców ujętych w spisie wyborców. Natomiast komisje utworzone na polskich statkach morskich mogą zarządzić wcześniejsze zakończenie głosowania, pod warunkiem, że wszyscy wyborcy wpisani do spisu wyborców oddali swoje głosy. Zarządzenie wcześniejszego zakończenia głosowania może nastąpić nie wcześniej niż o godzinie 18.00. O zarządzeniu zakończenia głosowania przewodniczący komisji niezwłocznie zawiadamia kapitana statku oraz, za jego pośrednictwem, okręgową komisję wyborczą.

74. Po zamknięciu lokalu i po zakończeniu głosowania w lokalu mogą przebywać poza członkami komisji w możliwie pełnym składzie, lecz nie mniejszym niż 2/3 jej pełnego składu (patrz pkt 78), w tym przewodniczący lub jego zastępca, mężowie zaufania, obserwatorzy społeczni i obserwatorzy międzynarodowi. Ponadto wyłącznie w czasie otwierania urny i wyjmowania z niej kart dopuszczalna jest obecność w lokalu dziennikarzy, na zasadach, o których mowa w pkt 19. Mężowie zaufania, obserwatorzy społeczni i obserwatorzy międzynarodowi nie mogą uczestniczyć w liczeniu głosów ani pomagać członkom komisji w wykonywaniu ich zadań.

75. W przypadku gdy komisji zapewniono obsługę informatyczną, w lokalu w miejscu wyznaczonym przez przewodniczącego może przebywać również operator informatycznej obsługi komisji.

76. Niezwłocznie po zakończeniu głosowania oraz opuszczeniu lokalu przez ostatniego wyborcę przewodniczący komisji zapieczętowuje otwór urny wyborczej, zaklejając go paskiem papieru opatrzonym pieczęcią komisji i podpisami jej członków. Jeżeli komisja otrzymała jednorazowe plomby - nalepki foliowe opatrzone unikatowym numerem, o których mowa w pkt 35 ppkt 7, za ich pomocą zabezpiecza wlot urny. W takim przypadku numer plomby, niezwłocznie po jej założeniu, powinien być wpisany przez przewodniczącego komisji lub jego zastępcę do wewnętrznego protokołu. Nalepkę foliową opatruje się pieczęcią komisji.

77. W przypadku, gdyby komisja znalazła w lokalu wyborczym lub w budynku, w którym znajduje się lokal wyborczy, w trakcie głosowania albo po jego zakończeniu, kartę (lub karty) do głosowania pozostawioną lub zwróconą przez wyborcę, o czym mowa w pkt 47, komisja nie jest uprawniona do wrzucenia jej do urny wyborczej. Karty takiej nie uwzględnia się przy obliczeniach. W takim przypadku odnalezioną kartę należy zapakować w odrębny pakiet, opieczętować go i opisać. Informację o odnalezieniu lub zwróceniu karty do głosowania należy odnotować w:

1) punkcie 24:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów - w przypadku karty do głosowania w wyborach do Sejmu,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora - w przypadku karty do głosowania w wyborach do Senatu;

2) w punkcie 32 protokołu głosowania w referendum - w przypadku karty do głosowania w referendum.

Pakiet ten należy przekazać konsulowi razem z dokumentami, o których mowa w:

1) pkt 143 - w przypadku karty do głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu;

2) pkt 146 - w przypadku karty do głosowania w referendum.

Rozdział  VI

Ustalenie wyników głosowania i sporządzenie protokołów głosowania

Informacje wstępne

78. Czynności związane z ustaleniem wyników głosowania w obwodzie i sporządzeniem protokołów głosowania komisja wykonuje wspólnie, w możliwie pełnym składzie, lecz nie mniejszym niż 2/3 jej pełnego składu, w tym przewodniczący lub jego zastępca. Jeżeli wskutek obliczeń okaże się, że 2/3 liczby pełnego składu komisji jest liczbą ułamkową, wówczas należy dokonać zaokrąglenia w górę. Oznacza to, że wszystkie czynności związane z ustaleniem wyników głosowania w obwodzie i sporządzeniem protokołu głosowania komisja powołana w liczbie:

1) 5 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 4 osoby;

2) 6 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 4 osoby;

3) 7 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 5 osób;

4) 8 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 6 osób;

5) 9 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 6 osób;

6) 10 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 7 osób;

7) 11 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 8 osób;

8) 12 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 8 osób;

9) 13 osób - musi wykonywać wszystkie czynności w składzie nie mniejszym niż 9 osób.

79. Nie jest dopuszczalne tworzenie z członków komisji grup roboczych, które wykonywałyby oddzielnie czynności po zakończeniu głosowania.

80. Przed ustaleniem przez obwodową komisję wyborczą ważności karty do głosowania, ważności głosu, oddania głosu na daną listę lub na danego kandydata albo w referendum każda z kart do głosowania jest okazywana wszystkim obecnym członkom komisji, co należy rozumieć wyłącznie jako zakaz przeglądania kart i wykonywania czynności związanych z ustaleniem wyników głosowania pojedynczo przez część członków komisji albo w odrębnych grupach.

81. Wykonywanie czynności komisji w zakresie ustalenia wyników głosowania:

1) powinno zostać tak zorganizowane, by każdy z członków komisji widział karty do głosowania i mógł dokonać ich oceny;

2) nie może prowadzić do utrudniania, opóźniania lub paraliżowania pracy komisji.

82. Komisja przystępuje do ustalenia wyników głosowania i sporządzenia projektów:

1) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów;

2) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

3) protokołu głosowania w referendum.

83. Czynności opisane w pkt 84-138 dotyczą przygotowania projektów protokołów głosowania, ale należy wykonywać je na odpowiednich formularzach protokołu głosowania.

84. Liczby w protokołach głosowania wpisuje się, zaczynając od prawej strony, tj. w następujący sposób: liczby jednocyfrowe wpisuje się w ostatniej kratce z prawej strony, liczby dwucyfrowe - w dwóch ostatnich kratkach z prawej strony, liczby trzycyfrowe - w trzech ostatnich kratkach z prawej strony itd., czyli tak, aby ostatnia cyfra wpisywanej liczby wypadła w ostatniej kratce z prawej strony.

Jeżeli ustalona przez komisję liczba wynosi zero, w ostatniej kratce z prawej strony należy wpisać cyfrę "0".

Rozliczenie kart do głosowania

85. Protokół głosowania wypełnia się, przestrzegając poniższych zasad:

1) wypełnianie punktu 1 protokołów głosowania

Komisja wpisuje w punkcie 1:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum

- ustalone po ich przeliczeniu przed rozpoczęciem głosowania liczby otrzymanych kart do głosowania (patrz pkt 35 ppkt 2) dodając ewentualne karty otrzymane z rezerwy, odrębnie w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w referendum.

Liczby otrzymanych kart do głosowania w wyborach do Sejmu, wyborach do Senatu oraz w referendum mogą być różne.

2) wypełnianie punktu 2 protokołów głosowania

Kolejną czynnością komisji jest ustalenie liczby wszystkich wyborców uprawnionych do głosowania.

Ustalenia tego dokonuje się na podstawie liczby osób umieszczonych w spisie (łącznie z osobami dopisanymi przez komisję w trakcie głosowania na dodatkowym formularzu spisu) w chwili zakończenia głosowania.

Liczbę tę wpisuje się w punkcie 2:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum.

Liczby uprawnionych do głosowania w wyborach do Sejmu, wyborach do Senatu oraz w referendum muszą być równe.

3) wypełnianie punktu 3 protokołów głosowania

Komisja przelicza niewykorzystane karty do głosowania odrębnie w wyborach do Sejmu, wyborach do Senatu oraz w referendum.

Ustalone przez komisję liczby niewykorzystanych kart do głosowania wpisuje się w punkcie 3:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum.

Liczby niewykorzystanych kart do głosowania w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum mogą być różne.

Karty niewykorzystane należy zapakować w pakiety, odrębnie karty w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum, opieczętować je i opisać.

4) wypełnianie punktu 4 protokołów głosowania

Kolejną czynnością komisji jest ustalenie liczby wyborców, którym wydano karty do głosowania odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum.

Ustalenia tego dokonuje się na podstawie liczby podpisów potwierdzających otrzymanie kart do głosowania (łącznie z adnotacjami dotyczącymi braku możliwości złożenia podpisu przez wyborców niepełnosprawnych posiadających orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności).

Należy zwrócić szczególną uwagę na adnotacje, o których mowa w pkt 45, umieszczone w rubryce "Uwagi" spisu wyborców, dotyczące odmowy przyjęcia przez wyborcę którejkolwiek karty lub kart do głosowania (np. "bez Sejmu", "bez Senatu", "bez referendum" itp.).

Liczby wyborców, którym wydano karty do głosowania w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum, mogą być różne.

Liczby te nie mogą być większe od liczby wyborców uprawnionych do głosowania (punkt 2 protokołów głosowania).

Ustalone przez komisję, odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum, liczby wyborców, którym wydano karty do głosowania w lokalu wyborczym, wpisuje się w punkcie 4:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum.

5) wypełnianie punktu 16 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów i protokołu głosowania na kandydatów na senatora oraz punktu 25 protokołu głosowania w referendum

Na podstawie danych ustalonych we wskazany wyżej sposób komisja ustala, czy liczba kart niewykorzystanych (punkt 3 protokołów głosowania) i liczba wyborców, którym wydano karty do głosowania

(punkt 4 protokołów głosowania), stanowią w sumie liczbę kart, które otrzymała komisja (punkt 1 protokołów głosowania).

Rozliczenia należy dokonać oddzielnie w:

a) protokole głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokole głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokole głosowania w referendum.

W razie stwierdzenia niezgodności należy ponownie przeliczyć podpisy w spisie. Jeżeli po przeliczeniu podpisów niezgodność nadal występuje, należy po raz kolejny przeliczyć niewykorzystane karty do głosowania. W przypadku stwierdzenia innej niż poprzednio liczby niewykorzystanych kart do głosowania trzeba obowiązkowo zmienić tę liczbę w punkcie 3 właściwego protokołu głosowania. Jeśli natomiast po ponownym przeliczeniu podpisów w spisie i niewykorzystanych kart do głosowania wynik rozliczenia kart będzie ten sam - przypuszczalna przyczyna niezgodności musi być opisana we właściwym protokole głosowania, tj. w:

a) punkcie 16 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) punkcie 16 protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) punkcie 25 protokołu głosowania w referendum.

W punkcie tym należy wskazać przypuszczalną przyczynę niezgodności, a nie wyłącznie informację, że niezgodność występuje.

W razie braku miejsca w protokole głosowania na opisanie przyczyn rozbieżności należy dokonać tego na oddzielnej kartce papieru, która stanowić będzie załącznik do danego protokołu głosowania. W protokole głosowania zaś należy zamieścić informację o sporządzeniu załącznika. Jeżeli niezgodność nie występuje w:

a) punkcie 16 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) punkcie 16 protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) punkcie 25 protokołu głosowania w referendum

- przeznaczonym na "Uwagi" należy wpisać wyrazy "brak uwag".

6) wypełnianie punktu 5 protokołów głosowania

Komisje w obwodach utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich w punkcie 5:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum

- wpisują cyfrę "0".

7) wypełnianie punktu 6 protokołów głosowania

Komisja ustala łączną liczbę wyborców, którym wydano karty do głosowania w lokalu wyborczym oraz w głosowaniu korespondencyjnym odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum.

Ustalone przez komisję łączne liczby wyborców, którym wydano karty do głosowania w lokalu wyborczym oraz w głosowaniu korespondencyjnym, odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum wpisuje się w punkcie 6:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum.

W obwodach utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich liczba z punktu 6 danego protokołu głosowania musi być równa liczbie z punktu 4 tego protokołu.

8) wypełnianie punktu 7 protokołów głosowania

Komisje w obwodach utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich w tym punkcie protokołów głosowania wpisują cyfrę "0".

9) wypełnianie punktu 8 protokołów głosowania

Komisja ustala liczbę wyborców głosujących na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania, odrębnie w wyborach do Sejmu, wyborach do Senatu oraz w referendum.

Ustalenia tego dokonuje się na podstawie liczby adnotacji w rubryce "Uwagi" spisu, że wyborca zagłosował na podstawie zaświadczenia, potwierdzających głosowanie na jego podstawie.

Uzyskaną liczbę komisja obowiązkowo porównuje z liczbą otrzymanych zaświadczeń. Liczby te powinny być równe. Jeżeli zachodzi rozbieżność pomiędzy tymi liczbami, komisja dokonuje ponownego przeliczenia.

Ponadto należy wziąć pod uwagę adnotacje, o których mowa w pkt 45, umieszczone w rubryce "Uwagi" spisu wyborców, dotyczące odmowy przyjęcia przez wyborcę którejkolwiek karty lub kart do głosowania (np. "bez Sejmu", "bez Senatu", "bez referendum" itp.).

Liczby wyborców, którzy głosowali na podstawie zaświadczenia w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum mogą być różne.

Ustalone przez komisję liczby wyborców głosujących na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania, odrębnie w wyborach w wyborach do Sejmu, wyborach do Senatu oraz w referendum, wpisuje się w punkcie 8:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

c) protokołu głosowania w referendum.

10) wypełnianie punktu 9-9e protokołów głosowania

Komisje w obwodach utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich w punktach 9-9e protokołów głosowania wpisują cyfrę "0".

Następnie komisja odkłada projekty protokołów głosowania i podejmuje czynności związane z ustaleniem wyników głosowania.

Ustalenie wyników głosowania

86. Komisja sprawdza, czy pieczęcie na urnie wyborczej oraz na wlocie do urny wyborczej lub jednorazowe plomby - nalepki foliowe, o których mowa w pkt 35 ppkt 7, pozostały nienaruszone, po czym otwiera urnę wyborczą i wyjmuje z niej karty do głosowania.

87. Zaleca się zachowanie staranności przy wyjmowaniu kart z urny wyborczej, aby karty do głosowania nie zostały uszkodzone. Poza tym należy wyjmować karty do głosowania z urny wyborczej w taki sposób, aby jej nie uszkodzić. Niedopuszczalne jest przewracanie wypełnionej urny wyborczej. W przypadku gdy urna wyborcza jest znacznie zapełniona, należy w pierwszej kolejności wyjąć część kart do głosowania, a dopiero później ewentualnie przechylić urnę wyborczą, zachowując przy tym szczególną ostrożność.

88. W przypadku stwierdzenia, że w urnie znajdują się inne przedmioty niż karty do głosowania (w tym np. czyste kartki papieru itp.), komisja oddziela je od kart do głosowania, a informacje o ich odnalezieniu odnotowuje w:

1) punkcie 24:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) punkcie 32 protokołu głosowania w referendum.

89. Komisja przegląda wszystkie karty do głosowania i wydziela z nich karty całkowicie przedarte na dwie lub więcej części, których nie bierze się pod uwagę przy obliczeniach.

Karty takie należy zapakować w pakiet, opieczętować go i opisać.

Wypełnianie punktu 10 i 17 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów i protokołu głosowania na kandydatów na senatora oraz punktu 10 i 26 protokołu głosowania w referendum

90. Komisja oddziela od siebie karty do głosowania w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum, a następnie liczy karty całe wyjęte z urny oddzielnie dla każdego głosowania.

Ustalone liczby kart do głosowania odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum, komisja wpisuje w punkcie 10:

1) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów;

2) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

3) protokołu głosowania w referendum.

Komisje utworzone za granicą i na polskich statkach morskich wpisują cyfrę "0" w punkcie 10a protokołów głosowania.

Jeżeli liczba kart wyjętych z urny (punkt 10 protokołu głosowania) nie jest równa liczbie wyborców, którym wydano karty do głosowania w lokalu wyborczym (punkt 4 protokołu głosowania), wówczas przypuszczalną przyczynę tego stanu rzeczy należy omówić w:

1) punkcie 17:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) punkcie 26 protokołu głosowania w referendum.

Przyczynę tę należy ustalić po przeliczeniu kart ważnych i nieważnych. Jeżeli różnica nie występuje, w punkcie tym należy wpisać wyrazy "brak uwag".

W razie braku miejsca w protokole głosowania na opisanie przyczyn rozbieżności należy dokonać tego na oddzielnej kartce, którą załącza się do protokołu. W takim przypadku informację o sporządzeniu załącznika należy zamieścić w:

1) punkcie 17:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) punkcie 26 protokołu głosowania w referendum.

Sprawdzenia dokonuje się odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum.

Wypełnianie punktu 11 i punktu 18 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów i protokołu głosowania na kandydatów na senatora oraz punktu 11 i 27 protokołu głosowania w referendum

91. Komisja wydziela i liczy karty nieważne (tj. inne niż ustalone urzędowo lub nieopatrzone pieczęcią komisji), odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum.

Ustaloną odrębnie liczbę kart nieważnych wpisuje się w punkcie 11 właściwych protokołów głosowania.

Należy uważać, aby omyłkowo w tym punkcie protokołu głosowania nie wpisać liczby głosów nieważnych, o których będzie mowa w dalszej części wytycznych.

Jeżeli liczba kart nieważnych jest większa niż 0, przypuszczalną przyczynę wystąpienia kart nieważnych należy opisać w:

1) punkcie 18:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) punkcie 27 protokołu głosowania w referendum.

Jeżeli liczba kart nieważnych wynosi 0, w punkcie 11 protokołów głosowania należy wpisać "0", a w:

1) punkcie 18:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora,

2) punkcie 27 protokołu głosowania w referendum.

- "brak kart nieważnych".

Czynności te wykonuje się odrębnie we wszystkich protokołach.

Karty nieważne należy zapakować w trzy pakiety, odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum, opieczętować je i opisać.

Wypełnianie punktu 12 protokołów głosowania

Pozostałe karty są kartami ważnymi i na ich podstawie ustala się wyniki głosowania.

Karty ważne należy policzyć odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum.

Liczbę kart ważnych wpisuje się w punkcie 12 protokołów głosowania.

Suma kart nieważnych (punkt 11 protokołu głosowania) i kart ważnych (punkt 12 protokołu głosowania) musi być równa liczbie kart wyjętych z urny (punkt 10 protokołu głosowania).

Sprawdzenia dokonuje się odrębnie w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu i w referendum.

Do dalszych czynności należy pozostawić karty ważne w wyborach do Sejmu, a ważne karty do głosowania w wyborach do Senatu i w referendum należy zapakować w odrębne tymczasowe pakiety, opisać je i opieczętować. Pakiety te muszą pozostać w pomieszczeniu, w którym komisja ustala wyniki głosowania.

Następnie komisja ustala wyniki głosowania w obwodzie.

Wypełnianie punktu 13 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów

92. Na podstawie kart ważnych komisja ustala liczbę głosów nieważnych oraz głosów ważnych w wyborach do Sejmu.

Komisja jest obowiązana przejrzeć całą kartę do głosowania, a nie poprzestać na miejscu, w którym postawiono znak "x", gdyż może się okazać, że znak taki wyborca postawił przy nazwisku lub nazwiskach kandydatów na więcej niż jednej liście, co powoduje nieważność głosu.

W trakcie przeglądania kart do głosowania komisja odkłada osobno karty z głosami nieważnymi i osobno karty z głosami ważnymi.

Ustalając, czy głos na karcie jest ważny, czy nieważny, komisja stosuje poniższe reguły:

1) w przypadkach wątpliwych należy przyjmować, że znakiem "x" postawionym w kratce są co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki. Ustalenie, czy postawiony znak jest znakiem "x" w rozumieniu Kodeksu wyborczego oraz czy postawiony jest on w kratce, czy poza nią, należy do komisji;

2) wszelkie znaki, wykreślenia, przekreślenia, w tym również i znak "x" postawiony przez wyborcę poza przeznaczoną na to kratką, traktuje się jako dopiski, które nie wpływają na ważność głosu;

3) wszelkie inne znaki niż znak "x", tj. niebędące co najmniej dwiema liniami, które przecinają się w obrębie kratki, naniesione w obrębie kratki, również nie wpływają na ważność głosu.

93. Wyborca może głosować tylko na jedną listę i na jednego kandydata z tej listy, stawiając na karcie do głosowania znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do otrzymania mandatu (art. 227 Kodeksu wyborczego). Tak oddane głosy wyborców są głosami ważnymi.

Głos uznaje się za ważny także, gdy wyborca postawił znak "x":

1) na jednej liście przy nazwisku dwóch lub więcej kandydatów. Głos taki traktuje się jako oddany na tego kandydata spośród tych, przy których postawiono znak "x", którego nazwisko jest umieszczone wyżej na tej liście;

2) wyłącznie przy nazwisku skreślonego kandydata. Głos taki traktuje się jako oddany na listę bez wskazania pierwszeństwa do uzyskania mandatu;

3) przy nazwisku skreślonego kandydata oraz przy nazwisku innego kandydata z tej samej listy. Głos taki traktuje się jako oddany na nieskreślonego kandydata;

4) przy nazwisku kandydata skreślonego z jednej listy i przy nazwisku kandydata z innej (ale tylko jednej) listy. Głos taki traktuje się jako oddany na nieskreślonego kandydata z tej innej listy;

5) przy nazwisku kandydata z unieważnionej listy i przy nazwisku kandydata z innej (ale tylko jednej) listy. Głos taki traktuje się jako oddany na kandydata z listy, której rejestracja nie została unieważniona.

94. Za nieważny uznaje się głos, gdy wyborca w kratce na karcie do głosowania:

1) postawił znak "x" przy nazwiskach dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list;

2) nie postawił znaku "x" przy nazwisku żadnego kandydata;

3) postawił znak "x" wyłącznie przy nazwisku kandydata z listy, której rejestrację unieważniono.

95. Wyodrębnione karty z głosami nieważnymi komisja liczy i ich łączną liczbę ustaloną zgodnie z pkt 92 i 94 wpisuje w punkcie 13 protokołu głosowania. Następnie komisja dokonuje oceny przyczyny nieważności głosu i rozkłada oddzielnie karty według przyczyny nieważności głosu.

W punkcie 13a protokołu głosowania wpisuje się liczbę głosów nieważnych z powodu postawienia znaku "x" obok nazwiska dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list.

W punkcie 13b protokołu głosowania wpisuje się liczbę głosów nieważnych z powodu niepostawienia znaku "x" obok nazwiska żadnego kandydata.

W punkcie 13c protokołu głosowania wpisuje się liczbę głosów nieważnych z powodu postawienia znaku "x" wyłącznie obok nazwiska kandydata na liście, której rejestracja została unieważniona.

Suma liczb z punktów od 13a do 13c musi być równa liczbie z punktu 13.

Karty ważne z głosami nieważnymi należy zapakować w odrębne pakiety - według przyczyn nieważności głosu - opieczętować je i opisać: "Głosy nieważne z kart ważnych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 października 2023 r. z powodu .............................

(przyczyna nieważności)

- ............".

(liczba)

Następnie opisane w powyższy sposób pakiety z głosami nieważnymi według przyczyny nieważności głosu należy zapakować w jeden pakiet i opisać: "Głosy nieważne z kart ważnych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 października 2023 r. - ...............".

(liczba)

Wypełnianie punktu 14 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów

96. Komisja liczy głosy ważne oddane łącznie na wszystkie listy kandydatów i ich liczbę wpisuje w punkcie 14 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów.

Następnie komisja sumuje liczby głosów nieważnych (punkt 13 protokołu głosowania) i głosów ważnych (punkt 14 protokołu głosowania) i porównuje wynik z wcześniej wpisaną liczbą kart ważnych (punkt 12 protokołu głosowania). Liczby te muszą być równe. Jeżeli występuje rozbieżność, należy poszukać przyczyny błędu i po sprostowaniu obliczeń właściwe liczby wpisać do protokołu głosowania.

Wypełnianie punktu 15 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów

97. Komisja ustala - na podstawie kart z głosami ważnymi - liczbę głosów ważnych oddanych na każdą z list kandydatów na posłów. W tym celu odrębnie grupuje karty z głosami oddanymi na poszczególne listy. Następnie komisja oblicza liczbę kart z głosami ważnymi oddanymi na każdą z list i wpisuje ją przy numerze listy i nazwie lub skrócie nazwy komitetu wyborczego, w rubryce "Liczba głosów ważnych oddanych na listę", na przygotowanych wcześniej arkuszach pomocniczych - odrębnych dla każdej listy z jej numerem i oznaczeniem nazwą lub skrótem nazwy oraz nazwiskami i imionami umieszczonych na niej kandydatów.

Po dokonaniu tej czynności należy zsumować głosy ważne oddane łącznie na wszystkie listy kandydatów. Otrzymana liczba musi być identyczna z liczbą wpisaną w punkcie 14 protokołu głosowania.

Kolejną czynnością jest ustalenie liczby głosów oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej listy. Ustalone liczby komisja wpisuje przy nazwiskach poszczególnych kandydatów na arkuszach pomocniczych.

Następnie komisja sprawdza prawidłowość ustalenia liczby głosów ważnych oddanych na każdą z list.

W tym celu dodaje liczby głosów oddanych na poszczególnych kandydatów z danej listy i uzyskany wynik wpisuje na arkuszu pomocniczym w rubryce "Razem". Uzyskany wynik powinien być taki jak liczba głosów ważnych oddanych na listę. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy na liście znajduje się nazwisko skreślonego kandydata, na którego został oddany głos.

Dane dotyczące punktu 15 protokołu głosowania ("Na poszczególne listy kandydatów i umieszczonych na nich kandydatów oddano następujące liczby głosów ważnych") wypełnia się odrębnie, wpisując z arkuszy pomocniczych do protokołu głosowania w odpowiedniej rubryce liczbę głosów, które oddano na tę listę, a przy nazwiskach i imionach kandydatów - otrzymaną przez nich liczbę głosów.

Jeżeli w okresie po wydrukowaniu kart do głosowania okręgowa komisja wyborcza skreśliła z zarejestrowanej listy nazwisko kandydata na posła, skreślone nazwisko kandydata umieszcza się (pozostawia) w odpowiedniej części protokołu głosowania, a w miejscu przeznaczonym na wpisanie liczby głosów wpisuje się "XXXXX".

Analogicznie postępuje się w przypadku unieważnionej rejestracji listy kandydatów - "XXXXX" wpisuje się zarówno w miejscu przeznaczonym na wpisanie liczby głosów ważnych oddanych na listę, jak i w rubryce "Razem".

Po sprawdzeniu prawidłowości danych komisja pakuje karty ważne z głosami ważnymi w odrębne pakiety według numerów i nazw list. Pakiety te należy opisać "Głosy ważne z kart ważnych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 października 2023 r. Lista nr ... - ..............".

(liczba)

Staranne wykonanie tych czynności pozwoli na szybkie wyjaśnienie ewentualnych błędów w obliczeniach, a także zarzutów wynikających z uwag mężów zaufania lub członków komisji, albo protestów wyborców.

98. Po wykonaniu czynności związanych z ustaleniem wyników głosowania w wyborach do Sejmu komisja sprawdza, czy pakiet zawierający ważne karty do głosowania w wyborach do Senatu nie został naruszony i przystępuje do ustalenia wyników głosowania na kandydatów na senatora.

Wypełnianie punktu 13 protokołu głosowania na kandydatów na senatora

99. Do ustalenia liczby głosów nieważnych i głosów ważnych w wyborach do Senatu komisja stosuje opisane w pkt 92 zasady dotyczące interpretacji znaku "x" i ewentualnych dopisków na karcie do głosowania.

100. Wyborca może głosować na jednego kandydata, stawiając na karcie do głosowania znak "x" z lewej strony obok jego nazwiska (art. 268 § 1 Kodeksu wyborczego).

101. Za nieważny uznaje się głos, gdy wyborca w kratce na karcie do głosowania:

1) postawił znak "x" przy nazwisku więcej niż jednego kandydata;

2) nie postawił znaku "x" przy nazwisku żadnego kandydata;

3) postawił znak "x" tylko przy nazwisku kandydata skreślonego przez okręgową komisję wyborczą.

Jeżeli wyborca postawił znak "x" przy nazwisku kandydata skreślonego oraz przy nazwisku innego kandydata, to głos taki jest ważny i zaliczany kandydatowi, którego nazwisko nie zostało skreślone.

102. Wyodrębnione karty z głosami nieważnymi według przyczyn nieważności głosu liczy się i odkłada, a ich liczbę, ustaloną zgodnie z pkt 92 i 101 wpisuje się w punkcie 13 protokołu głosowania.

W punkcie 13a protokołu głosowania wpisuje się liczbę głosów nieważnych z powodu postawienia znaku "x" obok nazwiska dwóch lub większej liczby kandydatów.

W punkcie 13b protokołu głosowania wpisuje się liczbę głosów nieważnych z powodu niepostawienia znaku "x" obok nazwiska żadnego kandydata.

W punkcie 13c protokołu głosowania wpisuje się liczbę głosów nieważnych z powodu postawienia znaku "x" wyłącznie obok skreślonego nazwiska kandydata.

Suma liczb z punktów od 13a do 13c musi być równa liczbie z punktu 13.

Wypełnianie punktu 13 protokołu głosowania na kandydata na senatora w przypadku, gdy zgłoszono tylko jednego kandydata w okręgu

103. W okręgu wyborczym, w którym został zarejestrowany tylko jeden kandydat do Senatu, wyborca głosuje za wyborem kandydata albo przeciw wyborowi kandydata.

104. Zatem głosem ważnym jest głos:

1) za wyborem kandydata, tj. znak "x" postawiony w kratce oznaczonej słowem "TAK";

2) przeciw wyborowi kandydata, tj. znak "x", postawiony w kratce oznaczonej słowem "NIE".

105. Za głos nieważny uznaje się głos, gdy wyborca w kratce na karcie do głosowania:

1) postawił znak "x" jednocześnie w kratce za wyborem kandydata (w kratce oznaczonej słowem "TAK") i w kratce przeciw wyborowi kandydata (w kratce oznaczonej słowem "NIE");

2) nie postawił znaku "x" ani za wyborem kandydata (w kratce oznaczonej słowem "TAK"), ani przeciw wyborowi kandydata (w kratce oznaczonej słowem "NIE").

106. Wyodrębnione karty z głosami nieważnymi według przyczyn nieważności głosu liczy się i odkłada, a ich liczbę, ustaloną zgodnie z pkt 92 i 105 wpisuje się w punkcie 13 protokołu głosowania.

W punkcie 13a protokołu głosowania wpisuje się liczbę głosów nieważnych z powodu postawienia znaku "x" jednocześnie za wyborem i przeciw wyborowi kandydata.

W punkcie 13b protokołu głosowania wpisuje się liczbę głosów nieważnych z powodu niepostawienia znaku "x" ani za wyborem, ani przeciw wyborowi kandydata.

Suma liczb z punktów 13a i 13b musi być równa liczbie z punktu 13.

107. Karty z głosami nieważnymi należy spakować i opisać na zasadach określonych w pkt 95, z tym że w opisie należy wskazać, iż są to karty z wyborów do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

Wypełnianie punktu 14 protokołu głosowania na kandydatów na senatora

108. Komisja liczy głosy ważne i ich liczbę wpisuje w punkcie 14 protokołu głosowania na kandydatów na senatora.

Następnie komisja sumuje liczby głosów nieważnych (punkt 13 protokołu głosowania) i głosów ważnych (punkt 14 protokołu głosowania) i porównuje wynik z wcześniej wpisaną liczbą kart ważnych (punkt 12 protokołu głosowania). Liczby te muszą być równe. Jeżeli występuje rozbieżność, należy poszukać przyczyny błędu i po sprostowaniu obliczeń właściwe liczby wpisać do protokołu głosowania.

Wypełnianie punktu 15 protokołu głosowania na kandydatów na senatora

109. Komisja ustala - na podstawie kart z głosami ważnymi - liczbę głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów na senatora.

110. Ustalenia tego komisja dokonuje na przygotowanych wcześniej arkuszach pomocniczych z nazwiskami i imionami wszystkich kandydatów na senatora.

Ustaloną liczbę głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów komisja wpisuje w punkcie 15 protokołu głosowania odpowiednio przy nazwiskach poszczególnych kandydatów.

Sumę liczb głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów wpisuje się w rubryce "Razem".

Następnie komisja sumuje liczbę głosów nieważnych (punkt 13 protokołu głosowania) i liczbę głosów ważnych oddanych na wszystkich kandydatów (rubryka "Razem" punktu 15 protokołu głosowania) i porównuje wynik z liczbą kart ważnych (punkt 12 protokołu głosowania). Liczby te muszą być identyczne. Jeżeli występuje rozbieżność, należy poszukać przyczyny błędu i po sprostowaniu obliczeń właściwe liczby wpisać do protokołu głosowania.

Jeżeli w okresie po wydrukowaniu kart do głosowania okręgowa komisja wyborcza skreśliła nazwisko kandydata, skreślone nazwisko kandydata umieszcza się (pozostawia) w odpowiedniej części protokołu głosowania, a w miejscu przeznaczonym na wpisanie liczby głosów wpisuje się "XXXXX".

Wypełnianie punktu 15 protokołu głosowania na kandydata na senatora w przypadku, gdy zgłoszono tylko jednego kandydata w okręgu

111. Jeżeli w okręgu wyborczym zarejestrowano tylko jednego kandydata na senatora liczbę głosów ważnych za wyborem kandydata wpisuje się w punkcie 15 podpunkt 1 protokołu głosowania.

Liczbę głosów przeciw wyborowi kandydata komisja wpisuje w punkcie 15 podpunkt 2 protokołu głosowania.

Sumę liczb głosów ważnych za wyborem kandydata i przeciw wyborowi kandydata komisja wpisuje w rubryce "Razem".

Następnie komisja sumuje liczbę głosów nieważnych (punkt 13 protokołu głosowania) i liczbę głosów ważnych za wyborem kandydata i przeciw wyborowi kandydata (rubryka "Razem" punktu 15 protokołu głosowania) i porównuje wynik z liczbą kart ważnych (punkt 12 protokołu głosowania). Liczby te muszą być identyczne. Jeżeli występuje rozbieżność, należy poszukać przyczyny błędu i po sprostowaniu obliczeń właściwe liczby wpisać do protokołu głosowania.

112. Komisja pakuje karty ważne z głosami ważnymi w pakiet, opieczętowuje go i opisuje: "Głosy ważne z kart ważnych w wyborach do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 października 2023 r. - .....................".

(liczba)

113. Po wykonaniu czynności związanych z ustaleniem wyników głosowania w wyborach do Senatu komisja sprawdza, czy pakiet zawierający ważne karty do głosowania w referendum nie został naruszony i przystępuje do ustalenia wyników głosowania w referendum.

Wypełnianie punktu 13 protokołu głosowania w referendum

114. Na podstawie kart ważnych komisja ustala oddzielnie dla każdego postawionego w referendum pytania liczbę głosów nieważnych oraz głosów ważnych, a z głosów ważnych - osobno pozytywnych "Tak" oraz negatywnych "Nie".

115. Komisja ustala dla pierwszego pytania liczbę głosów ważnych oraz liczbę głosów oddanych osobno pozytywnych "Tak", a także negatywnych "Nie" dla tego pytania i wpisuje we właściwym miejscu protokołu głosowania w referendum. Po zakończeniu obliczeń dotyczących pierwszego pytania Komisja wykonuje tę samą czynność dla drugiego, trzeciego i czwartego pytania oddzielnie.

116. Ustalając, czy głos w zakresie danego pytania jest ważny czy nieważny, komisja stosuje poniższe reguły:

1) w przypadkach wątpliwych należy przyjmować, że znakiem "x" postawionym w kratce są co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki. Ustalenie, czy postawiony znak jest znakiem "x" oraz czy postawiony jest on w kratce, czy poza nią, należy do komisji;

2) wszelkie znaki, wykreślenia, przekreślenia, w tym również i znak "x" postawiony przez głosującego poza przeznaczoną na to kratką, traktuje się jako dopiski, które nie wpływają na ważność głosu;

3) dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych pytań lub wariantów rozwiązania albo poczynienie innych dopisków poza kratką nie wpływa na ważność głosu.

117. Głosy nieważne, oddane na poszczególne pytania, są to głosy na kartach, na których:

1) postawiono znak "x" w obu kratkach przy danym pytaniu;

2) nie postawiono znaku "x" w żadnej z kratek przy danym pytaniu;

3) w jednej lub obu kratkach przy danym pytaniu umieszczono znak lub znaki niebędące znakami "x", tj. co najmniej dwoma przecinającymi się liniami.

118. Liczbę głosów nieważnych ustaloną odrębnie dla każdego pytania wpisuje się odpowiednio w punktach 13, 16, 19 i 22 protokołu głosowania w referendum. Liczby te mogą być różne w odniesieniu do każdego pytania.

119. Pozostałe głosy są głosami ważnymi.

120. Liczbę głosów ważnych ustaloną odrębnie dla każdego pytania wpisuje się odpowiednio w punktach 14, 17, 20 i 23 protokołu głosowania w referendum. Liczby te mogą być różne w odniesieniu do każdego pytania.

121. Suma liczby głosów nieważnych i liczby głosów ważnych ustalona dla danego pytania musi być równa liczbie kart ważnych (punkt 12 protokołu głosowania w referendum).

122. Ustaloną odrębnie dla każdego pytania liczbę głosów pozytywnych "Tak" wpisuje się odpowiednio w punktach 15a, 18a, 21a i 24a protokołu głosowania w referendum, a liczbę głosów negatywnych "Nie" wpisuje się w punktach 15b, 18b, 21b i 24b protokołu głosowania w referendum.

123. Suma liczby głosów pozytywnych "Tak" i liczby głosów negatywnych "Nie" ustalona dla danego pytania musi być równa liczbie głosów ważnych ustalonych dla tego pytania (odpowiednio w punktach 14, 17, 20 i 23 protokołu głosowania w referendum).

124. "Karty ważne z głosami nieważnymi, tj. karty ważne, na których chociażby na jedno (lub więcej) pytanie oddano głos nieważny, oraz z głosami ważnymi, tj. kartami ważnymi, na których na wszystkie cztery pytania oddano głosy ważne, należy zapakować w odrębne pakiety, opieczętować je i opisać odpowiednio:

1) "Głosy nieważne z kart ważnych w referendum ogólnokrajowym zarządzonym na dzień 15 października 2023 r. - ......................";

(liczba)

2) "Głosy ważne z kart ważnych w referendum ogólnokrajowym zarządzonym na dzień 15 października 2023 r. - ......................".

(liczba)

Taką interpretację kart ważnych z głosami nieważnymi i kart ważnych z głosami ważnymi należy przyjąć wyłącznie podczas pakowania kart ważnych w odrębne pakiety, o czym mowa powyżej.".

125. Następnie komisja wypełnia w pozostałych punktach wszystkie trzy protokoły głosowania.

Uwagi do protokołów głosowania wnoszone przez mężów zaufania i członków komisji

Wypełnianie punktu 20 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów i protokołu głosowania na kandydatów na senatora oraz punktu 29 protokołu głosowania w referendum

126. Jeżeli przy pracach komisji obecni byli mężowie zaufania, w:

1) punkcie 20:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora

- należy wpisać liczbę mężów zaufania wyznaczonych przez komitety wyborcze;

2) punkcie 29 protokołu głosowania w referendum należy wpisać liczbę mężów zaufania wyznaczonych przez podmioty uprawnione.

Jeżeli w komisji nie było mężów zaufania, należy wpisać "0".

Czynność tę wykonuje się odrębnie w protokole głosowania na kandydatów na posłów i na kandydatów senatora oraz w referendum.

W przypadku gdy jedna osoba została wyznaczona na męża zaufania zarówno przez komitet wyborczy, jak też przez podmiot uprawniony, należy informację o jej obecności uwzględnić zarówno w punkcie 20 protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów, w punkcie 20 protokołu głosowania na kandydatów na senatora oraz w punkcie 29 protokołu głosowania w referendum.

Wypełnianie punktu 21 protokołów głosowania na listy kandydatów na posłów i protokołu głosowania na kandydatów na senatora

127. Komisja wpisuje w punkcie 21 protokołu głosowania liczbę mężów zaufania, którym, na podstawie prowadzonej przez przewodniczącego komisji lub jego zastępcę ewidencji czasu przebywania mężów zaufania w lokalu wyborczym, wydane zostanie zaświadczenie stwierdzające spełnienie warunków niezbędnych do wypłaty diety. Jeżeli w komisji nie było takich mężów zaufania, należy wpisać "0".

Czynność tę wykonuje się odrębnie w protokole głosowania na kandydatów na posłów oraz w protokole głosowania na kandydatów na senatora.

Wpisane do protokołu liczby mężów zaufania, którym wydano zaświadczenie stwierdzające spełnienie warunków niezbędnych do wypłaty diety muszą być takie same w protokole głosowania na kandydatów na posłów oraz w protokole głosowania na kandydatów na senatora.

Wypełnianie punktów 22 i 23 oraz 30 i 31 protokołów głosowania

128. Do każdego protokołu głosowania mogą wnieść uwagi właściwi mężowie zaufania obecni przy pracach komisji oraz członkowie komisji uczestniczący w jej pracach.

Komisja wpisuje bezpośrednio do protokołu uwagi mężów zaufania:

1) wyznaczonych przez komitety wyborcze - w punkcie 22:

a) protokołu głosowania na kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) wyznaczonych przez podmioty uprawnione - w punkcie 30 protokołu głosowania w referendum.

Należy zwrócić uwagę, żeby mężowie zaufania wyznaczeni przez podmioty uprawnione nie wnosili uwag do protokołów głosowania na kandydatów na posłów i na kandydatów na senatorów, a mężowie zaufania wyznaczeni przez komitety wyborcze nie wnosili uwag do protokołu głosowania w referendum. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy jedna osoba została wyznaczona na męża zaufania zarówno przez komitet wyborczy, jak też przez podmiot uprawniony, o czym mowa w pkt 126.

Mąż zaufania, który wniósł uwagę, podpisuje ją we właściwym protokole głosowania. Jeżeli mężowie zaufania nie zgłosili uwag lub nie byli obecni przy sporządzaniu właściwego protokołu głosowania, w:

1) punkcie 22:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) punkcie 30 protokołu głosowania w referendum

- należy wpisać wyrazy "brak zarzutów".

Jeżeli treść uwag mężów zaufania nie mieści się na formularzu, należy napisać je na odrębnych kartkach i dołączyć do właściwego protokołu głosowania, zaznaczając to w:

1) punkcie 22:

a) protokołu głosowania na kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) punkcie 30 protokołu głosowania w referendum.

Uwagi członków komisji wpisuje się bezpośrednio do protokołu w:

1) punkcie 23:

a) protokołu głosowania na kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) punkcie 31 protokołu głosowania w referendum.

Członek komisji, który wniósł uwagę z wymienieniem konkretnych zarzutów, podpisuje ją we właściwym protokole. Jeżeli członkowie komisji nie zgłosili uwag, w punktach tych należy wpisać wyrazy "brak zarzutów".

Jeżeli treść uwag członków komisji nie mieści się na formularzu, należy napisać je na odrębnych kartkach i dołączyć do protokołu, zaznaczając to w:

1) punkcie 23:

a) protokołu głosowania na kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) punkcie 31 protokołu głosowania w referendum.

Komisja ma obowiązek ustosunkować się do zarzutów wniesionych przez mężów zaufania lub członków komisji, załączając do protokołu głosowania wyjaśnienia.

Czynność tę wykonuje się odrębnie w protokole głosowania na kandydatów na posłów, protokole głosowania na kandydatów na senatora oraz w protokole głosowania w referendum.

Zamieszczając uwagi mężów zaufania lub członków komisji w protokole głosowania należy bezwzględnie pamiętać o przestrzeganiu przepisów z zakresu ochrony danych osobowych. Jeżeli w treści uwag zostaną zamieszczone dane osobowe, należy je zanonimizować na kopiach protokołów głosowania wywieszanych w miejscu łatwo dostępnym dla zainteresowanych i widocznym po zamknięciu lokalu, o czym mowa w pkt 136.

Sporządzenie protokołów głosowania i podanie ich do publicznej wiadomości

129. Po ręcznym sporządzeniu wszystkich projektów protokołów głosowania:

1) na listy kandydatów na posłów,

2) na kandydatów na senatora,

3) w referendum

- w celu przygotowania ostatecznej treści protokołów głosowania, w szczególności w celu sprawdzenia poprawności dokonanych obliczeń, komisja wprowadza dane z protokołów głosowania do aplikacji "Protokoły obwodowe", zwanej dalej "aplikacją", dostarczonej komisji wraz z systemem teleinformatycznym Wsparcie Organów Wyborczych (WOW).

130. Sprawdzanie danych z ręcznie sporządzonych projektów protokołów głosowania (odrębnie protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów, protokołu głosowania na kandydatów na senatora oraz protokołu głosowania w referendum), odbywa się w następujący sposób:

1) przewodniczący lub zastępca przewodniczącego komisji przekazuje operatorowi informatycznej obsługi komisji sporządzony przez komisję projekt każdego protokołu głosowania. Osoba ta wprowadza wszystkie dane z projektu protokołu głosowania do aplikacji. W trakcie wprowadzania danych aplikacja może sygnalizować na ekranie monitora błędy (w kolorze czerwonym) i ostrzeżenia (w kolorze niebieskim). Mimo tej sygnalizacji przygotowane dane liczbowe należy wprowadzić do końca, a następnie postępować jak w ppkt 2 i 3;

2) w przypadku gdy po wprowadzeniu wszystkich danych liczbowych aplikacja sygnalizuje błędy lub błędy i ostrzeżenia, należy wydrukować zestawienie błędów. Następnie obowiązkiem komisji jest ustalenie przyczyny błędu i jego usunięcie przez wprowadzenie w odpowiednich rubrykach prawidłowych danych liczbowych, bowiem bez usunięcia błędów protokół głosowania nie może zostać wydrukowany. W tym celu komisja powinna przeanalizować treść zestawienia błędów, sprawdzić odpowiednie dane liczbowe na arkuszach pomocniczych,

sprawdzić prawidłowość działań arytmetycznych, a jeśli to jest konieczne - powtórzyć czynności związane z ustaleniem wyników głosowania. Wydrukowane zestawienie błędów podpisują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji uczestniczące w ustalaniu wyników głosowania oraz opatruje się je pieczęcią komisji. Dokument ten nie jest przekazywany do okręgowej komisji wyborczej, lecz pozostaje w dokumentacji komisji;

3) w przypadku gdy aplikacja nie sygnalizuje błędów (zostały usunięte lub ich nie było), a jedynie sygnalizuje ostrzeżenia, obowiązkiem komisji jest przeanalizowanie treści ostrzeżeń i - w razie stwierdzenia ich zasadności - dokonanie korekty danych liczbowych. Jeżeli natomiast komisja, po analizie ostrzeżeń, dojdzie do wniosku, że dane liczbowe są prawidłowe, powinna wpisać w aplikacji uzasadnienie zajętego stanowiska. Uzasadnienie to znajdzie się na wydruku raportu ostrzeżeń, który powinien zostać podpisany przez wszystkie osoby wchodzące w skład komisji, uczestniczące w ustalaniu wyników głosowania oraz opatrzony pieczęcią komisji i przekazany wraz z protokołem głosowania do okręgowej komisji wyborczej;

4) jeśli aplikacja nie sygnalizowała błędów lub zostały one usunięte, należy wydrukować projekt protokołu głosowania. Przed wydrukiem należy zaznaczyć w aplikacji członków komisji uczestniczących w ustalaniu wyników głosowania, którzy podpiszą protokół głosowania.

Awaria drukarki lub inne przeszkody w wydrukowaniu projektu protokołu głosowania nie zwalniają komisji posiadającej obsługę informatyczną z obowiązku wprowadzenia do aplikacji danych ze sporządzonego ręcznie projektu protokołu głosowania;

5) komisja zobowiązana jest sprawdzić zgodność danych z wydrukowanego projektu protokołu głosowania z ustalonymi wynikami głosowania; sprawdzenia dokonuje się poprzez odczytanie na głos danych z wydrukowanego projektu protokołu głosowania i porównanie ich z danymi z ręcznie sporządzonego projektu protokołu głosowania przekazanego operatorowi informatycznej obsługi komisji.

131. W każdym etapie prac w aplikacji, oprócz operatora informatycznej obsługi komisji, powinni brać udział wszyscy członkowie komisji obecni w lokalu wyborczym, w tym przewodniczący komisji lub jego zastępca. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy pomieszczenie, w którym swoje obowiązki wykonuje operator informatycznej obsługi komisji, znajduje się w innym pomieszczeniu przynależnym do lokalu wyborczego. Przy tych czynnościach mogą być też obecni mężowie zaufania i obserwatorzy społeczni oraz obserwatorzy międzynarodowi.

132. Po wydrukowaniu z aplikacji projektów protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów, protokołu głosowania na kandydatów na senatora oraz protokołu głosowania w referendum, jakakolwiek zmiana w danym projekcie protokołu głosowania powoduje konieczność ponownego wydruku tego projektu protokołu głosowania.

133. Wydrukowany:

1) w dwóch egzemplarzach (oryginały) protokół głosowania:

a) na listy kandydatów na posłów,

b) na kandydatów na senatora,

2) w trzech egzemplarzach (oryginały) protokół głosowania w referendum

- podpisują wszyscy członkowie komisji obecni przy jego sporządzeniu, także ci, którzy wnieśli do niego uwagi. Wszystkie egzemplarze protokołów głosowania opatruje się pieczęcią komisji. Powyższe obowiązki dotyczą zarówno komisji, w których protokół głosowania został sporządzony za pomocą wydruku, jak i komisji, w których protokół głosowania został sporządzony ręcznie.

Komisje, w których egzemplarze protokołów głosowania drukowane są z aplikacji, zwracają dodatkowo uwagę, by wydrukowane zostały wszystkie strony oraz strona zawierająca kod QR.

Wszyscy członkowie komisji obecni przy sporządzeniu protokołu głosowania parafują wszystkie strony wszystkich egzemplarzy protokołu głosowania, z wyjątkiem strony z podpisami członków komisji i stron pustych (dotyczy to przypadku drukowania dwustronnego). Podpisy nie powinny nachodzić na kod QR ani na kody kreskowe znajdujące na protokole głosowania.

134. Każda komisja posiadająca obsługę informatyczną ma obowiązek, po podpisaniu wszystkich protokołów głosowania, wprowadzenia do sieci elektronicznego przekazywania danych z protokołów głosowania. W imieniu komisji dokonuje tego operator informatycznej obsługi komisji. Szczegółowy tryb postępowania w tym zakresie, a także w przypadku braku możliwości wprowadzenia danych do sieci elektronicznego przekazywania danych określony jest w:

1) uchwale nr 194/2023 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 15 września 2023 r. w sprawie zasad i trybu przekazywania Okręgowej Komisji Wyborczej w Warszawie I, właściwej dla dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, wyników głosowania i protokołów głosowania z obwodów utworzonych za granicą w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r. (M.P. poz. 1054);

2) uchwale nr 195/2023 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 15 września 2023 r. w sprawie zasad i trybu przekazywania Okręgowej Komisji Wyborczej w Warszawie I, właściwej dla dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, wyników głosowania i protokołów głosowania z obwodów utworzonych na polskich statkach morskich w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r. (M.P. poz. 1065).

135. Komisja sporządza:

1) po dwie kopie:

a) protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów,

b) protokołu głosowania na kandydatów na senatora;

2) jedną kopię protokołu głosowania w referendum.

Kopie protokołów głosowania, w miarę możliwości technicznych powinny być kserokopiami protokołów głosowania sporządzonych przez komisję. Jako kopie można wykorzystać także wydruki dodatkowych egzemplarzy projektów protokołów głosowania (w komisjach korzystających ze wspomagania informatycznego). Kopie protokołów głosowania w komisjach, które nie miały obsługi informatycznej i nie miały możliwości zrobienia ich kserokopii, sporządza się z wykorzystaniem dodatkowych formularzy protokołów głosowania; w tytułach formularzy należy wykreślić wyraz "protokół" i wpisać wyrazy "kopia protokołu". Kopie poświadczają za zgodność z oryginałem członkowie komisji obecni przy ich sporządzeniu, podpisując je, parafując każdą stronę i opatrując je pieczęcią komisji. Obowiązki te dotyczą zarówno komisji, w których kopie protokołów głosowania są kserokopiami protokołów głosowania, zostały sporządzone ręcznie, lub w których zostały one sporządzone w systemie teleinformatycznym. Kopie protokołu głosowania nie mogą zawierać strony z kodem QR.

136. Po jednym egzemplarzu kopii protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów i protokołu głosowania kandydatów na senatora oraz jeden egzemplarz (oryginał) protokołu głosowania w referendum, po zabezpieczeniu przed wpływem warunków atmosferycznych (deszcz itp.), komisja wywiesza w miejscu łatwo dostępnym dla zainteresowanych i widocznym po zamknięciu lokalu. Kopie protokołów głosowania na listy kandydatów na posłów i na kandydatów na senatora oraz egzemplarz protokołu głosowania w referendum powinny być wywieszone w taki sposób, żeby możliwe było ich odczytanie także z wózka inwalidzkiego. Wywieszenie kopii protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów i na kandydatów na senatora oraz egzemplarza protokołu głosowania w referendum powinno nastąpić niezwłocznie po sporządzeniu protokołów, jednak nie wcześniej niż w dniu 15 października 2023 r. o godzinie 21.00 czasu polskiego. Jeżeli w treści uwag zostaną zamieszczone dane osobowe, należy je zanonimizować na kopii protokołu głosowania (lub protokole głosowania w referendum) podawanej do publicznej wiadomości we wskazany wyżej sposób. Do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie nie podaje się strony z kodem QR.

137. Poza przypadkami nadzwyczajnych wydarzeń (np. katastrofa budowlana dotycząca budynku, w którym znajduje się lokal wyborczy) komisja nie może opuścić lokalu wyborczego przed wywieszeniem kopii protokołów głosowania.

138. W przypadku sprostowań dokonywanych w protokole komisja obowiązana jest podać niezwłocznie treść sprostowanego protokołu głosowania do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie go obok wcześniej wywieszonego tam protokołu głosowania (patrz pkt 136).

139. Drugie egzemplarze kopii protokołu głosowania na listy kandydatów na posłów i protokołu głosowania na kandydatów na senatora, o których mowa w pkt 135 ppkt 1oraz kopię protokołu głosowania w referendum, o której mowa w pkt 135 ppkt 2, przewodniczący komisji lub jego zastępca przekazuje niezwłocznie konsulowi.

Rozdział  VII

Przekazywanie protokołów głosowania okręgowej komisji wyborczej

140. Zasady oraz tryb przekazywania protokołów głosowania z obwodów utworzonych:

1) za granicą szczegółowo regulują przepisy uchwały, o której mowa w pkt 134 ppkt 1;

2) na polskich statkach morskich szczegółowo regulują przepisy uchwały o której mowa w pkt 134 ppkt 2.

Rozdział  VIII

Postępowanie z dokumentami z wyborów i z referendum

141. Po sporządzeniu protokołów głosowania i podaniu ich do publicznej wiadomości komisja segreguje dokumenty z wyborów.

142. Do pierwszego opakowania zbiorczego (np. worka lub pudełka) komisja wkłada osobno: sporządzone wcześniej, opisane pakiety zawierające posegregowane ważne, nieważne i niewykorzystane karty do głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu.

Po dokładnym zamknięciu opakowanie zbiorcze opisuje się i pieczętuje przy użyciu pieczęci komisji, w sposób uniemożliwiający jego otwarcie bez naruszenia odcisku pieczęci. W przypadku użycia worków do przygotowania opakowań zbiorczych komisja zamyka worek, oklejając go dokładnie taśmą klejącą, i nakłada plombę strunową, jeżeli została przekazana komisji.

143. Do drugiego opakowania zbiorczego (np. worka lub pudełka) komisja wkłada:

1) drugie egzemplarze protokołów głosowania:

a) na listy kandydatów na posłów,

b) na kandydatów na senatora;

2) spis wyborców (w tym dodatkowe formularze spisu) wraz z dołączonymi do niego zaświadczeniami o prawie do głosowania;

3) ewentualnie nieuwzględnione w obliczeniach karty do głosowania w wyborach do Sejmu lub Senatu niewrzucone do urny wyborczej karty do głosowania znalezione przez komisję, o których mowa w pkt 47 i 77 ppkt 1, o ile komisja takie karty odnalazła w lokalu wyborczym lub budynku, w którym znajduje się lokal;

4) wszystkie arkusze pomocnicze i niewykorzystane formularze protokołów głosowania na listy kandydatów na posłów i kandydatów na senatorów (także błędnie wypełnione) oraz wadliwie sporządzone protokoły głosowania, drugie egzemplarze raportu ostrzeżeń dotyczące protokołów głosowania na listy kandydatów na posłów i kandydatów na senatorów.

Po dokładnym zamknięciu opakowanie zbiorcze opisuje się i pieczętuje przy użyciu pieczęci komisji, w sposób uniemożliwiający jego otwarcie bez naruszenia odcisku pieczęci. W przypadku użycia worków do przygotowania opakowań zbiorczych komisja zamyka worek, oklejając go dokładnie taśmą klejącą, i nakłada plombę strunową, jeżeli została przekazana komisji.

144. Do trzeciego opakowania zbiorczego komisja wkłada pozostałą dokumentację komisji, w tym protokoły posiedzeń i uchwały, dotyczącą wyborów do Sejmu i do Senatu. Po dokładnym zamknięciu opakowanie zbiorcze opisuje się i pieczętuje przy użyciu pieczęci komisji, w sposób uniemożliwiający jego otwarcie bez naruszenia odcisku pieczęci.

145. Do czwartego opakowania zbiorczego (np. worka lub pudełka) komisja wkłada osobno sporządzone wcześniej, opisane pakiety zawierające posegregowane ważne, nieważne i niewykorzystane karty do głosowania w referendum. Komisja postępuje w sposób określony w pkt 143 zdanie drugie i trzecie.

146. Do piątego opakowania zbiorczego komisja wkłada:

1) trzeci egzemplarz protokołu głosowania w referendum;

2) ewentualnie nieuwzględnione w obliczeniach karty do głosowania w referendum niewrzucone do urny wyborczej znalezione przez komisję, o których mowa w pkt 47 i 77 ppkt 2, o ile komisja takie karty odnalazła w lokalu wyborczym lub budynku, w którym znajduje się lokal;

3) wszystkie arkusze pomocnicze i niewykorzystane formularze protokołów głosowania w referendum (także błędnie wypełnione) oraz wadliwie sporządzone protokoły głosowania, drugie egzemplarze raportu ostrzeżeń dotyczących protokołu głosowania w referendum.

Komisja postępuje w sposób określony w pkt 143 zdanie drugie i trzecie.

147. Po wykonaniu tych czynności komisja zobowiązana jest do sprawdzenia, czy wszystkie przygotowane wcześniej opakowania zbiorcze z dokumentami z wyborów i referendum zostały właściwie opisane, opieczętowane i zabezpieczone.

148. Po otrzymaniu informacji o przyjęciu protokołów głosowania przez okręgową komisję wyborczą przewodniczący komisji przekazuje w depozyt konsulowi wszystkie opakowania zbiorcze i paczki z dokumentami dotyczące wyborów do Sejmu i do Senatu oraz referendum. Ponadto przewodniczący komisji przekazuje konsulowi pieczęć komisji. Sposób przekazania należy uzgodnić wcześniej z osobami, którym materiały te są przekazywane.

Załącznik Nr  1

WZÓR

Zaświadczenie potwierdzające wzięcie udziału w głosowaniu

Obwodowa Komisja Wyborcza nr .................... w .....................................................................

(nazwa obwodowej komisji wyborczej - nr i miejscowość)

w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r. zaświadcza,

że Pan/Pani* ...............................................................................................................................

(imię i nazwisko wyborcy)

wziął/wzięła* udział w głosowaniu w dniu 15 października 2023 r.

	.............................................................................................................. (imię i nazwisko Przewodniczącego lub Zastępcy Przewodniczącego)
	Obwodowej Komisji Wyborczej
	Nr ... w .............................
	..............................................................................................
	(podpis Przewodniczącego lub Zastępcy Przewodniczącego Komisji)

_____________

* Niepotrzebne skreślić lub pominąć.

• Identyfikator: M.P.2023.1108
• Rodzaj: Uchwała
• Tytuł: Wytyczne dla obwodowych komisji wyborczych dotyczące zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r.
• Data aktu: 03/10/2023
• Data ogłoszenia: 12/10/2023
• Data wejścia w życie: 03/10/2023